Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

241쪽

di cst.quod item quarto de partibus animalium c/minit. Ex his echinometrae appellantur,quoi uspina longissimς,calices minimi. Aristotcles eode quarto de historia: Cenera chinorum plurima primum quod cibo idoneum cs .in quo quae ova appellat ma/gna esculenta 3 5sistunt, pariter in maior corporeta minorc nam nouelli adhuc paruic pleniusculi illis constant secundum ac tertium spatagi5 brissi, quae oenera pelagia sunt,rara tinuentu Misc quae echinometra appellatur, quasi matrem aut matricem di xeris echinorum,quae quide omnes magnitudinc cX

cedit. Genus item aliud est minutum,spinis logis praedurisw,gigni in alto gurgite solitu, quo n5nulli ad distillationes urina medicamento utuntur. Circa o rone candidi nascuntur spina parua. Aristotcles quarto de natura animalium, circa Toronen inquit echini nascuntur candidi dotesta dospina d ovo,augeri forma produci iore quam caeteri soliti spina in parua,nec rigida sed mollior. nigra autem ori illa applica/ta plura, ad foramen reterius coeuntia habetur,scd disiuncta inter sese, quibus quasi interuentu liminum discriminantur mouentur agilius cfrequentius, qui sunt cibo idonei,cuius rei argumentum,quc d semper

aliquid algae suis spinis implexum gerat. ua om/nium amara,quina numero. Aristoteles code quatato de historia libro Succrgo inquit echinis omnibus

242쪽

oua, scd nonullis Xigua, nec cibo apta. Et paulo post Ventri autem ubdita sunt quae ova appellant,mem, brana obduecta, diuersa,code sti omnibus impari ubnario numero,quorum quod nigrica parti creditum cst supcri orti,c dentium origine pendens, amaru iacecsculentum Ora in medio corpore in teri duersa.)Aristotcles codcm in loco Eucnit autem echinis, ut quod caput appellat, d os uersum in terram sit:quod uero ad excrementi cxitum deputatum est, id stupra habeatur quod idem omnibus turbinati patelliscuevcnit. pastus nim desimi, pctatur neccsse est, unde fit ut os nucrsum ad pastum sit, Xcrementum uero superius parte prona teste 5tincatur. Tradunt sis uitia maris praesagirescos, correptisq; operiri lapillis: mobilitatemwpondere stabilientcs, nolunt uoluta/tioncspinas atterere quod ubi uid re nautici, statim

pluribus anchoris nauigia infrenant. Plinius ctiam libro dccimooctauo inquit Echini amigcntcs sese, aut harena faburrantes, tepestatis signa fiunt. Oppianus

quoq; libro siccudo tradit chinum praesagire tempe/states c lapillis operiri, ne agitation procellis spinas

atterat est aut michinus marinus testacci oncris ut dictum est, cricius uulgo nominatus, forma orbicularis, pilai circumuallatus, quibus propcdibus utitur in orbem os uolucndo, nec aliter ino reditur . cui ca

xo negata est i sium habet cculiare ut nullam

intus

243쪽

Ammo TATION Es arsntus carnem contineat nigra quaedam in omnibus

uice carnis spe stamus dentes quini in omnibus sunt, caui intrinsecu , inter quos caruncula qu:edam inter iacens linguae officio fungitur.mo iungitur gula, de inde vcnter in partes quinq; distinetus,pcrinde ac plures numero uentreS hoc animal habeat. sunt nimomnes distincti, plenicis uacantis materiare stoma cho uno dependet, in unum in ostium excrementi fi/niunt qua testa forata est uentri autem subdita sunt, quae ova appellant , eode numero atq; impari quina enim.ratio,qubd non ovum est quod otium uocatur, sed quod bona animalis enutritione alimoniaci pro ueniat. fit ostrcis quidem in altero tantummodo latcyreid quod ovi nomine appellatur, idem in est quod

echinos habere dicimus: scd cum testa chini non modo caeterorum ostrcorum orbem colligat unum, scd in globum circumagatur,ut non partim talis, partim non talis formetur , scd uswquaq; similis sit: undiq; enim ui se nutibus suis conglobatur idcirco ouu quoque simili modo habeat nccessse est non nim ambitu ut caetera dissimili constat echinus. naq; insomnibus caput in medio situm est:quam quidem corporis partem situ tenere superiorem certu est Nec uero otium habcre continuum potest, quando ne P caetera generis eiusdem sic habent , sed altero latcre tantum sui orbis.crgo cum id commune omnium sit, proprium autem illius

244쪽

tem illius, ut globi speciem crat, oua numero impari sint necesssi est nam si partissent, per diametrum di, sposita habcrciatur, cum similem hinc atq; inde seruari rationem interualli conueniat. sic autem dispositis utroq; lator orbis ouum haberetur, quod in caeteris ostreis non si alicro nim latere suae orae id habentd ostreae&s cetines itaq; terna aut quina, aut quolibet alio numero impar esse neccs se est ac si terna essent, diduci: intc se laxo admodum interuallo haberentur si plura quam quina continuum prope ouum reddoret quom alterii non inclitas est,altcru ficti non potest . quina igitur ova echinos habere necesse est, qua ob causam uenter quoq; quinquepartitus est,aedentes totidem habentur singula nimiua cum qua sit corpora quaedam animalis sint, modii quoq; uiuerudi similem habeant ncccsse si hinc irim capitur in/

crementur nam si uenter unus tantummodo esset,

oua aut longe distarent, aut totum lucum occupa/rcnt,ut echinus, dissicile mouerctur,occibi minus impleretur. Cum autem quintiumcro internalia sint, uentrem singulis adiunctu quinquepartitum esse neccsse est, cadeniq; de causa dcntcs ctiam totidcm havbentur: ita enim natura similem rationcm praedictis membris reddidcrit. Sed quam ob causam oua numero impari, totψ numcro cchinus habcat dictum est. cur autem ali parua admodum, alia magna,causa est

245쪽

quod natura constant ali fatris calidiore.calor enim cibum concoquere plenius potest quamobrem qui ci/bo inutiles sunt, in is excrementi plus est mobiliores etiam facit natura caloris,ut pascutur nec stabiles maneant: cuius rei indicium est, quod eoru spinis aliquid

semper adhaereat, tanquam crebro moueantur. spinis enim ut retulimus, ut pedibus utuntur. cchinis autem cibo idoneis c si uerno autumnali ' tempore praeci pue ubertas otiorum est, tamen nullo tempore com mittitur ut ouis omnino careant sed maxime pleniluniis diebusq; tepidis restituuntur redduntur*ylciabores,praeterquam ri quos pyrraeus scri euripus nailli hybernis mensibus meliores sunt, parui quidem, sed pleni ovorum echinos mirae magnitudinis in insulis ante Eufraten reperiri Strabo autor est.Haberio fluviatiles cchinos Paulus Aegineta prodidit.est, echinus terrestre animal cuniculi magnitudine,sed specie porcina, aculeis allatus quemadmodum histrix est: ubi uero sensit uenantem, cotracto ore pedibus is, ac parte omni inferiore, qua raram: innocuam habet lanuginem, conuoluitur informam piis, ne quid comprehendi possit praeter aculeos: in desperatione uePro urinam ex se reddit tabificam tergori suo spinis noxiam,propter hoc se capi gnarus.cute cuius expo licitur lina,& uulgo ericium appellant echinus tam a/quatilis qu am terrestris graeca uox est, a latinis crina ccus

246쪽

ceu Sappellatus:quamquam Thcodorus echinu majrinum ubiq; in Aristotele non aliter quam chinum interpretatus est, Plinium forte mlitatu S, attamen qui terrestris est crinaceum conuertit Nechinus graecisti afuercu significat, in quod testimonia coiecta signabantur scdoc foeni partem ec oleae genus item mu/licbris ornamenti no dissimilis omnino brachialibus 6c armillis. Pollux autor doli crbae genus apud Galonum, quam doctinon Dioscorides uidetur appellasse, quamquam in uetustis codicibus no crinos, scdechunos legitur. est xapud Hippocrate echini herbs mentio. dicuntur 6 in castaneis echini, quia eo modo quo echini marini aculeis armati sunt Graeci in echinon hirtum uocant, inde chinatum dicimus: quod ad limilitudinem castanearum calycis ac uicis hirtum R

Nucodem generessent cochicae aquatiles terrestresin exerentes se domicilioso )Aristotclos quarto De natura ammatiuubi loquii de turbinatis Caro inquit pio ma in ore testae, quam omnia torosiusculam habent, ali j magis talis, aliis minus. caput esti medio partis prominulum iungitur,xcornicula duo, qua pro ma/gnitudincanuia antis plus minu Suc capiunt incrementi. EXerut caput more omnia eo de ide pic metii retrahunt introiuonnullis tiaos de dentes acuti bi eues

247쪽

do muscarum, quod quidem membrum linguae est bgiem prae se fert.Plinius item libro undccimo Coch

leis bina inesse cornua ad prictentandum iter tradit. inquit crgo Plinius hoc loco: in code genere sunt cochleae, aquatiles terrcstres si&c hoc est cochlea sunt uaeodem tertio genere testatorum quae sanguine caret, utcchinisquemadmodulae ius superius exposuimus. sunt autem cochleae inter testacea quae sanguine ca/rent Verum aliae aquatiles, aliae terrestres sunt, quae item in plures species distinguntur . aquatile cochlcς sunt,quae graece strombi, latinec turbines communi alio nomine nuncupatur, quod X amplo in tenue deficiant in uertiginem torti, quibus caro laxior continetur& absolutiora caeteris bivaluis& uniualuis c neris.Mouentur sane omnes c serpunt parte dextra, non ad uertioinem siue clauiculam , sed in aduersum. Interiorum natura similis quodamodo in omnibus est. differunt enim inter se magnitudinis excessus in

effectu.gula ins a uentre duplex toga porrigit se usq; ad id quod mutem siue papauer appellant, quod po/stremo fundo commissum est. Haec ergo ut in purpuris dbbuccinis conspicua in clauicula testa cotinetur.

quod autem gulae subiungitur intestinu est, gula ipsi

continuum implexu; ex toto usq; ad exitum,cuius mitium circa antractum papaueris est, quae laxius

248쪽

haeret: quod enim papauer appellatur, quasi matcria uacan atq; Xcremetitia est. Hinc sursum lacrsus replicans carnis repcti sedem, finites; ad caput, unde eirjcitur excremetum pariter in omnibus turbinatis ejneribus, tam aquatici quam terrestr: buS. Partes cxteriorcs citis generi disterenti s uarianturinam bivalui,

bus turbinata quoda modo assimulatur. quippe quae omnia operculo quodam congenito carni patula opposito claudantur, ut purpurc, buccinae, naticeS,5 reliqua generis eiusdem, idq; tacsid a causa: qui enim testino protegit, facile offendi possent ab ins quae ex

trinsecus inciderent Turbinati ita octacris alia in an fractoum intorta sunt, ut buccina: alia in olobum tantum circumacta, ut echinorum genus ex Aristotele quarto de partibus animalium Cochlearum genus coire perspera una est, scd an ortus earum per coitum sit nec iac,nondum exploratum fatis habetur.cochle/as auic terrestres siue limaces cochlias, cochlia Greci uocant.nam cochlos&cochlax marinos calculos significat. Est de cochlos apud Aristotelem animal te/staccum,& aliud quam limaces, a Theodoro dictum Vmbilicus hoc &cochlian est ubi Aristotcles appellet,sicut limaccm quoq; cochion Cochleae igitur omnes siliceo tegmine clauduntur, clauiculatim intorto: quaecum eXerunt caput,bina illa cornicula ut dictum

est praetendunt, equinam seu potius bovinam estis giem

249쪽

ANNOTATIONES

giem praeserunt. Quapropter Veneti ab eiusmodi si

militudine cas bubalos appellant, repunt in te mina sua secum ferentes.unde Cicero terrigena, herbigra dam,domiportam, sanguine cassam cochleam descripsit addidit languine cassam ut excluderet ab hac descriptione testudinem sanguinis compotem Teucer autem limacem ad exemplum quaestionis ludicrς,ita finit animal sine pedibus , sine spinis, sine ossibus,

crustatum,oculoS nunc exerenS, nunc retrahenS, qua

si innuens cornicula illa pro oculis haberi qui ctiambnus rem cochleas inter crustata posuit,quae omnia a Plinio dc Aristotele negata esse uidentur Sunt enim

cochlear inter testata,non crustata.Inuenio limacis cnus cocalia ab Aristotele uocari, dc aliud abrotone,

quamquam sunt qui locustam putat item qui apem, ali j qui pirata in eo uocabulo intelligant.Saliua cochlearum , qua punctis acu uel stilo carnibus manat, a Graecis ut Calenus inqui myxidicitur, hoc est mucosus lentor siue mucor mucustae.laudatissim habentur in Sardinia Africac ex M. Varrone Dioscorij de p. Africanis duplex genus, nudaru tectaruc qui/bus magna foecunditas mox praxipua laus est Solistanis a patria dchalcaricis,quas in speluncis nascentes cauticas nominant.Item insulis Astypalςa,Chio,Sicilia, necnon Liguru alpibus natae,quas pomatias uo

cant. Siculae uero commendantur, quamdiu paruar

ta 3 sunt

250쪽

sunt, quia magnitudo duras facit aufert iis accu laudantur xcaprearum insulis Praeterea sunt quae albae siue albullinicatino agro, item acerat latς 43 inubtifariam nascetcs Strabo cochleas praedicat inusias, ab agro cui nomen lino est, ita X ta Pityuntem, medio inter Parianam coloniam Priapum spatio. cc/non sylvcstres adhaerescentes fruicetis dentibus, quarum genus scsilon nominant.suviatiles uirus habent In Aegypti Nilo grandissima feruntur, uocales ululantium expressa similitudine. In Illyria etiam amplitudine commendantu clam aliae in usu sunt, aliae cubis damnata cochles mire in Campania caule asphodeli id est hastulta regiae persequuntur, de sugendo arefactu dima testa detracta hebet scit processii utique temporis, id quoq; iii aurelia transit ut cruca,atq; immobile uiuit sed quid nam exco animalis pennaltioriatur, compertum non adhuc est. Vbi ctiam tbmax sit neque sus est, neq; perdix omncs enim limu

bciatur. Similiter pectinc sunt e co/dem genero scilicet testatorum quae sanguine carent . sunt aut pectines conchae striat: cstis biciatuibus altera tam n tumida, altera

plana, binis lauriculis angularita&rcseratii S sunt: ab ab