장음표시 사용
31쪽
32 CONSOLATIO gaudent nominibus, quae tamen rei non conveniunt, & idcirco praestare non possunt, quod ab ipsis desideratur. Veteres spiritui salis eximiam in Medicina bonitatem adscripserunt, prout etiam ipsa rei veritas attestatur, si nimirum ille post distillationem adhuc semel rectificetur ac dephlegmetur. Sin autem ita crudum, sicut prima vice adscendit, adhibeamus, plus sortean nOXae quam salubritatis ab eo percipiemus; siquidem multum terrestreitatis simul attollitur, quae per rectificationem, velut insipidum amarum scit adstringens sal, in fundo vasis subsistit. Atque hoc licet nonnulli probe animadvertant; labori tamen parcunt reiterandae distillationis, immo etiam ab hoc abhorrent , quod spiritus in rectificatione magnam sui ponderis partem amittat, cum videlicet inutiles feces hinc separantur. Multis abhinc annis, quomodo spiritus salis in copia parandus, edocui; cujus etiam descriptio parte I ct 2 Furnorum acte proponitur: pauci tamen hactenus exstiterunt, qui laborem illum susceperint, cum tamen plurimum boni non saltem in re medica, sed &culinaria hinc redundet; prout m parte I Furno-etum legitur. Utilitatem quoque suam in Metallicis demonstrat, id quod 1 parte operis mei Min
ratis, ubi facultas aurum e lapidibus cum eo extrahendi docetur, fusius apparebit. Licet iste spiritus ad eundum laborem alio modo praeparetUr, qllam ut in navigiis, uti & per terram in morbis, ac siti pellendae, necessarius fuerit. QEamobrem pro
32쪽
bono facturus mihi videor, si primo modum conficiendi, dein quoque usum literis designem. Modum igitur quod attinet, sal per Ignem at-qUe artem anatomi Zandi, ac in purum & suavem spiritum transmutandi; variorum est generum. Hic enim istum, alter alium usurpat, prout &ipse diversos descripsi, ac in I ct a parte Furno
rum meorum edocui. Heic autem rursuS novum
apponam, qui huic, de quo Libellus iste tractabit usui commodissimus atque optimus, & hac ratione perficitur. Construe tibi ex terra bona vitrum melius) validas Retortas, exsicca & sequenti Salis ac terrae mixtura ipsas impleto, dein, ut artis est, spiritum suaviter acidum hinc distilla, reiterando tamen ut rite rei ificetur; & sic anusionem erit paratus. Sal ita conficiatur, & a distillationem coaptetur: Reple communi coquinario vel marino sale ollam terream, operculo itidem terrestri obtege, ac sensim flammas ex carbo-lnibus circumpone, paulatim adaugendo propius admove, donec sal omni ex parte candescat et hoc facto ignem statim a vase vel vas ab igne re moveas, & refrigerari sinas. Ubi sortean sordida
pinguedo, seu alia combustibilis impuritas sali adhaesit, ea excandefaciendo absumta est, & evanuit. Salem solve in aqua communi, filtra Vel cola per purum compactumque linteum ut faeces seorsim remaaneant, quicquid autem transfusione effluxit in olla terrestri vitreata evaporari permittas, tamdiu multumque , donec cuticula enascatur; &ita
33쪽
; C o N S o L A T 1 o lsat aquae exhalavit, ac ulterius sequenti processu lixes peragitur. lEx luto arenis vacuo globulos efforma, tantae circiter magnitudinis sicut juglandes, aut ova par- va columbarum, fac illos desiccari, ac in vase i aliquo candefieri, & tunc pinguis spiritus Terrae licomburetur. Dein forti aqua salis eosdem imbibe, lut aliquot horas ibi permaneant, & tantum salis lin se, quantum possunt, attrahent, postea eXimes lac siccabis. Cum hoc Retortae complentur, & per i gradus certos Ignis subjicitur, ac tandem sortissi- mis flammis tamdiu agitatur, donec nihil sumi lamplius emineat; & tunc spirituS omnis, qua pO- aerat, sublimatus suit. Recipiens sit vitreus, ca- Pax etiam, cui aliquantulum aquae insundito, sp iaeitus causa, ut illam attrahere queat. Et quando illic finita distillatione exceptus, per se in brevio- iri luto obducta cucurbita per alembicum ex arena trectificetur ; tunc primum aqua affusa sive phle-
gma quod in alia distillatione iterum spiritui ioffundere poteris) dein purus ac dulcis spiritus iin perspicua limpiditate transibit, in fundo autem isal insuave remanebit, quod abjiciatur; cum e lcontra spiritus ad usum, sicut mox ostendetur, lconservari debeat. Si vero spiritum adhuc purio-
rem atque efficaciorem desideramus, reiterando
super calcinatis seu in pulveres redactis silicibus lxectificari poterit, tunc isti rursus crassitudinem lin imo vasis detinent, ac ille nitidior evadit, i
silex enim prius aqua de sal fuit atque hinc am-
34쪽
NAVIGANTIUM. 33bo tam arctam inter se communionem continent.
Hoc quippe apud vitriarios cernitur , quod sabulum aut silex in fluxum seu claritatem redigitur, si praestans vitrum exinde fieri debeat. Nam sal in igne solvit arcnas, silices, Crystallos, ac Unas vitri essentiam recipit, immo & hae ipsae species lac materiae beneficio salis Alcati in vitrum dia-phanum resolvuntur, quod itidem aquae commu-: ni impositum , salis instar diffluit, de quo int te Furnorum meorum ubertim disserui. Cum prae: dictum super silicibus pulverissetis rectificatumi spiritum salis denuo distillamus; ex amore innam
to, quem erga silices gerit, partem aliquam suri sum abducit secum, &1n usu omnium morborUmi longe fit praestantior, in hydrope praesertim, ca1-i culo , ac podagra Medicamen excellentissimum.
t Silices sundo relicti aquam pariter exhibent, sormosissimas Crystallos dissolvunt , &aciditatem sicut spiritus salis prae se serunt,nihil quoque aliud sunt quam hujus pars apud ipsos coagulata, & in
Omnibus, prout spiritus hic sublimatus, adminil strari possunt.Neminem mirari subeat, quod huici cum teneris silicibus rectificato plus, quam alien i spiritui salis communi, adscribam. Pauci sciunt,l quaenam vires in silice seu sabulo lateant. Anset res hoc norunt; quod tamen cognitio hominum non admittat, licet ipsis inculcetur & digito quasi monstretur. Si Anseres ignorent, pabulum suum ab arenis in ventriculo melius concoqui posse ac diceri ; humo non tollerent. Si quoque aniculas, ι C 1 ank-
35쪽
36 CONsoLATIO anserum nutrices & curatrices, sugeret, sabulum alitibus suis conducere; nunquam hoc in aqua
ipsis apponerent. Omnes aves & multa eX quadrupedibus animalia eo ipso utuntur fruuntur.
Bona hominum pars silices & Crystallos pulveri- satas adhibet, stomacho imbecilli saltem roborando : galli & gallinae arcnulas ac minutiores silices devorant, ut scilicet putamina ovis suis inde constituant; dum alias ova sine testis pariant, nisi
arenae compotes fieri queant. Quamobrem clare
pronuncio, hunc super silicibus abstractum salis spiritum in multis morbis meliorem saepius esse spiritu communi, & praesertim Crystallos seu spiritum salis coagulatum, de quo supra mentionem injecimus. Atque haec de paratu spiritus salini dixisse sussiciat. Nunc etiam docebimus, quomodo in navigiis, vel per terras in compressione sitis, & cura morborum adhiberi debeat. Cui bono alias spiritus salis ulterius quam ad Medicinam usurpandus, jam abs me recensitum fuit, & heic mea saltem intentio fert, significare, quomodo
is navigationibus magnum emolumentum &commodum importare possit. Quod etiam scriptioni hujus Tractatus causam atque occasionem praebuit.
36쪽
contra Sitim se Scorbutum. P Rimo hic spiritus utiliter corpori applicatur,
quando parva ejusdem quantitas aquae doliis, unde nautae ac milites bibunt, immittitur, ut ita huic grata, velut vini, aciditas, siti citius restinguendae, concilietur, & correctionem addat, ne nimis bibita scorbutum generare possit, ne ipsa spiritus beneficio custodita, diutinis itineribus, sordescat, ne denique nigredinem, situm, putredinem , ac vermes, prout alias fieri solet, adsciscat Aqua enim spiritum salis continens corrumpi nequit , quae & aliis rebus tam vivis quam mortuis putrefactionem non permittit. Et quoniam Aqua cum spiritus salis acida sitim extinguit, magis
quam alia; ex re omnino est, ne tantum aquarum
ex loco domicilii ad itinera sumatur, si1cut alias ti-ssitatum : & ubi sortean copia tam ingens avehi debeat, credendum sane foret, eo minorem aut plane nullam in via jacturam undarum esse me tuendam.Cum porro spiritus salis cunctae putredini resistat; nullum scorbutum radiceS agere concedit; vigore insigni hominem reficit atque exhilarat, robur ventriculo & omnibus corporum membris largitur, phlegma & pituitam in renibus ac vesica consumit & relegat, urinam & calculum propellit, alvum solutam servat, concoctionem,
an digestionem, promovet, nullam aegritudinem
37쪽
38 CONsoLAΥΙoinvalescere sinit a corruptione sanguinis exortam, cui alias per mare ambulantes subjiciuntur. Praeterca vires suas salubriter exserit, si parum vino& cere visi se in navibus praesenti admisceatur, quem itidem potum facit, ut eo diutius in bonitate ac synceritate sua persistat, sitim melius compescat, atque ita longius sese extendat. Quin &carnes bubulae, Ovinae, ac vitulinae per multum rempus illo adservari possunt; si nempe ollis lapideis impositae cum aliquo sale quod in spiritu salis dissolutum , condiantur. Has tamen sine multis ossibus& a cruribus abscissas esse oportet. Exigua insuper spiritus copia, si aquae pillibus coquendis adornatae jungatur , duriusculos, hosce ac multum sapidos e scit, immo sapidiores, quam clim aceto persperguntur. Sic & uvae passae in aqua per spiritum salis imbuta, emolliri possunt,
de hinc turgescant, & vigorem ttim etiam suavitatem recuperabunt, ac si recens vitibus decerptae fuissent, maria quoque frequentantibus optatissimum levamen suppeditabunt. Ut summatim quod res est eloquar, hicce spiritius non modo apud aquam, vinum aut cerevisam, sed omncs cpulas in navibus commodum usurpari
potest; cibo ac potui jucundissimum gustum parit,& correetionem applicat, ut salubriores, quam sine ipso, evadant. Vertim & absque eduliis ac potionibus usum habet valde proficuum, si nempe , calida caeli atque aeris temperio, vel unica Iutta, seu coagulati tantula pars, quantillum cannabis
38쪽
NAVIGANTIUM. 39nabis granum constituit, saccharo commista, linguae admoveatur. Tunc enim ori refrigerando, &siti levandae, remedium accedct, ne opUS sit malam aquam & cerevisitam, queiS corpus magiS VIolatur quam corroboratur, tam tape multumque in erere. Nec minima haec ipsius virtus cst, 11
sortean aquae , diutinis itineribus, penuria &desectus supervenit, quod tunc aliquanto plus de spiritu salis in cam effundi queat, gratae aciditat
comparandae. Sic enim longiori tempore ac parta mensura, sitim meliu S, quam alias maiora, restin uere posset. Immo etiam licet navis funditus periret, ac refugium ad cymbas seu rates, Ut1 fae-pitis accidit quaerendum foret, si saltem in parvulo vitro semuncia, spiritus sal1s, aut coagulat1 vel dimidia eiusdem ponderis pars, m chartUla, na- beatur , Urgente potionis inopia, navigantes diu vitam ac sanitatem protrahere poterunt donec DE Us media in terras appellendi conedat, nec statim opus sit propriam Urinam, sive undaS marinas, quibus nOXa & pernicies inest, bibere. Has& similes virtutes spiritus salis 1n navibus ostentat quae brevitatiS causa non omneS enarrantur.
Ceterum & meditatus sum, queinam aqua 1pia Oceani per praecipitationem dulcis ac potabilis fieret, hic ut nullae uspiam undae in ipso desectu desiderari queant. Et eatenus quidem scopum meum attigi, quod bonam salis partem ex aqua praecipitarim, quae & longe dulcior evasiit, in tantum vero eandem reducere non potui, ut omnO
39쪽
sal abhinc extraxerim , sed semper salsedo aliqua remansiit. Quamvis in casu necessitatis haec aqua adhuc usurpari posset ad coquendum pisa & fa- has in navigiis, vel ut super frumento concentrato affusa despumet. Sic enim per sermentationem plus adhuc salis admitteret, & ins ante necessitate citra damnum adhiberi posset, cum Liquor frumenti dulcis sit, nec alvum adstringat, immo
tantum bonitatis conferret, quantum Unda marina per praecipitationem salis aliquatenus edulcorata, detrimenti adducere queat. Sagacita S autem,
per P E i gratiam aliquid odoror, & proba lego
vestigia, spero etiam me cum D E O ac die impetraturum': si inveniam, libens communicabo.Qriod autem nunc temporis penes me est in pro- timi mei commodum patefaciam , ac bonum
principium DEus quod restat benigne largiatur) ostendam , quomodo Aqua Oceani penitus potabilis reddatur; id quod omnino optandum fuerit. Sequitur ergo hic modus prout mihi jam
suppetit, ex aqua salsa dulcem facere. Genus ali quod Mineralium reperitur, quod Mariae Gla- , lem appellant. Non esst vitrum Moscoviticum, prout sortean aliqui opinantur, sed alia species. Cum in ignibus excandescit, & sic in aquam marinam projicitur, statim ad tenerum & candidissimum pulverem redigitur. Quo facto vas aquae marinae plenum, in quo Glacies Mariae exstincta suit, confestim hinc & inde agitetur ac commo-Veatur ; tunc pulvis p rtem salis ex aqua ad se attrahit,
40쪽
trahit, & in fundo vastis subsidet, aqua vero clara ibi consistit, quae effundatur. Si animus igitur se.
rat, eundem laborem secunda Vel tertia vice repetere ; aqua quidem fit dulcior, per hanc tamen praecipitationem plane potabilis non evadit. Ceterum sal sive solutio faturni multum salem ex aqua marina demittit, nec tamen eo perduci potest, ut potabilis reddatur. Modus Optimus, quem nunc scio, hic ipse est , sed magno aliquatenus pretio constat: ubi tamen necessitas adigit, aqua dulcis ad bibendum commoda majorem gratiam dc opem , quam obligatio mille aureorum Hungaricorum suppeditat. Hinc artem istam summo in honore haberi par fuerit qliamvis aliquos sumtus requirat. Et ita omnino est; antequam siti pressus mortem obeat, Omnia quae possidet pro uno aquae haustu, dummodo hunc in casu necessitatis nancisci queat, libens erogabit, vitae suae conservandae. amobrem nonnihil duntaxat hujus praecipitationis, ad praeservandum , navibus committi posset, ut in summo rerum discrimine administretur. Si necessitas non postulat ; Remedium illud domum reportatur, & usque ad aliam navigationem custoditur, cum neutiquam dispereat, sed post centum annos perinde bonum sit, ac primo die, cum ejus caepta praeparatio. Quidnam igitur hoc sit, non est Opus nimis divulgare, sed qui desiderio ejus tenetur, ad me visat, & impetrabit. Informandis autem rei Chymicae peritis