장음표시 사용
271쪽
praesci potuisse fateatur. Sed iam tempus esse videtur, ut specimen vobis aliquod cxhibeam eius rationis ac viae, quam ct usque adhue in docendo tenui et, nisi vos aliud iubeatis, deinceps perpetuo tenere decrevi. Quod dum facio, date mihi, obsecro,
itane veniam, ut avertam a Vobi orationem atque ita disseram, quasi ii tantum adessent, quorum cauSsa me, rude iam, ut arbitrabar, donatum, in hanc arenaui denuo revocandum censui
DE DOCTORIS OFFICIO DEQUE MODO IURIS- PRUDENTIAM DOCENDI.
HABITA ROMAE PRID. NON NOVEMB. ANNO
I statorem in dies ruetum capio ex hoc consilio atque institulo meo AOrnandi iuris civilis, neque lautius modo ac nitidius, sed distinctius itiam it ad rudiorum captum accommodatius, quam plerique vulgo solent, explicandi Nain etsi salis intelligo, non tantuin mihi esse vel virium vel auctoritatis, quantum ad hoc, quod animo concepi, quodque omnibus volis expeto, plane perii 137ciendum requireretur L iuvat tamen tanti ac tam praeclari peris qualiacunque di indamenti iacere, AEXperiri si sorte alios rebus Omnibus instructiores commovere et ad eandem cogitationem Suscipiendam excitare possim; essicere denique, ut quicunquo olim de hoc me conatu vere iudicare et poterunt et volent, quidvis mihi potius quam aut in deligenda recte docendi ratione ac via iudicium, aut in eadem aliis commonstranda voluntatem demisse sateantur Quibus enim rebus eius, qui quamcunque artem docere iii Stituit, ossicium contineri arbitror, ea ut praestarem, et alias Semper et praecipue ex quo libros Pandectarum explicare ingressus sum, magno mihi studio elaboratum est . . Ac ne quis sorte quaerat, quae tandem illa sint i in quibus et multum perae posui S Se medico et multum ponendum esse omnibus, qui docendi munus ita ut oportet obire ac sustinere meditantur: Nponam a. ut potero, breViter, vobisque potestatem faciam, ex iis, quae hodierno die de doctoris ossici dicam, existimandi quid a me in posteriun non CXΝPectar tantum, sed otiam exigore debeatis Existimo igitur duobus verbis comprehendi posse munus eius qui docet: videndum
272쪽
enim ei esse, quid doceat et quomodo. Prius illud eam vim habet curandum esse ei, primum ut vera doceat tum ut propria eius artis, in qua versatur, aut certe cum Eo quod agitur coniuncta et cohaerentia. . Modus autem docendi is est, ut perspicue doceat: quod duabus rebus conficitur, ordine et genere Sermonis nil re enodandas et enucleandas accommodato Hae Omnia qui praestet, ut in docendo et vera tradat et pertinentia ad eam artem,
qua in docet, et ea ita distinguat, ut suo quidque loco digerat aceollocet, it Verbis propriis, significantibus, ab eorum, qui
pure ac nitido loquuntur, consuetudine non abhorrentibus efferat atque eloquatur, ei ego nihil innino ad summi ac persecti doctoris laudem deesse statuo: qui autem, cum ea plene quidem et ab Solute praestare non posse se agnoscat, eo tamen quidquid habet virium conseri, ut ad eas laudes quain pote Si prOXime accedat, dignissimum esse, cuius honestissimos conatus et industriam ad praeclara tendentem bonorum omnium perpetuus applauSu apprombutiisque comitetur In his omnibus uri peccatum esse vide a13 multi eorum, qui quadringentos sere abhinc se annos ius civile
tinctarunt: quorum iliam monnulli tanto apud multos in pretio Sunt, ut, quasi ilantis humeris caelum, cita eorum lictoritate huius artis dignitas sustineri putetur Nani et inulta saepe pro veris salsa docuerunt; et referserunt libros suos alienissimis quaestionibus; et sine ullo ordine ninia tradiderunt; et cum Latino loqui nescirent, novum quoddam et monstrosum sibi conlinxerunt
loquendi genus, ut, si veteres illi Paulli et Ulpiani et Papiniani
et ceteri iuris antistites reviviscant, multis interpretibus eis opus futurum sit ad eos, qui seripta sua interpretati sunt, intelligendos cur salsa quidem pro veris tradiderint, non negaverim alias quoquo suisse caussas duas tamen praecipuas suisse arbitror: ignorationem antiqui talis et perversum quoddam studium contradicendi Etenim cuin tota reipub atque inperit Itomani facies
ita versa atque immutata esset, ut nulluni relineret cleris formae, stigium, inlitie consuetudines essent, aliae leges, alia religio,
alii magistratus, alia iudicia; exstincto autem luminc Latinarum et Graecarum ille raruiu, minitia densissimis ignorantiae tenebriss pulla inique bruta tenerentur . fieri nullo modo potuit, quin hominus eius rei publicae ignari, cuius leges o iura tractabant, tanqua in in illuni noctu sine lumine errantes, sa 'pe Olfenderent, saepe laberentur, saepe quovis potius unita quo in Stiluriant per-vonirent. ad quod incommodum cum aliud accessisset e prava
lunduli alia bilione, quae mullorii in cae illi an inaris Occuparat, uti nil corum illare ut cuiquam adsentiri, ac tum de nitim sibi puleii
beati viderentur, ' si superiorum placita labe lacuire ac sub-
273쪽
vortere, ipsi autem aliquid, quod ante se nem dixisset, adferre
potuissent quasi claviani claVO, Sic opinionem Opinione trudentes, eo tandem rem perdit Xerunt, ut, cum receptum sit, in rebus iudicandis communem interpretum Sententiam sequendam ESSe, a penumero, quae in plures probata sit, in tanta dis erepantia ac varie tale dubitetur. Scitum aut ei est, quod ait Plato, semper inter se consentire eos, qui aliquid sciunt. tam neque sciri potest nisi quod verum est: neque in quaque re verum esse amplius uno pol eSt. Iam quod secundo loco posui, multas saepe ab eis inculcatas quaestiones, neque iuris civili proprias neque ad id, quod in manibus erat, ullo modo pertinentes, id quin verum sit, iis dubium nemini unquam futurum est, qui eorum scripta VP pertransennam , ut dici solet, adspexerit. Nisi sorte quaerere, quae sit potestas' ablativi, ut loquuntur, absoluti, aut gerundii, aut relativi Qui suae, Quod, et similia, quae vel resurrepiget, Grammaticorum non est potius quam Iurisconsultorum aut quae sit alio definiendi, quid intersit inter definitionem et notationem vocabuli, quando liceat argumentari ab enumeratione partium, non Dialectici polius quam Iuris civilis professores docere debent aut denique innumerabilia, quae eorum commentario legentibus passim Occurrunt, 'l' l, non melius et verius ab iis artis cibuS, quorum propria sunt, Xplicantur. Nam de ordine quid dicam quem semper sapientissimus quisque plurimi Deit: cui tantum tribuerunt quidam ex veteribus Philosophis, ut Summum ac Supremuin huius universitatis parentem atque piscem Deum dicerent in orbe coudendo nihil aliud praestitisse, quam quod consus asci permistas inter se rudis materiae paries discrevisset certoque ordine suis quamque in sedibus collocasset 'l'l'l' Impia pinio, sateor. Omilia enim non tantum digessit ac disposuit, Sed ex ni
hilo esse cit ac procreavit Deus. Sed tamen ex eo intelligi potest,
D, Dictum hoc est ad similitudinem sormulae in ruistus Cicer Paradox.
prooem. i. 2. Cato et ea sentit, quae non sane probantur in vulguss, et in ea traueres etc. R. o. Ioc quidem Ioco facilius Xplicari potest, quomodo neque in quaqytere dixerit Muretus pro vulgalia neque D ulla re, quam Supra pag. 99. R. cuiusque OrctiniS, de quo f. di R. . M Cic. I. de Orat. 35. . 162. similiter nunc petes a Crasso, tu eam
copiam Vnanteritor in Silorum, vitam constri clam in in loco, per trans - δὶa u, praetere Intes Strictim a lSyeaeimus, in lucem rot Urial quem Iocum quamquam incorruptum puto, non tamen placet istorum ratio qui loquutio- elii nanc Per transennam i picere , tamquam aureolam quandRm SuryRres ludio Ne solent. u.
f P0testas de vi et significatione verborum a recentioribus saepe dicitur, ab optimis Scriptoribus non item. R. TT Uerbum, retentia locus Occ Irrit apud scriptorem, pro invenit in Ie
situr. Dii dicunt Latini. Idemque valet de ver h. Doenire obrium Sse. R. 3Νη quod pud Cic. est orat cap. l. aec e renua siliit Oriori S i e enim tr Vlt it Significat. Saepe per occaΝionem ost riuitur, ut ii utendum Sit.
MATHIAE. - CL adn. m. ad uuanem. X d. 7 n. iri, quidem rectius puto nihil aliu fisi aestitisse, nisi ut, inscernerct
Cultu circi. MATTHIAE. - certo scribendum erat quum quod uisci reerit coliticaverit. an.
274쪽
quae illorum do ordine opinio fuerit, quantamque vim in o inesse
crediderint cum a quo nihil amplius quam confusas mundi partes in ordinem adductas esse μ dicebant, cum lanien ipsi quoque eum ceteris verissim nomine parentem ac conditorem Omnium rerum vocarent. EXstat praeclara sententia apud Xenophontem in Oeconomico, nihil esse aut pulcrius aut ad usu in commodius quam ordinem nihil contra aut adspectu foedius ac de somnius, aut quod plura omnibus rebus incommoda adserat, quam confusionem ac perturbationem. t nostri illi cum dialecticen aut non didicissent, aut ita didicissent, ut non didicisse prae Staret quibus, quaeSO, modis Omnia miscuerunt qualem nobis cuiusque generis praeceptorum sarraginem reliquerunt ut si quis rusticus hordeum, triticum, viciam , legumina in unum acervum conserat, non illius acervum horuin commentariis Xistimem perturbatiorem fore. Mihi
quidem, cum in eos inspicio, saepissime Ovidiaesta illa de Chao in
ι 40 9uaque erat et tellus, illic et pontus et D. v )Non aliter enim apud hos, ubi Verbi caussa, de lictoritate magistratuum agitur, dicetur etiani aliquid de testamentis ut, de emptione et venditione disseritur, aliquid de poenis aut de auctoritate tutorum inseretur nihil est denique, quod certam sedum ac doniicilium habeat; nihil quod non alienissimo aeque tacito ac su0 loco pertractatum reperiatur. irile illae crebrae X uno in aliuni locum relectioncs cum te, quod iii agendum ac tractandum crat, id iubent ex alio petere, in quo tale quidquam agi, nunquam nisi admonitus divinare potuisses. Prorsus ut si quis pate amilia vcstem non in vestiario, Sed in arca panaria conderet, panem X puteo hauriret, pisces in nemore lepore in piscina inclusos ia-beret. pudoristotelem primo Physicorum' recensetur opinio veterum quorundam, in quibus sui ct naxagoras, qui quid libo tin quolibet inesse dicebant idque Xpriniebant cinis lichio quodam, ut opinor, Empedoclis, αν εν παντὶ ἐπικται, ocan l in Physicis vero dicatur, viderint qui illa tractant in talium certe interpretum commentariis verissime dici potest. Λtque hoc sunt etiam qui cos de industria secisse dicant, ut arte ni iuris obscuriorem ac dilli cilio rein cognitu reddo ront, ut ad celeros
275쪽
labores illum quoquo adderont, quo excarnificarenis discentium ingenia, pervolutandi saepe illas ingentes librorum moles et omnia alieno loe potius quaerendi quam suo. Quod si verum est, nam ego quidem aliam potius suis Se caussam suspicor, neque ita de cis male sentio, Ut, cum melius possent, noluisse credam sed tamen si ita est, non obscuria in St, quam eis pro tam sanet atque honesto proposito gratiam debeamus. Ultimus locus erat de genere dicendi, quo dixi eos, qui quid docent, uti debere nitido, perspicuo usitato, tali denique, ut sine ullis salebris, sine ulla asperitate insuat in aures animosque discentium, eis quo S non adscita sucisque ac pigmentis quaesita, sed naturali pulcritudineae suavitate commendet. Λ quo ii quos dico quam longe omnes abfuerint, quis non videt Et sunt tamen qui cos defendant ut nulla est tam mala caussa, quae patronos non inveniat dicuntque cloquentiam in eo, qui ius docet, non requiri: Sati esse, si artem Suam teneat; eius praecepta dum tradat, quibus a verbi soli pronunci ut, nihil interesse. Citant etiam in eam rem verba quaedam Ciceronis, quibus ait se in Philosopho loquentiam, si adserat, non Spernari ' si aroat, non admodum requirero. , Nimium delicatos esse, qui in tanta praeclarissimarum rerum copia etiam verborum concinnitatem requirant et perinde sacer ac si optimos et saluberrimos cibos fastidirent, nisi in auro aut in gem, mi apponerentur. Tum praeterea p sacilius intelligi ac per cipi, quae qualibuscunque verbis sine delectu efferuntur, quam si quis in eisdem pura ac Latina ratione exprimendis elaboraret. Postremo, usu hoc iam et experientia compertum e SSe, quibus Verborum cura est, eos exsucco sere et aridos et exsangues, '' et Graminalicus potius aut ludi magistros quam veros et solidos Ιurisconsultos evadere cum contra, qui magno et sorti animo contempserunt sermonis delicias, et illud horridum, in cuinptum, agreste, ruSticanum dicendi genus adamarunt, ii demum iuris ac legum cognitione impleant pectus, in consultationibus, in oris, in subselliis regnent, in omnium maioris momenti Outroversiarum disceptatione ac diiudicatione ' 'l' dominentur. Quibus ut respondeam, primum dico, non Xi Stimare me, eloquentiam neque ad ius neque ad ullam omnino artem tractandam necessari requiri, ne ad illam quidem ipsam, qua seri eloquentes putantur. Multos enim accepi inus, cum ipsi eloquentes non SSent, optimo tamen
276쪽
aliis ad eloquentiam duces ac magistros suisse qualem in Graecia Hermogenem, in hac urbe Quinctilianum fuisse aiunt. Et ristoteles, si se ad dicendum contulisset, ortasse multos habuisset superiores, quo tamen eloquentiae praecepta ne Ino unquam melius aut persectius tradidit. Munditiam quidem sermonis non in artibus modo docendis, sed etiam in congressibus et in familiari colloquio ab omnibus ingenuis et paullo liberalius institutis hominibus
requirendam puto. Non gemma S, non aurum, non emblemata requiro. Fictilibus aequo animo coenare possum praesertim Si
epulae sint, ut ais, Xquisitae. Sed illa ipsa fictilia tersa sint, niteant, appetentiam' potius quam volnitum concitent. Λ tu convivatorem seras, qui quamlibet lautos cibos in vasis coeno ac luto conspurcatis ' apponat Nam quod aiunt, acilius intelligi quae ita dicuntur credo equidem, hoc inter ipso verum esse. 142 Balbi enim albos, ut est in proverbio, melius intelligunt ' vi Ingenui quidem adolescentes in Ciceronis , Caesaris , lauti, e-rentii et similium libris exercitati et Latinae linguae intelligentes,
novos sibi de Verborum significatione commentarios conquirant Oportet, cum accessuri sunt ad illas mi Xo barbaras ' cantiones. Neque enim una saltem 'l' lingua est, qua loquuntur, Sed te- terrimus quidam cinnus ex foedissima barbararum, peregrinarum, inauditarum vocum colluvione olens, ut servus ille Plautinus ait, , allium, hircum, haram, suem, anem, capram Coministam ut quemadmodum odor, qui X verno amabatur, supervolantes aves necare solitus dicitur, ita illud pus, illa sanies, illud virus optima quaeque ingenia Xanimet. Ego quidem certe in ullos novi optimo adolescentes et acutissimo ingenio praeditos, qui cum in aliis disciplinis exercitati ad artem se iuris accingerent, . talium magistrorum incondita voce perterrefacti, resu- gerunt, retulerunt pedem,
G Bulbus melius albi verba cognoscit. Hieronymus es ad omni in. 50 4 R. - AIιξοβαοβαρος, miXiu barbaris i. q. Semibarbarus, qua voce utitur Suelian in Iul. cap. 6 u. -l f Saltem pro tantum posuit quamquam ii quoque Iocus talis est, ut suum primaria sua et propria intinue accipi possit. Cf. orcellin. in Lex. et Spaliling. ad uinclit. I. 1. 24 R. iii Massiliae in loq. Lai. Exenii I pag. i. Oiescio qua auctoritate: Lolia in supra pag. 12. l. dedit aeterrimus, hac adscripta adni initi ine . . Iniuria, , huc vocalix sum reprehendit nul R. Ad Murei. r. pag. 10. 'io i0cus, qui
277쪽
Improvisum aspris veluti qui sentibus anguem Pressit humi nitens, trepidusque repente refugit. )Quod autem quasi firmamentum de sensionis suae ponunt, non OSSE quemquam magnun esuris consultum evadere, cui ulla iaciendae ac poliendae rationis cura sit pro Deum immortalem, etiamne hoc tam erudit saeculo, in hac tanta luee ac splendore disciplinarum Omnium cuiquam se persuasuros putant seu eiu quamne e X illo suo grege inquinate ac contaminate balbutientium potius quam loquentium pro serent, quem cum lciato, cum Duareno, cum Connano
comparare audeant Sed hos omitto ad id, quod institueram, redeo. Dixi quatuor esse, quae, qui ius docent, praestare debeant ut vera doceant, ut ad rem pertinentia, ut Ordine, ut genere dicendi apto ad docendum. Id qui non prae Starent, culpavi. ' Die et aliquis: Quid tu te igitur ea praestaturum esse prosteris Non ausim tantum de me aut mihi aut vobis polliceri. Illud quidem non dubitanter adfirmo, neque plane imparatu in esse me ab iis, quae ad id essiciendum necessaria sunt, et ut aliquid olim praestitisse dicar, summam diligentiam adhibiturum. Sed, ut diei te napus est, diutius detinendi non estis. Die era Stino conabor viam vobis munire ad titulum de actis minore negoti intelligendum. Dicam, cur de pactis agatur hoc loco; 143 tum quid Sit pactum, quae pactorum divisiones; qui quibus paciscip0SSint, quique sint pactorum effectus. Haec crastinae disputationis cupita sutura sunt. Inde ad ea Iurisconsultorum veterum
si agmenta, quae in hunc titulum relata sunt, sigillatim interpretanda veniemus DIXI.
Virg. Aen. II. 379. R. o Hoc verbum non memini me legisse apud Ciceronem. Habetur apud PSeudo, Ciceronem in Sallust cap. 3. r. cap. 4. S. 12 et pud alioS R. o o Quamvis esse sciam qui Itane sormam vita, isse Ciceronem dicant,eRm innien servare non diluit in rut e . . . 1 S. Non mehercule imuit, tibi rePromittere istuc qui lem ausim ubi nonnulli editore ScripSerunt a Meεim. CL adn. iiilia M. 169. R. R.
278쪽
DE AUCTOI TATE L OFFICIO IUDICIPI.
HABITA ROMAE POSTRIDIE NON NOVEMB. AN
Monstitueram hodie, nulla, ut Gaius noster loquitur,' praesatione facta, ad tractationem earum rerum, quas hoc anno docere institui, accedere idque et vobis utilius et mihi convenientiussore arbitrabar nisi me amici quidam, quorum et iudicio et auctο-ritali plurimum tribuo, de fixa iam statutaque sententia deductum, sibi potius quam mihi hac in re morem gerere coegissent. Neque tamen eis plane adsensus sum; sed, ut Homericus Iuppiter, partem eius quod petebant concessi, partem negavi. Nam quod a me contendebant, ne Statim in ea, quae huius artis propria sunt, ingrederer, sed hoc anniversarii laboris quasi vestibulum populari aliqua et magis ad omnium sensus accommodata disputatione XOrnarem, in eo non gravate ipsorum voluntati acquievi: quod auctores erant, ut aliquod mihi undecunque argumentum Sumerem, quamlibet remotum et alienum ab eo quod ageretur, populare modo et plausibile et in quo ostentare vim ac copiam dicendi liceret, id ut ipsos a me obtinere sinerem, ipse a me non potui obtinere. Vix ista faciebam adolescens, cum et Omne vias perveniendi ad aliquam loquentiae samam Studiose conquirerom, et iis in artibus exercerer, quas qui tractant, in eis haec nonia ferri modo, sed et requiri solent. Hae vero aetate et hac quali eun lite hominum opinione de me, et hoc Suscepto munere, quod ab omni vanitate longissime abesse debet, si puerorum aut sophistarum in morem de comenda ac pingenda oratione sollicitus sim, et in ulla necessitate eas in illi ad dicenduin in alerias desigam, in quibus belle ac conimi de alii luid dic cre posse videar ineptis fortasse gratum faciam, quos semper lacata et inania omnia magis quam vera et Solida delectant gravium certe ac cordatorii ni R )
279쪽
hominum non effugiam iustam ac meritam reprehensionem. Obsequatitur igitur inicorum petilioni Sed ita, ut ne obliviscamur quid deceat. Explicaturu Sum eam partem Digestorum, 'qua de iudieiis disseritur. Sed prius dicam nonnulla de ipso munere iudicandi, quantum in e sit auctoritatis, quantum ponderis et uomenti ad totius reipub se licitatem; iuin, qualem esse eum oporteat, qui ei muneri recte et pro dignitate praestiturus sit; quae in iudicando servanda, quaeque fugienda videantur: quae omnia a nostris quidem partim modice attinguntur, partim ut certa et indubitata v p0nuntur a Philosophis autem, unde nostra su
Xerunt, accurate ne copiose pertractari Solent. Dicam autem non Oratorio more, Sed hoc nostr scholastico et in bratili et sedato non ad perino vendos animos, sed ad docendos, non ad faciendos laniores, sed ad silentium potius et attentionem obtinendam idoneo. Ita me duas res consecturum esse consido , Ut et amicorum petitioni, si minus plene, at certe aliqua e X parte Satis sat cilio quamvis e alia arte ecci situm disputationum mearum caput cum cetero corpore Satis apte ac concinne coli aerere videatur. XTanta igitur est, ut hinc potissimum exordiar, in omni civitate eoru tu, qui iudiciis praesunt, auctoritas, ut X eis potissi iuum reip. elicitas aut infelicitas pendeat. Etenim vere di Xerunt veteres, legoni es Se animam civitatis, et perinde felicem aut infelicem evadere unam quamque civitatem, ut bonis malisve legibus eni-perata est Utor hic legis nomine magis ad populi consuetudinem quam ad veritatem is ci enim, si qua ni ala lex sit, eam ne legis quidem nomine digna in esse. Sed si tantum positii mos in legibus legum autem ipsarum nullus est usus, nisi sint ira qui eas Xsequantur ac custodiant; et legum ministri ac cust0des magistratus, Unde eo nomo phVlacas ' Plato vocat magistratuum porro praecipua vis in Xercendi iudiciis cernitur constare opinor, qualia in civitate iudicia sint, talem esse totius civitatis statum. Imo vero ea prima suit antiquissimis temporibus caussa congregandarum civitatum ut essent, qui vim coercerent, tenui Oresa potentiorum iniuriis defenderent, suum cuique tribuerent, iuris aequabilitatem inter Omnes pro portione tuerentur. Hanc Originemicreandorum regia in suisse, quod Vetustissimum in terris imperii nomen est, Merodotus et ab eo nitituatus Cicero Psy tradunt.
in Cic. de Legit. m. 20. et Oeconon . e Xenopli. S. 12. LVol. IV.
280쪽
Itaque reges ipsi antiquitus iudicabant, ut Minos, cuius singularis
iustitia iudicem cum Veterum opinione, etiam apud inferos fecit; ut Tenes, cultus apud Tenedios pro Deo, - quem cum securi insulam ex se dictam obambulare ρ solitum tradunt eaque percutere, quos, cauSsa discussa, 'ρ iniuriam secisse cognosset; f ut Philippus Macedo, quem etiam patienter tulisse aec pimus, obiurgatum ab anicula, cui audiendae sibi esse otium n gaverat: cum illa retulisset, ne regnaret igitur, si audiendis ac diiudicandis caussis vacare nollet et '' Et perdiu, qui Hebraeorum populo Suinmo cum imperi praeerant, non reges, sed iudices vocabantur ut intelligamus nihil esse tam regium quam iudicare. Sive enim privata iudicia inspiciamus, vere ait Cicero, Omnes Innium pecunias positas esse in potestate eorum qui iudicant: sive publica, omnium civium non ortuna modo, sed dignitas, existimatio, salus, eorum, qui iudicia publica exercent, fidei religionique commissa est. Sapientissimus homo Democritus
duabus rebus rempub contineri dicebat, poena et praemio earum autem rerum utraque in eorum manu est, qui munus sustinent iudicandi. Magna igitur adhibenda cautio est in iudiei bus deligendis
eorumque et Singularis quaedam prudentia et spectata probitas esse debet ne si aut errore ducti aut cupiditate abrepti, permissa sibi potestate secus quam decet tantur, ipsa civitatis landamenta subvertant. Λ veteres quidem illi paucissimis verbis iudicis ollicium concludebant, cum ita dicerent legem esse inutum iudicem,
146 iudice in autem legem loquentem. '-'- - Λ bono enim iudice ita prorsus omnia iudicari portet, ut lex ipsa, si loqui posset, iudicaret atque ita legem et iudicem inter se conspirare, ut sit lex quasi anima iudicis, iudex quasi vox legis. Et veni admodum Aristoteles ait, legem esse nientem cupiditatis X pertem, ita optandum esset, ut eiusmodi iudices reperirentur, qui omni cupiditate spoliati, mente tantum ac ratione in disceptandis controversiis uterentur. Sed talia optare licet, sperare non licet. Nimis enim verum est, quod in quodam eanti eo
posuit Simonides, perdit sicile φ reperiri hominem τετραγωνονανευ poγου Rλ Huic incommodo sapientissimi quique veterum