장음표시 사용
211쪽
plerisque factam prodit de lib. I. cap. I. haec habet: matrem Deum Terram haberi. Quare ni fallori, apparet Latinos priscos, quorum principes Dii, Varronis testimonii fuerunt Saturnus opis , hanc eam maxime doluisse. Porro narrant in Epulis hujus Deae hoc die appositum hera bosum moretum ex herbis elixis, lacte,, caseo confectum , ut innuerent eam esse priscam Deam gaudentem primis cibis, qualibus Saturni aevo Vesci consueverant ex Ovidio lib.q. Fastor.
I Ion pudet herbosum , dixit, inuisse moretum In Dominae menses ua causa sub M
Lacte mero et cresis narrantur, ta berbis,
Sponte suas quas terra ferebat, ait.
Candidus elixae misc)tur caseus herbae, Cognoscat priscos, ut Dea prisca cibos. Nec est quod aliquis contra haec objiciat, Romanos id Numen nonnis sero recepisse, sacra ejus Deae, quin de ipsam eam Pessinunte Romam advectam Attali Asiae Regis aetate, secundo bello Punico ex Sybillinorum librorum oraculo, ut auctor est Livius Decade . lib.9., quod factum haud esset, ii Numen, sacra in Latio tunc uis sent, ut Cluverius, Bochartus apud Theodorum Rychium de Primis Italia Colonis cap. I a. arguunt. Quippe id utile est, nam Venetis cultum ab Enea in Latium asportatum supra diximus & tamen Romanos Veneris Erycina sacra Romam advexisse ex voto Fabii Maximi Dictatoris,paulo ante memoravimus quinimmo quum t sculapii aedes facra, siveneranda Latinis, Antii esset, sacra ejus palam in Latio fierent; attamen Romani bello Samnitico pestilentia pressi ex eodem librorum Sybillinorum oraculo, Esculapium ab prdauro Romam accersendum curarunt eodem Livio Decad. i. lib. 1 o. ad finem teste, de quo latius ex alerio Maximo, Ovidio dicturus sum, quum de Antiatum Templis verba faciam unde colligitur haec secisse Romanos, ut religiose custodirent quae ex is libris carpserant, non autem quia in proximis Latii Urbibus ea sacra non essent , cquamvis Ovidius loco mox adducto, Eneam id Numen in Latiunia haud asportasse his carminibus innuat: C a
212쪽
uum Troia maneas Italos portavit in agros, Ose acriferas pene secuta rates Sed nondumstis Latio fua Numina posci Senserat, suetis substiteratque Acts. Post ut Roma potens opibus .fam cula quinque
Virit, es edomito su tulit orbe caput is c. Attamen viri docti putant Poetam cultum Cybelis in prisco Latio dictis versibus innuisse, nam si Eneas, Sc Trojani id Numen tum
venerabantur, verosimile non est, gentem , tiae animo omnia Trojana Numina ferebat, eorum sacra in regione, quam incoluerunt omisisse.
Caeterum ex Servi mox relati sententia mihi constat Corybantes, idest Sacerdotes matris Deum in Latio fuisse an vero ii suis ipsi virilibus litarent amputato etiam sexu, vel Archigalli vocarentur, aliaque facerent, quae Lactantius de Falsia Religione lib. 1. cap. i. Arnobius Ad vers clant. lib. . Sc alii reserunt, aliunde non
liquet. Id sane certum est ludos Megalenses in honorem ejus Deae a Romanis die ejus festi habitos , tunc primum factos quum aedes ejus dem Romae condita fuit ex Livio loco superius adducto ex quo arguitur fortasse, non die q. Aprilis, sed alio tempore , d facile opalium die, id sestum Latinos priscos coluisse, quod tamen incertum est. Decimo septimo Calendas Maii, qui est dies Aprilis decimus quartus Fordicidia erant, festum Latinis priscis solemnes; etenim arro lib. q. de Lingua Latina sic scribit Fordicidia is ordis bubus, bos sordi, quae fert in entre, a fur iis caedendis, fordicidia, quod eo die publice iAnmolantur botes praegnantes in Curiis complures . Hinc habetur ex prisco nomine hujus sest origo quippe Latini prisci bovem
praegnantem Fordam dixerunt, eodem Varrone teste, ubi Interpretes clarius id explicant, aestus etiam lib. . innitit. At Ovidius lib. . Fastorum disertii l 1 me hanc rem enucleat, ait enim Numanias ordicidiorum sacrum instituisse ex oraculo Fauni Latinorum Numinis de Regis MEgerite Nymphae in Ai icino, ut ita placarent Ro-1Dan Opim, seu Tellurem Deam, de Terra fructus gigneret quae carmina relata sunt Cap. 3. Hinc sunt qui conjiciunt sacra haeae, quibus bovcs gravidae Opi , euaciluit, vetullis 11mo Latinoruri Numini
213쪽
Numini mactabantur ad uberes fructus impetrandos, instituta fuisse a Latinis hoc menses, quo spem fructuum maxime ii populi auspica bantur, cognomento sacri desumpto ex pi isco nomine Forda Bovis: subduntque Ovidium retuliste monitu Fauni, e Egeriae impulsu Numam id festum fecisse , facris Opim , seu Tellurem honorasse, ad indicandum quod idem Rex sordicidia a Latina gente , cujus Numina erant Faunus Egeria, opis, seu Tellus, accepisset, Romanisque indixisset Latini enim prisci ideo Fordam dixerunt bovet
praegnantem, quia ferebat, aut quod ferax esset,in foetum haberet, uti foecundum dictum putant a serendo faciendo.
Haec opinio minime aspernenda est, nam hoc die Virgo Vestalis consuevit cremare vitulos,quoru in cinis servabatur in Templo Vestae, tit inde suffimen ieret, quo populus Palilibus purgaretur ex eodem Ovidio ib. . Fastorum ubi sic canit:
ibi sceribus vitulos rapuere iniseri, Sectaque fumose exta dedere focis,
Igne cremat titulus quae natu maxima virgo es, Luce Palis populos purget ut ille cinis. Hic Poeta exponit vitulos ex praegnantibus bobus Telluri mactatis raptos, maximam Vestalium cremaiies, servasseque cinerem illum pro die Palilium , eo namque die populus sussitione sanguinis equi, stipulae fabarum .dicti cineris purgabatur. Quum autem Palilium festum, de ritus ejusdem a Latinis in Romanos derivaverit, ut infra dicam , palam est, Latinos ante Palilia acrificast boves gravidas Opi, unde vitulos Dea sacros rapere possent,is cinerem illoruri
Decimo nono die Aprilis erant Equiri in Circo Maximo, vulpes cum stipulis ardentibus in Circum m ttebantur ex eodem vi dio, qui hujus rei causam refert ad adolescentem quemdam Carseolanum Plic quum maturii fi gibus vulpe in laquei implicitam com prehendisset , eamque stipula involuisset, tu accenso igni dimisisset, fugiens illa, maturas fruges adussisse dicebatur quare id singulis an .nis Romani repetebant, ut vulpes Cereri ob adustas fruges poenas darent . quiri igitur a Romanis primum, non a priscis Latinis celebrata fuisse comperio . Sunt vero qui ferunt, vulpes stipulis alligatas
214쪽
accensa flamma cursitasses, ut memorarent prodigium , quod Eneae & Trojanis oblatum est dum Lavinium conderetur , quum , in nemus sua sponte accensum lupus ore gessisset fomitem aridum, atque illuc aquila advolas et , , alarum ventilatione flammam excitans vulpes contra,cauda in riumen intincta ignem ab illis accensum aspersit,ac tandem abiit conatu irrit, ut auctor est Dionysius lib. I. , qui
haec addit Quo is eam dixisse illustrem quidem , es mirandam futuram eam Coloniam , d uis incrementis intidiosam , ermolestam circum vicinis fore tamen, ut tandem vincat adversarios, humanae invidiae praetalente fatore Numinum . Tam insigne futuraetis bis fortunae praesagium tunc accidi sse dicitur , extantque rei m9- numenta in foro Lazaniensium, aere borum animalium sigies longissimo ibi tempore sertatae. Hinc tradunt Dionysii Scholiastes, a Laviniensibus hujus rei festum indictum fuisse quae si vera sunt, facile est Latinos hoc festo exhibui si stipula alligatam accensa flamma cursitantem vulpem, quae ignem, idest Lavinii gloriam extinguere contendebat, ut ita invidum animal poenas lueret, quod tamen pro commento existimo, verosimilius tamen est fabula illa, quam Ovidius adducit. Eodem die Cerealia fuerunt in honorem Cereris, de quibus alio loco dicam. Id festum hoc ipso die notatur in Calendario Romano, kapud Rosinum lib. .cap. 8. ejusque ritum Quirites a Latinis acce .pisse non dubito , sic prodente Dionysio lib. i. qui loquens de festis ouae Arcades in Latium trans Vexerunt Cereri Moque, inquit, Templum extruxerunt, es per foeminas Sacerdote acra eiscerunt abstemia more Graeco, quorum ibi mutatum es nostro tempore quo die facile est, ut dixi, Latinos in memoriam prodigii, quod actabant Enea accidisse Lavinium condenti, recoluis h. Undecimo Calendas Majas, qui est dies Aprilis vigesimus primus, erant Palilia Nili picrique Parilia vocant, ejusque festi meminit Ovidius lib. q. Fastorum , qui tamen id refert ad duodecimui Calendas Majas. Hic dies fuit selemnis Latinis populis ante Romulum, nam etsi Dionysius lib. I. prope finem haec habeat: uem diem 'suo scilicet fundata est Roma omana Cititas nostro quoque t nipo resinguli annis fisum celebrat, o atque Parilia , Dum in
215쪽
eunte tere Agricolae pastoresque pro partu quadrupedum Diis actu pigratias facra faciunt utrum vero bunc diem iam ante pro Depissu oesbus sum Vrbi etiam condendae auspicatum duxerint, an , Hrbis initio consecraverint, e que pastorales in eo bonorandos sanxerint, se mare certo non possum quo sit Dionysium de origine hujus est dubitare attamen Plutarchus in Romulo disertissime probat eodem die, quo Urbs condita est, Palilia a Latinis prisci ce lebrari consuevisses 5 quidem festi ritum id ipsum evincit, quandoquidem celebritas hujus diei peracta fertur his caeremoniis ex Ovidio:
Sanguis equis men erit , titulique fatilia,
Tertia res, durae culmen inane, fabae Haec pertinent ad lustrationem, seu purgamen populi, quod piaminis genus paulo superius attigimus quippe manibus tollebant vituli cinerem servatum a Vestalibus inspersum equino sanguine, aridosque fabarum culmos , hisque super prunas impositis fiebat sutritio, qua lustrabantur. Unde Poeta eremonias in ovium purgatione ita ex ponit: Pasior oves faturas adprima crepuscula lustret, unda prius spargat, virgaque tertat humum Frondibus rixis decorentur ovilia ramis,
Et tegat ornatas longa corona fores
Gerulei flant puro desu bur fumi, Tactaque fumanti fulphure balet otis. Ure mares oleas, taedamque, berbasque Sabinas, Et crepet in mediis laurus adusta focis. Libaque de milio, miliis cellasequatur Rusticaci praecipue est haec ea Leta cibo. Adde dapes, mulctramque; ac dapibusque refectis,
Silυicolam tepido lacte precare Palem Pastores ergo eo die consueverunt ovilia frondosis, virentibus ramis, ac florum sertis ornare, 'ustrare oves primum aqua, quo tem pore virga pastorali tellurem verrere oportebat, dein accensis focissumo oleae sterilis, taedae, herbae Sabinae ac laurus viridis, quo etiam
fumo pastores ipsi lustrabantur. His peractis liba de milio, is cellam
216쪽
iam milio plenam Deae osserebant ac lac tepidum libabant, ut Paulus
Marsus in eum locum narrat demum recitatis verbis, quibus precari Deam moris erat, sic concludit Ovidius: His ea placanda est bisectu contersus ad ortus,
Dic quater, SQ ivo perlue rore manus.
Dum licet apposita eluti cratere canesia, Lac niteum potes, purpureamque sapam Moxque per ardentes sipuia crepitantis acertos Transsias celeristrenua membra pede Inter causas tamen hujus moris plures adducit, quarum unam ad Aneam refert his versibus: An magis hunc morempietas AEneia fecit, Innocuum victo , cui dedit ignis ite, His ergo carminibus Poeta prodit, pastores conversos ad Orientem precibus quater dictis, aqua fluminis manus abluis Se klac, atque sapam potasse inde noctu per ignes transiliisses; erant enim ob hanc rem ea nocte, tam in Urbibus , quam in ovilibus accensi foci per ordinem dispositi, quorum flammas ad extremam lustrationem transilire oportebat, ut Naso ipse paulo ante canit. Certe ego transilii postas ter in ordine faminas, Virgaque rorales laurea misi aquas.
quem morem refert etiam Tibullus lib. 2. Eleg. s.
At madidus Taccho fuassa Paliliapastor
Concinet, astabulis tunc procul este lupi. Ille eoissipuia folemnes potus acervos Accendet fammas transilietque facras : Propertius lib. . Eleg. . de fabula Tarpejar: Cumque super raros foeni fammantis acerz0s, Trajicit immundas ebria turba dapes. Ritus itaque priscus pastorum jam expositus nil prorsus ad Festum natalis die Urbis Romae pertinet, neque contrarium probant Solinus Polyh: stor cap. 2. Ovidius, Censorinus lib. 1. de Die Natali Festus lib. I q. Varro de Re Rustica lib. 2. cap. I. Cicero lib. 2. de Divin. Malii, qui junt eo die observatum Romae fuisse ne quia hostia caederetur, quod eum diem, qui Ronate natalis erat a caede, languine
217쪽
sanguine decebat esse purum, nequicquam facit quod Palilibus dies Urbis natalis incurreret, jam enim diximus, hoc die, quo Latini id festum agitabant, Romulum i omam condidisse ex Plutarcho aliisque. Palem Pastorum Deam appellant Ovidius,Virgilius lib. 3. Georgici , Lucius Florus estorum Romanorum lib. I. cap. o. Festus lib. q. Varro, Dionysius, cilii . Plerique Deam pabuli, cVestam , aut Matrem Deorum alii non Deam, sed Deum faciunt, ut videre est apud Servium ad lib. . Georgicorum . Non desunt qui Parilia sic dicta putant, quod illis pro partu pecoris alis acrificaretur. Alii non Parilia , sed Palilia a Dea Pale dicta tradunt , ut Festus verbo Pales . At ego ex vetustissimo more , atque cx controversa Romanorum Scriptorum superius adducta conjicio hanc Deam fortasse fuisse Palatiam, vel Pallantiam, aut Pasatuam, vel Palantiam, ut alii legunt 'osinus praesertim lib. . cap. I7 qui Palateam eam vocat, Latini Regis uxorem , Evandri filiam, cujus meminit Varro lib. q. de s de Lingua Latina , scribens in ejus honorem Latinos, dein Romanos Palatu alia festa dicasse, MFlaminem, ex eodem Varrone qui lib. 6. Sunt, inquit, in quibus fla-1ninum cognominibus latent origines, ut quisunt in ter us , pleriq; Volturnalis, Palatualis , Furinatis Floralis, Falacer, Pomonalis, obscura est eorum origo: Volturnus, Palatua, Fucina, Flora, Palacer, Pomona pomorum patrona quod etiam probant doctissimi Salmasius in Exercit Plinianis, bc Dacerius ad Festum lib. 1 . verbo Palatium ac verbo Palatualis dia sic facile est, pastores, qui ante . Romam conditam Palatium incolebant, ejus Deae, cui Palatu a sacrum, in eo monte ei dicato instituerant ex Festo lib. I q. Varrone a apud Rosinum lib. . cap. 16., festa percoluisse . Mihi suadet otiare Palatualium, Palantiae, quorum meminit Varro,nullam memoriam, quod sciam, apud antiquos superesse , neque diem, aut mensem, quo ea festa celebrarentur notatum esste , quum tamen solemnia dicantura Varrone, uti ex Flamine huic soli Deae sacro colligitur. Quare taquum, ut saepe dixi, mos esset Latinis immutandi Regibus ac Reginis consecratis nomina, palam esse assirmarem, pastores Palantiam Palem nuncupasse, ni me terreret ejusdem Varronis auctoritas, seu
218쪽
verius in re tam vetusta confusio cis enim referens Palatualia sacra & Palilia festa , videtur unum festum ab altero separare. Vinalia sequebantur, quae Rosinus lib. q. cap. 8. nono Calendas Maii ait celebrata ex Calendari, Ovidius vero lib. . Fastor decimo Calendas Maii, sic die vigesimo secundo Aprilis . Omnes putant hanc celebritatem a Latinis priscis in Romanos derivasses. Sed quoniam de his estis varia dc diversa scribunt Auctores, idcirco nostrum erit rem tam veterem, obscuram illustrare . Masurius lib. 2. Fastorum , qui, Masurius Sabinus, Iuris Consultus vetustisssimus secundum Varronem de Re Rustica cap. q. vetus Glossarium Persit
Cur inibi non liceat, jussit quodcumque oluntas Exceptosiquid Masuri rubrica nota Ῥit;
Masurius inquam apud Macrobium Saturnal lib. I. cap. q. Vinatiorum dies , inquit, oti, acer est, non ut quidam putant Veneri: Festus lib. 3 verbo Calpar, sic scribit Calpa tinum notum, quod
eae dolio demitur sacrificii causa antequam gustetur; loti enim priuisua mina libabant, quae appellabant est Vinalia, Calpar genus a-βfictilis, lib. 16 post vocem Roscii, ait Rustica inalia mense Augusto, ut es in fasti, Veneri flebant, quod eodem ilio die aedes ei
Deae confecrata est, jumentaque, 9 ilitores ab opere cessent, qui a omnes horti in tutela Veneris se dicuntur. Et infra pag.q8o Paulus ejusdem mutilator Rustica inalia quartodecimo Calendas Septembris celebrantur, quo die linum primum in Urbem deferebant: testus ipse Rustica, ait, inalia appellantur mense Augusto quartodecimo Calendas Septembris, lotis dies fessuis, quia Latini bellum gerentes adtersus Meetentium, omnis
Cini libationem ei Deo dedicaverunt, eodem autem die Veneri Tem
plasunt consecrata S itidem lib. s. ωχo. Vinalia diem festumta habebant, quo die inum noetum oti libabant. Varro de Lingua Latina lib. s. sic scribit Rustica inalia dicuntur ante diem duodecimum Calendas Septembris , quod tum Veneri dicata aedes, es horti ejus tutela affignantur, actum funiferiati litores infra in inalia a tino hic dies lotis, non Venerii hujus rei cura non letis in Latio, nam aliquot locis vindemiae primum a Sacerdotibus publice flebant
219쪽
flebant, ut Romae etiam nunc, nam Flamen Dialis auspicatur indemiam, in ut jussit vinum legere, agna Di facit, inter cujus exta caesa ect porrecta fame prorsus inum egit. Ex his nil certi unquam statui potest, nam Festus, qui vinalia mense Augusti Veneri sacra dicit, alio loco a Jovi sacra facit, de Calpa cum vinalibus confundit. Varro etiam modo scribit hunc diem Uineris, modo Iovis esse, & Paulus vere mutilato Festi, more suo se involuit Ovidius lib. q.Fastorum hunc diem, Veneri, Jovidicatum scribit, Veneris enim diem vinalia facit his carminibus: Diecta Pales nobis es jam inalia dicam
cisa tamen media es inter utrumque, dies. Numina vulgares Veneris celebrate puella er Iovis autem aliis versibus, quos retulimus Cap.6 . ubi id festum institutum prodit ab Ascanio Eneae filio secundum antiquorum opinionem, quam Auctor Originis Gent Romanor. Dionysius lib. I. referunt, quamvis Festus verbo oscillum Latino id attribuat, Ilutarchus Eneae, ut infra dicam Scaliger vir doctissimus, rerum antiquarum Optime gnaruS,
in Castigationibus ad Festum, in Conjectaneis ad Varronem , Vinalia Veneris mense Aprili, c inalia Jovis mense Augusti, quae Rustica Vinalia dicebantur, Dicte scribit quod palam est; nam mense Aprilis Vinalia assignant Calendarium antiquum , Ovidius , Plutarchus, Malii. Alia vero mense Augusti jam relati Scriptores exponunt: at vir alioquin de re antiquaria optime meritus , causam hujus rei non explicat, quum ratio duplicis festi cessit, quae rem explanat. Lam habes ex Plutarcho Problem cap. q3. aliis q. cujus Verba supra apo notavi, is enim scribit Enea mi quod alii accidisse ajunt Ascani, Iovi sacras se vinum, quod Mezentius Etruscorum Rex petierat, partaque Victoria, vinum collectilia templo Veneris effudisse eumque diem , quo multum vini Eneas in templo Veneris profudit Veneralia priscos Latinos nuncupasse. Festum Veneri feciste quod postmodum corrupto nomine, seu ex vini profusione Vinalia etiam
Hinc colligitur causa duplicis festi, quippe Latini prisci memoriam hujus facti recolentes, unum diem mensis Veneri dicati, id est
220쪽
Aprilis , quo serta se Eneas, seu forte Ascanius voti compos factus, vinum eo anno collectum studi in templo Veneris Laviniensis , ei Deae dicarunt, Veneralia prius, inde inalia dixerunt quo die exemplo Ascanii in aede Veneris Lavinii , t in alii. Urbibus multum vini effundebant usque ad Plutarchi artatem . Alterum vero diem Augusti, quo fori ste Jovi votum ab Ascanio conceptum est ei Deo sacrarunt, Mustica inalia vocarunt, ut hoc die ita Ascanio instituente, gratiae Iovi redderentur Ex his lumen Masurio Sabino, aliis, quandoquidem Vina lia revera a Latinis Iovi dicata erant, ut Sabinus apud Macrobiureta ait Veneri vero Veneralia, qua postmodum Vinalia etiam dicta sunt uti ex Plutarcho patuit. Ob hanc rem adhuc ob curam , arro , Destus confundentes utrumque diem Iovis& Veneris festa quarto decimo Calendas Septembres produnt,quod eo die vina libarent Iovi, de Veneris ardes Romae dicata estet Ovidius vero decimo Calendas Majas inalia notat, eumque diem Veneri tu Iovi sacrum scribit, quum is dies tantum Veneri sacer ellet, idque accidit: facile est, quod vulgus, rusticis Vinalibus, Veneralibus, seu Vinalibus Veneris, templa Iovis Veneris frequentaret ob veterem famam quod Latini Vinalia Jovi, QVeneri sacrassent, temporibus, causis haud rite distinctis. Porro etiam Alexander Genialium lib. 6. cap. 8. hac in re se inuoluit, sic enim scribit Vinalia autem erant duplicia, altera tinis degustandis duodecimo Calendas Martias, quum et in pura sunt quo die ου notum tinu Aa libare mos est, quod ex dolio hausiumtacalpare eximebant altera, quibus Flamen Dialis indemiam auspicatus maturis utistinum luere, es vindemiam sieri jubet: γibus diebus agnam oti immolat interque caesi, porrecta linum legit, quo tempore ex fano Veneris vinum astatim est undebant, fuitque meteri legesancitum, ut Flamen Martialis diceret diem teteri tino libando medicaminis causa , inde,surpartim terbum motum vetus inum bibo, novo teteri in mo=b medeor , unde A ditrini enomen Deae, cujus facra Meditrinalia , dies Med; trinalis, sicuti adprimitias pomorum, nova esse dicebant tetera es alia exoptabant nota ominis causa ; praeter quae fuerunt Rustica Vinalia, quod