Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

321쪽

at detrahi a turbinati laxior cotincturet absolutior: cui generi peculiar cst, ut testic postrema a capite intorqueantur operculum tia cadem iam inde ab orytu natura omnia crunci mouentur item eadem om/nia parte dextra partes cxteriores eius generis diffe/rciati j ih uariantur,interiora natura similis quodammodo in omnibus cst, maxime in in turbinatis.distic runt nim inter se magnitudinis Xccssus ast cetii. Nec uero multum uniualue ac bivaluc genu con

clusile sibi dissident. quippe quae parum differenti inter se afferant, quamquam longe ab immobilibus

discrepent.natura ergo turbinatorum similis constat: nec nisi magnitudine uariat ut modo dixi alias nimpartes maiores atq; videliorcs, ali js minores obscuriores in sunt ad haec discrimcn illud duritis, mollitie caeterarum ueneris iusdem asscinionum. Caro mprima in orc test quam omnia torosiuscula habent, aliis magis talis, aliis minus.caput cius medio partis prominulum iungitur, Scornicula duo quae pro ma/gnitudinc animantis plus minuScapiunt incrementi.

exerunt caput more omnia codem idem in per c/tum retrahunt intro.pro muscidas item gerunt modo

muscarum,quod quidem membrum linguς cst gicinpraes .fert. Habent hoc idem 6 purpurae huccinafrinuoc torosem quo similiter ut asili quadrupedum taviora penetrat,imo longe ualidius.testas nimisca

322쪽

iusmodi carunculas uel in scpius ste aduertimus, sed haec torosiora gula a uentre duplex longa porrigit se usq; ad papauer,'d postremu fundo comissum est Haec orgo ut in purpuris buccinis conspicua cla/uicula testa continentur. Quod autem gulae subiungitur, intestinum est guta ipsi continuum, simplex ;

ex toto usq; ad exitum,cuius initium circa anfractum papaueris est, quavi laxius haeret quod enim papauer appellamus, quasi materia uacans atqj cxcrementitia magna sui partem omnibus tcstaccis encribus inest Hinc sursum uersus replicans carnis repctii se dem, finitus ad caput unde cincitur cxcrementum partiter in omnibus turbinatis generibus, tam aquaticis quam crrestribus membrana in grandiusculis uitabilicis auentre u attexitur continua, rquam mea

tu prolixior albicans, colore similis superioribus illis mammillantibus carniculis, tendit . abct etiam inci/suras quales in otio locustarum habentur, uerum hoc albidum, illud rubidum cstauillus caelius huic,nullum foramen postxcmum patetscd praetcnu mcmbrana cauo perducta angusto continctur. 4 cndunt ab inte/stino ad imum nigrantia quaedam aspera atq; contunua, qualia uel in ic studinc uisuntur,iud minu Sm lsra.

323쪽

AM AD T A T IONEs a's Caneri quoq; umbilici haec habent cade,sed quo υnorcSeo minutiora. niualue autem&liuatuc e/nus partim his simile est, partim diuersum. Caput m& cornicula,& os obtinent, at ilia quod lingua speciem gerat, uerum haec in minutioribus sensum prae sua eXiguitate emuolunt nonnulla etiam in exanimatis aut non mouentibus percipi nequeunt.papauer iblud quod etiam mutem appellamus omnia habent, sed non loco eode, nec par, nec ex aequo manifestum, sed patelles in imo, bivaluiiucro ad parte qua mutuo testarum complexu continenturi Capilla metis etiam illis lisc omnia circundatur:&quod ovum appellant, tepore quo gigni solet ambitu alterius lateris ore comtinetur, uidelicciij quibus datum id a natura est, sicut etiam albugo umbilicis id enim illis tun mini simile intelligimus. sed eiusmodi partes ut dixi cum con/spicuς in magnis habeantur, in paruis tamen aut nubio pacto aut uix sentiuntur, quamobrem in magnis

pectunculis praecipue patent. Quod genus id est, cui

altera valvularu latior uelut tegmen superposita est. ostium excrementi caeteris a latere est foramcn enim quo egerant omnia habent, quippe cum papauenil lud,ut dic tum iam est, excrementitium quiddam omnia membrana contentu sertiant At illi quod ovum appellant, foramen nullum insciacre tributum uide/mus, sed carni ipsi intumescit, nec eadem qua intestis

324쪽

cum parte continetur, sed dextera,cum intestinuita/bcat sinistram.caeteri ergo talis excremeti cxitus est. At uero patelles serae, quam marinam aurem quidam appellarunt,parte imites .cXcernitur, qua foramentia octur uenter etiam post os esse in hoc eodem pilesiae genere constat,atq; ctiam ouis illa similia Sed quis corum cuil situs sit, diligcntius ex disse monibus petendum est Testatorum corpus no multiplex est,cuius res causa est, quod eorum natura stabilis est. Quae enim mobiliora sunt, haec plures habeant partes necesse est, quoniam a mones eorum sint deo besa plura.plura enim desidcrant instrumenta a quae plures motiones excrcent. Adha: aut omnino urum obilia sunt, aut parum motuS adipiscuntur uerti naruta consulens corum saluti, duritiam cstar obduxit. Habent omnia testata caput infra plantarum modo: cuius rei causa st, quod cibum desimo capiant quod uero ad excrementi cxitum deputatum est, id supra habetur: quod idei cchim s turbinatis omnibus patellis licuenit pastus nim de imis petatur necesse est, ut planta radicibus suis hauricit, itaris usu uenit, ut in seriora habeant supra, stipcriora infra. membra na obducit, qua portio poculcta humoris transmissa, liquatain cibo assumitur. nullum X JScst, quod capute careat.ca terae corpori parte nomme uacant,prae/ter eam qu ucsbum recipit. Concliaudentibus etiam

325쪽

ANNOTATIONE et binis sulciuntur,ut cochleae, quae dentes &pr. Eduros&acutos habent, Sc quod interiacet dentibus carno sum similiter, ut mollia ccrustata laborant testata omnia perfrigus cςstu, atq; exuperantia temporis pati nequeunt latent omnia ut purpura, buccinum, omnec id genus, sed absolutorum latibulum euidcntius est.condunt arcnim secessu, it pec linc faccrcubsensaliqua leuiore quoda tegmine superimposito delitescunt, ut cochleae terrestres,id est limaces.& adhaerentium mutatio incerta st no tamen code tempore omnia latent, sed limaces hyeme,purpurae, buccina canis exortu peectinc etia temporc eodem.In Ponto

non fiunt testata, nisi locis quibusda pauca.In mari rubro testata omnia mira quadam magnitudine augentur Anni pluuin testaceo generi prosunt,praeterquam purpurisaam in pyrrhaeo euripo pectines aliquando

defecerunt,non modo propter ferramentum quo pisscatores abradendo ubertim caperent, uerum ctiam propter siccitates. Caeteris etiam testatis imbres con/ducunt propterea quod mare dulcius redditur.sed frigus facit profecto,ne uel in ponto, uel in fluuijs gigni possin exceptis biforibus paucis.genus nanq; unifo/re potnsimum rigore induratur c interit Pect ines omne ostrearium siue concharium genus tunc op/tima sunt, cum prauida d quamquam grauida diebmus, tamen nullum eorum uel coitum,uel partum ui

P demus

326쪽

demus.hoc enim unum sere genus totum expers cobtus est unum cx his genus cochlearum coire pcrspe etiam cst, sed an ortus carisit nec ne, nondum exploratu satis habctur. Natura testati generis cosistit partim sponte, partim aliqua ab ipsis emissa facultate, quamquam penumero ea quoq; potina oriantur costitutionc Sed generatioe plantaru accepisse hoc loco congruit oriuntur enim earum aliae semine, alia: auulsionc, nonnullia etiam sobole , ut ccpe hoc igitur tertio modo mytili gignutur, quippe qui minores subinde iuxta principium adnascuntur. buccina dc purpura: dc quaeratiare dicuntur, quasi a semina 'inatura humores quosdam mucco S emittunt, semen uero nubium csse corum putandum est, scd quo diximus mo/do plantis assimulantur.quamobrem larga eorum copia prouenit,cu primu constiterit aliquid:haec enim omnia uel pote ut otiantur euenit itaq; ratione tunc magis cu origo prςcesserit, constitutit.aliquid enim excrementi singulis proficisci crcdendum merito est ab eo principio,cui soboles urip adnascitur. sed cum si/milem habeant facultatem cibus, excrementumc ci bi, lauantium substantiam similem esse constitutoni primae consentaneum es quapropter excremento hoc igni probabile si quae autem uel sobolem nubiam procrcant, uel non fatrant,corum omnium ortus spontinus est.omnia uero quae hoc modo consistunt,

327쪽

AM NOTATIONrgaut in terra , aut in aqua cum putredine gigni uigiun/tur,&imbre admisso cum nim dulce in principium constituendum secernitur, quod superesst talem acci pit sormam. nihil autem gignitur putrescens, sed concoctum putredo ueros putridum excrementum rei concoctae est nihil nim ex toto Scitur, quomodo

neq; in in quae ab arte condunturmam si ilicsset, facere non reqvireretur: scd quantum inutile est, id aut natura, aut ab arte detrahitur Generantur autem in terra humore in animalia dc plantae, quoniam hu/motan terra, spiritus in humore, calor animalis in uniuerso inest, ita ut quodamodo plena sint anim om/nia: quaobre consistunt cleriter, cu calor ille comprehesus siue cxceptus est C5prchcnditur auteN humoribus corporeis incalescetibus cssicitur uelut bulla spumosa, sed differetia nobilioris onobilioris hic Ocnctis constitu edi in comprehcnsione principi sanimalis est. huius aute rei causam S loca habent,& corpus quod

coprehenditurnia mari uero multu portionis terrenae est, quocirca ex tali concretione natura testati generis oritur, ita ut pars terrena circa durcstat cogas p codemodo, quo os a Socornua: sunt nim haec illiquabilia igne corpus intus contineatur, quod uitam obtinet. Novit torpedo uim sua ipsa non torpcns, mersaq; in imo se occultat,pilcc qui securi natares obtorpue

re corripiens. Aristoteles libro de natura animalium in a nouo

328쪽

nono: Torpedo, inquit, pistes quos appetitastici ea

ipsa qua suo in corpore continet facultate torpendi, atq; ita retardos prae stupore capit&uescitur. abdit se in harena desimo, tunc pisces qui adnatates obtora puerint corripit quam rem pleriq3 conspectam a se rotulerunt est aute torpedo piscis inter chartilaginea planus, a Graecis ita narce appellatus, quod si quis ea manu uiuam gestauerit, torporem brachio inspirauerit: ob id nunc etiam Apuli torpedinem,oc Veneti tremulum cognominant. Nec minor solertia ranar, quae in mari piscatrix uocatur eminetiasib oculis cornicula turbato limo cXerit, assultantes pisciculos pentrahens, donec tam prope accedant ut assiliat. Arijstotelcs eode loco:Sed in marinis quoq; ait animantibus permulta intelligi possunt no sine solerti ingenio cisci ratione uitae commodioris. nam, in uulgata illa de rana qua piscatrix cognominata est.& quae destorpedinc, uera omnino certaci; sunt. Rana nimiis quae gemina ante oculos suos dependent, quorum fila crupilli speciem rcferunt, sed postrema rotundis quibusdam prepitantur, quasi sicc causa additis: his inquam ubi locis harenosis aut seculetis obturbato solo sic ab sconderit,piscatur attollens illa sibi cndetia sila. dum enim pisciculi occurrunt,& capita machinamenti pensili pulsant, ipsa subtrahes fila allicit, donec os in os adducat, cuius meminiti Oppianus. Sciendum ta/mcn apud

329쪽

men apud Aristotele picris' locis rata pro rana mendose legi Est enim rana quae piscatrix cognominaturci ipsa inter chartilaginea plana graece batrachos ap/pellata, quae capulsonge grandius reliquo corpore habet, id laculeatum , valde asperum, cuius foe/tus non ut caeteris chartilagineis est . nam una haec in/ter chartilaginea ut ait Aristoteles no animal, sed o/uum excludit, de qua supra fatis superes diximus, cum de chartilagineis ageremus. Simili modo squatinae rhombus abditi pennas exertas mouent spe cie uermiculoria, ite quς uocatur rata. Squatina quae

rhina graxe dicitur,4 ipsa piscis est inter chartilagi/nea planus, licet no nimis latus, cuius os nec infra parte supina, ut maiori parti chartilagineorum, sed ante promptum' est cauda quot eidem longa mucro nataq; est.cutis autem aspera, qua ligna Soebora po/liuntur,nunc etiam quatina uulgo dicta. Rhombum etiam inter planos qui spinam tamen obtinet, superbus collocauimus. Est etiam rata piscis planus chartila/gineus,ut ostendimus capite vigesimoquarto, quam Graeci batin xbaton uocant , ex eo quod cauda acu leis quibusdam armata si t,adsi militudinem rubi, qus graece batos dicitur Verum cum pinnis careat ex Aristotele primo de historia, quarto de partibus ani/malium, non uidetur esse uerum quod dixit Plinius, scilicet quod pinnas exertas moueat, quod de squali/

330쪽

naec rhombo conccdimus.Haac enim pinnis praedita sunt.attamen Aristotelcs non pinnis hoc, sed radiolis sui oris eiusnodi pisces facere testatus est.ait enim nono de historia unde Plinius haec mutuatur obruunt arena sese dc aselli,doratae dc psittar,dc quatinae:cum snullam sui corporis partem intectam reliquerint, ueraberant radiolis sui oris, quos pistatores uirgulas uomcant: quos pisciculi cum aspexcrint,adnatant quas ad algas,quibus uesci bliti sunt.nisi quis dixerit in Plinio legendum csse rana,no rata,hoc modo. Simili modo squalitia dc rhombus abditi pinna exertas mouentlpecie corniculorum item p quae uocatur rana.pastisenaca latrocinatur cioculto M.ut nam iungatur cum

uerbo praecedenti,ut non legatur rata nam, sed rana. ut sit sensus ut illa scilicci rana piscatrix corniculis suis piscatur, ita squalina dc rhombus quamuis corniculis careant,pinnis suis uice corniculorum utuntur, quod similiteris cadem quae uocatur rana facere uidetur. nam quando praepilatis illis capillamentis siue corni/culis caruerit, ut inquit Aristoteles code loco, eorum uice utitur pinnis,quamobre maciletior capitur, quia

non ita como de piscari potest. Nec obstat quod paulo supra Plinius de rana mominerit, cum intellexerit ibi quado cornicula sua habucrit, kinfra cum isdem

caruerit.si qui tamen aptiorem sensum inuenerit,continuo gratias testabor Sed nec illud quidem notabb