장음표시 사용
151쪽
ionicio lii ut sitiat. Rursus alii providentiam ess dixerunt, alquo istorum alii decreta dissolverunt Aratus quidem ait:
Ex Iove incipiamus me cum unquam, Viri, sinamus Indictum plenae Sunt Iove omnes Plateae, Atque omnia hominum ora plenum est et mare Et portus. Ubique Iove ut inaur omnes, Hujus enim et genus sumus : ipse benignus hominibus Dextra nuntiat, populo ad opus eXcitat, Memores vita saciens indicat cum gleba optima Bobus et ligonibus Lindicat cum dextrae horae Ut stirpes in scrobe scindantur, et Semina omnia jaciantur.
Utri igitur credemus, Arato an Sophocli diconli:
Haud ulla rerum certa Providentia, Sed ortuito vivere optimum, ut queas 3
Rursus Homerus isti non consentit ait enim Iupiter hominibus virtutem auget et minuit. Et Simonides
Nenio habeat sine dis virilitem, non homo, non urbs. Consilitiamque est omnis Deus auctor at istis Illaesum nil prorsu ineSt.
Nihil Deo absque nil vetiit mortalibus. Et Menander Procurat haud quis nostra, ni solus Deus. Et rursus Euripides
Servare namque Si Deus quondam volet, Momenta donat ad salutem Plurima.
De volente navigans vel vimino Es alvu S.
152쪽
Et cum innumerabilia jusmodi dixerunt, secum ipsi pii gnantia dixerunt. Sophocles igitur, qui providentiam alibi tollit, sic ait:
Mortalis ictum subter haud sugit Dei. Quin otiam multitudinem deorum induxerunt, aut singulare Dei imperium dixerunt; et contra eos qui providentiam asserunt, nullam esse providentiam dixerunt. Hinc Euripides sic confitetur
Muliis studemus sub spe inani plurimum
Laborem habentes, ni lue prorSuS novimuS.
Fatentur vel inviti verum se nescire, sed a daemonibus in spirati et insati, quidquid dixerunt eorum asstalii dixerunt. 9m profecto poetae Homerus scilicet et Hesiodus, a Musis, ut ipsi dicunt, astati, ex salsis animi visis loquebantur, nec ex puro spiritu sed fallaci . Quod quidem clare ex eo de monstratur, quod qui a daemonibus interdum corripiuntur, ii ctiamnum adjurentur per nomen veri Dei, tumque sallaces ipsi illi spiritus daemones se esse saleantur, qui etiam olim in istis scriptoribus operabantur, nisi quod interdum eorum nonnulli animis expergefacti, consentanea prophetis dixerunt, ut tum in ipsos, tum in omnes homines testimonio essent de singulari imperio de judicio, caeterisque rebus
IX. Sed Dei homines, cum a Spiritu sancto est errentur ac prophetae essent, divinitus docti et sancti et justi fuerunt, utpote ab ipso Deo assiati et eruditi. Quamobrem hac otiam
mercede dignati sunt, ut Dei instrumenta fierent, et sapientiam quod ab eo est caperent; cujus quidem sopientia be neficio et do creatione mundi et caeteris omnibus rebus dixerunt. Pestes enim et fames et bella praedixerunt: Ροunus aut aller, sed plures variis temporibus suere apud Hebraeos sed et apud Graecos Sibylla); ac amica inter se ot
153쪽
consona omnes dixero, tum qira anto eos gesta suerant, tum qua ipsis erant aequalia, tu in quod apud nos hodio perficiuntur Dundo etiam et o suturis certo scimus, ea ita esse eventura quemadmodum et priora ad exitum porducta sunt. X. Ac primo quidem summo consensu docuero Deum ex nihilo omnia creasse. Nihil enim Deo coaevum, sed cum sibi ipse locus sit, nec ulla re egeat, ac saeculis antiquior sit, hominem sacer voluit cui innotesceret: huic homini mundum rarparavit. Nam qui creatus est multis rebus eget, increatus autem nulla omnino. Habens igitur Deus suum
ipsius Verbum in propriis visceribus insitum: genuit illii d
cum sua Sapientia, proferens ante omnia. Hoc verbo usus est administro operum suorum, et per illud omnia condidit. Vocatur principium, eo quod principatum habeat et domi nutum eorum omnium quae per ipsum creata sunt. Hic
igitur cum sit Spiritus Dei et principium et sapientia et virtus Aliissimi, descendebat in Prophetas, ac per eos de mundi
creatione et caeteris rebu loquebatur nondum enim orant Propheta cum mundus crearetur, sed tantum Sapientia Dot δε Illa verba Verbum insitum, to nonnulli avide arripvorent, ut Aria nam liseresim illi iis aevi liristianis, vel saltem Theophil alsingerent , ruitioriani Theopli ili doctrinam tu Verbo Dei visceribus insito, ad mundi creationem pro lotante maxime oderant, illum enim Λοπου omnino ab e secernebant, quem ad mundi creatione ni genituna esse dicebant. De indoaeternitatem Verbi clare demonstrant verba sequentia : ὁ αε συαπαρ uvαυτ o, Verbum, quod ei semper a sest. Ne Pota vita audiendus, qui pul:it, Λογο, Verbum, Ille Ophil cum Patre Confundi usque ad mundi creationem; non magis enim Confunditur ante natandi Creation rna, quani post eam : ideo nim post illam descendebat ad Proplietas, quia ρiritus est Dei, etc. At eadem de causa generatum dicitur ad Inundi creatione in quia insitum erat vis oribus Patris, et ei semper adest. Ergo illi ad mundi creationem Pneratio aequo nihil detrii hi do ael 'rnitat C, et distinctiones Filii a Patre, sicut missio ad Prophetas. Vid. in . n. xxii. Per ill a orba, Sapientia Dei, qua est in o Tli ophiliis spiriti imsai Cium manii stu designat, unde tri ad in appollatici tua, orbi ina, l Sa Pi ni iam in I r. n. xv, quo itide in in loco Putavius . v de Trin. V i bum Et a Pientium pro una Pisona sit mi, in i lite con 'lii Critur is alii im Spiriti im Sapientia iri milli alii atros appella volint, iii non id moli 'O
154쪽
ilitiae si in O, C sanct in Verbum j iis, filio Dei sempor: lest. Hinc per Salomonem prophetam sic satur imi praepararet caelum, una aderam et o cum firma sacomis undamenta terrae, eram cum eo disponens MOSOS uillem qui multis annis ante Salomonem fuit, vel potius Ver bum Dei ita per eum velut per instrumentiani loquitur: si In
principio creavit Deus coelum et terram. Primo princi pium et creationem nominavit, deinde ipsum Deum prae dicavit neque enim fas est temere et levi de causa Deiani
appellare. Providebat enim divina Sapientia futurum, ut
nonnulli nugarentur, ac multitudinem deorum nusquam Oxstantium nominarent. Igitur ut verus Deus ex operibus in- lolligeretur, eumque constaret in Verbo suo coelum et ter ram et quae in eis sunt creasse, scriptum est: In principio creavit Deus coelum et terram h Deinde Ostquam narravit eorum creationem, Sic nos edocet: Terra autem erat, invisibilis et incomposita, et tenebrae Super abyssum, et, Spiritus Dei superserebatur super aquos. II: ec igitur in i ii docet divina Scriptura, materiam ex qua mundum Deus socii, condidit, quodammodo indicans rem creatam esse, utpote a Deo factam. XI. Initium autem condendi a luce fit; si qui lom aqua conduntur et Ornantur lux ostendit. Quare dicit Et dixit Deus : Fiat lux, et sucta os lux et vidit Deus lu- cem quia bona est, s bona scilicet homini acta erat dis , crevit Deus inter lucem et tenebras, o vocavit Deus, lucem diem, et tenebra Vocavit noctem. Et factum ost, vespere et factum est man dies unus. Et dixit Deus : Fiat firmamentum in modi aquae, et sit discernens inter aquam et aquam. Et factum est sic. Et fecit Deus firmata
oluto licuit, qui etiam in libro I n. vii Verbum et sapion tiam, Veibum se Spiritu ni distinguit; et in hoc iti lona loco Deus Verbia in suum cum Sapi titia sita renuisse uitii P. Vid isti P. u. v et xviii.
155쪽
, inentum, et divisit Deus inter aquani qua orat sub firi Inamento, ut inter aquam quae supra firmamentum. Et vocavit Deus firmamentum, coelum. Et vidit Deus quiu, bonum est. I suctum os vespero et laclum est uno dies secundus. Et dixit Deus DC On et regetur aqua qud Sub cu'lO, in congregationem unam, et appareat arida it nictum est sic. Et congrogata est aqua in congregationes suas, et apparuit arida. Et vocavit Deus Diqam terram et Congregationes aquarum vocavit maria. Et vidit quod esset bonum. Et dixit Deus merminet terra herbam vi
s rentem, Seminantem Semen secundum genus et similitudi
nona, et lignum fructiferum faciens fructum, cujus semen, in ipso in similitudinem et factum est ita. Et protulit, terra herbam virentem, Seminantem Semen Secundum geuius, et lignum fructisorum faciens fructum secundum ge-uius in terra. Et vidit Deus quod esset bonum. Et factum est vespere et factum est mane dies tertius. Et dixit Deus : Fiant luminaria in firmamento coeli, ad illuminationem in terra, ct dividant inter medium diei et inter medium noc , iis, et sint in signa et in tempora et in dies et in annos : tu sint ad illuminationem in firmamento corii, ut luceant su- per terram factum est ita. Et socii Deus duo lumina
huia mugna luminare magnum, ut pra)esso diei, et lumi s nare minus, ut pr3eesset nocti, et tollas. Et posuit illa Deus in firmamento coeli, ut luceant supor terram Ct prae, sint diei et nocti, et dividant into medium lucis et inter, medium lenebrarum. Et vidit De iis luod esset boniani. Et, actum si vespore et suctum est mane dies quartus. Et, dixit Deus Producunt aquae reptilia animarum viventium et vos volantes Super terrum sub firmamento couli. Et suctum est ita. Et sucit Deus colo grandiu ot ouanum ani, innui animalium optilium qua produxi Potit qua sociari- η dum genus suura , t omnem avum pennulam S Cunil im
156쪽
genus. Et vidit Deus quod ossent bona ct benedixit eis Deus, dicens : Crescite et multiplicamini, et replete aquas maris; et aves .multiplicentur in terra. Et factum est Ves- pere et factum est mane dies quintus. Et dixit Deus : Pro
ducat terra animam viventem secundum genus, quadru pedes et reptilia et bestias terrae secundum genus. Et sac- lum est ita. Et fecit Deus bestias terrae secundum genus, jumentum secundum genus et omnia reptilia terrae. Et vis dit Deus quod osset bonum. Et dixit Deus iaciamus ho- minem ad imaginem nostram et adsimilitudinem, et impe- rent piscibus maris, et volatilibus coeli et jumentis et omni
terrae, et omnibus reptilibus quae repunt super terram.
Et fecit Deus hominem: ad imaginem ui fecit illum,
masculum et seminam secit eos. Et benedixit eis Deus, dicens : Crescite et multiplicamini, et replete terram, et subjicite eam, et dominamini piscibus maris, et volatili bus coeli, et jumentis, et universae terrae, et Omnibus rep- ti libus quae repunt super terram. Et dixit Deus cce, dedi vobis omnem herbam seminalem, Seminantem Se- me quae est in superficie universae terrae et omne li- gnum quod habet in se fructum seminis seminalem, erit vobis in cibum; sed et omnibus bestiis terrae, et omnibus Volatilibus coeli, et omni reptili repenti super terram, quod habet in se satum vitae, omnem herbam viridem in escam. Et factum est ita. Et vidit Deus omnia quae η Cumque secerat et ecce eront valde bona. Et factum esti Vespere et factum est mane dies sextus et persecti sunt coeli et terra et omnis ornatus eorum. Complevitque Deus, die septimo per sua quae secerat, et requievit in die septim ab omnibus operibus suis quae secerat. Et bene
, dixit Deus diei optimo, quia in ipso requievit ab omni
bus operibus suis quod coeperat Deus sacere. XII. Huius autem sex dierum operis nemo est hominum,
157쪽
qui pro rei dignitalo nai rationem c descriptionem Omneni explicare possit, etiamsi decem mille ora habeat et decem mille linguas. Atque etiamsi quis decem mille annos vivat in lac terra peregrinus, De tum quidem erit idoneus qui de his digne quidpiam dical, propter exsuperantem magnitudinem et divitias sapientiae Dei, quae operi se dierum supra descripto inest. Ac multi quidem scriptores illud imi tali sunt, et de his rebus narrare aggressi sed quamvis inde adjumenta sibi sumerent mundi creationis et naturae homi ni explicandod, tamen ne tenuem quidem veritatis scintillam assequi potuerunt. Videntur autem quae a philosophis et scriptoribus et poetis dicta sunt, side digna esse, quia sermonis splendore illustrantur inanis tamen et insulsu eorum oratio ex eo declaratur, quod luxurient apud eos nugae, Cveritatis ne ulla quidem particula inveniatur. Nam si quid veri ab iis praedicatum videtur, permixtum est errore AC quemadmodum pharmacum aliquod mortiferum, si melle aut vino aut alia re hujusmodi permisceatur, totum inutile et pestiferum ossicit ita eorum dicendi copia nihil aliud esse invenitur, quam laboriosae nugae, magisque pernicies esse eorum qui ei assentiuntur. Ac de die etiam septimo loquuti sunt, cujus nomen omnes homines usurpant, Sed plerique quam vim habeat ignorant. Quod enim apud Hebraeos sabbulum dicitur, Graece redditur hebdomas, quod quidem apud omne humanum genus appellatur quam autem ob causam ita vocent ignorant. Quod autum placet Hesiodo poetae ex chao genitum erebum, et terram, et imperantem opinatis illius diis et hominibus amorem sutilis illius et frigida oratio est atque ab omni oritate prorsus aliena Deum nim voluptatu vinci non decet quippe cum homilius temporantes ab omni inhonusta voluptate o malo cupiditatu abstinuunt. XIlI. Quod autem idem Hesiodus a terrenis rQbus ini
158쪽
lium ducit narrandae creationis humana et humilis ac prorsus jejuna ejus cogitatio est, quantum ad Deum attinet. ΗΟ-m enim cum in infimis versetur, ab ipso sol initium facit aedificandi, nec fastigium potest aut culmen sacere, nisi sundamentum posuerit. Dei autem potentia in eo pectatur, ut primum quidem res ex nihilo creet, deinde ad arbitrium suum creet sicium quae apud homines impossibi lia, possibilia sunt apud Deum Quapropter Propheta testatur primum omnium ab eo coelum esse conditum in modum sastigii : In principio, inquit, creavit Deus Coe-
tum v quod idem os ac per principium coelum eSSO Onditum, Ut supra demonstravimus. Terram autem vocat id quod veluti solum et undamentum est, abyssum autem multitudinem aquarum. Tenebras etiam nominat, e quod coelum a Deo conditum aquas una cum terra veluti quod dam perculum operiret spiritum autem, qui serebatur super aquas, eum intelligit quem dediticiis creaturae ad viventium generationem, velut animam homini, tenue cum tenui conjungens nam spiritus tenuis et aqua tenuis , ut spiritu aquam, aqua autem cum Spiritu Omnia pervadens creaturam foveret. Unus igitur illo spiritus lucis locum occupans, quam inter et coelum medius erat, ut quodam modo impediret ne tenebrae proximum De Coelum attingerent, antequam Deus dixisset, Fiat uae Coelum igitur iusta fornicis materiam sol assimilatam complectebatur.
Sic enim alius Prophetu, nomine Isaias, de coelo loquitur :e Deus ille est qui fecit caelum ut fornicem et extendit ut tabernaculum ad inhabitandum . , Itaque jussio Dei, id est ejus Verbum, velut in clauso conclavi collucens, totum
terrarum orbem illuminavit cum lucem separatim a mundo fecisset ac lucem quidem Deus vocavit diem tenebras vero noctem. Neque enim potuisset homo vocare diem lucem,
159쪽
teliebras autem noctem, imo nec aliis rebus nomina imponere, nisi illa ab aruni conditore accepisset Deo. Ini rimo autem exordio narrando mundi originis, non loquitur Scriptura de hoc firmamento quod videmus, sed de ali coelo oculis nostris nil prehenso, secundum quod hoc Coelum, quod videmus, vocatum est firmamentum. In quo quidem asservatur dimidium aquarum, ut sit homini in pthi vias et imbres et rores filiora pars in terra rolicta est in fluvios sontes et maria. Cum igitii adhuc quae tegerent
terram, praecipue autem loca concava, socii Deus per Verbum suum, ut aqua unum in locum Confluerent, et appareret terra quod antea non videbatur. Sed tamen quamvis
videri incoepisset, erat adhuc informis. Formam igitur et ornatum Deus ei astinxit omni herbarum et seminum et
XIV. Jam vero in his considera varietatem et diversam
Venustatem ac copiam; attende ut in o quamdam xlii beant resurrectionem, in exemplum suturae aliquando omnium hominum resurrectionis. Quis est enim qui non ad miretur, cum consideret ex sic sumine sicum nasci, vel ex aliis minutissimis seminibus immensas arboros crescere In mari autum si utilitudo quaedam nobis cum mundo exhibetur. Nam quemadmodum mare, nisi fluminum et sontium appulsu aleretur, jamdudum exsiccatum ob salsuginum et adustum esset: ita mundus nisi habuisset legem Dei et Prophetas, ex quibus fluunt et scaturiunt mansuetudo, misericordia, justitiam sanctorum Dui mandatorum doctrina, inui ludum ob nequilium t militiplicata in eo peccata do- fecisset. Et quemadmodum in mari sunt ilia aedam insul diu habitabiles, aquis salubres, frugiferae, stationibus et portubus munitae, ut iis qui tempestato actuti fueruntici stigio essu possint sic Dotis iam do sub occiitis iactitanti oti aestuanti synagoga dedit, id est, sanctus occlusius, in qui-
160쪽
bus docti in veritatis velut in insularum portuos8Pum Sta tionibus asservatur, ad quas perfugiunt qui salutem Consequi cupiunt, veritatis facti amatores, ac iram et judicium Dei effugere volentes. Quemadmodum aulum alia sunt insulse Saxosae et inaquosae, infrugi serpe serarum plenae, in habitatae, ad perniciem navigantium et tempestatem Sub euntium appositae, in quibus naves Conteruntur, et qui appellunt penitus pereunt ita se habent erroris doctrinae, haereses dico, ad quas qui accedunt Omnino pereunt ne que enim Verbum veritatis sequuntur ducem; sed quemadmodum piratae, cum naves impleverint, eas in praedicia
loca impellunt, ut ibi eas perdant idem contingit iis qui a
veritate aberrant, ut ab errore peSSumdentur.
XV. Quarto die facta sunt luminaria Deus enim cum Omnia provideat, nugas Vanorum philOSophorum perspiciebat, qui dicturi erant a luminaribus esse quidquid in
terra gignitur, ut Deum ex animis tollerent. Quare ut veritas pateret, creata sunt plantae et semina ante luminaria. Porro quod posterius est non potest ea quae sunt priora sacere. Haec autem exemplum et imaginem continent magni mysterii. Sol enim imago Dei est, luna hominis. Et
quemadmodum sol longe praestat luna, potestate et gloria, sic Deus longo praestantior humanitate. Et quemadmodum Sol plenus sumper manet, nec unquam minuitur; sic Deus Semper perfectus manet ac plenus omni virtute, intelligentia, sapientia, immortalitate et omnibus bonis Luna vero
singulis mensibus minuitur et quodammodo interit, homi ni similitudinem exhibens deinde renascitur et crescit in exemplum suturae resurrectionis. Similiter tres illi dies qui ante luminaria suerunt, imago sunt 1initatis Dei, ejus Verbi ejusque Sapientiae; quartus vero, imago hominis luce indigentis, ut sint Deus, verbum, Sapientia, homo. Propterea quarto die luminaria condita sunt. Strorum au-