장음표시 사용
241쪽
242쪽
His possitis compertum est aedem Fortunae publicae, seu Primigeniae, quae Romae in Capitolio erat ex Rosino lib. 2. cap. 1 f., chanc de qua loquimur, ejusdem ferme ritus fuisse , nam utrumque Templum Primigeniae Fortuna dicatum erat, tu qui vota in haccede solvi siet, videbatur, in Capitolina solvere, ut patet ex Epigrammate vetusto, quod Praeneste erat, ridem Suaressius, ac plures alii reserunt, ubi sic legebatur Tu suo Tarpuo coleris icina Tonanti
Votorum index, emper Fortuna meorum:
Accipe quae pietas ponit tibi dona merenti, figiem nostri conservatura Parentis N C. Quare constat Praenestinae Fortunae, patris estigiem Coelium fili ut dicasse, ac si Capitolinar obtulisset, quod prodit Livius tib - . sive Decad. s. lib. . ad finem scribens Prusiam Regem Bithyniae cum filio
Nicomede Romam venisse, atque a Senatu peti ille, ut votum sibi solvere Romae in Capitolio decem majores hostias, si a neste unam Fortuna liceret 8 Senatum decrevisse, ut victimae, aliaque, quae ad sacrificium pertinerent, seu Ronia , seu Praeneste immolare vellet,
Regi ex publico, sicut Magistratibus Romanis, praeberentur . Id ipsum videtur innuere vetus Scholiastes Iuvenalis Satyra 1 q. ad illud
. . . . vincens FortMne atit Herctilis aedem.
tibi sic inquit Apud Praeneste Fortunae, M Hercialis babent aedes, aut certe quod in Capitoli , post edem Dianae, es DGis fecundam de miraculo operis habent gloriam Fortunae , atque Herculis edes Fortunae apud Praenesten aedem pulcberrimam ferunt fui se unde Dempsterus ad Rosinum lib. 2. cap. lis colligit Herculem cum Fortuna Praeneste fuisse cultum , similemque eam aedem alteri Capitolinae fuisse. Neque dicendum id festum Romae celebratum , quod eo die aedes Fortunae Primigenia dicata esset, ut videtur erui ex vidio mox relat, nam si Templum Fortunae Praenestina prius quam Roma conderetur positum fuit ex Cicerone lib. a. de Diumat. facile intelligetur Romanos simile Romae construxisse, dicasse eo dies, quo ani ua solemnitates Prameste recolebantur. Quippe ex adductis in hoc,
243쪽
aliisque praecedentibus Capitibus patuit Quirites Templa Numinibus dicasse jis diebus, quibus Latini ea sacris honoraverant. Si autem hanc a demirameste Syllam condidisse assirmabimus, ut contendit Nicolaus Reusnerus Ital. lib. 2. cap. 38 apud Suaresium , palam erit Syllam ad ssimilitudinem Templi Fortunae Primigenia Capitolinae id Templum posuisse , eodemque ritu usum suille, ac sacra, caeremonias ex eo Templo Roma constructo accepisse. Ita arbitror ex nomine, sacris opinione hominum, qui tum vivebant Mincippis, ac Epigrammatibus hanc em illi , quae in Capitolio Fortuna dicata erat, exaequabant, ut jam dixi, quamvis id pro indubio assii mare haud possim . Id sane certum est, die Fortunarii cenestina dicato, septem sequutis ludos Praeneste habitos magno sumptu, apparatu ex Cicerone lib. a. epist .a ad Atticum Ludi, is inquit, interea Praeneste, ibi Hirtius, isti omnes quidem ludi dies octo, quae coenae, quae deliciae res interea fortasse transacta si , is miros homines at
Talbus aedisseat rec., ubi Paulus Manutius, aliique Interpretes notant, hos ludos in honorem Fortunae Pramestinae Hirtium eo anno
CDe uni mense ejusque diebus estis.
,Unc mensem Latinis priscis solemnem fuisse nemo est qui dubitet, nam, ut Capite q. diximus, Latina gens eum mensem Iunonium appellavit, quod Iunoni sacerestet. Calendis Iunii Laurentes eidem Iunoni, quam Calendarem vocabant, magno simptu festas solemnitates celebras constat ex Fest, Macrobio, d aliis quos Capite 13. retulimus quibus sacris adulta fabae adhibebantur, ideoque hae Calendae Fabariae vulgo dict e teste eodem Macrobio lib. 1. Saturnalium cap. 12. Ardea etiam ubi Juno Regina colebatur, Ariciar, Praeneste, Tiburi, Lanuvii Lavinii, Albae, aliisque Latii Urbibus, in quibus splendidissimae Junonis aedes erant, sacra ei facta hoc mense satis ostendimus isdem Capitibus, licet dies certus estorum non habeatur, de quibus alibi multa dicturi simus. Ga a Sexto
244쪽
Sexto Nonas visas, idest die secundo ejus naens. feriae erant Carnae Deae ex Calendario, quod a Paulo Manutio, Huberto Goligio, Rosino in lucem editum est. At Ovidius lib. 6 Fastorum, Macrobius Saturnalium libri cap. la. ac Alexander Genialium lib. 2. cap. 1 scribunt Calendis Junii has ferias Carnar sacratas, licet mendos apud Alexandrum Calendis Iuliis scriptum sit. Calendario tamen adhaereo, nam Macrobius refert Opinionem eorum, qui inemoriae prodiderunt, hunc mensem a Iunio Bruto dicturi , quod is primus Romae Consul factus, Tarquiniis pulsis, Calendis Iuniis sacrum Carnae Deae in Coelio monte voti compos feci ii et, quum palam sit eum mensemJunonium, inde Iunium vocitatum a priscis Latinis ex eodem Macrobio, qui id assirmat, Ovidio . aliis adductis quin S: Carnae Deae festa a Latinis hoc mense peracta ; erat enim ea Dea Iani Latinorum Regis, S Numinis uxor ab Albanis maxime culta ejus que festum Albae celebratum Procae Regis Albanorum aetate testantur Ovidius lib. 6 Fastorum, Malii, quos Capite 3 descripsimus Quamobrem quum idem Ovidius Calendis Iuniis a Romanis sacrata Carna facta ad priscos Latinos referat, haud dubius haereo in Ur- mando aut Calendis, aut die in Calendario notato in Latio huic Dea solemnitates. serias concelebratas, ut scripsimus d. Cap. II. Pridie Nonas Iunias, qui est dies quartus nensis , sacra erant Lellona ex Ovidio lib. s. Fastorum ubi sic canit: AIane ubi bis fuerit, Phoebusque iteraberit ortus,
Fadiaque erit posito rore bis uda seges Hacfaerata die Tusco 'Tellona duello Dicitur, es Latio pro per semper adest Appius est auctor, Pirrbo qui pace negata
Multum animo vidit, lumine captias erat. Prospicit a tergo summum bretis area CirCMm , M ubi non partae parta comm Ha Holoe .
Hinc solet basta manu belli priem ntia mitti, In Regem, D' gentes , quum placet arma capi. Hinc intelligitur id festum indictum die consecrationis aedis Bellonae quam Appius Claudius bello Etrusco voverat. Eius quoque rei meminit Livius Decad. . lib. o. his verbis: Dicitur Appius in medioptigna
245쪽
pugnae discrimine . ita ut inter primasigna manibus ad Caelum sub latis conspiceretur, ita precatus esse Tellonas hodie nobis licto, iam dicis, si ego Templum tibi v0veo unde Appius Bellona nomen,
Numen, cujus sucra Romae tunc haud erant, noverit, Livius non explicat, licet eius Interpretes eae sacra Latinis Romae finitimis, tunc innotuisse assis mente Ennio qui lib. i. Annalium vetustos Latii Deos describens, Nerienem Iavortis nominat. Hanc Bellonam esse Martis uxorem putant, mersiliam in atroci illa Sabinorum cum Romani pugna , vix Roma orta, sic invocasse Neria Martis te obsecro pacem dare, ut liceat nuptiis pro priis, em prosperis uti, quod de tui cum is consilio contigit, testi monio Auli Gellii lib. 13. Nocs Atticar cap. I. quibus consentit 1. Varro in Satyra Menippara ubi sic scribit: Theanua, Peranni, Pranda , Celates, Pales
Nerienes , Minerva, fortiaria, a Ceres.
quibus verbis Nerienem , dc Minervam divertas facit sed Porptiyrion in Horatium lib. 2. Epistolar ait, Minervam Nerienem ab antiquis dictam qu0d refert, Hieronymus Columna in Ennii lib. 1.
pag. 9q.; eruntamen Grammatici, bc viri docti Bellonam sororem Martis faciunt ex Luctatio atque a Neriene distinguunt, quae uxor Martis dicitur, ut apud Plautum in Truculento si ars peregre adve mens falutat Nerienem L orem suam Quamobrem ex Ennio non bene intellecto allucinantur Livii comm ntatores , dum scribunt, Poetam illo carmine Bellonae meminisse. jus quidem meminit Arnobius lib. i. advers. Gent. Latino rum Numina deridens ut Faunos , qui Fatuas , Civitatumque Genios, qui ausos reverentur, atque Tellunas. Itaque Diis Latinorum ausus accensendus est, quem bello adversiit, desquieti , otioque civili praeeile putabant ex Turnebo lib. s. advers. cap. I. Id circo Virgilius lib. 8. Eneidos, ut ostenderet Bellonae sacra apud Latinos fuisse, ita canit:
stuam cum sanguineo squitur Tellona flagella.d Ovidius carminibus a nobis expositis, hanc eam Latinis semper adstitisse com ne abi orat. Id Numen fortasse in Latium avexit Orestes
246쪽
ejusque soror Iphigenia ex Insula Taurica quippe is fertur apud Comana in Urbem Cappadociae, primum Bellona sacrificia fecisse, Urbique nomen factum , quod ibidem lugubrem deposuisset comam ut auctor est Strabo lib. I a. quare quum idem Orestes cum Iphigenia sorore Ariciam Diana simulacrum, Tauricie Dianae fa cra asportasse publica opinione crederetur, ut ait Servius ad lib. 5. Eneidos pag. O . facile est eundem, Bellona celebritates eo attulisse.
Quandoquidem mihi constat, Latinos commune Deos nuneupasse Martem , Bellonarn i Victoriam , quia hi in bello utrique parti favere poterant, seu quod a cunctis colerentur, 11 Servio credi mus in lib. 2. Eneidos ad illud Campum ad certamen magnae sub moenibus flebis Dimensi Rutulique et irs, Te&crique parabant, In medioque focos , Dis comm rem bus aras Gramineas , alii 'ontemque ignemque serebant.
Quum enim Faeciales bellum indicentes praecaeteris Bellonam invocarent, precarenturque ut propitia esset ei parti, cui jus faveret, cFaecialium Collegium in Latio esset priusquam Roma conderetur hinc arguitur Bellonae sacra Latinis fuisse. Id habemus ex Dionysio lib. I., qui ut probaret Pelasgorum in Latium appulsum In bis, inquit, multa antiqui moris Graecanici longissim tempore perdurarunt, ut armorum ornatus, Argolici clypei, Ur basiae, quoties illaturi bellum, aut excepturi, ultras ne exercitum emitterent, acri Piria rue armis cum libaminibus fioederum oblatione praeeuntes caeteris ubi iustathius hos sacros viros farciales esse scribit iterum lib. 2. sic prodit Septimasacrarum legum pars fa crata erat Collegio
Foecialium . bifunt felecti e pris antissimis familiis tiri, fungunturque per omnem itam eo Sacerdotio, primo Numa hujus facri Magistratus auctore. strum autem ab H qMicolis exemplum mutuatus sit, ut quidam existimant, an ab Ardeatibus, ut scribit e lius, nihil compertum habeo, huc tamen possum affirmare, ante Numam Regem Faecialium Collegium Romae nonfuise sit Livius De- cad. i. lib. 1 foedus ictum a Tullo Hostilio cum Albanis referens, Faeciales Romani, Albani populi jusjurandum dedisse memorat, unde Servius ad lib. o. Eneidos , post quam memoriae tradidit
247쪽
Ancum Marcium primum a gente Equi colana ui a Foecialium accepisse, Albanos etiam tunc Foeciales habuisse scribit, subjicitque ,:Nam siquando bomines, aut animalia ab aliqua gente raptae tpopulo Romano, cum FG cialibus , de Sacerdotibus, qui faciendisppae sunt Ederibus, proficiscebatur etiam Pater Patratus , es ante messam, claratoce dicebat bellica fas, nolentibtis res raptas res tuere vel Auctores injuriae tradere, faciebat basiam , quae res erat pugnae principium: Ergo ex his constat Foecialium Collegium , a. trem Patratum caeremonias hastam in hostium fines jaciendi Ronianos ab Ardeatibus secundum Gellium,aut ab Aquicolis ex Servio, de Livio accepisse, Roma non adhuc condita , Pelasgos, aut alios Latii Colonos Ardeam invexistes. Quae si vera sunt, lique Bellonam apud eos cultam . Ante ejus Templum stabat Columella, quae bellica vocabatur, supra quam hastam aciebant, quum bellum per FCociales indiceretur testimonio Festi lib. a. Aliter rem narrat Servius in lib.9. Eneidos ad ea carmina es jaculum intorquens emittit in auras Principium pugnae
ubi memorat Romanos bellum ad verius Pyrrhum transmarinur hostem gesturos, non inveniente locum, ubi hanc solemnitatem indicendi belli celabrarent, Operam dedisse, ut unus de Pyrrhi miliatibus caperetur , quem fecerant in Circo Flaminio locum capere , ut
quasi in hostili loco vis belli indicendi implerent, inde subjicit De
nique in eo loco ante aedem Bellonae consecrata es columna arr in Caleno ita ait Duces cum primum' item agruim introirent, ominis caussa,prius basiam in eum agrum mittebant, tot castrortim octina caperent hinc discimus non in omnibus bellis hastam super eam columnam a Romanis ac iam, sed tantum quum deerat locus hostilis: quod apertius Festus fortasse explicaverat, ed ejus verba nobis muti lator barbarus invidit. Ex hactenus dictis patere arbitror Bellona cultum in Latio vetustissimum fuiste , sacra etiam Taurica , d similia illis, quae apud aedem Dianae Tauricae fiebant, Orestes in Nemus Aricinum invexit, ut Strabo lib. 2. Servius ad lib. s. Eneido narrant. Enimvero Diana Aricinae Sacerdos sanguine proprio Sacerdotium
248쪽
& Regnum assequebatur, Meae litabat it Bellonarii, qui Lactantio lib. I. cap. xi testes: Non alieno sedi 0 cruoresacrificant sectis namque humeris utraque manu diseri tos gladios exerentes, currunt, Herantur, insanirent cluod c testatur Tertullianus Apolog. cap.9. Hodie sibi 'fellonae fa cratus sanguis de femore proscisso in parmulam exceptus suis datursignatis, inutius Felix in Octavio: Bellana sertum suum hausi cruoris bumani imbuit. Huic quoque mori alludunt Poetor Tibullus namque lib. I. Eleg. 6. eleganter Mambitiose ita ea sacra describit: Haec ubi Tellonae motu est agitata, nec acrem
Flammam, non amens verbera torta timet,
Ipsa bipennesuos caedit iolenta lacertos, Sanguineque essus spargit inulta Deam Statque latus pruefixa veru, stat faucia pecctus
M. Ann eus Lucanus lib. I. Ver C. 6 .. quos sectis Tellona lacertis
Horatius lib. 2. Satyr. 3. Huno circumtonuit audens Tellona cruentis. Aurelius Prudentius in Romano Martyre V otivi si, cum membra detruncat dolor Cultrum in lacertis operit Fanaticus,
Sectisque matrem bracbiis placat Deam. Vaticinabantur hi Bellonarii stragem populorum, aut eversione Urbium ibi semel concepto furore transcurrere carpissent, isque maxima fides habebatur ex Juvenali Satyr q. sed ut Fanaticus aestro Perculsus, Bellona tuo, divinat . . . ubi vetus Scholiastes subdit haec sacra antiquissima esse, &Sacerdotum sanguine ei Deae litari solitum , quod ita crimina expiari opinarentur. Immutata postea lite consuetudo est, kssimulata tantummodo sectio membrorum , aut detruncatio retenta . Hoc colligitur ex AElio Lampridio in Commodo, ubi ait: Bellonae fertientes iere exsecare bracbium praeceptistidio crudelitatis. Caeterum an id festum celebraretur in Latio hoc die, dumense, sive alio, nihil compertum habeo
249쪽
habeo suspicor tamen ita factum, quod liqueat Quirites Templorum consecrationes egisse eo mense, iique diebus, quibus Latini, aut Sabini ea Numina venerabantur
Nonis uniis, idest die quinto festas solemnitates Fidii Dei actas
canit Ovidius lib. 6 Fastorum uaerebam Nonas Sanco Fidio ne referrem, An tibi Semo pater tunc ibi Sanctis ait. Cuicumque ex istis dederis , ego munus babebo Nomina terna fero sic tomere Cures Hunc igitur teteres donarunt aede Sabini,
Inque xuirinali constituere jugo
Hunc Deum trinomium Ovidius facit, Sancum, Fidium Sc Semonem eundemque Sabinorum Deum. Varro lib. . de Lingua Latina sic de eo ait Alius Gallustius Fidius dotis silius, ut Graeci Di coron Castorem putabant uno Sanctim ab Sabina tingua Herculem ab Graeca . Aliter scribit Servius, quem sequor, in lib. 8. neidos ad illud: . . . subiisque nutum consurgere bellum Romulidis Tatioque Seni, Curibusque feteris Sabini, inquit, a Lacedaemoniis origanem ducunt, ut Hyginus ait de origine obium Italicarum a Sabo, qui de Perside Lacedaem0niosi assens, ad Italiam enit, e Vulsis Siculis tenuit loca subc Sabini babent Cato autem Gellius a Sab Laced emona traber . eos originem referunt. Hunc Sc Iovem Pistium, id est Fidium , de Sancum Romanos appellasile prodit Dionysius lib. .ec ante i omam conditam Sabinos, latinos quasi universos, id umen, festum habuisse constat, nam uirites sacra ejus Dei, e festum a Sabinis accepisse jam diximus Latinos itidem , quum plura eslent Templa in Latio huic Deo dicata, praesertim Velitris, ubi vetusti 1J1ma illius erat aedes ex Livio Decad. q. lib. 1. Ab Suessa nuntiatum est duas portas, quodque inter eas muri erat, de Caelo tactum , es Formiani Legati aedem Iovis, item Hostienses edem totis, Veliterni Apollinis, es Sanci aedes, es in Herculis aede Capillum enatum . Quare habemus Velitris, tectum aedis Fidii perforatum stetisse , ut videretur dium idest Caelum, nam sub tecto per hunc Deum jurare haud licebat ex Hi Varrone
250쪽
Varrone lib. . de Lingua Latina . Neque desunt qui prodant eumdem JIedium Fidium dictum , quas Jovis filium , quod antiqui Fidium filium scriberent, eundemque Herculem fuiste ex Festo lib. II., iterum lib. q. verbo Praediaci Propter etiam, inquit, sit sacrimcium, quod es proficiscendi gratia Herculi , aut Sanco , qui jcilicet
idem se Deus hunc, idem Livius Semonem Sancum nommat lib. 8.: Bona Semoni Sanco censitierunt confecranda . Propertius lib. q. Elegia ira Sanctum appellat.
Sancte Pater silve, cui jam a Vet aspera luno,
Sancte telis libro dexter adesse meo Inscriptio sequens apud Dacerium ad Festum,Herculem Saxanum e X-hibet.
Unde Medius Fidius apud Romanos jusjurandum fuisse dicitur, quamvis alii sic exponant Medias Fidius, hoc est per Deum Fidium, nam Isidius Deus apud Sabinos, MLatinos erat qui ride praeerat. Hoc autem jurejurando usus est Cicero in Orationem pro Rostio Amerino, Cecinna ad ipsum Ciceronem Famil lib. S. epist. 7. . Brutus lib. 6. cpist. 3 o Plinius lib. q. epist 3 ex quibus, ni fallor, conjicitur Sabinos etiam, o caeteras gentes suis Regibus consecratis nomina immutasse ne homines fuisse viderentur, uti ex Lacitantio scripsimus, qui lib. I. cap. s. ait Sancum Numen Sabinorum fuisse, Herculem etiam dictum, uti Eneas, Latinus, atque Ascanius post consecrationem Jovis cognomento nuncupati sunt ex is quae Capite . retulimus, quamvis Servius ad lib. 8. Eneidos pag. sor. Herculem Medium Fidium di- illum prodat, quod is Deus quid medium citet inter mortalitatem, cdivinitatem, addatque Sunt enim timina aliqua tantum caelestia, aliqua