Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

201쪽

tes p pisciculos ad ea uenaturae codicibus omnibus, tuin manu scriptis tum etiam imprcssiis Aristotcles nono de historia polypus inquit fatuus quidem est, quum ad manum demissam hominis accedit, sed prudens rei familiaris cum omnia colligatoc suo in domicilio recondat. Cumq; consumpserit quantu utile sit,

abisscit testas 5 cancrorum crustas dc putamina con chularum dc spinas pisciculorum sui etiam mutatio/ne coloris uenatur pisces.trahit enim colore similem

iis quibus appropinquarit saxis,quod idem etia cum

metuerit facit,quaeac Theognis in elegi is,Clearchus de Athenaeus tradidere. Ipsum sua brachia rode/re falsa opinio est,id cnim a congris euenit ei. huius opinionis Pherecratem fuisse ex Athenaeo constat, quem etiam imitatus est Oppianus. Unde Alcaeus dicere solebat Comedo meipsum,ut polypus. Itemc pHlianus:polypus inquit voracissimus omnium marinorum est,cum praedae inopia laborat cirris suis derosis saturatur,quasi natura id fami remedium ipsi prae parauerit.si quis polypis rutam imposuerit, immobiles manent.haec ille sed cur hoc uerisimile essi noso=test ut polypis interdum a sibi ipsis,dc interdum a co=gris brachia praerodi contingat quando dc exco/pithecos desiderio carnis comedeiacta correptos cau/dam sibi praerodere uideamus licci Aristotclcs octauo de historia contradicat his uerbis:Quod aute non

202쪽

nulli aiunt polypum se ipsum es se, falsum est, sed ali,

qui sua brachia corrosa habent a congris. Sed renasci sicut colotis Z lacertis caudam , haud fal, sum. Aristoteles secundo de historia. caudae ibam lacertis atque serpentibus amputati renascuntur. Supinus in summa aequoruperuenit ita se paulatim subrigens, ut emissa omni per fistulam aqua uelut exoneratus sentina facile nauiget postea duo prima brachia retorquens membranam inter illa mirae tenuitatis extendit qua uelificate in aura caeteris subremigans brachi js, media cauda ut gubernaculo se regit. ita uadit alto Liburnicarum gaudes imagine,&siquid pavoris interueniat hausta se mergen aqua.

Quae Plinius nautilo siue pompilo, Aristoteles poly/po contribuis se uidetur . Verba Aristotclis haec sunt, nono de historia Nauta quot polypus naturari uitae mulacribus singularis si nauigat enim per maris summa elatus de imo gurgite. cffert se concha inuer/s aut ascendere possit facilius, ita nani scapha enaui/get ubi uero emersit concha reuenit habc inter sua brachia membranulam quandam ann xam,similemi j quae digitis insertae palmipcdum auium cotinent. uerum illae crassius culta suiu hiae praestituis sto aranea speciem imitatur: hac uelificat cum aura inspirat,

cirros pro gubernaculis utroq; demittit latere si quidnae tuerit concha protinus mari cpici atq; sta demer/

203쪽

pit.dc generatione incrementoq; eius concha nihil adhuc exploratum habeo,uidetur tamen non e colatu gigni,sed sponte ut caeterae conchae prouenire, necue in concha solutus uiuere possit certu adhuc est.

graui capitis odore. Ozena polypi ge/nus Aristoteles quarto de historia,Ozo/l lino bolitena uidetur appellasse,de qua

diximus superius,frequens in Laconia quae regio nucZaconia dicitur,dicla quod ea uox odore illum Mirus graue significat.Theodorus offolem couertit.Estoc ozena ulcus innarium altitudine usq; ossa illa,que ab angusti js uocantur Isthmoide,ardens d graue o lens.Humor cffluit, odorandi uis adimitur Celsus h/bro de medicina sexto si autem inquit ea ulcera circa nares sunt plures in crustas oc odotem foed habent, quod genus Gr ci ozenam appellat, sciri quidem de/bet uix ei malo posse succurri dcc Galenus item oze na est inquit exulceratio in naribus in imo foetida, dcoraue olens.&hriS foetorem ozen Graeci uocant. Vnsie oozenitim nardi quoddam genus apud angem

nascens, uirus redolens Plinio uidetur appellari sed ozen cassiae speciem Aetius uocauit Polypi binism ensibus conduntur. Aristoteles quinto de historia: olypus inquit hybem rempore coit uernosa rit las

204쪽

iτο IN IV PLINII VI P. rit latet circiter meses duos idem p Athencus tradit. Ultra bimatum non uiuunt percunt autem tabe

sempcr: foeminae colerius,& fcre a partu. Aristoteles nono de historia, genus polyporum magna ex parte biennio uiuere no potost sua enim natura tabi obii, xium est cuius rei indicium cum prensus polypus albquid humoris emittat, demum pabsumatur totus, quod se minis a partu potissimum incidit stupetetbam foeminae,ut neq; undis iactatae sentiant,vi manu urinantis de facili capiantur: sordescut etiam, nec prptelea assidendo uenari possunt mare uero alueo tu mentet in mucorem lentescunt. Indiciu ne bimatum

compleant esse uidetur,quod ab ortu eorum qui aestate fit ad autumnum,non facile grandem polypum ubderis,cum paulo ante id tempus praegrandes spectintur a partu ita senescere debilitari litam mare quam sectinam ferunt,ut uel a pisciculis devorentur, kfacile a suis detrahantur cubilibus, cum anica nihil taleijs usu eueniat tum uero paruo novellos quamuis mcens natos tamen nullo eiusmodi malo assici narrant: quin imo ualidiores esse quam grandcs confirmant sepias etiam bimatu non uiuere apertum est. Loechatur enim complexu, xsorbet acciabulis, ac num&ro succudetrahit cum . Acciabula sunt caliculi illi

in brachi j polyporum, qui rei cuil admoti ueluti cucurbitul e suo haustu adeo tenent ut auelli nequeant. Theodorus

205쪽

Tlieodorus autem cotyicdonas acetabula interpretatur Mire omnibus marinis expetentibus odorem quoq; eorum, qua de causa de nassis illinuntur Ari, stoteles quarto de historia. Nidores inquit potius ge/nera quaeq; istium appetunt. Vnde tiam caruncu/las sepiarum deustas odoris gratiac cam hamis assibgunt ita enim fit ut pistes auidius accedant . polypos etiam assatos non nisi nidoris causa nassis inditos dbmitti asseuerant Clearchus uero oleae ramis polyγpos capi retulit,his enim maxime obices antur. Carteiae in clari js assuetus quidam polypus exire ci)Strabo circa Carteiam polypos non tantae magnitudinis sed talenti podo reperiri tradidit. Cctariae dicuntur loca iuxta mare in quibus thynnis atri huiusmo, di pisces capiuntur,& iuxta saliuntur. Exire E mari in lacus corum apertos. per lacus intelligit tinas,quae dolabra dicuntur. Sepos crant his obicistae . seipes accipitur hoc loco pro ea viminum scilignorum textura, quae obiectu introitum prohibet Barbas quas uix utroq; brachio complecti esset. sic nos quoque barbas in antiquis exemplaribus legimus hoc diXimu quia in caeteris omni us impressis codicibus

branchias probarbas deprauate legitur.&intelligit per barbas brachia, quaevi crura docirrio crines ap/pellantur, nec dixit brachia, quoniam statim subsequit ur, Quas uix utroq; brachio complecti esset Theo

dorus

206쪽

dorus quoq; in Aristotcle quarto de historia barba, similiter appellauit clauaria modo torosas longas pejdu triginta. Acetabulis si hic caliculis urnalib.peluiu modo. Sunt qui corrigut cal:cibus, pro caliculis,quippe cu urnalis magnitudinis fuisse a Plin. rcferat . In nostro mari loligine quinum cubitoria capiuntur, se=puae binum J Aristotcles non loligini scitolio, hoc esticu tho contribuisse magnitudinem huiusmodi uide, tur quarto de historia cu dicit: loligine acro loge grandior qui totius nominatur, quippe qui uel in cubita quinq; excrescat sepias quoq; aliquas in bina augeri cubita notum est. Item in Strabo duoru cubitorum sepias no in nostro mari, scd circa Carteiam repertas tradit. In hanc condi nauplium animal scpLaesimi te, ludcndi soci tale sola. De nauptio ab alius autori bus mentionem faeta sterio inuenio Aristoteles vro uti retulimus)duo polypora genera cochis indita, nautitu sciliccto nauticu simile facie bolitaenis,ide se re faccresic status cst, quod ite simili pone modo navitilon nauigar prodidit Oppianus. Id in ubi costat

rumore nauigantiu humana calamitas in cause est.)Antiqua lectio clarius sciat, ct hoc modo: Nisi forte tristi id in costat omine nauigantiu humana calamitas in causa st. Mollia aut ut de his aliquid in uniuer/sum tia reseramus, nihil ostis, hi terrcni hab re du

scrctu uidentur, quod dignum cstatu sit, scd ser tota

carno

207쪽

ANNOTATIONE i sttamosa 5 tactu cedetia sunt.ne tame corpus eorum facile percat modo illoru qua carnc lasciuiunt, natu ram inter carnem yncruum obtinent: mollis enim ut

caro est, scd intendi potest ut neruus.fissilis autem ca/ro corum non in dirci tu,sed in anfractu ita enim ad uires commodior esse potest habent etiam quod spinis proportionetur, ut scpia quod sepium uocant, lotioines quod gladiolum .polypi nihil huiusmodi habent,quod eorum alaeus quem caput appellant,bre/uior est, illorum procerior ideo in ut directius inflem Xusq; maneret, natura his adminiculis faciedum censuit:quemadmodum in gcncre sanguineo ali j os dedit,atris spinam.Stomachus siue gula ab ore presionga est,quam ingluvies cxcipit quomodo avibus:tum

uenter coniungitur, lintestinum uentri annexum

simplex sep ad xitum tedit sepia igiturabo pisuenter similis tum figura ita tactu est.Atij quas lolbgines appellamus bina quidem conceptacula uentris speciem gerunt, sed alterum minus ingluuicinimita turvi tactu discrcpat quoniam corpu etiam totum carne molliore constat habent haec ita ea partes ea dem causa, qua aues. ncq enim eorum ullum potest commolere cibum,itaq; ingluuies uentri rabiacet.habent etiata quod atramentum uocatur, quo natura ad pra sidium stutelam corum abutitur. Sed cum atramentum hoc mollia habeant omnia,tum praeci a pue

208쪽

pue plurimum in sepia continet, quod loligines, polypi supra apud utina potius positum habent spis

infra ad aluum. copiosius enim habent quoniam majgis utantur, quod ris propterea euenit quia uitam litoralem traducunt , de tamen inhil quo sibi auxilientur aliud habriat, quomodo polypiri brachi is sibi susticiunt, xcoloris mutatione qua vi ipsa accidit i cruetum, ut musio atramenti loligo sola ex iis gavdctat,to, uitam in pelasicam agit scpia igitur plus continet

atramenti, Mintra quoniam copiosiuS facilius enim&longius prosunder maiori ex copia poterit. st in hoc genere atramentum:ut in auibu S, quod per excrementum album terrenum subsidat nam id quoq; caret uesica, quantum terrenum maxime sit in atra mentum secernituri&plurimum sepiae consistit,quo niam plurimum terrenae materiae habeat.argumento scpium cst , quod tale tantu p sit hoc enim polyPus caret, loligo chartilaginosum ac tenue crit. Qua ob causam aulcm hoc atramentum cstundant supcrius enarrauimus. Habent haec foris alueum corporis in/distretum N pcdc parti priori iunctos circum caput infra oculos,circa osvi dentes sed cum caetera animalia quibus pedes, aut part priore postcriore i eos habeant, aut latere ut ca quae multis pcdibus innitantur, dc sanguine caret hoc unum genus pedes parte, qua priore o mocs uocat continet cuius rei causa st,

209쪽

quod pars eius posterior ad priorem adducta est, extrema in coeunt doconfunduntur, quo modo turbinatis inter testata accidit. His omnibus octoni pedes sepiae autem doligines promuscides binas presiongas habent,quibus polypi caret.quorum autem podibus acetabula cirramenta in adsunt, haec uim conicXtu talem habent,qualem implicamcnta illa quibus digi/tos antiqui medici indere solebantata enim fibris implexa sunt, quibus carunculas caetera a cedentia tra/hant, quippe quae lapsa prehendant, intenta premantoc retineant, cum pars interior tota c5tingat atq; amplectatur . itaq; cum aliud non habeant, quo capere admouere in possint,nisi aut pedes aut promuscidos, haec pro manibus obtinent ad uim tum inserendam, tum propulsandam, atq; etia ad caetera uitae munera nccessaria sed cum caetera omnia geminis acetabulis seriem a capite in extremos usi cirros habeant ordi/natam, genus unum polypi quoddam simplici inspergitur acetabulo, cuius rei causa ad logitudinem tonuitatem 'rachin refercnda est cum enim angustum sit,si implicis acetabuli ordinem tantum capiat neccsse est non igitur ita costant, quia necesse sit propria sub stantis ratione.pinnulam haec omnia habent circumdantem alueum, quae cum in caeteris, tu in grandium loliginum genere iuncta perpetuari gestatur mino res uero, qua loligines uocant, latiorem hac habsiat,

210쪽

nec angustam, ut polypia sepiae, neq; circuma flamper totu atticum, sed de medio orsam. Causa curiam habeant est, ut naiciat & sic dirigant, ut uolucres cauda pennis condita, pisces penna chartilaginata reguntur polypis hoc minimum cst, minime mospicuum, quoniam paruum habeant alucum, que satiS suis pejdibus dirigere possint. Habet mollium genus parte quod os uocatur binos dcntcs, atq; in orc pro lingua carnosum quiddam, quo uoluptatem esculentorum disccrnat.Sensibus quoq; praeditum est. nam sepis aepolypi odorec scarum alicetanti capiuntur,' polypiquidem ita adhaerescunt, ut auelli inde non p0ssint,

sed truncari potius patiantur. At ucro pulicaria her ba admota protinus ab odore eiuSrcssi lirc dicuntur. Gustus etiam similis ratio. intcrdum nim cibum persequuntur diuersum, nec eisdem saporibus omnia de/icetatur Sunt etiam carniuora omnia, nam loligines

atq; sepia pisces uel maiores uincunt, polypi con/chulis vcscuntur Coeunt Omma ut polypi,scpiae,l0lbgines eodem modo oribus cnim inuice admotis co/plexu simu tuo brachiorum libidincm X plent ergopolypis coitus cum alicr capite uulgo appellato in terram uerso nitibundo cxplicat porrigit a sua bruchia: alter sui cruciat passis librachiis singulis ad singula subiacentis acetabulorum conceptu mutuo al Gessiit. Sic nim coniungi ncccstocli,quum nati ra