장음표시 사용
131쪽
A. FINTILIO A. F. PAL. PRISCO HIC EX S. C. FUNDOS CEPONIANUM
ET ROIANUM, ET MAMIANUM ET PRATUM EX OSCO AB R. PREDEM P. EX QUORUM REDITU QUOT ANNIS VI IDUS MAIIDIE NATAL SUO PERPET DARENTUR MAESENT MUNICIPIBUS
ET POST NUCUM SPARSIONMOD. XXX
Quare habes ex hoc Lapide Quintilium reliquisse Ferentini municipibus, incolis, mulieribus nuptis quotannis die quo is natus erat, crustulum pultis unum, erat enim crustulum genus dulciarii, ut ait Porphyrion ad Horatium lib. 1 epistolar. propterea testator addidit crustulum pultis, id est crustulam ex farina, laqua, ovis, melle , vel caseo constantem ex Plinio lib. 18. cap. 8. nam id cibi antiquissimi genus , crustulam pultis antiqui vocabant, quod ut corium exureretur , necnon Heminam mulsi1 dimidium scilicet sextarii potionis ex melle, vino δε pro nucum sparsione modios triginta nucum, lapis enim mendose post loco pro exhibet, idcirco, ut haec fierent perpetuo Fundos, iratum ex Osco, id est in Oscorum agro situm a Populo Romano redemptum, redditus assignavit nisi dicas pratum ex
Osco situm fuisse in agro ejenti, vel ut produnt Geographi in agro Aurelio qui sentium fuit non longe a Maesa silva , quem agrum habebant Augures publici populi Romani testimonio ejusdem Festilib. I 3. Verb. Oscum, ejus interpretum , quae lectio lapidi magis
Hoc ordine usque ad limen domus mariti adveniebant, ibi solitum erat aqua novam nuptam conspergere, ut ea casta iurave ad Virum veniret, aquam, atque ignem cum viro communicaret aquam autem scimus servatam ante limen ipsum ex Festo lib.6. Verb. 2 Facem,
132쪽
Facem, Varrone de Lingua Latina lib. q. haustamque de puro fonte per puerum, aut puellam, qua etiam nubentium pedes lavari consuevisse reser Servius ad lib. q. AEneidos. Hisce gestis , nova nupta limen non tangebat, sed sublata in domum inserebatur, idque factum ait Plutarchus in Romulo quod Latinae Sabinae mulieres a Romanis raptae 1 domibus virorum illatae sunt, ut non ipse ingressae sint, sed vi illatae, quod non probat Servius ad lib. 2. Eneidos, qui id
ante Romam conditam factum prodit in reverentiam Vestae antiquis I1m te Latinorum Deae . Huic quum limen domus consecratur elici sacrilegum videbatur novam nuptam limen, ic locum Numini dicatum calcare, ut Servius ait. Limen laneis vittis, multoque lauro postes ornabant, aut myrto obducebant, oleoque aut adipe
suillo ungebant, ne quid pernicios, pestis in domum irreperet. Huic
mori alludit Virgibus lib. q. Eneidos de Didone sic canens: Praeterea fuit in tectis de marmore Tempium Conjugis antiqui, miro quod bonore colebat
Veturibus niteis, oessa fronde re υinctum
ut explicat ibidem Servius & notat Plinius lib. 28. cap. 9. . Uxori intranti limen viri claves tradebantur, non tantum , ut eo se licitatem partus significarent teste Festo lib. . veri, Clavitim, sed ut ostenderent viros uxorum fidei sese committere, omniaque earum custodiae mandare, si credimus commentatoribus Fest ibidem. Hoc tempore, cum stilicet domum viii sponsa ingrederetur, ferunt necessa
tios sponsae, sponsi capita nubentium Velas . Latini namque nuptias dixerunt, quod nubentium capita velentur, si fides praestanda est Servio ad lib. ii Aneidos ad carmen:
arsura que comas obnubit amictu.
quamvis alii prodant id factum eo tempore, quo cum Auspicum p sentia nuptiae contrahebantur. Porro testari notium, & hodie in Latio matrem sponse, aut sponsi caput novae nupta velare, quum ea limen domus viri attingit. Nubentium cultus hic fertur sponsus pictam induebat tunicam quam sponsa suis, matris manibus contextam Proco ad futuras nuptias dono dabat teste Dionysio lib. . qui de sorore unius ex Curiatiis Albanis ab Horatiis Romanis consolii verba faciens B in his
133쪽
bis, inquit, tunicam pictam , quam fuis, in matris manibus contextam Proco adfuturas nuptias donum mi erat mos enim Latinis erat, ut qui irgines ambirent, pictas induerent tunicas hanc igitti tMnicam, ut cruore pollutam i it, scis teste, pectus ambabus plangens manibus , lamentabili oce consobrinum vocabat Pisti dicebatur tunica, non quod picta, sed quod purpurea esset purpurae Lane splendorem, de nitorem pictura locum apud Latinos obtinui isse constat ex Festo lib. q. veri, Picta , .commentatoribus ejusdem Sponsa non auro, non monilibus , ut nunc in usu est, sed senis crinibus instar Vestalium Virginum ornata incedebat, quare eo comptu palam faciebat viro suo spondere, castitatem a caueris illibatam ore testimonio Festi lib. 1 . verb. Senis crinibus, quo loci ait ornatum hunc Latinis vetustis limum Dilles; erant autem seni crines sex sertae crinium, vitta, de crinibus ipsi impleta , quas vulgo freccias Vocant, ut videmus matronas ornatas in priscis marmoribus, teteribus Numismatis, de probat Dacerius commentator est ubi supra Flammeo etiam lutei coloris caput velabat, cujus rei causiam Festus lib. 6. his verbis narrat Flammeo, inquit , amicitur nubens ominis
boni causa , quod eo a due utebatur flaminici, id essa minis uxor,
cui non licebat facere divortium , unde habes institutum , ut nova nupta hoc amiculi genere, velo scilicet lutei, seu crocei coloris uteretur boni ominis causa, in signum in dissolubilis conjugii, hinc Lucanus lib. a. de Martia iterum nubente Catoni, sis canit: Lutea demissos telarunt fammea ultus inde Plinius lib. 1 .c p. 8 hunc morem antiquissimum fuisse testatur, quamvis id factum in Can. Forminae 3. quaest dicatur, ut noVa nupsela indicium daret pudoris, seseque subjectam viro faceret, gestabat docingulum ex lana ovis hujuscemodi rei causa erat, ut sicuti lana in glomos sublata conjuncta inter se est, sic vir suus secum unitus, vinctusque esset, ferunt quoque hoc cingulum Cinxiae Junoni sacrum Herculaneo, arctissimo scilicet nodo revinctum, ominis gratia in lecto priusquam conjunctio feret, manibus viri fuisse solutum, ut sic novus maritus felix esset in suscipiendis liberis, sicuti Hercules, qui septuaginta liberos procreavit, ut auctores sunt idem Festus lib. 3. Verb. Ontulo, Narro de Vit. Popul Roman lib. 2.
134쪽
Interea in domo sponsi mulier ea, quae ad nuptias pertinebant parabat, haec thalami administratrix dicebatur, amico etiam novi mariti, quem Janitorem appellabant pro summo honore datum erat apud anuam cellae, ubi thalamus erat excubare, ut diligenter animad-Verteret, ne muliere virgini clamanti opem ferrent, ut testis est Iulius Pollux in Onomast. lib. 3. cap. 3. Ante thalamum pistillum alligabant, it sponsa ejus cellae limen attigisset, famula cribrum gestans per cellam discurrebat, ut nova nupta videret instrumenta, quibus res familiaris tracstanda erat, ut idem Julius Pollux mox adductus narrat, unde Plutarchi in Romulo sententiam minus veram puto, is enim ex foedere cum Romanis a Latinis QSabinis icto hausit, praeter lanificium nullam aliam operam mulieres Latinas 4 Sabinas Romanis nupta obligatas fui sie praestare, quum tamen palam sit apud Scriptores uxores omnem domesticam rem administrasses. Die vero illo, qui nuptias statim sequebatur apud novum maritum propiores
arsines heliore convictu coenabant, completaque coena adhuc ad mensim sedentibus mustacea donabant, eo quoque die ferunt novanti nuptam in viri domum libertatem auspicari, dominam agere, mulque rem divinam facere consuevisse ex Festo lib. 16. de Aulo Gellio Noctium Atticar lib. 2. cap. a . cui mori alludit illud Juvenalis Satyra 6. nec est quare coenam , , mustacea perdas. ubi commentatore de praesertim Mancinellus vir , elitris natus te- 1latur in Latio ad suam aetatem perseverasse ritum mustacea post nuptialem coemam donaudi.
Secundo , vel ut alii produnt, septimo post nuptias die, iterum
apud novum maritum coenabatur, quam coenam vocabant RepOtia, quod quasi reficeretur potatio , ut habes ex Festo lib. 16. .ejus commentatoribus. His diebus solitum ajunt in coena decantari procacia quidem 6 conjugali, sed lasciva licentia per ludum, amores, gratias, .mixtos leporibus lusus carmina, in quibus Jovem adultum, unonem adultam, Venerem, Dianam Suadelam eorum Numina precabantur, ut novae nuptae propitii adessent, prolemque
secundarent, fascinum arcerent. Haec carmina Fescennina vocabant, quod Fescennii Sabinorum, primum decantata essent testimonio
135쪽
nio Gyraldi in lib. quem de Poetis scripsit Dialog. .pag. 3 qui de Latinis loquituro Alexandri Geniat. lib. 2. cap. . proditum quoque memoria est hisice diebus sponsum apud affines, de amicos coenasse una cum amicissimo, qui implator Latinis dicebatur, id enim scribi Fulgentius de Prisc. Sermone, ubi subdit hunc fuisse custodem sponsit, eoque animo ei assignatum , ut sponsa, quae coenis illis haud adesse poterat, resciret ubi vir coenaverat, cum quibus , quid se-
Hi sunt ritus, quos Latini in nuptiis servabant, nunc etiam superstitiose custodiunt 'uandoquidem ordo pompae nuptialis nocte illa, qua nova nupta ad domum sponsi ducitur, laodieque limilis est, nam loco patrimorum, prope sponsam incedunt pueri ba veste in duti, sparguntur nuces,, frumentum projicitur iri sponsorum caput, faces praeferuntur, velatur spons a statim ac intrat tu domum viri, coenae exhibentur, versus jucundi, dc procaces amoribus laudibus & bonis ominibus mixti decantantur 4 similia fiunt, ex quibus spectatores facile priscum morem pertinaciter in Latio servatum judicabunt ea tantum omissa testari pollum, quae Numinum falsorum cultum exhibebant.
e priscorum Latinorum carnis, Virisu.
Riusquam Janus Saturnum excepisset hospitii rudis erat Aboriginum , qui Latium incolebant, victus , teste Macrobio Saturnal. lib. I. cap. 7. quandoquider illi crudis tantum vescebantur, lis, quae natura ferebat, sine igne contenti, poma, de loco frumenti glandes edebant, ut habes ex Servi ad illud lib.6. Eneidos: Atque umbrata gerunt cytisi tempora quercu de Plinio lib. . cap. s. ac Scaligero in Varronem de Lingua Latina lib. I. pag. 27. quumque omnes vitam pastoritiam degerent, victum sibi parantes manibus, ut ait Dionysius lib. I. , caseus a coacto lacte dictus, is fuit cibus quam delicatus testimonio Varronis de Lingua
136쪽
Latina lib. q. quibus alludit Ovidius lib. 3. Amor Elegia p.
Sed glandem quercus oracula prima ferebant Haec cibus , em tenera caespitis herba thorus.
domus 'erat, cibM si ba , cubilia frondes An autem ea aetate poma decoquere in olla in usu esset , non liquet quippe idem Varro testatur olera acerbos terrae fructus dicta a Latinis priscis, quod in olla eos elixarent. Sed quum Janus a Saturno doctus peritiam ruris, ferum illum, rudem ante fruges cognitas victum in melius redegisset, Regnique eum ob hanc rem societate munerasset si Macrobio lib. 1. cap. 7. Saturnal fides praestanda est, hinc
Latini consueverunt pulmentum edere ex pulte compositum, quae X farina, Scantia constabat, seu ut alii referunt ex aqua frumenti, Sofabarum , aut hordei farina ex Valerio Maximo lib. 2. cap. I. Plinio lib. I 8. cap. 8. ccap. r. etsi Festus lib. q. eam dictam scribat a pullis, quod is in auii piciis daretur nullius sane in Latio molarum fuit usus, neque pistores cogniti in Latio, aut Romae idcirco constat, antiquos fruges igne tostas in pila conjecta pinsere consueviste pinsoribus ministrantibus ex Festo lib. 3 ubi ait pinsorem, quem alii pisonem vocant, Sc coquum apud antiquos eundem suisse ex Plinio lib. I 8. cap. 3. lib. I 3. cap. s. c lib. 36 . cap. 18. Valerio Maximo loco mox adducto
Anno itaque ab V Q DC produnt pistores Romae, Min Latio
molis frumenta terere, farinam , mulieres vero , quibus domus cura data erat, panem facere incepisse, ut testatur Plinius dictio lib. 8. cap. 3. Panem vero panificium libum , quod libaretur priusquam esset coctum , testuatium, quod in testo aereo calido coqueretur , circulos, quod ii mixti serina, caseo . aqua circuitum aequabiliter funderent, ligulas, .semili Xulas ejusdem generis circulos, sed minus conditos, globulos in oleo coctos, S crustulum a clista pultis, Latinam gentem appellasse constat ex eodem Varrone de Lingua Latina lib. . unde patet mulieres panificii difformes species composuisse , quod hodieque etiam faciunt in Latio foeminae, ea namque ex Varrone nomina testuatit, circulorum, lixularum , globulorum 4 libiquae apud eas illibata adhuc sunt, hausisse videntur.
137쪽
Ita vixit longo arvo Latina, Romana gens, donec mulieres deliciis dedite, rem domesticam negligere ausae sunt: idcirco perhi bent pistores , quorum munus fuit tantummodo farinam facere,, panem dein fecisse, ut canit Martialis lib. 8 Epigram m. i5 in Ciperium, qui ex pistore factus erat Causidicus:
INunc causas agis, , ducenta quaeris Sed consumis es usque mutuaris Aristor Cipere non recedis
.ibidem commentatores, praesertim Calderinus. Neque dicas Latinos priscos uxoribus nec molere, nec coquere permisisse testimo- tuo Plutarchi Problem.cap. 8 s. qui ex hoc vetustissimo more id ipsum in foedere a Latinis, Sabinis cum Romanis post raptum icto, comprobatum fuisse commemorat, quod etiam refert in vita Romuli, quippe diximus mulieres panem fecisse, aliud autem est molere, ccoquinariam facere. Comedisse etiam scimus Latinos panem far reum, ut pracedenti Capite dictum est, narrat Plinius lib. 18. cap. 8., atque inopia urgente consuevisse panem ex milio conficere, 'anicum pinsitum, furfureque evolutum , atque milium cum lacte, aut uvam labruscam cum farre minuto coctam edere ex Columella de Re Rustica lib. a. cap.s. Sed an carnes, pisces prisci Latini ederent, non liquet. nimvero lex, seu mos Latinorum vehementer abstinendi a carnibus pici avis, quam ii venerabantui, quem morem resert Plutarchus Problem cap. et O. ritus etiam tauri carnes non gustandi, quod id animal religiosum esset, Merculi gratum , cujus rei causam narrat Varro de Re Rustica lib. 2. cap.q. fatis indicant, priscos Latinos carnes edere consuevisses; si enim omne carnium genus is vetitum fuisset, frustra lata lex esset, ne pici, tauri carnes comederendi proditum etiam est eos piscibus abstinuisse ex Ovidio lib. s. Fastor qui de Carna Dea loquens, haec canit:
Priscalea est, aliturque cibis quibus antefolebat, Nec petit adscitas luxuriosa dapes, Piscis adhuc illi populo e fraude natabat, Osreaque in conobis tuta fuere suis.
138쪽
Jure itaque merito Ovidius ex is, quibus placabant Carnam Deam
carnis, Sc vitalium praesidis, fabacea scilicet pulte, clarido, non autem piscibus, arguit Iani aetate, qua Carna eiu uxor consecrata
est , piscibus eam gentem abstinuisse, nam si pisces in usu fuissem, is utique utpote Deae Carnis Praesidi odiolis, ea placata esset, quod Vos-ssius de dololatria lib. q. cap. 23 explicat, id quod non evinci post Janum, Se tempore Latii Regum, Latinos piscibus abstinuisse, propterea in re tam vetusta nemo valet certam proferre sententiam
Porro neque mulieres Latinas vinum unquam ebibisse constat, quinimmo temeto, id enim vini nomen erat, semper abstinuisse comperimus apud eam gentem institutum, ut foemina cognatis osculum ferrent, reprehendendi causa, ut osculum indicium faceret, si bibissent,4 cum Fauna, seu Fatua uxor, soror Fauni Latinorum Regis clam vini ollam bibisset, seiunt maritum eam virgis y theis ob id facinus usque ad mortem flagellasse , ut Cap. q. dictum elu, ex Clodio notat Aulus Gellius Noct. Atticar lib. I O. cap. 3. Athenaeus Deipnosoph. lib. Lo qui subdit mulieres id celare haud potuisse, quoniam Latini, neque cellam vinariam committebant mulieribus d quotidie mariti, cognati,, consobrini eas osculabantur. Hujus auten ritus initium Athenarus ad Herculem refert his verbis Alcimus Sictim in eo libro , quem Italicum inscripsi narrat omnes in Italia mulieres absinere ino, eo quod Hercules cum in Crotoniatarum agrum pervenisset, domum quandam viae propinquamsitibundus accessit, es ingressus poposcit quod biberet. Earum aedium domini uxor, quae clanculum tini dolium subtus aperuerat, tirumtamonuit, rudente e facturums bospitis causa dolium id reseraret, fatius se aquam bibendam, ferre Hercules cum illam exaudisset
ejus tirum multum laudatit, introque reteribu fit, ac dolium intueri paruit ilo es cum dolium subiret, saxeum invenit. Hujus rei documentum in illius Regionis mulieribus adhuc extat , quoniam probrosum, ac turpe est i stinum bibere ob hanc rationem : haec Athenaeus . Itaque Gellius mox adductus refert mulieres in Latio solitas bibere loream, seu loram, quae ex vinaceis aqua dilutis constabat, aut passum , vel murinam, de quae id genus sapiunt potu dulcia quod ex Varrone de Vit. Popul Roman. lib. 2. Gellius hausit. Hunc
139쪽
morem e Latinis in Romanas derivasse commemorant Valerius Maximus lib. 2. cap. I., Plinius lib. q. cap. 3. Viro autem vinum
ebibisse longe ante Romam conditam dilucidum est quandoquidem ex jis, quae retulimus Cap. 6. Eneae Ascanii aetate vini usum , vineta in Latio fuisse patet , tametsi non desint qui referant ante Romulum, quinimmo Romuli imperio rarum in Latio vinum Habemus ex Athenaeo Deipnosoph. lib. I. horum vinorum species, virtutes, is enim Albani duas species enumerat, alterum , subdulce, quod suavissimum, .gratissimum nuncupat, alterum acerbum, utrique suum ab anno decimo quinto vigorem assignat, quod ultra inveterasset, excitasse ait celeriter capitis dolorem Eu gravitatem , Setinum Formiano, Trifolino, de Surrentino simile fuisse & Falerno levius, capitique nunquam nocuisse narrat. Veruntamen Plinius lib. 2 3. cap. I. prodit id vinum cibos concoqui coegisse, lib. q. cap. O . illud generosisI: mum nuncupat, a Caesare Augusto adam tum, quod cruditatibus stomachi esset insensum , inde Athenaeus Tiburtinum describit, id ait fuisse tenue, facile transpirasse, atque melius quum inveterasceret, sic vigorem adipisceretur. Labicanum dein, quod gustu suave ac pingue inter Albanum, de Falernum medium, ac idoneum bibendo post decem annos affirmat; Veliternum etiam, idque suave potu, eoque gaudere stomachum ait, Jc peculiare ejus vini fuisse, ut sincerum, ac merum non Videretur, nam gustanti velut alterius immixti quidquam praeseserebat Signinum quoque, Nomentanum quorum primum ad annum usque sextum aridum, nulliusque usus, alterum post annum quintum potui commodum, neque admodum suave, neque tenue fuisse prodit. Haec dixisse sufficiat de vinis Latinorum, quorum seriem fusius
suo loco exponemus nunc ad coenas Latinorum invitati properemus.
Ex frugali antiquorum victu nata quaestio est, semel ne in die cibum sumpserint, an pius, hoc est an pranderent sub meridiem , ut
nunc fit, an vero in vesperum distulerint, ut coenitarent, quandoquidem Servius ad lib. q. /Fneidos prandia priscis Latinis in usu haud suisse commemorat idipsum probant Isidorus lib. 2.Etymol. cap. 2O E autem coena e pertinus cibus, quam te Dertinam antiqui dicebant, in usu enim non erant prandii Salvianus de provident. Dei R lib. I.
140쪽
lib. I. QSeverinus Boethius lib. a. de consolation Philosoph.
Felix nimium prior aetas Contenta delibus artis Nec inerti perdita luxu
Facili quae sera solebat e nia fori ere glande.
At ex Cicerone 3. Verr. prandia, & coenas antiquis familiares fuisse apparet, id quod testantur Valerius Maximus lib. 2. cap. I. Fuit , inquit, etiam illa simplicitas antiquorum in cibo capiendo humanitatissimul, continentiae certissimus index, nam maxime ziris prandere, em coenitare in propatulo erecundio non erat, nec fane ullas epulas babebant, quas Civium oculis subjicere erubescerent Macrobius etiana Saturnal lib. 2. cap. 3. qui sumptuarias leges referens, ita ait Leges coenis is fumptibus ad populum frebantur, imperari caepit, ut patentibusjanuis pransitaretur , ccc nitaretur H oculis Ciυium testibus factis, luxuriae modussieret de Plutarchus lib. 8 Symposiac cap. 6 ubi prodit antiquos seorsim prandere, Gen re autem cum amicis solitos fuisse. Sunt qui reserant dissidium id facile componi posse putantes eandem rem coenae, prandiique nomine a Scriptoribus ignificatam, ut Festus lib. 3 auctor est , is enim ita scribit Coena apud antiquos dicebatur, quod nunc est prandium, vesperna , quam nunc coenam appellamus, Sc lib. 17. Scensas Sabini coenas dicebant, quae autem nunc prandia cum coenas habebant , pro coenis te ernas appellabant, sic doctillimus Beroaldus notis in lib. q. Aneidos, opiniones conciliat. go vero arbitror apud priscos Latinos prandi ut nunc in usu haud fuisse, quinimmo neque Romanis antiquis familiaria quippe idem Festus lib. i. haec proditri Merenda antiqui dicebant pro prandi , quod scilicet medio die caperetur, id ipsum testatur Nonius Marcellus de Proprietat Sermon. quo fit prandium, quod omnes post meridiem sumptumajunt, priscis temporibus nondum in usu fuisse, ea namque hora merendam sumptam testatur Festus ipse, quem Beroaldus, cu alii in suam trahunt sentcntiam , ut Dacerius commentator Festi eo loci scribit. notat Alexander