Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

281쪽

ANNOTATIONE 233 uiolae matronales, quam leucoia a Theodoro inter pretarentur, quod eas matronae colere soleant:licet in

Dioscoride, ubi de cucoio pertractat, uerba scilicet: Alr uiolam matronale, sint addititie posita no enim haec in uetustis codicibus legutur Argumento ut adre redea quod hiuiolς,5 plantis ut olus, cuiusmodi

ex Plinio leucoia seruntur,uerui semine prouentiat, ex

Theophrasto sexto de historia plantaria, ubi de plantis bulbosis loquii . sic enim de uiola simpliciter dici a

meminit: Radix croci multa carnosa in totuc uiuax, gaudet calcari,s melius ita evadit radice attrita pede insenus, ideo iuxta semitas fontes in pulcherrimum exit. fatus radice fieri assolet. Haec in huc modum proueniunt peliqui autem nancs praedici: Horcs semisne exeunt,ut uiola Jovi flos, phyum,flammula, lic/m crocalles. nam dc ipse, e eorum radices ligno nimi/rum constant. quo a sane uerissimum est huiusmodi nanq; uiolarum genus,&caule, radice lignosa con stat, semine prouenit ubi notandum , Theophra/stum hemerocallem inter plantas lignosam radicem habentes numerasse,cuius radice Plinius dc Diosco,

rides bulbosam fecerc. Quare Marcellus qui in Dios ride, ubi de leucoio pertrael a , addidit, Alia simpli=citc uiolam appellat confundit cucoion cuius radix bulbosa est, cum uiola simpliciter dicta lignosam radicem habente quod caeteri interpretes ipso peritiores non

282쪽

non seccrut Nccuidco quamobrcm cu colon Dios coridis in caeruleam quoq; uariari non possit, cum leucor genus late quondam patuerit nam donigra cu/coia apud Hippocratem legimus,& nos quoq; Horcs cerulcos in ramulis foliosis bulbos a radice prodeuntibus complurchin oriente conspeximus distat autem uiola lora, quae melanion nece dicitur, a uiola alba tum ἶorum quorundam, tum plantae ratione ipsius, quod latifolia, humilifolia carnifolia extet, ra/mulis careat folia tab radice habeat perpetuo uirentia, insore alterum florcm insidentem mediti gerens ut bini flores esse uideantur, assidue dc per annum durans si cultus adhibeatur, radice X hcophrasto cupitatantiquit nim sexto de causis plantarum: Viola Digrae crocu neq; multu alimcnti dosidcrat,ac satis ex sese habet. sunt in capitata ubi per radice capit,

ta intelli git, qu bd radice sere bulbosam, quae in caput excreuerit ad similitudinem croci, alli porri ue habeat sic nim Theophrastus de allio septimo de histo/ria traditi radice allium seritur,& cope, dc bulbus d arrus,& in plenum quae in capitatorum g ncresciusmodi sint.& paulo infra porrum inquit subtus suo latere promit,ueluti quodda caput bulbacchi. Ite 3 omnia ergo inquit capitata radices, uiuacia maiorcm in mo

dum sunt,sed prςcipue scylla,utpote quae suspense uiuere positi,ac quidem plurimu cmporis obscXto de

causis

283쪽

musis plantarum Scylla, bulbus, deniq; omnia quae radice sunt capitata,contra partem superiore tenuem imbecillem radices ampla carnosas* gerunt.cum igitur inclanion, hoc est uiola nigra radice ut probauimus habeat capitatam, non eadem erit cum uiola purpurea, qua Dioscorides Ion porphyrion, ut dixi/mus appellauit, radice exiguavi gracili ex quo facile coarguitur Marcellus Dioscoridis interpres Na ubi Dioscorides Ion porphyrion recte scripserat, ipse tot melan falsissime castigauit, deceptus uerboru destri ptionis similitudine,quq Plinius de uiola purpurea retulit, scilicet ex ins uero uiolis, quosponte opacisvi mactis locis proucniunt,purpureilatiore folio statim ab

radice carnos eXeunt, solae, graeco nomine a caete/ris discernuntur appellata Ia ut ab hiis ianthina uestis:quae fere conuenit cum uiola nigri, praeterquam in radice. Ite quia in Theophrasto sexto de historia legerat, Violam nigram differre ab alba, quod radice multa cohaereat ubi per radicem multa cohaerentem Theophrastus non radicem capillamentis numero iam , ut Marcellus existimauit, sed multis bulbis, seu capitibus croci modo coaceruatam intellexit , quod idem etia de croco mox subdidisse uidetur Crocum inquit natura herbaceum, modo praedictorum erumpit,sed folio angusto, sere nanq; in capillamenti mo dum foliatunsero floret, sero germinat, aut praemata

284쪽

re,utro scilicet modo tempus acceperis.floret quippe vergiliarum occasu, paucis diebus, confestim uero cum folio florem quoq; expellit, quinimo prius.radix multa, carnosia, into tu liuiuaxhaec ille. C5stat igitur radicem habere no exiguam,ut ion porphyrion, sed multam &capitatam,hoc est multis capitibus bulbsceis coaceruatammam si exiguam dogracilem, ut ionporphyrion haberet, Theophrastus no dixisset,ires multum alimenti desiderat , dc fatis ex sese habet . est enim capitata.nam deis quae radice numerosa cohaerent, multo indigere alimento quinto de causis plan/tarum dixit.illud quoq; indiciu affero, quod Diosco/rides alibi etiam ion porphyrion, no io melan, hane uiolam appellauerit . nam capite de moly florem di/xit habere uiola albae, laes c coloris, scd minorem , de amplitudine potius uiolae purpurea no autem nigrq, quod nec ipse immemor Marcellus mutauit. Plinius quoq; libro vigesimoprimo, unoec code loco,ubi deuiola purpurea loquitur, mox sicquit de melanio tamquam diuerso genere a purpurca. inquit nim.sorum prima uer initiantium uiola alba, tepidioribus scre locis etiam hyemc micat posica qua appellatur pur/purea,proxime flammea,quae dc phlo uocatur, jbucstris utaxat. Codiaminon bis anno uere dc autumno,.aestate hyemes s fugit. Scriorcs supradictis albquanto Narcissus callium tras maria, δἰ in Italia quisdem ut

285쪽

dem ut diximus post rosam nam in Grarcia tardius etianum emone. Est authcc sylvestriu bulborum sos, aliac quam quae dicitur in medicinis Sequitur oenanthe, melanion ex sylvestribus heliochrysos. quae omnia Plinius a Theophrasto libro sexto de libstoria mutuatur, ex quibus uerbis comprehenditur, melanion sine dubio genus esse diuersum a uiola purpurea,quamquam 5 ipsum purpureum colorem ob/tineat ex Virgili j quarto Georg.carmine. Funduntur uiolia sublucet purpura nigrae. per ea quae Plinius dixit, equitur cenanthen, melanion cheliochryson,florere post uiolam alba,pura puream,flammeam,codiaminon,narcissum, dolilium transmaria. Item Theophrastus ibidem sexto de hibstoria:Sequitur inquit,oenantheo melanion, & e sylvestribus heliochrysos, ex quibus uerbis uidetur quasi oenanthe cisclanion sint ex urbanis, non eius, luestribus ut heliochrysos indicare.nec dici potest,quod per purpuream uiolam Plinius intellexerit eam quae leucoion graece dicitur, cum iam dixerit Floru primaud initiantiu uiola alba, hoc est leucoion,quod in abbam,purpuream,luteam doceruleam uti ostendimus uatiatur,haec omnia simul complectaen genera item si ion melan est et uiola purpurea, cu oc melanion nuncupetur,mentitus utiq; fuisset Plinius,dices quod uiola purpureae solae graeco nomine a caeteris discernunt

286쪽

tur appellatata.Non enim porphyrion honomine composito ut leucoion Xanthonion,melanion,phlo gion,sed on tantu vocatur,ut postio sequatur por/phyrion separatim,ut porphyxion adiectivia, quod significat purpureum, discernatur ab io,quod nec assidue per annum durat,etiam si cultus adhibeatur,non enim aestate floret, ncc in flore alterum flore insiden, temperit, s Marcellus fingat, ut de melanio testa, tur Theophrastus Nec uerisimile est, Dioscoridem uiolam eam purpuream nigram appellasse, cum non modo purpureae uerum d candiciae uti retulimus,ex hoc genere conspiciantur. Videntur xesiae eiusdem gelacris est e.sunt enim his haud certe dissimiles solio initio rotundo, terrato per ambitum,processu oblon/giore, cauliculo geniculato,ssore superiori parte pura pureo inseriori uero candido, in medio luteo,radi js

quibusda nigris distincto.Miror etia Marcellu no addidisse,ut homo licentiosilsime solitus est faccrc,Romani uiolam nigram, de qua Vergilius in Buccolicis: Et nigra utilae sunt,& uacinia nigra. Sed prudelius utiq; fecisset,si Dioscoridis vcrba non

sermutasTet,dc sententiam suam in commentari jS, ut ermolaus secit,ali j di judicandam reliquisset. Rubra tarentina . Vestistarentina appcllabatur quod ex nobilissimo uellere tarentino contexta esset . nam pecus S uellus tarentinum ut libro octauo testatut

Plinius

287쪽

Pliniussummam nobilitate habebat, fortassis quod mollitia cςteris antecelleret. unde quidam tarentum appcllatum putant, quod nuces, iuglandeS&pineas, ut inquit Plinius, molles habeat, ac similitcr oueS, quae ut autor est Macrobius , sunt tarentinae, a Tarento, quod est Sabinorum lingua molle, ad quod alludens Horatius scripsit Et molle Tarentum.Vellus autemtarentinum it autor est Plinius' fulvi coloris crat.

Dibaphamyria. Dibaphatyri appellabatur u

stis ut ait Plinius, quae bis tineta purpura csset, ueluti magnifico impendio. Reprchesus est Lentulus Spinther aedilis curulis quod primus hoc enere in praete/xta usus fuisset. Triclinaria facit. Triclinaria id est,qus ad tricliniu pertinet, ut mappae triclinarcs,& lecti triclinari j, huiusmodi crat enim locus in quo distu/bebant, coenabant, praecipue in conuiuium accepti, a tribus lectis quos stcrncbant contiguis nitri menias in conuiuio apponere ueteres blebant,& iacendo coenare. In conchyliata ueste caetera cade sine bucycino. Si uolumus exponere,uti certe aliqui exponui, conchyliata ueste, id est tineta murice, erit contradi

ctio in uerbis Plini am si ucrum est, quod sepra x uerbis Aristotelis de Plini j inuicem collatis ostendi/mus, hoc est Plinium cerycem modo murice, modo buccinum conuertisse, ac propterca buccinu esse, qui ceryx,murex x conchylium appelletur,cum duo, rq

a sertim

288쪽

sertim concharum dixerit sic genera, quae ingendis uestibus usui essent, uidelicet buccinia minor concha, o purpura,quo pacto uerba haec,scilicci conchyliata ueste exponi poterut tincta murice, siue buccino,cum buccinum murex uti retulimus cadem esse cossct nccesse igitur crit uel negare coniecturam nostra Arbstotelis tundamcntis superius roboratam uel dicere, quod ucrba conchyliata ueste hoc loco non signit cent tincta murice, scd ipso conchylio,ut conchylium sit concharum genus diuersum a murice siue buccisno.Plinius tricesimosecundo uolumine inquit, muris cum uel conchylioru testae cinis maculas in facie milierum purgat cum melle illitus.ut sit lcnsus:cinis testsearum concharum quae murices uel earum quae conschylia appellatur,maculas in facie mulierum purgat. sicuti etiam inferius eode tricesimosecundo libro mu/ricem a purpura distinxit his uerbis: muricu, uel pur/purarum cinis utroq; modosc. Etiam si Plinius hoc libro nono uti,ctulimus,duo concharum genera timgendis uestibus usui esse dixerit si quis tamen aptius

exposuerit,c5tinuo parati crimus mutare sentetiam.

RGENTUM auro confundere ut clectra

fiant. Electrum capitur hoc loco,pro mi/Xtura quadam auri 6 argenti Plinius libro tricesimotertio ubi loquitur de ratione naturali inue niendi

289쪽

niendi auri:Fit, inquit, d cura electriani argcrito addi/to,quod si quintam portione excessit, incudibus non resistit.docleel ro autoritas Homero teste,qui Mene/la regiam auro,clectro,argento, ebore fulgere tradit. Mineruae temptu hab ct Lindos insulae Rhodiorum, in quo Helena sacrauit calicem ex electio. Adincit hi/storia, mammae suae mensera. Eleetri natura est,ad lucernarum lumina clarius argento splendere.Strabo libro de situ orbis tertio:Ex auro,inquit, excocto, Sic naci quadam creta repurgato,purgamentu electrum est rursis hoc excoquitur comixtione auri atq; argenti habens: argentum quidem exuritur, caeteria aurum ipsum remanet.& lectrum est naturale metallum ex

Plinio ipse pr allegato loco ubi ait: omni auro inest

argentum uario pondere, alibi dcna, alibi nona, alibi octava parte. In uno tantu Galliae metallo quod uo/cant Albicrarens trigesimasexta portio inuenitur. ideo caeteris privest. Ubicunq; quinta argenti portio est, electorum uocatur. Scrobes eae reperiuntur in canaliensi. Estac tertium electrum, gummi, siue lachrymae succi ue genus, ex arboribus pinei generis profluens,

quod ex Plinio lib. trigesimoseptimo,in insulis septentrionalis oceani gignitur,&a Germanis appellatur Glessum . ita ae a nostris unam insularii ob id Glessariam appellatam Germanico Caesere ibi clastibus rem gerente, Austrauiam a barbaris diectam nascitur autem

290쪽

autem defluente medulla pinei generis arboribus, ut gummi in crasis, resina in pincis crumpit humoris Dbundatia, densatur rigore uel tepore autumnali cum intumescens ustus rapuit, ex insulis certe in litora expcllitur, ita uolubile, ut pendere uideatur , atq; cosi de/re in uado, quod arboris succum csse prisci nostri re, didere, ob id succinum appcllantes pineae autem ar/boris esse indicio est pincus in attritu odor,4 quod acccnsum teda modo ac nidore flagrct Nasci&in India certu est Archelaus qui rcgnauit in Cappado cia, illinc cortice inhaeret tradit aduchi rude, poliri radipe suis laetentis incoctum Liquidum primo de stili are argumento sunt quaedam intuS tranSlucentia, ut formicae aut culices lacertarui; quas adhaesisse mu/steo non est dubium, dc inclusas indurescenti genera eius plura cadida odoris praestantissimi sed nec his nec cereis pretiu Fuluis maior autoritas, cxijSitiam/num amplior translucentibus, praeterqua si nimio ar/dore flagrent imaginem in ioneam inessc no ignem l lacet.Summa laus falernis, a uini colorc dictis, mol/

fulgore peripicuis. Sunt, in quibus decocti mellis

lenitas placeat Vcru hoc quoq; notum fieri oportet, uocul modo tingui libeat haedorti scuo Manchu/s a radice, quippe tia conchylio inficiuntur caeterum attritu digitorum attrahunt in se paleas folia arida ut magne lapis ferrum. Ramenta quoq; succini oleo addito