Francisci Massarii Veneti In nonum Plinii De naturali historia librum castigationes & annotationes. Quisquis de natura aquatilium ac remotiore piscium cognitione edoceri cupis, hunc Massarij commentarium eme & lege. ..

341쪽

quasi de testa uiuit, d ramatantes pisciculos excipit retinet in , sicut manu admota hominis agi dictu est, deuoratcl in hunc modum quocunq; nacta cst oscu/lenta. Alias marcenti similis. Aristotclc ibido,du plex ait genus percipitur urticarum, alterum corpore paruo quod cibo aptum est.Alterum maiusculo du/roci ,quai circa Euboiae Chalcide igni scimus. Sut omnes hybernis mensibus carne 5stante,atc rigidisuscula quamobre per id tempus capiutur,cibo in idonea sunt. At aestate raresciat,& rcsoluutur praemadet n.d marcet,ut si tetigeris facile discerpantur at Hispereant.Denit nulla tantisper euelli integra potest, ac aestus impatientia saxa sibire interius solcnt. Ea/dem noctu pectinc S cchinos perquirit. Aristotcles eodem loco:abselui etiam saxis genus quoddam urticς notatu est,quod Nechinosi pectines in quos offenderit corrodit. Dum admoueri sibi manum sentit,colorem mutat,&cotrahitur. Idem uti retulimus in codem loco:Setit inquit, & manum admota corri

pit.Adhcrescit in perinde ac polypus siris brachius,ita

ut caro intumesicat. Ora ei in radicescsse traduntur, excremeta persumma tenui fistula reddi. Ide quo autor praeallegato loco os,inquit,medio in corpore urtica c5tinet.Eloci auo eiusdem historiae urticςpibciculis forte incidentibus uescuntinos in mcdiois

342쪽

superiore. Quidam urticas cum uortibulis casdem esse tradunt, sed error est. Spogiarum tria genera accipimus,spis tum ac praedurum d asperum, tragos id

uocaturi minus spissum de molli uS,manon. tenue dem

sum is ex quo penicilli achilleum.)uerborum sentemtia haec est, spisium,ac praedurum, 'asperum, ut unugenus spongiaxu tragos appellatu intelligas Alteruminus spissum, domollius, manon uocatum.tertiti tenue densum la, achilleu cognominatum Aristoteles quinto de historia, Genus,inquit, popiarum triplex statuitur na alie rarae, aliae pisse, alic quas nominant achilleas.Tenuissimu genus id tertium,d spississimure ualidissimum est, quod galeis ocreis i inseritur: eo is minus ciere strepitu posse notatu st.genus hoc inuentu perquam rarum cst. Quo aut in cncre illo spisso praedurς sunt atq; sipors,nomine tragi,hoc est hirci nuncupantur. Spongia graece spongos appella/tur,item in spongia ut dicut Attice Spogiarum gene/ra,ut Dioscorides c Plinius reserunt, ita distinguunt, alias ex in mares cxistimari fistula tenui spissiorcq;:

item e maribus duriorcs alias quas appellant tragos, alias sceminas notis contrariis Nascuntur omneS inpetris,aluntur conchis, pisce, limo. Aristoteles codelibro. Spogic quidem omnes, aut ad saxa nascuntur, aut iuxta litus, lutoq; aluntur cuius rei argumentum

343쪽

est,quod capissimo rescres omnes cernuntur quodccrete indicat, ccteris quoq; adhςrentibus cibum cripsium annexum hauririambecilliores pro crea fiunt Φ rar quia minus altae radicis lisse innitun/tur. Intellectum inesse ius apparet, quia ubi avulso/rem sensere, contractae multo dissicilius abstrahutur: hoc idem fluctu pulsante faciunt.uiuere sca manife sto conchae minuta in his opem os cndunt. Arbstoteles codem loco Sensumis spongins csse aiunt,

argumento, quod ad euulsori accessum contrahun/tur, ita ut euelli difficii sit quod idem tiam faciunt quoties flatus tempestas 3 urgct, ne sua desscde cl/lantur, quod item primo de historia retulit,his cibis, Quin etiam sp5gia sensum habcre aliquem creditur, argumento, quod multo dissicilius abstrahatur nisi

clanculum agatur, ut referunt avulsorcs. MaxitDa

fiunt manae sed mollissimae circa lyciam, in profundo autem nec uentoso molliores, in licitos ponto asperς, densita circa malcam putrescunt in apricis locis .idcooptimae in gurgitibus. Ari stotcles magnitudinc anυplissima solutiae theo rarae spongia augentur, pluri/imae quae circa Lyciam sunt, sed mollissimae qua spis/lamam achilles torosiores his constant:omnino quae altis tranquillis la insunt gurgitibus mollisi ina sunt Flatus.n. ac tempestates pongias quoq; ut cςtera ab tilia reddunt datiores, incrementum impcdiunta

344쪽

Quamobre sipogiae Hella sponti sipista ac dum sunt,

& omnino quas mare ultra Maleam promotorium citra fert Differunt inter sic mollitie,duritieqs, nec calorem immodicum spongiae patiutu KFit.n.eo ut mo/re pullulantium putrescant, quo circa optimiuxta oras comperiuntur spongiarii gurgit alto demersae sunt:c5mode nimicmpcrantur propter altitudinem gurgitis.est autem Malea promontorium, quod nuccaput Malcum appellamus, Viventibus idem qui madentibus nigricans colori Aristotclcs ibidem color illotis uiuis ' ricas cst Adhaerent nec parte, nec totae: intersunt autem fistula quaedam inanes, quaterna fere aut quinae, per quas pasci existimatur: sent cestae, sed superna concrctie dc subcssc membrana quaedam radicibus carum intelligitur.) Ibide ArbstotclcS,adhaercnt,nec parte,nec toto intersunt enim

fistulta quaedam inanes, sed pluribus pastim particu/li hcsitant,& quasi membrana extenta subest radicibus aru uidetur supcrnc autem cclcri meatu con creti propemodum latent at uero quaterni,aut quini

patent, per quos pasti cxistimantur. Pessimum o/mnium cnus earum est, quae Aplysiae uocatur, quia elui non possunt. Idem autor codcm loco, clausitem aliud est, quod nonae aplysias inde acccpit, quia nunqua lauetur, quasi illotaria uoces habet hoc am/pliores illos meatus,sed reliquo toto corpore densum

345쪽

est,nihil tamen densius,quam quae ante enumerauimus genera:quaquam lentius, Nix toto pulmoni similius cernitur. Theophrastus uero spongias quasdaplysias uocauit de plantarum historia libro quarto

Anicularum maxima multitudo circa eas urinates graui periculo infestat. Canicu/larum pliciti duo uidetur ste genera, alterum e galeoru genere inter Cartilagincaore non in rostro sed infra parte supina denticulato, canicula etiamnum cnetis appellatum, Alteru uero de quo meminit hic Plinius ore in rostro, dentatoq; delibus retrouersis,hoc si introrsus spectantibus.pi/scem hunc Theophrastus quarto de historia planta/rum Carchariam uidetur appellasse, Theodoro caniculam interpretante Ambo quidem malefici, uerum hic est primo maleficetior. Dc Carcharia Columella

libro octauo.cum scombri,inquit,Carchariar, kclacatens uentriculos,& ne per singula numcrem salsametoria omnium purgamenta quae cetariorum ossicinis euerruntur:quamq; carchari pro carchariae, dociaca tar pro lacatene deprauate legitur. Dc lacatena Plbnius,Festusoc Atheneus 6 est piscis salsametis idoneus.Sed&canem marinum carchariam dici nonulli uoluerunt, a cane pontico longe diuersum,cuius Strabo meminit libro primo Thynni enim inquit cu re

346쪽

gatim praeter Italiam acti labuntur de Siciliai natu gere prohibentur,in maiore incurrunt beluas,ut pu/εadelphinos,canes, alias p balenissimiles, equorum uenation cancsic galeotas pinguescere, quos bphias, idest gladios appellari ferunt. Fuit tiam mari Dus canis carmine Homericclcbris, cuius frustas m thuriani pulmenti nomine hicndcbantur tribus obolis in libras Rutili j Rusti aetate, qui res gestas po/puli romani condidit. De canc item marino mcminit Aelianus,& Canicula est caeleste signum omnibus notum Protendunt quidcm tridentcs illi. cnbendauidctur ali in5 illi Luctustis codicibus.

Ertissima est securitas uidisse planosibices, quia nunquam sent, ubi malefica bestiae,qua causa urinantcs sacros appellanteoS.)Sunt haec praecedenti capiti resere da, nam ad caniculas portinciat, Quod autem hic Plbnius inquit plano piscos non esse ubi maleficaebcstici sunt ciuicra, Aristotcles similiter uidetur de Anthia pisse naturalis historiae nono libro retulisso: quo in lo/co, inquit,anthia sit nulla ibiicitiam csse confessum cst,quo iam indicio secure spongiatorcs urinantur, de sacrum hunc piscem ob eam rem nominant, de quo

Plinius infra memini Silicca testa inclusis falcia/dum est nullum csse sensum ut ostreis. Ostrea cocha

347쪽

rum generis nobilissima asperam scabram is testam habent inter lautissimos ccepta cibos, laudabiliora quae capiuntur ubi dulcis admiscetur aqua, ut quae in dulci portu capiuntur,qui nunc portus phanarius ap/pellatur,quem intrat amnis Achero ex Acherusia palude prosquens quae in lacu Lucrino depasta opibinum habeant saporem,quod docuit Sergius Orata. quaobrem excogitatu est ut aliunde aduecta in Lucrinocopascerentur,unde Martialis Ostreatu sumis staon fiturata Lucrino. Variant coloribus, russa in

Hispania, fusca in Illyrico nigra Ocarne dotesta Cir, ceths. Praecipua uero habetur in quacunq; gente spisssa,nec saliua sua lubrica, crassitudine potius specladaquam latitudine,neq; in luto capta, si Veneti a caeteris antecellere opinentur,nec in arcnosis,sed solido vado, spondito breui atq; no carnoso, nec fibris laci nioso,ac tota in aluo.Addut peritiores notam, ainbbente purpureo crine fibras, cocpargumeto generosa

interpretantur, calliblephara appellantes. Multis eadem natura quae frutici, ut holothuriis, pulmonis bus, stellis. Haec assumpta esse uidentur ab Aristot te quarto de partibus animalium inquit enim: holo/thuria autem parum sua natura a plantis differunt.&paulo infra. Quae autem holothuria uocat,&pulmones, atq; tiam plura huiusmodi alia in mari paruabiis differunt, sua ipsa absolutione:uiu ut nim siue ullo sensi

348쪽

sensu. perinde ac planitae absolutae nam dc in terrestribbus plantis sunt nonnulla ciusmodi, quae dc uiuant,regignantur,aut in atris plantis, aut absoluta, quale etiaest quod modo Parnases fert uocatura quibusdam epipetrui hoc nim diu uiuere potest suspensem &holothurium igitur,& quicquid generis eiusdem simile plantae est, quia adhaerendo tantum odo uiuit Sed cum aliquid habeat carnis, sensium alique habcre ubderi potest. itaq; utro nam modo statuendusit,incer tum est habet hoc animalis claus duo foramina fimaq; unam, qua recipiat humorem cibo accomoda tum,d qua rurses emittat quantum humoris remm neat.nihil enim excremeti,ut caetcra testata hoc se habere ostedit: ex quo fit potissimum,uis hoc,& quid/quid simile in animantium genere cst planta iure ap/pellari possit. Item in paulo post Stellaru inquit,etia genus simile est, quippe quod cocharum complures aggrediens exugat quod idem oci auo quoq; de libstoria commeminit.holo thuria autem quae Methyaab Aristotele M Plinio appcllatur, Theodorus uerti/bula tubera dc callos interpretatus cst. Que sic Aristotelcs quarto dc historia dcstribit. Quae aute uertibu/la, siue callos pcciali nomine a tegminis qualitate p/pellamus, naturam inter haec citcra pcculiare brtiri notu est. His nimiolis corpus totum iconrcto includitur, cuius durities inter testa corium cst Quam/obrem

349쪽

obrem modo praxiuri bubuli tergoris secatur. Adhaeret ergo id genus saxis sua testa, duoc scposita inter se foramina exigua admodum habet,& uisum uix patientia,quibus humorem accipitvi reddit: cxcrementum enim nultu in eo spera atur, quale in caeteris ostre is,uel chineum,uel quod appellant papauer contine tundisiectis primum membrana neruosa crusta am/biente obtenta ostenditur, qua uertibuli caro ipsa continetur, nulli e caeteris similis, in omnibus tamen sivi generis eadem.Adhaeret haec utrocpex latere membra nae circudanti,& corio,& qua adhaeret arctius in par te utramq; est, uidelicet qua tendit ad meatus ductos foras pc crustam, quibus reddituro accipitur cibus d humor, quasi alteria sit os, alterum ostium excremeti dclegatu.nec modus idem,sed alteria crassus,alteria tenuius est cauul intus,utrinq; cxiguo quoda intera nicte continuo:humorcp in alicro consistere solitus est pars uero alia, quae uel instrumentalis, uel sensea/lis sit, nulla omnino percipitur, neq; excrementitium

quicqua ut dictum iam cst quo in caeteris more coibnetur Color uertibulis, aut pallidus aut rubidus est: uerum qua rubida, cibo idonea sunt quae pallida, seu lutea amarulenta. Quidam confundunt uertibula cuurticis adem esse uoletes, sed error est cu diuersa omnino sint Vertibula nim testa scabra ueluti corio integuntur, pedibus carent,d immobilia sunt.Vrtica uero

350쪽

uero uti retulimus ex opinione Aristotelis nullam testam habet,sed corpus omni ex parte carnem praesic

seri,d pediculos habet, ut polypus G saxis absoluta uagatur: dccepti forsita uerbis Aristotclis octauo de

historia dicentis, Nonnulloria natura corporiScarno sa est, ut corum quae tubera appellantur, aut urticita

ubi duo genera distines in unum intellexit, ut sit sensus: Natura corporis nonnulloria est carnosa,cuiusmodica sunt, quae tubera, aut ea qux urtic uocantur. Qui aute pulmones marini uocantur, sponte proue niunt,&carne ueluti chartilagine quadam raslucida constant, forma rotunda superne concaua,ut conclis uideri possint, cum natent, cirros mitteteS ex imo admodum polypi uulgo nunc potae marinae appellan tur, de quibus Aristoteles de Ulinius aliubi.Stelis crocoparantur stellis qua pinguntur sit militudine, S ueluti echini spinose: quae ut ait Aristotclcs quinto dchbstoria, adeo natura calida st,ut omnia colaeta proti/nus decoquat piscis is omnibus notus suumq; adhuc retinet nomen. Et circum globata esca supe extra/huturi Quae causa somnum piscium in mari noctibus infestare existimatur. Aristoteles tiario de historia inquit Pisces enim uc manu facile caperentur du dormiunt, nisi pediculis,o pulicibus appellatis solicitarcntur. Nunc u cro si somno dati immorciatur, noectu ab innumcra multitudine illarum bestiolarum occupari absumun