장음표시 사용
101쪽
tempore quo omnes quaepartes adinvicem commiscentur, i ut etiam, ac eodem modo refrigerari, cum ex minione, contactu, actio ac passio ad inuicem sequantur, ac una et eiusdem rationis frigiditas refulte et visummatim dicam, scire. cuperem,quomodo halinitrum trahat frigidiores aquae partesia centro ad circumserentiam, an ut frigidum actu, an ut calidum potentia, certe nullo iHorum modorum hoc praenare potes. uoad cundam, Masini opinionem,nec eam recipi posse credo,qui salinitrum refrigeraret,quatenus sua potGI-tiali caliditate calidos aquae vapore: exhalare facit, q-retur primo potentiatim eius caliditatem a que i actua tione agere , quod es ab urdum . Secundosequeretur ex misione halinitri aquam prius incalescere, quod experimento repugnat . Neque aqua manente secum calido halinitro,ad frigiditatem reuerti pinet, cui nec quid aliud presente con
Nec tertia opinio rationi consona videtur , nempe quod aquae frigiditas ab halinitri permiHione iccirco intendatur, quia aqua denssor at, ct in de sori biectos iditas magis intendatur, cum exem o pro hac opinione fulcienda aliato , licet enim haec opinio vera e et . aqua vi congelationis densor fleret ei id accideret ex permixtione alicuius rei densandi vim habentis , eiusque temperamentum frigidum actu, ac potentia esset, sed cum halinitrum actu non tita frigidum , ut aquae permisium sola tua actualifrigiditate eam densare valeat, a potentia cum calidum ab omnishussatuatur, utique nullo modo aquam densandi, eamque magis refrigerandi vim habebit. uarta autem opinio lice, i veritate aliena non videatur aliquam tamen i cultatem habe nam cum actio,quae F per
102쪽
perantiperis mst, necessario contrarifcircum lantiam
requirat,ac permisionem excludat, ex eo quia in tali actione nom contrariorum propellit,aliud Dero propellitur, ἡ, ub Irahit, ideo perquirendum es, quomodo halinitrum aquae permisum per antiperis m refigerare valeat, eo magis,quia risoteles lib. Meteor. cap.a de grandinis generat ne agens, ait,grandinems eripe circum lentiam calidi Praeterea prae nos to etiam,quod inter duo contraria mul misa o et eri antiperisess,quod es ab ursim,
nihilominus inter hatinitrum, quam hoc contingere non posse cum ex Aristotele I. eth. omne quod agi eatenus agat, quatenus in arita es , non autem in potentia; haliniaraum auIem cum calidum i in potentia, non autem in actu ex Communi ententia , per viam antiperis is refigeraremn posset, betaeivalis eius caliditas requireretur , Ut talis
violioseret, quae nequesussceret, etiamst intem ma esseticum experientia notum t quo quis plures ignitos lapides flue globos ferreos ignitos in gelidam aquam prodiciat,
aron tum talem aquamfrigidiorem non faciet, ut in anti- perfusi contingit,quin potius calidiorem experietur; quod quis hoc negare audeat, utiquesensum V m rationis totius cem negabit. Concludendum itaque actiones , qua per viam antiper iasis sunt, nec aris contrariorum misionem excludere , ac alterius contraridi circum sentiam, ast extris citatem requirere, quare halinitrum aquae misium ac circumductum, aquam per antiperistasim refrigerare non poterit. Guid ergo haesi restatuendum erit, nam quod halin trum aqua perminium, ac circumductum intense refrige-
et , experientia i a docet , quarendum itaque qua rasione id contingat Diss
103쪽
Dico igitur halinitrum vere per antiperis m id prae nare,ac etiam quia ex eius permisione aqua crassior Ased
quomodo id contingat,enodabimus Praesupponendumprimo es aquam inter omnia elementa ex fui natura frigidissimam esse, ac praeter actualem eius frigiditatem,potentialem etiam frigiditatem habere Praesupponendum cundo hiatinitrum ex aqueis partibuς admodum crassis , ac terrestribus , ac exputri ac terrestri exhalatione conflatum esse, quod ut planum faciam scio;-dum est,halinitrum consciendi modum huiusmodi esse Accipiunt simum sue domorum fordes , fue alia vetusa caementa addita simplicis terrae portione , mox in canalem ex lapidibus con Iructum , siue in ligneum vas immittunt , aquam certa proportione superinfundendo , quae per horacitem interuassum is missa permaneat , deinde uiatim gredipermittunt , aqua egressa eam in aeneis lebetibus eo inque esseruescere sinunt , donec cocta ita ri, ut si per aliqua foramina percoletur, Liatim coalescat, ac densa permaneat, ita ut diuersa halinitri fusida albi coloris satim
conficiantur, c halinitrum consciunt, adeo ut notumfatissit ex aqua, ac terrea ct putri exhalatione conniare.
His praesuppositis dico,halinurum in aquam infusum , O circumductu , per viam antiperistasis refrigerare, quatenus calidae illae partes ex putri materii, quas continet, frigidaspartes aquae, quibus miscentur, per contrarietatem quam vincere non possent, intentiores reddunt,ipsoq; motu circumductionis in magis attenuantur, per consequens letitores evadunt siursumq. statim ascendunt euaporan tur. Unde Aristotiles lib. . Meteor summa a. cap. Nitrum,&Glas,inquit, solubilia humido non omni autem
104쪽
dissolutionem aquearum partium halinitrum componem tium crassescat , ac densentur, hinc etiam aquae frigiditas i=rtenditur, quatenus in densior subiecto intensforfrigiditas fundatur L ad facilius demonstrandum, quomodo iter re-sri, ct calida balinitri exhalatione, quae per aquam sertur, aquae frigiditas intendatur, dico id eadem ratione euenire , qua ignis caliditas ob modicam aquae aspersionem i=rtenditur, cui enim id ex eo contingit, quia ignis calor ratione sui contrarij retrahitur,ct fortior At, ita is non ab simili ratione aquae frigiditas ab halinitri permis Itone intenditur,ac augetur, quia ex modica eius exhalatione, se subtrahit, ac congregatur; ita Lad hoc, ut ignis caliditas intendatur, brigiditas in aqua augeatum, modica quae' dam, ac determinata coxtrarij vii, ac impetu quodam erga suum contrarium, objciens,requiratur, alias antiperis
As, quae nihil aliud si , quam unius contrari' propul o alterius iubtractio , fleri non posset, sed potius actis , ac
passo ad inuicem sequeretur cum enim duo contraria aequalia in virtute exisunt, aequam ad inuicem si aritis passio, si vero aliud contrariorum fortius um contrarium Dirrcit, ct in tui naturam conuertit, uiuas qualitates inteo facit. Adeo , vis aqua in ignem aspersa , vel halinitri exhalatio per aquam trans ens,eiusmodi esset qualitatis , virtutis , ut aqua ignis calorem , vel exhalatio
aquae frigiditate; remittere , vel perarem et utique antiperisases non fleret , sed potius actio, passio ad inviacem equeretur. Con lat itaque ex dictis halinitrum pepantiperi a m refrigerare, ex eo,quia ex eius permistione aqua de or sit. Id quod experientia etiam comproba
tur , si quis enim asinitrum in aqua infindat .mani e coiisiciet,satim ab eo calidos iocos vaporesperaqVom
105쪽
exhalare otii etiam ct stram aquam raritu temporis cras florem siue ensiorem fieri Haec est mea sententia, quoad halin tri refrigerationem , quam siquis ut rationi minus consonam rei,cere voluerit, ac meliorem sententiam in medium attulerit, libenter recipiam.
Qui refrigerandi modus sanitati magis conueniat. Cap. I.
I facile nusquisiue cognoscere leat , qui refrigerandi modus salubrior At illud tanquam firmum, solidum fundamentu praeoculis habere debet, eu potum naturae innoxium
esse, qui excedentem , seu ferientem frigiditatem non habet , huiusmodi enim potussiu lus operationem, quaerisaporum apprehen opion impedit, ventricula non laetit, nec vili corporisparti, et minima noxam infert E contra gelidus potus sua feriente frigiditate unium adeo laedit, Ut potum ibum, non ut gustu, sed ut tactu tantum sens, bilem percipiat, ac malorum omnium auctor sit, ut superius dictum fuit Nec mirum quia, quemadmodum anitas certa primarum qualitatum moderatia, cfmmetria conseruatur, ita ea omnia, quae huiusmodi moderantiam, ac Ammetriam, vel minuendo, vel augendo tollant, nitatem defruunt, propterea iure merito Hipp. a. hor. Aphor. si affirmauit, plurimum, ac repente refrigerare malum esse . Avicenn autem I cant. sem a. doct. a. cap. IS.dixit,
aquam temperate frigidam fanis meliorem esse omnibus K 3 aquis,
106쪽
aquis,o, non alia certe ratione, quam quod corporis γmmetria a temperato frigido consertiatur, ab excedente corrLmpitur. Sed hic quaerere posm aliquis, quonam modo cogH A posis temperata rigi litas,ac excedens; cui intcrroga tioni respondeo ut superius tetigi , temperatam Gg ita'. tem eam esse quae uilibet aqtiae estu tempore naturali Icrines , fue fontana sit, siue ci Iernina siue putealis, fuesuuialis i=3jubterraneo loco recondita rimmodo huiusmodi 6mnes aquae ci probatis fontibus,rinternis,puteis, ac sumi-mbus originem ducani, quemaamodum et a vin*m tem-strale figidum it udo operitur , quod idolidis in optimisce Iis vinari, a seruatis extrahitur. me autem coartiones requiranttir ad probatiamsontem, vel a Maia jupranarrata loca aquam continenti, ac etiam ad cptimam Hane vinariam fatis consa ex os, quae in quarto huius operis capite die Habuere fissus etiam in ferius dicitur cap. de bonitate, 9 vitio aquarum . In 1 Iis itaque locis naturar a potum temperate figulum fulminis rat , si autem in eius praeparatione artificiosum quid molimur , ac in refrigerando naturae limites excenimus ti niue Sue glacie, iue aliorum refigerantium si id faciamus, huismo a inre ductafrigiditas excedens, ac)eriens aici debet, adeo,ut italis sat excessus, ut potus gelidus reddatur, is potus breui temporis interualtabanitatem corrumpat, vel naturali meatorem diminuendo, vel eum praeter naturam nimis augendo. In imbecillioribus enimbis accidit, ut a gelido p tu calor naturalis minuatur, interdum vero,ut cmnino seritruatur , in fortioribus enim quatenus gelidiIotus occumfus per antiperis m naturalem calorem co rigit , Isumsdi pari prohibet, viscera adeo incendit , ut ijs,qui tali tu utuntur,nihilsatis fritilum esse videatur , quinimo Iem-
107쪽
per gelidioris potus appetentia in bis inualescat , qtiod non
accideret sipotum naturae placet uterentiar; Guare u libet in potu naturam tuam qui debet, flaccidat, O a circumfuso extrinjeco aere potus arteretur , frigidorum D naturam i am imitando ad naturalem tum reuocet, eisdem medijs in eodem naturali statu conseruiare Utatur naturalis autemfrigidi potussatus, tyupra cap. . retulimus, describiturta GaIIo J1ethae. II bis verbis.Ello preparata in labro aqua frigida, ea frigiditate,quae nullana evidente qualitatem,nec prorsus frigidarum, nec tepidatum praeferat, sed quale ea, quae fontana vocatur,quae frigoris,quod aquam ferit,o teporis, qui resoluit, est in me dio,quae descriptio secundu in mente omnino uiritur,qui semper in potu mediocritatem, quoad calidum, ct frigidum ruandam praecipit. His c conLtitutis dico quemlibet refrigerantium sum ianitati nulla modo obe sein js ita ιω-
mur, ut potulenta materia medium inter duo extrema teneat, nempe inter teporem, , summe frigidum; verum , quoniam medium interdicta extrema attingere, dum arte potum paramus, difficile admodum se sentiri, ideo antequam de tutiori refrigerandi modo agamus, omnes monitos esse olo, longe melius esse ad sanitatem tuendam eHiuo tempore aqua ex probatosnte, vel cisterna, Delputeo, Delut loquuntur conserua recen er, ac , pius hausta inter comedendum uti, scommode id fieri possit, ac pariter inoab optima cessa idempti em desumpt=, quam quemvis refria gerandi modum quaerere, cum huiusmodi aqua,ac vinum dnatura ipsa eos frigiditatis gra us habeami, qui tempera
tum potum , ac omnino i oxium edicium. Hoc monito νι- ter refrigerandi modos iuperius narratos, refrigerationem cum aere a recenti aqua tutiorc esse emistimandum est ,
108쪽
his enim modis medium inter teporem, summe frigidum excedere non facile erit, i contingit dum niue , vel glacie refrigeramus si autem accidat ob locorum isantiam 2 quibus aqua, vel vinum hariuntur,vel obsummum aeuum, ut aer . , aqua ad refrigerandum fatis esse non possint , propterea quod potulenta materiata calido admodum ambiente fatis incalescit , t Romae, multisq; alijs in locis estu tempore contingere solet, ad niuis, glaciei sum deuenire ion improbandum e e censeo, dummodo extrinjecus ad refrigerandum his tamur, ct ea ratione, qua superius dixi,nempe ad conseruandam potus naturalemfrigiditatem , vel resiluendam , vel introducendam opussit Niuis autem o glaciei sus , siue ipsis ab lute utamur . ue cum
alia potulenta materia misceamus, etiam in fummo aestu nullo pas Io conducere potest, tum ob nimiam frigiditatem cum etiam ob eius terream, ac prauam stibLIantiam , nam ad niuis, ct glacie generationem , non solum queus vapor, sed maxima terreae exhalationis quantitas requiritur,
,ecus enim nix glacies generari non possent, yedpluuia perpetuo fleret, hinc uerroes lib. . Meth.comm.magno asserebat duo requiri , ut aqueae res is frigido concrescant unum, ut earum calor ἀ f igiditate pervincatur, aliud, ut pars illarum terrea non pauca admodum sit, quinimo affirmandum etiam existimo, purifimam ac defecatam aquam conglaciatam, ac ponimodum dis Plutam prauam dicendam esse, idque propterea quod, ut docet risoteles. . Methiumma secunda cap. I. 9 .frigidum, dum quam concrescit, exiccat,concretio enim exiccatio quaedam e i, quare si, ut in huiusmodi concretione , seu exiccatione tenuiores partes
die luantur is hinc dissoluta aqua,etiam, si ante congelationem purissimasui et raua eskitur, quod tesatur etiam
109쪽
Hipp. lib.de aere, aquis, locis cap. a. ubi a mat, qua/ex niue, 9 glacie producitata, cum me concretae fuerint, non amplius adpri Iinam naturam redire, quia i quod in i , clarum,ac leue, 9 dulce es,excernitur,ac dis Perditur, quod vero turbidissimum es , ac ponderosissimum relinquitur, idque hoc modo cognosci po e indicat, siquis vas certa aquae mensura repleat, deinde eum sub dio hyemis tempore exponat, quo maxime congeletur, ac porridie in calidum locum transferat, ut aqua dissoluatur, poli dissolutionem siquis huiusmodi aquam metiatur, longe pauciorem inueniet, idque ex eo, quia ἁ congelatione id, quod leuissimum, ac tenui si mum est, di perditur,quod docet etiam Galenus lib. de utilitate respirationis, fieri dicens ex aqua glaciem expresstone aeris , qui in ea erat ta ut iure merito Plinius lib.3I. cap.3. a erat ex niue, 9 glacie pestilentissimum potuis esse
conuenire uare ex hactenus dictis probare omnino non ,
possum pulcherrimum Hieronymi Mercurialis clarissimi
miri inuentum , qui dum medicinam apud Ferdi=randunt Magnum Etruriae Ducem prositebatur,ad frigidum potum parandum sine P valetudinis detrimento, excogitauit glaciem ex pura,rificataq aqua conscere,cuius glacie por tio pro potulentae materia quantitate in ciathum mox potatur injceretur, sic enim contingere asserebat, ut potus assatim refrigeratus nullam noxam asserret,&ia1r bibendi rationem Florentia tunc temporis summo ommum nobilium consensu receptam fuisse audio, tunc etiam apud eosdem ex si esse percipio, sed ut perius dixi, hunc sum omnino laudare non possum, quia licet tam modico temporis interuasi parum glaciei. olui possit, tamen ut i us aliquid di olciatur necesse est, ct aquam illam ex glacie dissolutam,prauam esse ex dictis satis con Iat, quare nius,
110쪽
et glacie exterius tantis uti debemus ad naturalem aquae,
ct vini irinditarem conseruandam, aqua, ct vinum ea n , Mae optimus fons is optima ceda inaria subministrat siue ad naturalem 'igiditatem restituendam,sis calidiori ambiente aliquis naturalis rigiditatis gradus in aqua,vel vis, extinctus fuerit, ac denique ad eam frigiditatem introducendam , quam optima aqua in e fa continere let, flaccidat ut aliquibus in locis,ita frigida non reperiatur, ut nostrae indigentia aestiuo tempore satisfaciat, licet ob commmetem , ct maximam Vsius neces tatem in quolibet habitabili loco natura adeo frigidam aquam parauerit, ut ad naturalis sitis extinctioneri ne ulla corporis
noxasussciat. Et quia vix fieri posse exi limo, ut pluries dixi,ob intensem niuis, ct glaciebrigiditatem, ut in refrigerando non excedamus, ideo in ea iam sententia tutum
restigerandi modum nive vel glacie esse, potulentam materiam, quando opus sit, aqua nive, vel glacie restigerata frigidam cere,quoa hoc modo praeniar acile poterit Oualis Aurae frigidarium ex aere, vel muo,vel argento, vel
ex cocta terra construatur, frigidario hinc,atque hinc an- se apponantur, atq; optime occludatur opercubi, in quo operculo tria rotunda foramina consciantur, Una in medio,quod maius sit,et in quod vas nive repletu imponatur,quod a frigidari fundo duorum auitorum interuasio .difiet, alia vero duo hinc inde ci lateribus construantur, ad quorum foraminum mesuram duo tenuia vasa operculata, ongataq; ex meta Io,υe Actili, Dei vitrea materia parcntur , quorum circumferentia diffisfrigidarist ramimbus equetur, oblonga vero adeo sinc,vifrigidarij jundum pertingant, his peractisfrigidarium aqua repleatur, dictaq; va a vino, vel aqua repleta in eius framinibus adaptentur, ne inter