Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

231쪽

de ursis autem marinis e gencre crustatorum memunit Hippocrates siccuido De uictus ratione d Aristoteles De histori js libro quinto. Oppianus uero de cone bellua quadam marina testari uidetur, uerum Ph/nius de leone intc crustata libro etiam tricesimo ij cundo meminit, hoc modo leones quorum brachia canctis similia sunt, reliqua pars locustati Carabia caeteris cancris cauda distanti Aristotcles quarto de partibus animalium, ubi de locustis docactis loquitur. Sed interest inquit, quod carab Maoc est locustae,cau/dam habent, cancri non habent locustiS enim ut nantibus cauda utilis est natantinim cauda quasi remo innitcndo . At cancris inutilis est, quum uitam agere terretra auernaS 43 subiressolcant. In Phoenice hip/pae uocantur, tantae uolocitatis ut conssequi non sit. Aristotcles quarto de historia Genu,m qui cancro rum litorat Phoenice seres, tantae uelocitatis, ut uix

consequi sit:unde hippeas, hoc estiquites illos appellarunt:ius nihil fere intus propter inopiam pabuli. Cancris uita longa. Aristotcles quarto de historia ocustis tantum, non cancris uitam diuturniorem

data testatur. Pedra octoni omnibus, in obliquum se&L Aristoteles libro ius de historiae quarto camcris etiam pedes omnes deni cum forcipibus sunt Recte stac inquit Plinius cancris pedes octonos cssc o cto enim sunt forcipibus non annui ueratis.nam p-

232쪽

lo post ipse Aristotcles Cancris, inquit,pedes utrinq;

quaterni, tu terni ali j eodem modo explentes cliqua. bona pars corporis pedibu caret pedes omnibus in obliquum cectuntur quomodo etia insecta mouentur qua ucrba in codicibu latini,impressit non inuenies cum tamen in graTi reperiantur. Foeminae primus pes duplex, mari simplex. Aristotcles quarto de partibus animaliut Genu inquit cancrarium,&lοjcustarium similia inter sic sunt, eo quod utrunq; brachia forcipibus denticulatis habeat , scd haec no in orediendi causa habciatur, sed ut in quasi manibus capuant,& retineant quamobre contra quam pedesta sectere solent.hos cnim in cauum, illa in orbem se, chuntac circumagunt: sic ad cibum capiendum admouendu i commodius agitur Superior pals in primoribus his mouetur, inscrior immobilio Aristote les eodem libro. Cancri inquit supcriore sui forcipis partem mouent, non inferiore:habenti cnim pro manu, forcipem si se oportet, mordedi autem siccandi osticium dentis cst. cancris igitur cicrisi inuibus bucet otiosius cibum capere, quum in humore non sint oris usus partitus cst, ut manibus aut pcdibus capvant, ore siccentvi mordeant, sicut crocodillo fluviatiliet nit. qui unu Sisa X illam mouet supcriorcm quoiabam pedes ad capicndum retinendu inutiles habet: parui cmadmoduIint itaq; adhuc usum natura os ei

233쪽

ei pro pedibus utile condidit. Ad retinedum uero unde ietus inserti uehc mentius potest, inde motus commodius agitu insertur antem uehementius desuper quam de parte inferiore ergo cum utriusc tum capi endi tum mordendi usus ore administrctur, magis autem neces latium retinendi ossicium sit cui nec manus sint neq; pedes idonei, commodius js cst movcre superiorem maxilla quam inferiorem. Dextrum brachium omnibus maius. Aristotcles quarto de histo ria Canctis inquit forcipes,pedcs haberi Si qua les essent dici ci iam est omnibus uero magna exparte grandior ac ualidior forceps dexter, quam cuus est cuius rei causam quarto de partibus animaliu reddit,liis uerbisIocustae cancriin omnes forcipe ex trum grandiorem ualentiorem p habent parte enim dextra efficaciora suapte natura sunt animalia om/m a. reddit autem semper natura cuic uel soli,uc praecipue quo uti potest, ut dentes, OS in aut eXertoS aut serrato aut cotinuos,&cornuavi calcaria, reliquas huiusmodi partes, quarum usus ad defcndendu aut dimicandum . Astaci soli non certum sed alterutrum aeque ut fors tulerit forcipem habent grandiorem tam mareS quam foeminae causa aute cur forcipem habeant quod ex eo genere sint, quod forcipem ha/bet cur alterum grandiorem incerte, quod non intelgram sui enctis naturam tenet, sed ita degenerat, ut

234쪽

quod ad aliud destinatum est,io non eodem scd adgressum utatur Pinnothcr autem uocatur iniribtrahi S c omni cncre, ideo opportunus iniuriphul solertia cst, inanium ostrcarum testi se codere,vicum accreuerit migrare in capaciores. Notandu est duocne cancrorum minimorum genera . quibusdam ubuontibus nas citur, dorcpctitur ut in pinni cocharum

g ncris maximis si uidere, ab Aristotele pinnother siue carcinion appellatum alicrum oblongum quod re carcimon hoc si canccllus, aut squilla parua ab coclem Aristotcle nuncupatur, quod non conchis uiuentibus ut pinnother, scd torra limoq; principio nasci tur, ac deua conchulas ingreditur uacuak. Dc primo aut genero, hoc si innothcro, Aristotcles quinto de historins sic tradidit Cancri color albido, corpo/r admodum parui in nonnullis tosta opcrti generis nascuntur,xplurimi quidem in mitulis soliatis , mox in pinnis, quo pinnothera uocant, qui nitiam in pe/ctunculiSatq; ostrcis, lacruma nullum conspicuum

capiunt incrementum. De altero uero ocia re ita paulo post loquitur Canccllus ille concharti holpcs principioi terra limoq; consistit, mo conchulas ingre/ditur uacuaS ubi cum c Xcrcuerit transit in concham ampliorem , uidelicet aut naticis, aut turbinis,aut ali/cuius similis ope etiam paruam buccinam subit, in/grcitu sup ampliorcin illam crit, pari modo, d uiuit in domi ν

235쪽

m domicilio capaciore, rursus in Xcrcstcns aliam pe/tit ampliorem ., hunc intellcxisse Plinius uidetur. hic similis tcsta contestis animalibus est quapropterris in ancipiti siue gonus in sibi uendicar utrunq; ubdetun forma siniis araneis cst, nisi quod partona corpori 6 pectori subdita ampliorem quam a rancilia

beat cornicula duo russa, tenuia, quibus oculi toti dem subiacent, qui nunquam intro rccedant ut cara crorum sed semper eminentes appareant is sub inscst quoductu capillamcntis quibusdam plurimis cir cundatur his pcdes subiuncti duo bifurcos, quibus cibum ori admoueat bini item utril adhaercia latcri,d tertius paruus thoracis pars in serior mollis tota est, disiceto in sinu pallidum intus cernituri meatus ab ore ad uentrem pergit, foramen Xcrcinenti perspici nullum potest pcdcs ac thora duritie prae se scrunt, sed minus quam cacri. nexu nullo testis adhaeret,pur/purarum modo, buccinarii, scd absolutus libero uagaturioblongior est qui turbinem subit, quam quin ritcm.genuSinim diu crsum cst quod in nerit de=git, caetera quidem non absimile, scd dcxtrum bifurculatum pedem paruum habens cum cuiam grandi

usculum habeat.cuius rei causa st, quoniam turbines omne si crectos coponas, ut par tenuior dc acutior

Caelum suspiciat, pars amplior terram despiciat, hiaturam obtinet a sinistris quamobrem cum lcuus mssine

236쪽

sin impedimento libor sit,& cxerccri possit, suscipere facilius incrcmcntum potest dexter uero cum res rito us d impcditus sit, neq; ita commode ut leuus exerceri possit, auocri minime ualci quam quidem ratio,

nem Aristoteles in quarto de historia cancellu ita describeret,n assignauit.Dalmatia, stria, paludes nostra Veneta plurimum abundat hoc genere. Sed de crustatis in particulari iam dici una sit,de quibus in uniuersum etiam aliquid refcrre congruum est. Cru statum itaq; genus X eo quod sanguine caret paribbus pluribus uacat Iam nim uis era, qua cuil san

guineo insunt gcncti omnia, nullum crusta intectum quod habeat nouimus sed communes generi utris partes, gula, uenter, intestinum. Et cum mare omnia eius generis ore excipiant,cancri parte oris exigua asducta respuunt, locusta suas ad branchias transmit/tunt, quas ipsς plures quam Culcra habent. comminniSenim omnibus branchiarum adnexus cst dentes

omnibus bini,& carnosum illud quod linguae proportionetur,eadem causa qua sanguineis, uidelicet adcbbum sentiendum . nam locustis dentes duo primores,

dc in ore caruncula illa constituta pro lingua est tum uenter os protinus excipit praetcrquata locustis: iis

enim gula antc uentrem exigua,mox a uentre intestinum, quod locustis,& squillis, samarisice incaudam finit, qua excrementic mittunt,dc oua pariunt.

cancris

237쪽

eancri qua applicatum illud operculum geritur, c/dio applicaminis ipsius,uerum in quoq; parte exterbore qua oua partur, desinit. Foeminis ite huius generis locus ouis deputatus, iuxta intestinu omnibusest: qua mutesve papauer appellarcit, amplius parciusue habent haec omnia gelacra Discrimina propria con temolari in singulis congruum cst. Locustis igituri ut iuba dixi dentes bini maiusculi, ouenter, quo himor similis muti continetur.caruncula illa etiam inter dentes linguae repraesentans stigicm,ec gula ab ore

breuiS, quam uenter membrancus excipitaeuius ostio tres denticuli inhaeront, duo aduersi, reliquus infra. intestinum uero auetris latere simplex, pari crassamento,ad Xcrementi usq; ostium fertur.Haec locustae,ac gammari, locancri sortititur.scd locustis indatus quo que a peetore pendens ad excrementi exitum perti/net, qui foeminis pro uulua est, maribus genitalis seminis receptaculum sussicit.m catus hic iuxta cauti carnis continetur, ita ut media caro interiaceat intestinum enim deucXum pertingit, meatus uero cauo applica/tur, nec secus quam in quadrupedum genere haec habciatunnulla maris meatum ac foemina distereti di

stinguit quippe cum uter la tenuis silvi albidus , dc humorem intra se continens pallentem.uteri etiam expectore pendet.Squillas etiam ouum clauiculasci similem in modum habere certum est maribus sene

238쪽

alo IN I PLINI LIB.

prae sceminis propria in pectoris carne bina quaedam candicantia constant, discreta a caeteris partibus, colore formaci promuscidi sepiarum proxima uerulaeetorta in uertiginem more buccinarum papaueris, quorum origo ab acetabulis, hac subdita pedibus nouissimis ordinatur Caro in iis quoq; est colore sanouinis rubra,&tactu ciato nec simili carni ab hocicerati an fraehus alter strue buccinea, crassitud: nc incae sese porrigit: sub quo duo qua clam arcnae conditioni sit ulla, semini genitali accommodata, intestino adnectuntur. h. in mare foemina autem ouum tabidum parit membrana in obuolutu protenui uentri lateri potriq; intestini adnexum, ato ad carnem usque adho

cri autem forcipes pcdcsci habciat, in qualis essent diectum iam cst quinctiam de oculis diximus, uisum parti plurimae IIc in obliquu Alucus cro totius corporis indisserctus cst nccinim caput distinetum, nec aliud quicquam oculi no a codem J tu omnibus po/siti, sed aliis e latcressu pra continuo sub prono amplo

distatc di crimine, alias in medio breui di crimino itheracleoticiS, ut malis. os oculis subditum, in quo dente duo, ut locustis, crum non rotundi, scd longi te/gmina dentcs operiunt duo intor talia intcnacet quaedam qualia locustarum dentibus adnecti exposui. hu

morem igitur ore accipit,regiminibus illis dos essendo eruitutu

239쪽

imittit limeatu oris supcriore , adduistis meatibus, qua interfluxit Duplo illa catus sub oculis cst quoties ergo aquam acceperit,utroq; tegumento S obturat, atq; ita respuit humorem cula post dentes bre/uis admodum est , ita ut protinus vcnter occXcipere uideatur ueter bisulcus ulta subiungitur,cuiu cum edio intestinum simple S tenuesproccdit, quod sub applicato cxteriore operculo dcsinit , ut dilatum est. quod autem inter tegmenta interiacet, huius sicut locustarum dentibus adiacetitur humor intus in aluco pallidus,ac minuta quaesam oblonga albida cotinciatur,rusta tiam alia maculis dispersis. Differt a foemi, nam a magnitudine,crassitudine, operculo id emamplius in foemina esto distantius,& hirsutius,& o

pactus, quale ctiam foeminae locustarum sortiuntur. Coire etiam plane cornuntur,quoniam eorum coitus diuturnior est. alterum etiam corum marem esse, alte ruria uuluam hab re bifidam certum cst coeunt mos do eorum quae in auersum ingunt, cum alterum su/pinum , alterum pronu applicauerint caudas.& nimiae parte supina superueniant pronam, impediunt caudae praesuarum pinnarum prolixa appendice.habent

in hoc genere mares tenues genitale meatus, foemi/nae uuluas membrandas ad intestinum fissas hinc atque inde , in quibus gignitur ouum quod cum frigi/δore constent natura generant imperfectum,uerurn

in a quod

240쪽

quod foris perficiatur,4 rccipit incrementum . Crum stata, inquit Paulus, ut ammari, paguri cancri, locumstae, squillae mcnsis quidem c5ueniunt, sed coctu disti, cilia sunt ac si tape in aqua dulci lixentur aluti supprimunt. Crustatorum natura ita sic habct. Ex 6,dem encre sunt cchini. Dc testatis hic capitis initi,um esse dcbuisset nam de ius nunc quae testa operiuntur incipit pertractare cum dicit Ex eode genere sunt cchinuid est,cchini marini sunt ex eodem genere, scili/cci quod sanguine caret . nam supra Plinius capite uicesimo octauo tria prodidit piscium cssc genera, quae sanguine vacat, his uerbis Piscium quidam sanguine carent, de quibuS dicemuS. Sunt aulcm tria genera, imprimis qua mollia appellantur deinde cotecta crinstis clavibus, postremo testis coclusa duris.&smiliter cum de crustatis postea tractare capite XXX. coqyisset, dixit Locusta crusta fragili muniuntur in eo genere, quod caret sanguine sic etiam hoc loco cum de tcsta opertis, ut de tertio goncrc quod sanguine caret, acturus cssct inquit: Ex codem genere sunt chini, id est,cchini sunt ex codem cncre quod sanguine caret.

Quibus spinae pro pcdibus , ingredi est his mi D

bem uolui. Aristoteles quarto de historia: Spinis suis echini utuntur peritide ac pedibus his nim nitibun/d mouentur, scdemct pcrmutant. vafra Echini in/quit, inter testacca gcncra, quibus faculta ingrcdien/