Opera;

81쪽

BELLUM IUGURTHINUM 9 iram ejus usquam, nisi in avaritia nobilitatis et pecunia Sila, Spem habere. Itaque paucis diebus cum auro et urgent multo Romam legatos mittit, qui, praecipit uti primum veteres amic0 muneribUS X pleant deinde novos acquirant: OStremo, quaecum' que p08Sint largiundo parare, ne cunctentur. Sed ubi R0mam legati venere, et ex praecepto regiS,AEOSpitibus aliisque, quorum ea tempeState in Senatu au

ci0rita pollebat, magna munera miSere, tanta commutati incessit, ut ex maxuma invidia in gratiam et avorem n0bilitati Jugurtha veniret qu0rum pars Spe, alii praemi inducti, singulos ex Senatu

ambiundo, nitebantur ne gravius in eum con Suleretur. Igitur, ubi legati satis considunt, die constituto, Senatu utrisque datur. Tum Adherbalem h0 1110d0

locutum accepimus

Adherbalis in senatu oratio, . U. 638.

XIV. et Patres Conscripti, MicipS pater meUMmOriens praecepit uti regnum Numidis tantumm0d0

procurationem XiStumarem meam, ceterum jus et

imperium penes vo esse : Simul eniterer domi militiaeque quam maxum USU eSSe p0pulo romano V0S mihi cognatorum, vos in amnium locum ducerem si ea secissem, in vestra amicilia exercitum, divitias, munimenta regni me habere. Quae quum praecepta parentis mei agitarem, Jugurtha, 0mo omnium quos terra Sustinet SceleratiSSumus, contemptesimperi vestro, MaSiniSSae me nep0tem, et jam ab stirpe 80cium et amicum p0put romano regno Artunis que omnibus expulit. Atque ego, P. C., qu0niam eo miseriarum venturii eram, Vellem p0tius ob mea

82쪽

80 SALLUSTII quam ob maj0rum me0rum benefficia p0sse me a vobis auxilium petere ac maxume, deberi mihi be

dum ea, Si desideranda erant, uti debitis uterer. Sed quoniam parum tuta per Se pSa pr0bitaS, neque mihi in manu uit Jugurtha qualis Aret, ad 0 c0nfugi, quibus, qu0d miserrUmum, c0g0 priuS

Ceteri reges, aut bello victi in amicitiam a v0bis recepti, aut in Sui dubiis rebus societatem vestram appetiverunt Mamilia noStra cum p0pulo romano bello carthaginiensi amicitiam instituit, quo temp0re magis fides ejus quam Artuna petenda erat. uorum progeniem V0S, n0lite pati me rustra a vobis auxilium petere. Si ad impetrandum nihil causae haberem praeter miSerandam sortunam, quod paul ante rex genere fama atque c0pii potenS, nunc delarmatus aerumniS, in0pS, aliena Ope eXSpecto, tamen

erat majestatis p0puli romani prohibere injuriam,

neque pati cujusquam regnum per celu creScere.

Verum ego his finibu ejectu Sum quo ut 0ribus meis p0pulia I 0manu dedit, unde pater et avus una vobiscum expulere Syphacem et Carthaginienses Vestra beneficia mihi erepta sunt, vos in mea injuria despecti estis. Eheu me miserum Huccine, Micipsa pater, be neficia tua evaSere, uti, quem tu parem cum liberis regnique participem secisti, is potissumum stirpis tuae exstincto Sit Nunquamne ergo amilia nostra quieta erit Semperne in Sanguine, erro, suga e sabimur Dum Carthaginienses incolume suere, jure omnia saeva patiebamur 40Stes ab latere, vos

83쪽

BELLUM IUGURTHINUM lamici procul, Spes omni in armi erat Postquam illa pestis ex Africa ejecta est, laeti pacem agitabamus quippe qui h0Stis nulluS, niSi sorte quem vos jussissetis. Ecce autem ex improviso Jugurtha, int teranda audacia, Scelere atque Superbia SeSe esserens, fratre meo atque eodem propinquo SU0 intersecto, primum regnum eiu Sceleris Sui praedam secit p0st, ubi me iisdem d0lis nequit capere, nihil minusquam vim aut bellum exSpectantem in imperio vestro, Sicuti videtis, extorrem patria, d0m0, in0pem et c00pertum miseriis essecit, ut ubivis tutius quam

Ego sic existumabam, ut praedicantem audiveram patrem meum qui veStram amicitiam colerent, eo multum lab0rem UScipere, ceterum ex omnibus maxume tutos eSSe. Quod in amilia nostra suit, praestitit uti in omnibus bellis vobis adessent nos uti per tium tuli Simus, in manu vestra sest, P. C. Pater n0 duo fratres reliquit, tertium Jugurtham beneficiis Suis ratus n0bis conjunctum Ore alter eorum necatuS, alteriuS pSe ego manus impias vix frugi. Quid agam quo p0lissumum in selix accedam Generis praesidia omnia exstincla Sunt pater, uti neceSSe erat, naturae c0ncessit se tri, quem minum decuit, propinquus per scelus vitam eripuit ammes, amicus, pr0pinquo ceterOS,

alium alia clades oppressit capti ab Jugurtha, pars in crucem acti, pars bestiis objecti pauci, quibus

relicta anima, clausi in tenebris, cum maerore et luctu m0rte graviorem vitam exigunt. Si omnia quae aut amiSi aut ex neceSSarii adversa acta sunt, in

i id stemma familiae, ad caP. V.

84쪽

82 1LLUSTII columia manerent, tamen, si quid ex improviso accidisset, vos implorarem, P. , quibu8, pr magnitudine imperii, jus et injurias omne curae SSedecet. Nunc vero exSul patria, domo S0lUS et Omnium honeStarum rerum egen S, quo accedam Utqu0s appellem' ali0neSne an reges, qui omnes s miliae n0strae ob vestram amicitiam insesti sunt an quoquam adire licet, ubi n0 majorum meorum hostilia monumenta plurima sint aut quisquam nostri

misereri p0test, qui aliquando vobis hostis suit ' Postremo Masinissa n0s ita instituit, ne

quem coleremus, niSi 0pulum romanum ne S0cietates, ne laedera n0Va aeciperemu abunde ma

gna praesidia nobis in vestra amicitia sere; si huic imperi Artuna mutaretur, una nobi occidendum esse Virtute ac dis volentibus, magni estis et pulenti; omnia secunda et bedientia sunt quo facilius sociorum injurias curare licet. Tantum illi id Vereor, ne quo privata amicitia augurthae, parum cognita, tranSverSo agat quo ego audi maxuma ope niti, ambire, saligare vos Singulos, ne quid de Sente, inc0gnita causa, Statuatis ingere me verba fugam Simulare, cui licuerit in regno manere. η Quod utinam illum, cujus impio facin0re in has

miserias pr ectu Sum, eadem haec simulantem vi deam, et aliquando, aut apud vos, aut apud de08 imm0rtaleS, rerum humanarum cura oriaturi se ille, qui nunc sceleribus suis sero atque praeclaruSest, omnibus malis excruciatus, impietatis in parentem nostrum, fratris mei neciS, mearumque miSe riarum grave poena reddet. Jamjam frater animo me cariSSUme, quan-

85쪽

BELLUM IUGURTHINUM 3 quam libi immaturo, et unde minum decuit, vila erepta St, tamen laetandum magis quam dolendum puto casum tuum. Non enim regnum, Sed fugam, exsilium, egestatem et omne ha quae me premunt aerumnaS, cum anima simul amisisti. At ego infelix, in tanta mala praecipitatus e patrio regno, rerum humanarum Spectaculum praebeo, incertus quid agam, tuasne injuria perSequar, ipse auxilii egens, an regno On Sulam, cujuS Vitae neciSque poteStas ex 0pibus alienis pendet. Utinam emori sertunis meis honestus exitus Sset, neu Vere contemptus Vide rer, Si defessus malis injuriae c0ncessissem. Nunc neque vivere lubet, neque m0ri licet sine dedec0re. P. , per v08, per libero atque parente VeStr0S, per

majestatem populi romani, subvenit misero mihi it obviam injuriae; nolite pati regnum Numidiae, qu0d veSirum St, per Scelus et sanguinem familiae

Quum superassent Jugurthae fautores, Numidia inter ipsum et Adherbalem dividitur.

XV. Postquam rex finem loquendi sedit, legati Jugurthae, largitione magis quam causa laeti, paucis respondent Hiempsalem ob saevitiam suam ab Numidis interfectum ad herbalem, ultro bellum inserentem, p0Stquam Superatus Sit, queri qu0d injuriam sacere nequivisset Jugurtham ab senatu petere

ne alium putarent ac Numantiae cognitus esSet, neu verba inimici ante acta sua p0nerent. Deinde utrique curia egrediuntur. Senatus latim c0n Sulitur. Fautores legatorum, praeterea magna parS, gratis

depravati, Adherbalis dicta contemnere, Iugurthae

86쪽

SALLUSTII virtutem extollere laudibus gratia, Voce denique 0mnibus m0dis, pro alieno celere et agilio, Sua quasi pro gl0ria, nitebantur. At contra pauci, quibus bonum et aequum divitiis carius, subveniundum Adherbali et Hiempsalis mortem Severe Vindican dam censebant : Sed ex omnibus maxume similius Scaurus , hom0 nobilis, impiger, acti0Su8, avidus potentiae, hon0ris, divitiarum, ceterum vilia Sua callide occultans. Is 0stquam videt regi largitionem samo Sam impudentemque, veritus, quod in tali re 80let, ne p0llula licentia invidiam accenderet, animum a consueta lubidine continuit.

XVI Vidit tamqn in senatu pars illa qui vero pretium aut gratiam ante serebant. Decretum iit, uti decem legati regnum qu0d Micipsa obtinuerat inter augurtham et Adherbal 0m dividerent. Cuius e gutt0nis priugeps sui L. pimius, h0m claruS, et

tum in Senatu poten S, quia conSul C. Graccho et M. Fulvi Flaec intersectis , acerrume Victoriam n0bilis alis in plebem exercuerat . um Jugurtha, tametsi Romae in amicis habuerat, tamen accuratiS- Sume recepit dando pollicita nil perfecit uti a mae, si dei, p0Stremo innibu Sui rebus commodum regis anteferret. Reliquo legato eadem Via aggreSSUS, pler08que capit pauci carior fides quam pecu

nia suit. In divisi0ne' quae pars Numidia Maure

i Scaurus ille, a Sallustio et

a Plinio damnatus, Summi Contra laudibus extollitur a Cicerone et a plurimis Putandum est virtutes a Cicerone et a Sallustio Vitia aucta SSe, Utrumque ob unum cauSam, quod fuerit Scaurus princeps et propugnator nobilitatis. L. Opimius, consul A. U. 633, non Solum hos duos interfecerat, sed cum iis tria hominum millia, et ampli US.

Acta regni divisi Α. U.

87쪽

BELLUM IUGURTHINUM 85taniam attingit agro virisque pulentior, Jugurthae traditur illam alteram, Specie quam USU p0ti0rem, qui p0rtu08ior et aedificiis magis ex0rnata erat, Adherbal p0ssedit.

Africae situs et prisci incoli.

XVII. Res p0stulare videtur Asricae silum paucis e p0Πere, et ea gentes, quibuscum nobis bellum aut amicitia suit, attingere. Sed quae loca et natio nes, i, cal0rem aut asperitatem, item solitudines, minus requentata sunt, de iis haud sacile c0mper

tum narraverim cetera quam pauciSsumis abs0l

vam.

In divisi0ne ictis terrae, plerique in partem ter tiam Africam p0suere pauci tantum 1110d Asiam et Lur ipam Sse, Sed Asricam in Eur0pa si fines habet, ab occidente, fretum nostri maris et ceani ab rtu solis, declivem latitudinem, quem l 0cum Calabathmon incohae appellant. Mare aevum, im-p0rtuosum ager frugum sertilis, bonu pecori, arbori secundus coelo terraque penuria aquarum Venus J0minum salubri c0rpore, Velox, patienStab0rum iter0sque senectus dissolvit, nisi qui erro aut bestiis interiere, nam morbus haud Saepe quemquam Superat. Ad hoc malefici generis plurima animalia. Sed qui m0rtales initio Africam habuerint, quique p0Stea accesserint, aut qu0m0d inter se permixti liit, quanquam ab ea fama quae plerosque obtinet diversum est, tamen uti ex libris punicis,

Catabathmos, vallis devexa ' in Africa, povi.

88쪽

SALLUSTII

qui regis Hiempsalis 3 dicebantur, interpretatum

n0bis est, utique rem Sese habere cultores ejus ter I de putant, quam pauciSSumis dicam. Ceterum fides ejus rei pene auct0re erit.

XVIII. Africam initio habuere Gaetuli et Libyes as

peri, inculti, qui cibus erat caro serina atque humi pabuli mi, uti pecoribus di neque moribuS, neque lege, neque imperio cujuSquam regebantur sagi palanteS, qua n0x coegerat, Sede habebant. Sed postquam in Hispania Hercules' sicut Asri putant, interiit, exerci ius ejuS, compo Sitia ex Varii gentibuS, amiSS duce, ac passim multis ibi quisque imperium petentibus, brevi dilabitur. Ex eo numero Medi, Persae et Armentiri navibus in Africam transvecti, proxumo nOStro mari logos occupavere Sedlersae intra ceanum Mgis iique alve0s navium inver80s pro tuguriis habuere, quia neque materia in agriS, neque abiiSpanis mundi aut mutandi copia erat mare magnUmet ignara lingua c0mmercia prohibebant. Hi paulatim per connubia Gaetul0s sibi miscuere et quia SaepetentanteS agros, alia, deinde alia l0ca petiverant, emet

Gulussae lil, qui Ugurthae successit. Vide stemma ad

cap. V.

ad occidento habitabant. Ceterum, Libyae nomine, totam Africam Veteres comprehendebant Tempore bulli Jugurthini, Gaetuli ultra Numidas, meridiem Versus, circa montem Atlantem sedes habebant. Plures Hercules fuere. Hunc Phoenicia profectum, deducta ad Gades coloniR, ibi interiisse Pu

Errorem in nominibus plurimi latere suspicati sunt. Omine Medorum forsan designantur Madianitae, Per8arum nomine Pheresset, et Armenio-Tum Aramaei, qui a Josuo aut ejus successoribus o PalaestinaeXpulsi, ad affines populos in Africa confugerunt. Intra Oceαnum massiS, IOngius ab Oceano, ad orientem Medorum et Armeniorum.

89쪽

BELLUM JUGURTHINUM Tipsi Numidas ' appellavere. Ceterum adhuc aedificia Numidarum agrestium, quae mapalia illi vocant, oblonga, incurvis lateribus tecta, qua Si navium carinae Sunt.

Medis autem et Armeniis accessere Libyes nam hi pr0pius mare Asricum ' agitabant Gaetuli sub die magis, haud procul ab ardoribus in hique mature p-pida habuere; nam, rei divisi ab Hispania, mutare

res inter se instituerant. Nomen eorum paulatim Libye corrupere, barbara lingua Mauros pro Medis appellantes. Sed res Persarum brevi ad0levit ac p08tea n0mine Numidae, propter multitudinem a paren tibus digressi, p0SSedere ea loca quae proxume Ca thaginem Numidia appellatur. Dein utrique alteri SDeli finitum0s armis aut metu sub imperium suum c0egere, n0men gloriamque sibi addidere magis hi qui ad 0strum mare processerant, quia Libyes quam Gaetuli minus bellicosi. Denique Africae pars inseri0r pleraque ab Numidis p0ssessa est; victi omnes

in gentem n0menque imperantium conceSSere.

Africae status, initio belli lugurthini.

XIX. Postea Phoenides , alii multitudinis d0mi nibnuendae gratia, pars imperii cupidine, S0llicitata plebe

i initima sensu et origine estu nomen deducas a punica Voce

errantes.

Mare frictim, pars Mellierrane maris quae fricam a Septentrione claudit. Arctoribus designatur pars australis Africae, quam Veteres perpetuis ardoribus ustam ideoque inhabitabilem putabant.

Nimia et parum verisimilis j mentio sit

mutatio. Probabilius Maurorummauharim, qua designat ultimo terrae incolas. Post Mauros senim hinc Oceanus, illinc soll-tudine8. Phoenices Diaeimus Omnes colonos do quibus in superiori capite sermo fuit, o Phoenicia oriundo videri. Hic igitur darecentioribus Phoenicum coloniis

90쪽

SALLUSTII

aliisque novarum rerum avidis, Hipponem, Hadrumetum, Leptim ' aliasque urbes in ora maritima condidere; haeque brevi multum auctae, pars originibu8 praesidio, aliae decori suere, nam de Carthagine silere melius puto quam parum dicere, quoniam ali pro perare tempus monet. Igitur ad Catabathm0n, qui locus AEgrptum ab Asrica dividit, secundo mari, prima Cyrene est, colonia Theraeon ac deinceps duae Syrtes' interque eas Leptis dein Philaen0 arae, quem AEgyptum versus, sinem imperii habuere Camthaginienses post aliae punicae urbes. Cetera loca usque ad Mauretaniam Numidae tenent proxume Hispaniam Mauri sunt super Numidiam Gaetulos ac cepimus, partim in tuguriis, alios incultius Vag0S,ugitare; 08t 0s Athiopas esse dein loca XuStas0lis ardoribus igitur bello jugurthin pleraque ex punicis oppida et sines Carthaginiensium, qu0Mn0ViS- Sume habuerant, populus romanu per magiStratuSadministrabat Gaetulorum magna pars, et Numidia usque ad flumen Mulucham , sub Jugurtha erant Mauris omnibus rex B0cchus imperitabat, praeter n0men, cetera ignarus p0puli romani, itemque n0bis neque bello neque pace antea cognitus De Africa et ejus inc0lis ad necessitudinem rei satis dictum.

Hippo, Hadrumetum, Leptis, hodie Bizerte, Hamamet, Lebeda, in agro tunetano et tripolitano. Theraei ex insula Thera Mntorin , in gae mari, PrO-fecti erant. De Syrtibus, Cyrene, Lepti,

Philaenon aris, menti recurret, caP. LXVIII et LXIX.