장음표시 사용
151쪽
De Latinorum moribus quum suberes praegnantes essent , ac filii nascerentur, o adolerent.
Atinam Gentem quum pueri concepti essent, nascerentur, Madolerent haec egisse constat. Praegnantes mulieres fana in agro Ardeati Nationi, seu ut alii produnt Nascioni Deae dicata circuibant, huic Sc rem divinam eodem tempore faciebant,quod putarent ea mi oetui egredienti inlicem praeelse teste Cicerone lib. 3. de Natura Deorurn , qui subdit aetate sua matronas Romanas exemplo Latinarum ei Deae in Agro Ardeatino hac de causa sacrificasse . Nato dein puero, si hic vitalis erat, ab obstetrice exceptus humi sternebatur, quas divinationem futuri exitus inde auspicari liceret, ut Varro lib. a. de Vita Populi Romani narrat, intradit Alexander Geniat. lib. 2. cap. 2 3. quod tamen factum puto, ut Opis prisca Latinorum Dea, Saturni uxor, quam terram dicebant, eum inu suo exciperet eidemque opem ferret, nam, ut ait D. Augustinus de Civitate Dei lib.6 . cap.9. Latini, cdein Romani in conceptione, nativitate puerorum Janum praecipue, opina invocabant, ut Ianus illorum vetustisIimus Rex , a quo principium omnium rerum se habuisse dicebant, opis, quam matrem dc terram ac Saturni conjugem assirmabant, nascentibus, qui vitae primas spirabant auras, opitularentur, ut fusius patebit ex is, qua de Templo Saturni Setinorum infra exponemus. Inde Pilumno, .Picumno in aedibus lectus statuebatur, nam ita augurabantur, Ut his praesidibus Diis, pueri vitales forent, ut notat Alexander Geniat. lib. 2. cap. 3. At Varro loco mox adducto memoriar prodit id in usu fuisse, quod eos pellere infantia mala crederent, quod ex Pisone notat Servius ad lib. D. Eneidos Veruntamen id factum comperimus a Romanis, in quos hic mos Latinorum deriva Vit, quod Pilumnus,MPicumnus Latinae gentis vetustissima Numina forent, eorumque
Templum, lucus sacer Ardeae esset ex Virgilio lib. i. Eneidos ad principum. Atque
152쪽
dique ea diter, a penitus dum parte ger&ntur Irin de Coelo misit Saturnia Iuno Audacem ad Turnum , Luco tum forte parentis Pilumni Turnus facrata talis sedebat.
ubi Servius Pilumnus , ait se, Pit bumnus fratres fuerant , in Diabustum Ardeatium scilicet Pit bumnus sicumnus scilicet usumsereorandorum invenit Agrorum, unde is terquilinius dictus est , Pilumnus vero pinsendi frumenti, unde , apasioribus colitur, ab ipso etiam pilum dictum, quidam Pilum in es Pithummum Ca-sorem Pollucem accipiunt, nonnulli laudum Deoi, Varro conjugales Deos auspicatur; alio loco idem Maro lib. videlicet 1 o. Eneidos Pilumnum avum Turni facit.
Indignum es Italas Trojam circumdare fammis Nascentem i, patria Turnum consipere terra
Ctii Pilumntis altis, cui dita Venilia mater Ad haec Servius Comparat genus TMrniane dicens, etiam Turmatium Deum se Varro Pilumnum, O, Victimnum infantium Deo esse ait, eisque pro puerpera lectum in atri erni, dum exploraretur, an utilis, qui natus est . Piso Piltimnum dictum qui pellat mala infantiae, sed Pilumnus idem Sterctitus , t quidam dicunt, qui propter pilum inventum , quo fuge confici solent, ita appellatus es ; ergo proavus Latini est, non Turni avus, nam Stercuti Picus, Pici Faunus , Fauni Latinus effluus, sed in bis nominiabus abutitur Poeta Pilumnum autem alum Ttirni ideo dicit, ut a Cicino nobilis genere videatur scuti est Eneas . Unde allucinatus est Grammaticus qui Saturnum cum Picumno confundit, nam Saturnus Stercutius dictus fuit, ut diximus Cap. 3. , Latinus cognatus Turni fertur, quod Amata Latini uxor, e Venilia sorores essent Eodem lib. 1 o. Eneidos ad medium Virgilius iterum Pilumnum abavum Turni canit: pilumnusque illi quartus pater . . . ubi Serviusci uartus, inquit, pater abazus, nec est contrarium quod ait supra cui Pilumnus avus, potuit enimsteri, ut 'atus ejus, es atatus a Pilumno Pilumni nominarentur, ergo per patris appellationem ostendit cognationcm , desiterum Grammaticus ad lib.7 ex
153쪽
Et Turno sprima domus repetatur origo Inachus , Acrisi quepatres . . . . iam his verbis narrat Danae Acrisii Regis Argitorum silia, obl- quam si a fote itiata, pater eam intra arcam inclusam praecipita-etit in mare, quae delata ad Italiam, intenta es a Piscatore cum Perseo , quem illa enixa fuerat, in oblata Regi qui eam Wbi fecit uxorem , cum qua etiam Ardeam condidit, a quibus tuis Ttirn&m originem ducepe. Alii legunt ita : Et oblata Regi Pilumno, ut videre est apud Κircheri Vetusi Novum Latium par. 3 cap. 8. Sc ali OS. Quare ex his patet Pilumnum Regem Rutulorum vetusti in-mum fuisse, Sc Ardea parentem, idcirco cultum ab Ardeatibus, S Latinis cum Picumno fratre, eosque Deos insentium, d conjugales factos, quod crederentur mala infantiae, M. nuptiarum peller , ut Piso, Varro , ac Nonius Marcellus de Doctorum indagine scribunt, tradit oss1us de Idololatr. lib. 1. cap. o. Hinc lumen Festo lib. q. qui referens carmen saliares, ita ait Pilumno populo i a carmine iliari, Romani eluti pilis uti assueti, et quia praecipue pellanti es, nam licet doctissimus Io. Meursius animadvertat a Saliis Romulum Pilumnum dictum a Pilo, quo utebatur, c Martem a Pico Picumnum, idemque asserat Dacerius ad Festum, subdens hac de causa Romanos populos Pilumnos dictos , idest Romuli nepotes: attamen puto Romanos Pilumnos populos nuncupatos a Saliis, quod ita illi venerarentur in carminibus Pilumnum vetustissimum Latinorum Deum , eumque invocarent, ut mala pelleret a Romano populo ex jam adductis: nam lucilius, ac Ennius Romanos, Faunios,
Saturnios populos pluries dicunt, quod a Latinis priscis orti e
Ferunt etiam Latinos Bonam Deam Fauni Latii vetustis11mi Regis uxorem pro infantibus invocasse vivum enim pueri partu editi non prius vocem edant, quam terram attingant, hinc Fatuam, seu Faunam quam eandem ac Bonam Deam superius Cap. q. diximus, Numen praecipuum infantium putabant, quod a Fando eam dictam crederent, iandi virtutem tribueret, ut ex Cornelio Labeone , ,
ωTheodosio notat Paulus Marsus ad illa carmina lib. 3. Fastorum Ovidit:
154쪽
Ι Uetus Latium Pros an una aeuo feror Augustus mensis ibi carminis hujus
sus habet interea Diva canenda Tona est. υ moles natiba loco, res nomina fecit, Appellant saxum pars bona montis ea est. Sic, Carna ea, quam uxorem Jani diximus Cap. 3.ad finem infantibus praeerat testimonio Varronis apud D. Augustinum loco adducto, Arnobium lib. q. advers. Gent. Hu)us rei causania narrat Ovidius lib. 6 Fastor his versibus Prima dies tibi Carna datur, ea cardinis baec es Numine clausa aperit, claudit apertastio Unde datas habeat ires, ob stirior et o Fama sede nostro carmine certus eris. AdVacet antiquus Tiberino Lucus Helern Pontifices illuc nunc quoque sacra ferunt. Inde pluribus carminibus prodit quomodo Nympha haec cum Iano
concubuerit, & Ianum s1c loquentem refert:
sus pro concubitu nostro tibi cardinis esto, Hoc pretium positi virginitatis habe. Si a tu tirgam, qua tripes pellere polli
Laribus noxas bie erat alba dedit. Sunt alidae tolucres, non quae Phineia mensis Guttura fraudabant: sedgenus inde trahunt. Grande caput sanies ocuis rosera apta rapinae, Canities pennis , unguibus bamus inest. Norile olant , puer que petunt nutricis egentes, Et tiliant cunis corpora rapta suis
f illisspigibus nomen sinominisiti tis Causa , quod borrenda pridere noctesolent.
Sit igitur nascuntur aves,seu carmines ut re aeniaque in Comcres Marsamurat anus. In thalamos tenere Procae , Proca natus in illis Praeda recens alium quinque diebMs erat.
Pectoraque exsorbent amissis in finita linguis Et puer infelix agit, opemque petit.
155쪽
Territa ioce fui nutrix accurrit alumni, Et pigido sectas invenit ungue genaS.2uid faceret, color oris erat quifrondibus olim
'pe solet feris, quas nova Aesit bems.
Per enit ad Granen rem docet illa, Timorem Pone, tuum pes, dixit, Alumnus erit. Venerat ad cunas sebant materque paterque Sisite os lacrymas, ipsa medebor, ait. Protinus arbutea postes ter in ordine tangit Fronde ter arbutea limina fronde notat. Spargit aquis aditus , is aquile medicamen habebant Extaque de porca cruda bimestre tenet. Atque ita, octis ames extis puerilibus , inquit Parcite pro parvo victima parta cadit. Cor pro corde precor, pro Abris sumite Abras Hanc animam obis pro meliore damus .
io ubi libati profecta sub et bera ponit: utque Uni sacris respicere illa etat. Virgaque analis de Dina sumitur alba
diu lumen thalamis parva fenestra dabat Post illud neque ates cunas totasseseruntur Et rediit 'uero qui fuit ante color. Pinguia cur illis gustentur larda Kalendis
Mixtaque cum calidositfabafarre Progas Priscalea est aliturque cibis , quibus ante solebat, Nee petit assatas luxuriosa dapes. Et paulo post: Sus erat in preties caesa sue fessa colebant:
Terra fabas tantum , duraquefarra dabat.
aeuae duo mista sim uisextis quicumque Kalendis Ederi, huic laedi scera posse negant.
Ex hisce Ovidii carminibus habes Latinos priscos putasseJanum in praemium violata pudicitiae Carna dedisse spinam albam, qua posse set pellere e domibus striges perniciosas infantibus quas credebat agen esse nuci urnas volucres, seu mulierculas avium speciem stu-
156쪽
mentes, quae noctu infantium cuna adorirentur, c corpuscula rostris, aut unguibus f darent. Hinc quum apud Albam Carnar aedes, Sacerdotes fortasse adessent , Ovidius effingit Procam Latinorum
Regem infantem, a strigibus laceratum, Carnam ea virga curasse i, quum fama esset Caria ce Sacerdotem, quae anus erat , caeremoniis praemis Itis eum sanasse, ita enim intelligo Ovidium : nam Proca aetate Carna, quae pluribus jam lapsis teculis vixerat, suis manibus eum curare haud poterat. X Ovidio itaque constat Anum Carno Sacerdotem, hoc modo Procam incolumem rei didisse , lustravit quippe domum .postes a nuce ramo ex arbuto ter tetigit, idest signavit anuam ipsarn membra pueri, quae erant veneficio notata ac fenestras aqua conspersit, dein porcam bimestrem mactavit, tu illius exta cruda tenens haec verba protulit parcite striges extis pueri, hanc victimam parvam pro parvo immolo, sumite precor cor lactentii
porcae pro corde pueri, fibras suillas ostero pro fibris pueri, animam etiam suis pro anima hujus infantis. Post quam ita libavit exta porcae prosecta sub dio posuit, vetuitque sacrificio adstantes ea intueri,ivirgam Janalem, de alba scilicet spina , sumpsit, puerum Que tetigit, quo peracto sacrificio produnt striges haud amplius Procam in cunisi Cesisse, Meum incolumem evasisse , unde arguitur ob famam ejus facii, hoc lustrationis, sacrificii genere usi,s Latinos , Romanos etiam ut striges abigerent, te inde rediissent, si semel cunas violassent, e quo apparet hunc insanum morem a Latinis in Romanos derivas e.
Constat itidem Carna priscos Latinos sue caesa , lardo suilles, ac pulte fabacea sacrificasse, desputasse Viscera eorum, qui fabam mixtam cum calido farre Kalendis Iuniis in honorem Deae comedissent, aliquo morbo haud corrumpi posse, ut explicant Commentatores Ovidii loco quo supra praesertim Paulus Marsus. Id erat sacrorum Latmae gentis institutum a priscis, sed incertis. futilibus pendens monumentis , Sacerdotes quippe superstitiosis ritibus, Tabulis deludebant homines eorumque potestas vana rerum gestarum Opinione comparata, sacrificiorum compendia augebat. Comperimus etiam Fauno Latinam gentem sacra fecisse, ne puerOS Vc Xaret , ut Cap. LI. dictum est. Caeterum an turba Deorum
157쪽
infantium p sidum, quos pro puerorum salute Romanos invocasse narrant, Latinis priscis nota esset, mihi non constat enimvero licet appareat ex D Augustino de Civit. Dei lib. . cap. 8. MIq. Arnobio lib. q. Lactantio δε aliis, hos apud Romanos fuisse infantium Deos, Vaticanum quem plerique Vagitanum vocant, quod infantium Vagitibus prvisiet; Levanam, quod de terra levaret infantes; uni nam, quae cos in cunis decumbentes tueretur .Potinam, qua potionem ministraret Educam, quae illis escam praeberet Omlaginem, quae olla 1olidaret Fabulinum, quod pueros fari doceret; aventiam, quod infantibus pavorem averteret orbanam, ne eos orbos ccerex, iis similes facit tamen est Romanos eos Deos, antiqui Latinorum accensuisse, vel uni Numini varia indidisse nomina ; id tamen pro certo habeo Ruminam, eam priscorum Latinorum fuisse, quandoquidem ii mammam rumam vocarunt, unde Ruminalis ficus Roma vix condita dici a est, quod sub ea Romulus laetatus esset, a Ruma igitur Ruminam Deam dictam produnt, quae mammam parvulo immulgeret, quod ex Varrone, catone de Liber educan notat Nonius Marcellus de Doctor indagine, M.Augustinus cap. 8. ωfusius de Latinis priscis Plutarchus Problem cap. l. Sic in Latio parturientibus 5 p gnantibus mulieribus praeter Nationem Deami.ec praeesse Numina credebant, Egeriam, Faunum, seu Silvanum, Faunam , seu Fatuam uxorem Fauni, quam Bonari Deam dicebant, Junonem, Matrem Matutam Sc Dianam Nemorensem Egeriae meminit Festus his verbis Egeriae Muebiae fa crimcabant praegnantes, qu0d eam putabant facili conceptam altum egerere, qua lectio mendo a est, .legendum puto Conceptum alto egeνere .hujus rei causam Ovidius lib. q. Fastorum luculenter his versibus narrat: Rege Numa fructu non respondente labori, Irrita decepti tota colentis erant. Nam modosiccus erat gelidis Aquilonibus annus, Nunc ager assidua luxuriabat aqua.
Sepe Ceres primis Dominum fallebat interbis Et letis obsessostabat a Venafolo Et
158쪽
Et pecus ante diem partus edebat acerbos Agnaque nascendo spe necabat ovem Stima eius, nullaque diu tiolata securi Stabat Maenalio facra relicta Deo. Ille dabat tacitis animo responsa quieto Noctibus, hic geminas Rex tima mactat otes. Inde prodit Numam tu Fauni Templo cubase,, Faunum id oraculum dedisse. Morte boum tibi , Rex , tellusplacanda duarum
Detue si cris animas una juvenca duas.
Hoc responso accepto, tradit, Numam Egeriam Nympham consuluisses, eamque ita Regi respondisse Expedit errantem nemori grati s a coniux, Et dixit, Gratidae posceris exta bovis. dein sic canit:
Exta botis gratidae dantur foeciandior annus Provenit, e fructus terra, pecusque feruui. Hinc Commentatores factum putant, Egeliae praegnantes mulieres sacrifidasse, Pod crederent eam Numae arvo foecunditatem teme, covibus impetrasse, 6 curasse, ut Ves praegnante foetum Vitale
Alii perhibent huic Dear sacra praegnantes sectiles, quod Egeriam Dianae ministram Latini putarent, idcirco quum Diana praeses mulieribus parturientibus diceretur, ut infra. Hinc Egeriam ejus ympham Ministram colebant, ut Dianam oraret, ab ea facilem vitalem partum impetraret, unde Ioannes Argolus apud Tomas
sinum de Donar cap. a. scribit, mulieres a Quam ex Egeriae Fonte in , Aricino , seu Nemorensi haustam, utpote lustralem domi ad sacrum usum in urnula continuisse, ut partu tempore ea purgarentur. Plutarchus etiam in Numa scribit, Numam Vestalibus edixisse ut ea aqua diebus singulis Viiginc purgarentur, lustrarentove penetralia; hanc aquam, ut Iuvenalis apud eundem Argolum testatur, sacram&inviolabilem habitam, Domitianus violavit, quod ophum natiuum
qui erat in antro Egeriae , unde ea aqua emanabat, marna Crum fuco
alterasset. Hujus fontis memini Strabo lib. 3. his verbis Ac fontes quidem
159쪽
quidem conspicuisunt, unde Lacus Dianae emorensis impistur, ex quibus est, qui Igeriae appellatur eodem quo, timen quoddam notam me ut legit cum aliis Cluverius Ital Antiq. lib. 3. pag. 93 1 ad finem Dex quibus Strabonis verbis apparet Latinos priscos in hoc antro coluisse Meriam Nympham, quibus alludit illud ejusdem Ovidii lib. 1 . Metamorphos, ubi Hippolytum fingit casus suos Egeria narrantem,&ita pergit: in tamen Egeriae luctus alienalvare Damna a sent montisque jacens radicibus imis Liquitur in lac mas , donec pietate dolentis Mota soror Pboebi, gelidum de corpore sentem Fecit, ect aeternas artus tenuavit in undas Unde Commentatores arguunt hunc fontem eo loci a priscis Latinis Egeriae sacratum Pat lib. 3. Fastor idem Ovidius ita canit: Mmpba mole, nemori,sagnoque operata Di me Nympha Numae conquae ad tua fac da teni
Vallisoricinaesilva proecinctus opaca Eslacus antiqua religion acer Hic jacet Hippoly tus loris direptus equorum Linde nemus nullis illud aditur equis.
Defuit incerto lapidosus murmure ritus
Sepe, sed exiguis baustibus inde bibe.
Egeria est, quae praebet aquas, ea grata cam uenis Illa Numae coniux, consiliumque fuit. ω Statius Silvar lib. . carm. 3. sc sacra Numae ritusque coisndos Mitis Aricino dictabat Nympba sub antro Quamobrem ex praedictis constat in hoc Luco aditum equis haud per-ntissum fuisse ex Aricinorum lege, cui Ovidius alludit, ut Cap. io. dictum est patet etiam hunc Fontem, bc Antrum in Nemorensi prope Lacum Dianae situm, Latinis priscis religiosum fuisse , ejusque aquas aegros allevasse , quum ob Egeria Nympha Diana Ministrae cultum, S memoriam Virbii, seu Hippolyti, quem Dianam ei Nymphae in Aricino commendalle ferebant teste Servio ad lib. 7. Aneidos
160쪽
tum ob sacra in hoc antro a Numa facta, quamvis sint qui referant Numam , non eo loci, sed prope Urbem in luco Camisarum geriam coluisse, de quo suo loco plura dicenda supersunt. Porro non desunt qui produnt Egeriam dictam , quod egerendo foetui praeestet, eamque fuisse quae 5 Diana, Lucina Lucifera, Se Trivia ex arrone de Lingua Latina lib. C., qui tamen Egeriae non meminit, licet scribat Dianae plura fuisse nomina, Iunonemque Lucinam dietam id parturientibus invocatam verum ex praedici is liquet Egeriam, Dianam duo distincta Numina Latinis fuisse.
Hactenus de Egeria, nunc de Dea parturientium Diana verba faciamus hanc Latinae prius, dein Romanae mulieres praecipuur parturientium Numen fecerimi, quam alii eandem acJunonem Lucinam produnt ex Varrone ubi supra quippe Horatius lib. 3. Oderia. in Dianam haec habet:
Montium ustos, nemorumque Virgo 2uae laborantes utero puellas
Ter locata audis , adimisque Letbo Dioa Triformis.
serentius in Andria Act. 3. Scen. I. mulierem parere simulantem , ita exclamasse fingit: uno Lucina fer opem , ferva me obscro unde Scholiastes Dianam a parturientibus ter invocatam autumanis hinc Argolus apud Tomasinum de Donar cap. a. refert aetate
Card.Laeli Bisciae prope oppidum Nemorense, quod nunc Frangipa norum subditione familia est, estos sa plura capita mulierum corollis redimita, idque indicasse ait pompam puellarum ad Artemisium, seu Nemus illud Dianae ab Aricia accensis facibus procedentium, ut inde j is nuptis, gravidis in partu Diana opitularetur plura quoque
ait effossa vota foeminarum, quae partum feliciter ediderant. Erat autem ea pompa in Latio inde Romanis solemnis, quandoquidem Latina virgines prisco aevo Ariciam ibant decimo- tertio Idus Augusti, quo die sacra Dianae sebant i ste Rosino Antiquit. lib. q. pag. 3qs. Ab Aricia itaque in Nemus Aricinum, ubi Templum Dianae erat, discurrebant capitibus corollis redimitis, Notenentes manu faces accensas, dein velabant liciis sepes circumcirca Dian T