Institutiones theologiæ dogmaticæ specialis : tractatus de Verbo incarnato

41쪽

DR DIVINITATE CURISTI.

cujus cor0na atque sigillum est resuscitatio Christi a mar- tuis, quam Ap08t0lus, uti frequenter, etiam hic solemnimod0 commem0rat. Citat dein verba Ρsalmi secundi: Filius meus es tu, ego hodie genui te. Quae si ad resuscitationem Christi reseras, ita accipienda sunt, ut iisdem indicetur ratio, cur Deus Christum resuscitaverit; videlicet resuscitavit eum Deus, quia erat Filius ejus, adeoque 0p0rtebat eum a mortuis resurgere. C0haerent enim filiatio et resurrectio ita, ut filiatio sit ratio resurrectionis, quemadmodum

patet ex Rom. l, 4 ubi legimus: Qui praedestinatus esti. e. 08tensus seu demonstratus) Filius Dei eae resurrectione mortuorum. S. Paulus igitur illis verbis confirmare vult, n0n quidem praedictam fuisse resurrecti0nem, sed lactam; confirmat autem hoc argumento, qu0d ea haudp0tuerit n0n fieri, quippe quia, sicut et in Ρsalm0 secund0 seriptum est, Christus Filius sit Dei, non appellatione tandum c0mmunique illa ratione, qua omnes filiii Dei nominamur ac sumus, sed vera ac pr0prie dicta generatione. ')Sed etiam alia Artasse magis: c0ngrua suppetit exp08i

st0 ac de tota redempti0nis oec0nomia; istae enim sunt repromissi0nes factae patribus et adimpletae in filiis. Dsin ut cor0nam et complementum oecon0miae redemptionis proponit resurrecti0nem Christi a m0rtuis. Textus igitur ille, sieutet in Psalmo secundo seriptum est: Fidius meus es tu, ego hodie genui te, referendus est ad t0tam illam oecon0miam et repromissionum adimpletionem, n0n ver0 praeesse et directe ad verbum resuscitans ἀναστησας) Jesum. Per Christum videlicet omnes promissiones adimpletae sunt,

quia ipse fuit verus Dei Filius. Qu0ad resurrectionem dein Christi, quae est totius redempti0nis sigillum, citat s. Paulus alium illum textum: Quia dabo nobis saneti David

) Vide Patritii Commentar. in Act. Apost. in h. l. ') Sunt etiam auctores qui existimant, Apostolum quum dicit: Hanc Deus adimplevit filiis nostris αναστας Jesum, verbo illo ἀνα-

42쪽

DA INCARNATIONIS MYSTERIO.

' 34. Difficultatem, quae petitur ex verbis 1 Cor. 15, 29: Cum autem subjecta fuerint iugi omnia, tune et ipse Filius subjeetus erit ei, qui subjecit sibi omnia, solvimus praeclara Estii expositione. Qui allatis pluribus explicationibus minus aptis ita haec interpretatur: Superest igitur, in hanc subjectionem aeeipiamus juxta dispositionem

carnis assumptae, quomodo loquitur Hieronymus luγ. 1. dial. α . Pelag. eas. 6., id est secrandum naturam ejus humanam. Quae a g. Augustini est eaeposuio, . . eademque Latinorum fere omnium Mjus Dei interpretum, quae et i sui quam optime eonvenit. Hactenus enim de Christo ut homine Paulus disseruit, eo perducta divinatione, quod ipsi tandem omnia sub Helenda sint, meesto Patre qui subjecit ei omnia; mi proinde es ipse, videlicet ut homo, Sub- Detus esse debeat. - Dicit autem Apostolus, tune s jectum fore, cum subjecta fuerint ipsi omnia; non quod interim non sit subjeetus, sed quia de illo te ore, quo Christus jam perfecte regnabit es dominabitur omnibus in sotestatem reduetis, dubitare quis posset, an isse Christus universalis Domistis cuiquam alteri tum sui eetus fusurus sit. Tale is ur est, quod dicit: Non ideirco desinet Filius esse subjectus Patri, guod subjecta sint ei omnia imo justissimum est, ut maneas ei subjectus, pia ipsi omnia subjestit. Porro subjectus erit re et confessione, gula agnosesit et confitebitur Deum Patrem se majorem; sicut in Enangelio dicit: Pater major me est, M Id; suumque

regnum et omnia bona eum gratiarum actione Patri res να accesta. Convenit enim ille loeus eram superiore, ubi

στας non indicare recurrectionem Christi sed mistionem ejus, ita ut vertendum potius sit ruscitans Iesum. Hae vero missione adimpleri promissionem divinam, declarat Apostolus ex eo, quod Jesus fuerit Filius Dei; Dens videlicet anscitans seu mittens Iesum, ipsum filium suum, adimplevit promissiones. Quoad rem haec interpretatio concidit cum ea, quam secundo loco dedimus. Quia tamen omnes 88. ει- tres illud ἀναστας intellexerunt de resurrectione, aliam significationem ei tribuere haesitamus. est. Patritium I. c.

43쪽

disit, Christum traditurum regnum suum Deo et Patri. 935. Ρrovocant dein, uti jam diximus, Sociniani ad Distaeuiialea Patres Antenicaenos, ac praecipue ad ea, quae de 'Vsrbo' η'xythu' statuunt. Contendunt, ex e0rum operibus patere, doctrinam d0 divinitat0 Verbi et Christi, si foris apud aliqu0s

invaluerit, nullatenus fuisse c0mmunem, imo ex plurimorum Scriptis perspicuum esse, e0s Verbo divinam naturam non attribuisse. Sic Patrem dignitate et potentia Verbo superiorem esse, arbitrati sunt; Filium administrum v0cant Dei universi creat0ris, et ejus veluti instrumentum; aeternitatem Filio abjudicant, nam tunc tantum a Patre pr0latum di eunt, quando res universae per Verbum c0nditae sunt; imo sunt, qui eum tunc quando incarnatus est genitum a Patre asserunt. Quum igitur Verbi divinitatem non agn0verint, manifestum est, etiam Christo ab iis non fuisse divinam naturam attributam. 36. Has dissicultates, quae Verbi simul si Christi divini- D untur talem spectant, in Tractatu de De trino Secundum personas praetermisimus; propterea hoc l0co de iis n0bis tractandum est. Quum tamen singula difficiliora Patrum hac

in re effata expendere nequeamus, imprimis generatim quaedam animadvertimus. Itaque ad ineffabilia mysteria enarranda humana Verba vix suppetunt; nec proinde mirandum est, apud plures 88. Patres, quum usu et definitione Ecclesiae n0ndum selecta essent vocabula determinata, inveniri expressiones duriores, et minus claras. Eaedem certe nunc,

quum usus loquendi jam determinatus sit, haud apte adhiberentur; sed dum apud antiqu0s Scriptores reperiuntur,

Sano sensu interpretandae sunt, uti et ipse c0ntextus et universa illorum doctrina ostendunt. - C0 idyrandum praeterea est, prioribus saeculis eorum errores praecipue pr0pagat0s fuisse, qui trinitatem personarum divinarum negabant, ade0que non admittebant, Verbum et Spiritum

44쪽

DE IN ARNATIONIS MYSTERIO.

sanctum esse subsistentes personas. Hinc 88. Ρatres eos impugnantes maxime eo tendunt, ut ostendant, Verbum esse pers0nam subsistentem, et distinctam a Patre; minus ver0s0lliciti sunt, ut vindicent Verbi divinitatem, de qua directe non agebatur. Dum ver0 distinctioni illi ex relati0ne originis vindicandae insisterent, lacillime fieri p0terat, ut verb0rum sensu nondum omnin0 definit0, etiam tales expressiones adhiberent, quae quum sint ex rebus humanis desumptae, primo intuitu aliquam inserioritatem Verbi designare videntur.37. Caeterum indubium plane est, ind0 ab initio ut fidei dogma exploratum et fundamentale eam veritatem prop08itam fuisse, unum esse Deum in essentia, tres vero divinas pers0nas, Patrem, Filium, et Spiritum sanctum. Osus Evangelii, ait Tertullianus, substantia novi Test menti, quod erinde Pater, Filius, et Spiritus sanctus, tres crediti, unum Deum sistunt. 39 Et Celsus infensissimus christianorum adversarius clare significat, fidem in divinitatem Christi apud omnes in professo fuisse. Ρr0fitetur apud 0riginem, se apprime instructum esse de m0d0 erudiendi catechumen0s; ait enim: Omnia novi. Deinde sic e0rum magistros loquentes inducit: Crede, hune, de quo te doceo, esse Filium Dei, guamvss inhonestissime vinctus et turFissime eruciatus fuerit, quamvis heri et nudius tertius in omnium oculis m ima ignominia jactatus et volu tatus sit; tanto magis erede. I Ρerspicuum est, hic a Cels0 exhiberi ut dogma exploratum christianorum eamd trinam, Jesum esse pr0prium Dei Filium; inde enim difficultas credendi ex una parte, et ex altera parte 80llicitati0 incitans ad fidem, quam iterum commemorat adductis illis christianorum verbis: Crede, Si vis SalvuS GSe, aut abi. 38. His exp08itis, ad peculiares quas pr0posuimu8 ex Patribus difficultates pauca sufficiet resp0ndere. Si quae

45쪽

DE DIVINITATE CHRISTI.

veterum effata asseruntur, quibus minorem Filio quam Patri dignit/tem videntur tribuere, vel loquuntur de humana Christi natura, vel nihil aliud exprimunt, nisi relationem 0riginis, qua Filius divinam naturam habet a Patre generati0ue communicatam. Quum videlicet Pater sit fons ac friuolsium divinitatis, patet, eo temp0re qu0 modus loquendi nondum stricto m0do determinatus erat, lacile fieri potuisse, ut relatio Filii verbis ambiguis exhiberetur et minus aptis, ex quibus tamen inferre non licet, ill0s Seriptores Fili0 n0n tribuisse unam et aequalem cum Patre naturam. Sic optime explicantur verba Tertulliani, quibus totum substantium Ρatri tribuit, Filium autem poritonem Patris n0minat. 3) Ρ0rti0 enim ipsi idem est ac partitio non divisionem significans, sed pr0 persecti0ne rei de qua

agitur solam communicati0nem. Tertullianus alibi expressionem ita explicat, qu0d Pater est plenitud0, Filius vero p0rti 0, quatenus est consors plenitudinis. 939. Pariter expressio illa, Filium Patri in creati0neministerium eaehibuisse, non ita intelligenda est, ac si Ρatres, qui h00 l0quendi modo utuntur, Filium Patre inferi0- rem esse vellent. Sed verba illa, quibus utuntur, dum Filio executionem creationis appr0priant, ad relati0nem originis referenda sunt. Ministerium Verbi plane aliud esse, quam mini8terium creaturae, s. Irenaeus, dum illam l0- quendi rationem adhibet, clare edicit. Non indisse , inquit, Deus ministerio sangel0rum) ad fabricationem eorum quae facta sunt, sed habet copiosum et inenarrabile miniSterium. Ministrat enim ei ad omnia sua progenies et siguratio Sua, i. e. Filius et Spiritus Sanctus, Verbum et Sapientia, quibus serviunt es subjecti sunt omnes angeli I. Ρatres p08t C0ucilium Nicaenum etiam simili rati0ne interdum l0quuntur, uti A. Basilus, qui simul perspicue sensum verb0rum explicat. Trire, ait, intelligis, mundantem Dominum, creanS

46쪽

DE INCARNATIONIS MY8TERIO.

Verbum, confirmantem hiritum Sanctum . . . Omnia per ipsum Verbum) facta sunt ..., non quod instrumentiae et servile ministerium e leat, sed quod tanquam creator maternam perficit voluntatem . . . Proinde quod dicitur mandatum, ne Sermonem imperioSum per vocalia organa Frolata intelligamus Filio veluti subdito fraescribentem, quid Deere debeat; sed ut Deum decet, cogitemus voluntatis communicationem, velut formae cujusdam irradiationem in speeulo a Hire in Fidium aeternaliter dimanantem. 9Vid silicet totus iste m0dus loquendi eo pertinet, ut exprimatur, Filio per generati0nem aeternam communicari divi

nam naturam.

40. Subtilius quidem est id, quod Patres interdum dicunt: Verbum generatum esse, quand0 uniVersum c0nditum fuit; sed nullatenus hac assertione Verbi aeternitas ac divinitas negantur. Ρlures videlicet Patres Verbi generationem duplicem dicunt, et n0mine generationis significant duo valde diversa. Hoc verb0 enim exprimunt tum generationem aeternam, qua Filius in se e8t pers0na a Ρatre distincta et ab aeterno apud Deum, tum manifestationem ad eTtra, in creati0ue, quae tanquam missio generatidicitur generatio ad GDa. Manifestatur autem Filius in creati0ne, quatenus sapientia Dei; quae est usa est super omnia opera ejus, in creatione maxime conspicitur, et lege

appr0priationis haec manifestatio ad Filium ut sapientiam 8ub8istentem referenda est. Huc etiam pertinet celebris illa distincti0, qua Ρatres Verbum consideratum in se otin sua relatione ad Ρatrqm appellant Verbum insitum ἐνδιαθετον), et quatenus ad 0xtra operatur Verbum prolatitium προφορικον . - Ηis notatis lacile intelliguntur Patrum quaedam effata; imo quae diximus ex iis confirmauturi Sic e. g. Theophilus Anti0chelaus dicit: Habens igitur Deus suum Verbum in propriis visceribus insitum,

genuit illud eum Sapientia sua Spiritu sanct0) proferens

ante hoc universum ... Nondum erant Frishetae, quum

47쪽

DR DIGNITATE CHRISTI.

mundi S conderetur, sed eruit Sapientia Dei in isso et sanctum Verbum ejus, quod semper est πω ipsum.' Verbum Dei, quod ejus quoque Filius est, non ut poetae et fabudorum scriptores filios deorum eae concubitu genitos fingunt, sed ut veritas narrat, Verbum sempeU GistenS, et in eorde Dei insitum τον λογον τον οντα διαπαντος εν καρδια θεου). Ante enim quam quidquum fieret, eo utebatur consiliario, quippe quum ejus mens es Frucientia sit ... The0philus hic manifeste Verbum, Filium Dei, distinctam a Ρatre personam intelligit, et aeternum esse affirmat Dein vero: Cum autem volui , scribit, Deus ea facere, quae statuerat, hoc Verbum genuit prolati tum προφορικον), primogenitum omnis creaturae, non ita tamen, in Verbo vacuus fieret, sed in Verbum gigneret ei cum suo Verbo semper versaretur. Verbum igitur quum Deus sit et eae Deo genitum, illud Pater universorum cum visum fuerit, mit it in aliquem Ioeum. υ Vides, hanc Verbi generationem nihil aliud esse, nisi ejus missionem Seu manifestationem in rerum creatione. 41. Restat, ut quaedam dicamus de expreMi0ne 8. Hippolyti, qua asserit, Verbum ante generationem ex B. Virgine perfectum Filium non fuisse. Qualem, inquit, Filium suum Deus per carnem misit, nisi Verbum, quod Fiuium vocavi , quia erat nasciturum homo ex Virgine). Et dum

Filius vocatur, commune nomen amoriS Oma homineS aS-

sumpsit. Nec enim Verbum sine carne et per D serfectus Filius erat, quamvis esset perfectum Verbum, Unigenitus. Neque caro seorsum a Verbo Sub8istere potinat,

quia habet subsistentiam in Verbo. Sic igitur se eetus unus Filius Dei manifestatus est. I - Ρatet nihil contra divinitatem Verbi et Christi ex h0c loco inferri p088e, quum s. Hippolytus claris verbis d0ceat, Verbum, Unigenitum Patris, hominem factum esse. Id unum quaeri p0test, quisnam Sit sensus ist0rum verborum: Nec enim Verbum

48쪽

DE INO ARNATIONIS MYSTERIO.

sine carne et per Se perfectus Fidius erat. - Itaque 80

lutio difficultatis in e0 est, qu0d Hipp0lytus distinguit

unius ejusdemque personae dumticem generutionem, ex De0Ρatre secundum divinitatem, et ex B. Maria Virgine secundum humanitatem, atque ex utraque simul dicit intelligi perfectum Filium. Haec ver0 statuit impugnans Μ0narchian0s, ut subterfugia h0rum haereticorum destruat. Μ0narchiani unam tantum pers0nam divinam esse statuentes primum docebant, eam ante incarnationem dici Ρatrem, et per incarnationem se secisse sibi ipsi Filium. Cum vero Cath0lici demonstrarent, manifeste Filium missum alium esse a Patre mittente, cavillationibus absurdis err0rem suum defendere nitebantur. Distinguebant tunc in Christ0, fere ut p0stea Nestorius, Deum seu Ρatrem, et h0minem, dicentes, Jesum esse hominem, alium a De0, et hunc h0minem esse Filium. Hipp0lytus in e0 insistit, unam per-80nam esse Christum, Deum et h0minem; et quum adversarii Filium intelligerent quatenus est Filius h0minis, id 08tendere intendit, hunc Filium esse eumdem ac Dei uni-g0nitum Verbum. Qu0d pr0inde dicit, ante incarnati0nem Verbum n0n fuisse perfectum Filium, manife8te n0n Significat, haud fuisse Filium Dei, sed his verbis tantum exprimit, n0ndum fuisse Filium hominis et generatum ex

Virgine secundum carnem.

42. Sunt quidem alia plura in scriptis Patrum qui

ante Concilium Nicaenum st0ruerunt, quae exp0siti0ne ali- . qua indigent, sed n0n vacat n0bis hisce diutius imm0rari. Ex iis ver0 quae pr0p08uimus vides, nullatenus admittendum esse, Patres ill0s minus accurate et recte de Verbi ac Christi divinitate sensisse. Sed ut e0rum effata recte intelligantur, diligens requiritur studium totius doctrinae il-l0rum virorum et controversiarum, quas cum haereticis et g0ntilibus illius temporis habebant. Tunc quae obscura videbantur clarescunt, et sanae fidei doctrinae 0m

49쪽

DE DIVINITATE OHRISTI.

Articulus II. DE HUMANA CHRISTI NATURA.43. Vidimus, inde ab initio christianismi non defuisse,

qui Christum esse Deum negabant, et vel eum tantum h0minem esse e0ntendebant, vel maj0ris quidem excellentiae, attamen puram creaturam. Sed qu0d mirum videri p0sset, major fuit Drtasse numerus e0rum haereticorum, qui Verum h0minem Christum fuisse inficiabantur. Alii quidem Christum in substantia carnis n0strae venisse negabant, eidemque vel e0rpus mere phanta8ticum, Vel c0rpus ex c0elesti quadam materia c0nstatum adscribebant; alii in Christ0 animam sustulerunt humanam, aut saltem mentem rati0nalem, cujus vices a Verb0 expleri fingebant. Quam perniciosi ver0 ejusm0do sint err0res, vel eX e0 80lum manifestum est, qu0d negata veritate humanae naturae in Christ0, veritas t0tius 0p0ris redempti0nis per Filium h0minis simul evertitur. 80d ex ordine de illis haereticis aliqua praemittimus. 44. Jam 8. J0annes, uti videtur, in e0s invehit haeretic0s, qui Christum verum h0minem esse negabant, p8eu-d0pr0phetas e08 n0minat, et Dominum in carne veni88e, ut fidei sacratissimum dogma c0ntra e0s praedicat. Multi, scribit, Iseudoprophetaἔ Gierunt in mundum. In hoc cognostatur spiritus Dei: omnis spiritus, qui confitetur Jesum Christum in earne venisse, eae Deo est. Et omnis spiritus, qui solvit Jesum, eae Deo non est. 9 - Ρrimus ver0 in h08 grege haereticorum numerandus eSt Sim0nΜagus, qui praeter alia d0cuit, se in monte Sinai legem Μ0ysis in Ρatris persona dedisse Judaeis, tempore Tiberii

quaedam Patrum duriora, accuratae fidei doctrinae minus consona esse existimet. - Plenam explicationem doctrinae Patrum habes apud Maranum: De divinitate D. N. J. C. l. IV., et apud Frangelin: Tract.

de Trinitate, Thesis XI. ) 1. Jο. 4, et 1 sqq.

50쪽

DE INCARNATIONIS NYSTERIO.

in Filii pers0na putatius apparuisse, p0stea se in linguis igneis Spiritum sanctum super Αp0st0l0s venisse. - Di8cipul0s habuit ipse inter alios Menandrum, Saturninum et PQς' ' Basilidem, qui teste . Tertulliano docuerunt, Christum in substantia corporis non suisse, et in phantasmate tantum pa88um 6880, ac resurrectionem carnis nullo modo futuram. 3, Haeretici isti Docetarum Λοκιμαι) vel phantasiastarum n0mine designari s0lent. Ex iis fuit etiam Marci0n, quem quinque libris Tertullianus refutavit. o0.tioi. 45. Sub idem sere tempus Valentinus ex Hesi0di the0g0nia sub Ρatre, quem gi pr0fundum, appellabat, triginta finxit ae0nas, a quibus productus est Christus. Delirabat p0rr0, Christum a Ρatre, id est a pr0fundo, mi88um, spirituale vel c0eleste corpus attulisse, nihilque a88umpsisse de virgine Maria, sed per illam tamquam per rivum aut per fistulam sine ulla de ipsa assumpta carne tran8iisse. ) Paul0 aliter videtur statuisse Apelles discipulus

Marcionis. Christum, ait Tertullianus, neque in phantaS-mate dicit fuisse, sicut Marcion, neΦue in Substantia vericomoris, ut Evangelium docet: sed in eo, quod e superioribus partibus deseenderet, ipso descensu sideream sibi

carnem et aeream conteaeuisse. Hunc in resurrectione Sin

dis quibusque elementis, quae in descensu mutuata fuissent, in ascensu reddidisse, et sic disserSis quibusque corporis sui partibus, in coelo spiritum' tantum rediisse. φ) Ne Ver0 n0stris saeculis similia errorum monstra deessent, Anabaptistae eam protulerunt d0ctrinam, c0rpus Christin0n ex B. Virgine assumptum, sed a Spiritu sanct0 creatum adque e c0elis allatum, tantum transiisse per

Mariam. Arsani. 46. Animam humanam a Verbo assumptam e8Se negarunt, uti jam diximus, Ariani. Statuebant videlicst, a

Verb0 tantum c0rpus assumptum es8e humanum, atque in e0 ipsum Vorbum animae vices ge88isse. Quum autem