장음표시 사용
291쪽
VI. Est oportuna incitatio ad legem suscipiendam,& illi parendum statuere, Deum ita prouidentia sua res humanas regere, ut benefaciat sibi obsequentibus, & inobedientes male tractet. VII. Promissiones quae habentur in sacris literis, primo in Christo locum habent, deinde per illum in sanctos derivantur. v I IL Deus cum sit infinitus, omnia occupat, & nihilominus venire aut d scendere aliquo dicitur,cum noua quadam ratione ibi se declarat lx. Sanctitas primo Deo conuenit,deinde omnib' ad eius cultu deputatis. In eo sita est sanctitas creaturarum, ut 3 prophano usu remoueantur dc sacro deputentur. X L Baptismata fuerunt ante legem. in lege, & sub Euangelion omnia quoad eorum substantiani eandem vim habuerunt. XIL Non est verum ceremonias antiquorum fuisse tantum externa exercitia, in quibus non esset remis, io peccatorum. XIlL Curiositas idcirco plurimum fidei obstat,quia fides est rerum non ap
XIII L Cum Deus requirit ut Israelitae sibi temperent ab uxoribus usq; in diem tertium,non propterea damnat matrimonii congressum, ita ut in eo sit peccatum ii quis legitime utatur.
I. Praestaret in Reputavi quilibet ciues haberent suos decanos, centuri nes & alios huiusmodi praepositos,quibus peculiariter curae esten LIL Credete Deo & in Deum, perinde significanti IIL Ablutio vestium, fuit symbolum adeptae iustitiae dc vitae innovatae.
I Deus a populo Hebraeorum dicitur conspectus in monte Sina,per id immatum communicationem, cum illi nil senserint praeter externa symbola , quibus fuit inuolutus. II Bona opera in sacris literis proprie dc vere interdum nobis, quandoq; Deo adtribuuntur. III. Liberum arbitrium quod misela rur graece dicitur est voluntatis facultas , qua expetimus aut repudiamus aliquid pro rationis indicio. III L Quae manifeste dc euidenter sunt bona, voluntati oblata necessario
292쪽
v. Bona quae sunt utcunq; incerta dc euidentia fugiuntur & expetuntur, prout rem illam cognouit. V L Libertati arbitrii necestitas Pprie no opponitur,sed violetia & coactio. VIL Homo non regeneratus vera dc solida bona, quae Deo placeant non potest eligere VIII Quo ad morales dc ciuiles actiones eo plura bona potant eligere no retnati: quauss illa nunqua ferme absq; errore vel eligunt vel exequatur. IT Qui renati sunt in Christo habent restitutum liberum arbitrium: quoad utrumq; bonorum genu T In regeneratis executio deliberatarum actionum non est expedita ecplene instaurata. X L Non renati quo ad vera bona et si illa non possunt expetere, haud tamen dicendi sunt circa ea non libere agere. XII. Libertas arbittit non impeditur: et si dicantur filii Dci Spiritu eius agit aut ex eo quod in silijs inobedientiae Diabolus caecaciter operatur.
L Cum lex promulganda esset, admodum terrifica signa pr*cessierunt: ut eius increpatione monstrarentur hominum animi consternandi: dc Dei promulgatoris Maiestas indicaretur. IL Fulgura tonitrua, terrae motus dc tubae sonus in monte Sina angelo
IIL Signa quae praecesserunt Euangelium lenia dc mitia fuerunt: ut cons alatio notaretur: quae per illud mortalibus erat prouentura.IIIL Quae in promulgatione legis gesta sunt: conferri debent cum solenni Spiritus siancti missione super Apostolos: nam utroq; loco Deus rex populi sui est publice inauguratuS. . Deus legem tulit extra terram promissionis in deserto: ut ingressi r gna Chanaan Israelitae abhorrerent 1 gentium legibus: iam diuinis aliquandiu alue facti.
I Deus non potest definiri sed loco eius definitionis utimur notionibus, tam cx sacris literis quam ex cretatutis elicitis. IL Cum Deus proponat se nobis cognoscendum sub aliquibus certis notionibus, nulla est ea praestantior, qua illum apprehendimus Patrem Domini nostri Iesu Christi, per quem nos redemerit de seruarii.
III Substatia primi prccepti est, ut veru Deli pro domino habeam' ex qua statim coaequitur illi deberi fide spe, dilectione, timore dc obedientia.
293쪽
IIII. In primo praecepto non solum contemplari debemus ipsum mandatu, sed adiunctam Euaneelij promissionem. v. Quamuis non interdicatur piis. omnis usus imaginum, mendaces ta men & scandalost quc adhibentur ad reprqsentandum Deum non sunt serendae,neq; item obscenae. VI. Ista non pugnant inter se, Filium nd portare iniquitate patris,& Devinuisitare peccata in tertiam P quartam generationem. VIL ob sanctitatem maiorum Deus benefacit posteris. VIIL Qitiequid instituitur pro cultu Dei contra illius verbum, pertinet ad idololatriam quam non male pronunciauit Tertullianus esse omnem cultum aut seruitutem exhibitum cuiuis idolo. IX. Ad idololatriam non requiruntur semper externa simulachra. x Omnes Hiretici merito accensentur Idololatris. X L In qualibet idololatria Diabodus colitur. xl L Artifices qui signa elaborant,quq destinanda sciunt in usum idololatrie grauissime peccant. XIIL In tertio prccepto non modo periurium&uana iuramenta prohibemtur, sed omne genus contemptus diuini nomi uis. XIII L In Rep. bene constituta,cti me blasphemiq in deu capitale esse oportuita X v. In tertio praecepto non solum mandatur ne polluatur nomen Dei,sed econtra requiritur ut sanctificetur. X V L Quemadmodum licet fidelibus iuramentis uti,ioeo & temporeuta illis non semper interdictae sunt execrationes. X VIL A magistratu curari debet,ut inuiolata sint iuramenta, cum ob hon rem nominis Dei,tum propterea quod vincula sitnt humane lacietatis.
L Imagines in templis non essent collocanda it Quod ex imitatione homines voluptatem capiant,inde est, quod facti sunt ad imaginem De III prophanotu authoru professores in primitiua ecclesia antequa Euangelium esset publice receptum, docebant cum magno periculo audiu
L Quicquid iusticiae in humanis legibus reperitur, aut Ethnicis scriptotu
II omnes iustae de iniustae actiones ad decalogu reduci pollunt: quemadmodu omnia quq sunt,ad prima dece genera quq κέ γvim appellitur.
294쪽
III. In Decalogo traduntur paucis ea quae sunt crassissima: nam principia breuia esse debent ,&euidentia, o IIIL Omnia quae in Decalogo mandantur,naturae lumini probe co sentiunt. V. Intelligitur Decalogus ab omnibus ratione praeditis. quo ad illa quae prima fronte in eo proponuntur: sed quae habet in recessu, non sunt percepta, nisi his qui bpiritu Dei illustrantur. VI. In utraq; tabula tria genera actionum tractantur, cordis nimirum , linguae di operis. v IL Quaedam praecepta Decalogi non fuerunt tum primum , Deo iussa,
quando in mon te Syna tulit legem, sed longe antea: in lege autem rc petuntur & inculcantur ad maiorem expressionem. v I IL Mandati Sabbathi duae traduntur causae, quarum una est totius praechpti, altera vero partis. I x Diliges dominum Deum tuum ex toto corde tuo, &c. ac proximum tuum sicut teipsum , quamuis expresse non habeantur in ullo decem praeceptorum, sunt tamen forma & modus omnium.
x. Et si qui proximum diligit legem impleuit,non tamen tot mandata D calogi superfluunt.
I. In prima tabula quatuor praecepta collocamus. Primu ut qui est verus Deus,is unus pro Deo habeatur. Secundu,ut nulli alij Dii, aut vile ima gines sint ut cum eo colantur. Tettium nomen ipsius habeatur lanctum. Quartum custodiatur Sabbathum. In altera vero tabula lex traduntur praecepta, patentes venereris. ne occidas . ne mecheris . nisureris . ne testeris talia. ne concupiscas. It Postremum praeceptum in quo de concupiscentia agitur, in unum est comprehcndendum non deducendum in duo. III. Duo genera cupiditatis in eo tantummodo recensentur,quhd illa erat sola sunt ac magis occurrant. IIII. Primum mandatum d postremu pulchra ratione sib correspondent,v-trumq; enim de spiritualibus animi motibus praecipit: nam primum honos requirit, in postremo autem praui interdicuntur. v. Qui in uno offendit, reus efficitur omnium: quia non minus coniuncta sunt Dei mandata, quam virtutes philosophorum.
I Legi Dei pugnantia videntur tribui in sacris literis prout,vel per se vel per accidens accipitur, aut quo vel integra conlideratur&tota,sive mutila
295쪽
mutila siue manca quando per se& tota sumitur, id est,non absq; Christo dc fide, tum dicitumpiritualis, vivifica & salutaris: contra vero si per accidens & non integra accipiatur. id est absq; fide & Christo, da.mnationem, mortem, iram Dei di huiusmodi mala dicitur adferre. IL Opera legis non debent negati prorsus causas esse nostrae iustitiae dc Solutis: at illud est negandum, quod i storum bonorum praecipuae sint de integrq causae: misericordia autem Dei, summa ac verissima causa est nostrae iustificationis. III. Opera legis, imo&fides ipsia, quando accipitur per se, id est seorsim . Christo dc misericordia Dei, prout 1 nobis proficiscuntur,semper habent comu nctum peccatum, imo sunt peccata. I i l I. Si Iegem absq; Chtisto accipiamus ibi videbimus praecipi nobis impossibilia dc irritamenta malarum affectionum.
Cum Deus legi coniunxerit Euangelium,oportet ut illam suscipiamus, quomodo est nobis lata ab ipso,ita ut altera ab altero non diuellamus. Quamuis leti a nullo mortalium in hac vita plene seruari possit, haud tamen legales promissiones vanae sunt habendat opera legis iustitiam declarant 1 posteriori, id est argumentatione per effectum causam inferente: de ex frequenti illorum usu iustitiam adipia scimur, qua natura instauratur oc perficitur, non tamen ea per se iustificamur coram Deo. Et si opera legis dicantur iustificate per aliud, id est, per sdEannexam: non tame per accidenS,quia connexio fidei cu bonis operib est per se Leges ei uiles ec morales veteris populi sunt abrogatae non quo ad sub
stantiam, sed quo admodum obseruationis siue circumstantias: moaralis autem pars in suo robore simpliciter manet, secundum quid attamen potest dici abrogata, quia non damnat s deles, deinde quia non est illis molesta cum ad ipsam voluntarij sint di ultronei. Quilibet fidelis hui' liberaticiis a lege particeps est B R dei sus portione. Apud fideles is est usus legis,ut eam infidelibus praedicent,deinde ut illa
se ipsos etiam ad poenitentiam excitent,ad bona opera instaurent & ad meliorem vitam. Lex Dei tres requirit in nostris actionib' perfectiones. Prima vi quod externe agimus honestum sit:alterum ut id volentes & vltro faciam usi Postremum ut bono & spirituali motu totum id referamus in Deum. Albitrio legis Dei non iudicio nostro constituendum est de honesto e turpi,siue tectitudine dc prauitate nostrarum actionum.
Faciores legis apud Deum habentur,qui Christo credentes in obedientia eius mandatorum se studiose exercent., intelligit In illa sententia Danielis. Eleemosynis redimes peccata tper peccata supplicium & poenam quae peccatis debetur.
296쪽
III. Qui suo iudicio, non autem ex verbo & lege Dei volunt statuere derectitudine de prauitate humanarum aflionum, illi comeduot fructu arboris scientiae boni dc mali , prinus parentibus interdictum
Sabbathi praeceptum est partim morale . partim caeremoniale , unde in eo aliquid continetur aeternum. & aliquid temporarium. Non errauit Christiana Ecclesia cum loco sabbathi statuit obseruanda diem Dominicum,cuius in s acris literis mentio habetur,quamuis de eo ius obicruatione ibi praeceptum non CXtet. III. Magistratus debet adigere peregrinos, tame si diuersiae religionis sint, ne quid externe contra ciuitatis religionem faciant. IIII Ea opera die sabbathi non interdicebantur, quae citra salutis iacturam nec differri, nec anticipari poterant. V. Opera Charitatis quae neccessario tenemur impendere proximo, sunt praeferenda sacris c qiemomjS. UL praecepta Dei ordinem inter se habent, ideo cum duo concurrerint in eodem opere,quq sirin ut compleri non possint,priori est incumbedum, posteriori quidem non neglecto sed in aliud tempus dilato. vi I. Ea opera festis diebus facienda sunt, quae ex verbo Dei constat ad diuianum cultum pertinere. Ullh Caeremoniis a verbo Dei nobis traditis, licet ecclesiae tempuy, modum
locum & aliquam ex circumstant ijs addere cum ad ornamentii initum ad fidelium aedificationem cui tamen minime permittitur earum mu
tare subitantiam, ut Papistae fecerunt in sua missa, quae iam salua conscientia fieri non potest. Honoris Iae . . Monachi qui filios subducunt parentibus, ac monachos faciunt. grais parentes. e tati mus peccant atq; scribae & Pharisaei, quos Christus arguebat . quod praeccptum de honorandi S parentibus transgrederentur. X. In promissionibus temporalium rerum implicat Deus spirituales pro omissiones. XL Res temporales,etsi videntur interdum viles, attamen in promissi,nibus diuinis continentur, quo doceamur Dei prouidenti, ad omnia se extendere,vtq; sciamus bona quatum uis minima a Deo peteda esse.
I. In voce parentum comprehenduntur praeceptores, magistratus & mi nistri Ecclesiae, quia antiquitus dum pauci essent homines, patres sa- miliis haec omnia obibant munera. a. Indi Sabba. I.
297쪽
IL In decalogo non praecipitur expresse parentibus de ossicio erga filios. quia habent ad illudaxatura vehementiores votγac, quam liberi erga
III. Praeceptum de parentibus obseruandis, primum est in promissione, ut inquit Paulus.(nimirum particulari nam quq in secundo praecepto habetur, est generaliS.
l. Quando pricipit Deus non esse occidendu,Christi test imonio & iram prohibet,quod non de qualibet est intelligendum, verum de ea tan- um,quae pugnat cum charitate. I l. vitio non pertinet ad priuatos cum sit opus magistratus. III. Qui praeceptum non ulciscendi dicunt esse consilium,& ad salute non necessarium, grauiter errant. IIII. Cuiq; licet aduersus priuatos vim vi repellere, modo non fiat exodio aut appetitu vindiste, & solum quado extrema urget necessitas, in qua non possimus uti opera legitimorum defensorum. v. Dolendae it vices eorum qui extremo supplicio assiciuntur: sed nostris defensionibus vel aliorum intercessionibus non debet impediti exequutio iuste sentcntiq contra eos. VI. . Non licet homini sibi ipsi manus adferte. Unde Petilianus iure da mnatur,quod Martyres pr*dicauerit eos,qui cu in grauia scelera essentp rolapsi,poenitentie praetextu se ipsos occidebant. II. Neq; illi sunt audiendi,qui id concedunt,cum periclitatur castitas. VIII. Samsonis mors no excusat eos, qui sibi ipsis sua volutate mari' adserui.lx In praecepto quo adulterium prohibet ut, econtra matrimonium com mendatur, quod est legitima coniunctio maris &foeminae in eanden carnem,ex instituto Dei,ad procreationem liberorum & sanctam educationem, atq; ut de uitetur fornicatio. X. Vsus legitimus matrimonij non est, ut multi sentiunt,peccatu veniale. XL Qui matrimonium dicunt non esse bonum, nisi ex collatione ad scoratationem & adulteria,nou bene scntiunt. XII. Violatur matrimonium quando coniugibus in eandem carnem legitime coniunctis admiscetur aliena caro, non modo crasso & externo opere, sed corde,verbis, nutibus & alijs impuris actionibus. XIIL Violatur etiam matrimonium diuortio,absq; legitimis causis admisso. XIIII. Non est infacultate coniugum,ut alter alteri permittat sui corporis facere copiam alijs,extra matrimonium.
298쪽
In Repub. bene constituta crimen adulterij deberet esse capitale. XVI. Christus seueritate istam diuinae legis non remisit ex eo, quo non con demnauit mulierem illam adulteram
Ex praecepto,Ne fureris, no potuerunt Israclitae furti coargui,quod A suptum exspoliarint: cum ad rationem furti pertineat, aliena usurpare inuito Domino, at ipsi non aliena sed sua exportarunt. nimirum sibi a Deo col lata.
Ex isto praecepto constabiliuntur priuatae possiessiones rerum, ita ut nolit inducenda communitas omni u facultatum quo ad possestionem, sed tantum quo ad communicationem usus & fructuum.
Mercatoria commercia si iuste insti tuantur, non sunt damnanda, imo haberi debent ut vincula humanae societatis. IHI. Qui vectigalia defraudant,rci sunt furti: sed principes no minus, quanado illa exigunt grauiora, quam par sit: vi quando subditis illa non prq stant , quorum gratia dantur.
Qui facultatibus Deo, id est ecclesiae consecratis defraudant ministros, sit idiosos iuuenes, & pauperes, tenentur furti ,& isti vici Isim quando illis utuntur, dc re non praestant ea ad quae sunt institutuu I. Non omnis usura huic mandato aduersatur, sed illa quq tantum eum oppressione & iactura proximi contra leges & aequitatem lucrum
Hoc praecepto mandantur Eleemosynae, quae ita sunt moderandae ut in populo Dei quaedam sit rerum aequalitas,non quidem Geometrica, sed Arithmetica.
Falsum testimonium quod prohibetur, non solum astrigendum est ad forenses actiones, verum interdicitur etia omnis significatio qua proximus noster Leditur, ita ut cohibeantur animus, lingua & actiones ad id facient . ix Ex praecepto hoc infertur, ut quoad fieri potest,proximum nostrum &commendemus, & ornemus ad gloriam Dei.
In mendacio quod officiosum vocant, & si loquimur aliter atq; sentiamus rena habere, non tame secus quam charitas & recta ratio loquendum esse iudicet. Ne cm. Impi s. Postremo praecepto quo dicitur,Ne concupiscas, declaratur ut praestet diuina lex civilibus legibus, & morali philosophiae. XII. Ex primo Sc vltimo preceptis ostenditur lex esse spiritualis . nam ibi de omnibus animi motibus praecipitur,ac inde plenus elicit ut sensus omnium aliorum mandatorum. 13. Primi
299쪽
Primum & postremum mandatum, cum observentur a nemine, illis valcnt homines facile se deprehendere peccatores.
pila XXVI. siquentibus libri Exod
L Quanquam ubique habendi cssient populo sacri coetus,utile tamen fa it unicum habere sacrarium, ubi solenniter sacra fierent, di oraculi reciperentur. II. Ut conueniat & nunc certis quibusdam caeremoniis discrimen facere inter loca sacra: impie tamen illud discrimen inter templa nostra fit, quod homines se opem Dei in alijs citius quam in alijs impctraturos arbitrantur. IIL Nec illud pie sit, cuiquam populo, loci causa praecipuas negare c*remonias: aut etiani ullum templum habere sanctius, ob secundarias caeremonias et ut quaedam Episcopis olim propter aut horitatem maiorem illis conciliandam peculiariter committebantur. IIII. Ornamenta & imagines in sacrario tametsi non viderentur, populo tamen serviebant ad instaurandam pietatem. 'V. Nouo populo, quae in sacris locis audiat&percipiat, non quae spectet tantum, ordinata sunt. VI. Salubriter olim arcebant ur interiore sacrario, & eo quod ibi fiebat, sacerdotes: exteriore & ijs quae in eo gerebantur, populus. VIL Nune nenio ex populo Dei, nisi impie, ullo loco, ubi sacrae c*remo niae habentur, aut ullis sacris actionibus, quae in Ecclesia Dei geruntur excludi potest. v III. Sacratiora lambola diuinae beneuolentiae, ut arca foederis, propiciatorium, sacri panes, lucerna , sacrique sustitus a conspectu populi ve- . teris, utiliter abscondebantur. Nouo conuenit exhiberi,monstrarique omnia sacra symbola clarissime.
Per sanctum sacrarium, maiestas sacerdotij Christi: per sancta, dixissatas sacri ministerij repraesentata est. R
300쪽
II. Quia veteri populo preciose atque varie ornatum Sacrarium coninstitutum est, putare, consentaneum esse. ut & nobis templa magnifice aedificentur atque ornentur , irreligiosa coniectatio est. III Imagines verae decentesque rerum, quarum recordatio salutaris sit, Sanctis sancto usui esse possunt, sed non in templis: siquidem illa a n his habeantur, ut decet Christianos. IIIL Vt D. Ambrosius pih imperatorem cancellis presbyterorum excede re iussit: ita pietati citius incommodat quam commodet , clericis locum in Ecclesia ita consecrate , ut non sit fas alijs eodem loco consistere.
L Sacrificium est caeremonia, qua Deo aliquid offertur ex eius prinscripto, ad remissionem peccatorum obtinendam, non modo ciui
lem , sed veram per fidem Iesta Christi , ibi repraesentati re e xhibiti. IL Fides diuersis promissionibus Dei accommodatur, sed quae iustificat, Christum ipsum respicit.
IIL Cum in epistola adHebraeos vel alibi in sacris literis dicitur. veteres caeremonias non contuli me remissionem peccatorum . idem intelli gendum, vi operis, aut semota fide Christi. IIII. Moses de morte Christi nullibi est apertius locutus, qu m in legibus sacrificiorum. V. Mortificatio carnis est sacrificium , ubi quispiam se ipsum offere
VI. Sacramentorum symbola Deus voluit res esse paratu faciles. VIL Quia Christi participatio habebatur edendo, quae in sacrificiis oblata fuerant, idcirco fuerunt apta humano esui, quemadmodum coenae Dominicae symbola.UI IL In oblatione victimae, offerens peccatum suum fatebatur, & agnosce-hat se reum mortis, quo mactabatur hostia. IL Peccata remittebantur in sacrificijs, nou quo ad forense iudicium, sed quo ad Dcum x Inlacrifi-