장음표시 사용
371쪽
conci u. I. Ratio. Consirim Ratio 2.
eonscientiam : ergo sequitur quod nolicet petere. Patet: quia dubitat an sit vir eius, ergo exponit se periculo fornicandi,cum tali dubio petendo, uad gehennam aedificat. Secundo. Quicunq; exponit se periculo peccadi mortaliter, peccat mortaliter. Qui enim amat periculum,peribit in illo, sed qui manente dubio de
coniuge, an sit verus, pet edo debitum se exponit tali periculo, ut notum est: sequitur ergo i nullo modo licet. Et haec conclusio est determinata expresse in c. Inquisitioni. de sententia excommuni. ubi dicitur,s, qui probabiliter dubitat,manente dubio, non potest exigere debitum . Sic absolute absque limitatione aliqua assi r-mamus iuxta determinationem illorum capitulorum.
3. conclusio. Qui dubitat de vero coniuge quantum ad speculatiuum iudicium, non tamen dubitat quantum ad praxim,exigendo, vel reddendo: potest licite non solum reddere, sed ex iis gere . Volo dicere in coclusione, quod casu quo alter coniugum dubitat de matrimonio,& tamen in dubio sic mouetur, ut nunquam dubitet licere ei
petere,& reddere, sed si putat sibi licitum utrunque, scilicet, petere Sreddere, quamdiu simul co iuncti sunt potest petere, & reddere. Probatur. Tali dubio non existente posset petere ,& reddere: ergo tali speculativo dubio existenti poterit. patet: quia perinde est, ac si non est et . Confirmatur. Si esset peccatum,maxime quia se exponit periculo peccandi: quia indubis snon sequitur parte tutiorem, sed talis nullo periculo se exponit: quia accedit ad eum, qui putat suum, neq; dubitat de tali actu licito. sequi tergo stpn tali casu licet ei.
Secundo. Si non liceret, maXime stat alis actus est emanans a tali dubio,sed no emanat ut suppono quia ad opus applicando,non dubitat . Tertio. Qui haberet dubium speculatiuum, an liceat in die festo pulsare citharam, vel scribere, & tame ad opus applicando nullum habet scrupulum,non peccat scribendo, non O state dubio speculatiuo , & no ex alio, nisi quia ad praxim attendtindo, nulla
habet dubium : ergo eodem modo in praesenti, quamuis alter coniugum dubitet speculatiue, si tamen praetice nohaesit et, nullum est peccatu Sic Caiet. Caiet. in quibusdam responsionibus, & Me- Medina .dina de Pestitu. q. II. Sc Nauarro de Nauarro. poeniten. d. I. c. Si quis autem .
Et quidem quantum ad redditio- S.Th in .nem, expresse fatetur author es, intcr d. I. q. r. quos est Couarru. In epitonae q. 2. p. ar. s. ad a. c. y. g. 2. num. Io. ubi ali. Qii i tene- Palu . in tur dubio speculativo de matrimo' d. 3 o. q. I.
nio, potest quoad praxim non dubita- art. 3.re, quin teneatur reddere lebitum p e Sylu. Ma- venti. Ex hoc probo conclusionem . Si 8. n.r enim non obstat dubium speculatiuu '
si non sit practicum ) quantum ad
reddere, ea de ratione non obstat quantum ad exigere, si non habeat dubium practicum de exigendo, quia utitur sua . Hanc conclusionem existimo veram, & fauorabilem ad peccata evitanda, maxime pro neophytis noui orbis . Et ad maiorem declarationem sit. q. conclusio.
. conclusio. Si quis dubitat de Ve' 4. concla. ro coniuge, & adueniente praecepto Ecclesiae de commanendo simul quia non constat de contrario si non dubitat quantum ad reddendu , & exigendum , poterit sine peccato exigere, &reddere. Volo in hac conclusione dicere, g, si quis dubitare coepit, & in tali
dubio constitutus vult recedere ob
dubium,sed tamen Ecclcsia quia iudicat de isto matrimon Io,& non constat,
neq; potest constare de alio ilibet simul manere, ut veros coniuges decet,
qui ad praeceptum Ecclesiae non dubitat, licite exigere, & reddere potest . Haec probatur ex supra dicta conclu I. Ratio. sione. Nam si non postht,maxime esset rItione dubii : at dub: una non obstat, quia talis non ficit contria dubium: nam licet dubitet de coniuge,non dubitat a lueniente praecepto Ecclesiae de exigendo, di reddendo, ut suppono: sequitur ergo quod non peccat etiam exigendo.
372쪽
Ratio Et ex dictis in praecedeti probatur. Existente dubio speculativo si non sie acti cum potest exigere, & petere,
ut dictum est : sed quando aduenit praeceptum Ecclesiae, sic se habet : se-
Sepulue- quitur ergo quod licet. Hanc conda. - clusionem quantum ad hoc quod est reddere, expresse asserit quidam doctor in dialogo de ratione dicendi testimonium capit. 9. Eam etiam tenet Soto dera Magister Soto in relectione, de ratione tege itione te gelidi, & detegendi secretum. di secretu. membro 3. quaest. 2. Tenet idem Co-
Couar. Marruulas in epitanae q. Decreta. 2. par. cap. 7. 6. 2. numer . Et idem
Soto de tu Soto de iustitia & iure. lib. q. quaest. s. siti arti c. q. inultimis verbis, ubi dicit ,
quod quando dubitat de lςgitimo vi-ir0 , potest teddere. Et elegantissime Nauarro doctor Nauarro in suo de poenitende poenit. tia. d. p. cap. Si quis. numer. Io I. &,Ioa. Et quidem ego pono in conclusione, quod potest non solum reddere, sed petere, adueniente praecepto Ecclesiae: dummodo sic existimet, & non dubi rei existente tali praecepto de reddendo,& exigendo: quia si solum esset
praeceptum de reddendo , ,&, quantum ad id non dubitaret, manente .dubio quoad exigere, non deberet exisere . Neque obstat quod in cap. In
quisitioni. dicitur, quod si dubitat, Intelligen reddat, sed non exigat. Non obstat Ilia tratus. inquam quia intelligitur quando est dubium quoad praxim : sed si non
dubitat, sed putat se teneri, aduenien-.te Ecclesiae praecepto , non peccat , Vtidicri conclusio : & infractamus. minta conclusio maiorem dissicultatem habet,& talis est . r. concIu. s. conclusio . Si quis bona fido con- traxit matrimonium, putans priorem
Tertia ars Speculi Coniugiorura .
mortuum coniugem, si facta diligenetia,non potestanuenire veritatem, sed manet semper in dubio, non solum .potest reddere, sed exigere , sine.pee-
C5tra Α- .cato . Probatur. Matrimonium bonadria. quo- .s de contractum est quidam cotractus lib. a. ar. 3. Iumanos, dato sit unum ex 7. sacravi in A. D. anentis Ecclesiae: ergo sequitur ratio-57. & 18. nem aliorum contractuum inquantu
talis: sed in alijs contractibiis, est dubius de illo quod possidet, faciendo
diligentiam,iuite possidet, Sc non tenetur a possessione desistere, & dominio, ruod acquisiuit bona fide : ergo ea em ratione quando duo bona fide
contraxerunt, & alter in alterum potestatem transtulit sui corporis adueniente dubio, facta diligentia, S non inuento proprio domino potest reti nere : ergo poterit exigere lacu t.& potest reddere : quia eo modo se poLest habere, sicut selabebat antequam etaset dubium, sed ante dubium poterat licite exigere, & reddere : ergo etia in tali dubio, quando fecit quod in se est ad sciendum vexitatem. Hanc conclumsionem tenet expresse Magister Soto in suo de iusti. & iure. lib. q. q. s. ar. . in fine. Ait enim. Si quis dubitat de vero coniuge,& diligentiam facit,&non potest inuenire, potest exigere, sicut & reddere petenti. Hanc eandesententiam tenet absolutissimus unicus nostri teporis Theologus olim magister meus Victoria, qui ponit, lin dubio, quando non potest constare, licita est possessio, & sic potest extingere,& reddere . Et quidam alius magister non poenitendus salmantinus in suis resolutionibus dicit hanc opin. valde probabilem . Et ipse contendit eam limitare sic. Vel timet mulier fornicationem, vel non. Si timet, petat,& reddat, sed si non timet, .lum reddat. Haec ille. At nos absolute dicimus posse petere, sus posito bona fide contraxit. Nam si aliquis habet usu seu istumhqreditatis, non debet priuari tali usu fructu in dubio , usqueduconstet. Neque hoc appareat dissicile, quandoquidem cum dubio, an sit verus coniux, potest quis exigere, ut de illo qui impotens est, & no constat, an fit perpetua impotentia, per triennium potest dare opera ad id, usquedum sit certus . In cap. Laudabilem . de frigidis,& maleficia. Qui hen. De nuptiis f. Per accii lationem Haec conclusio sit asserta contra communem opinionem , saluo semper meliori iudicio , apud me tamen dubium non
Vtistoria. Pano. ine. f. de prae scrip. c. Si virgo. 3
373쪽
Artis. XVIII. De reddi. debili in dubio.
Etiam si egregius vir P. Antonius Cordo ua minorita in suo libro
de conscientia. q. 8. non probet, & eatin pugnare contendat, verum pro ea
facit Summus Poti sex Pius Quintus , qui proprium motum dedit praesenti anno in haec verba a Pius Papa Qtiintus, ad perpetuam rei memoriam, RΟ-mani Pontificis, equa, & circunspecta prouidentia, ne ea quae pr o salutis Indorum nouiter ad fidem couersorum, di conuertendorum directione sanciri debet,& terminari alicuius haesitationis scrupulo subiaceant declarationibus,& alijs opportunis consueuit prouidere remedijs, cum itaq; sicut accepimus Indis in sua infidelitate manentibus, plures permittantur uxores,
quas ipsi: etiam laeuissimis de causis repudiant: hinc factum est se recipientibus baptismum, permissum sit manere cum ea uxore, quae simul cum marito bapti Eata existit, & quia saepe numero contingit illam non esse primam coniugem, unde tam ministri, quam Eprscopi grauissimis scrupulis torquetur, existimantes illud non esse verum matrimonium. Sed quia duris- fimum esset separare eos ab uxoribu S , cum quibus ipsi Indi baptismum susceperunt, maxime quia difficillimum foret primam coniugem reperire . Ideo nos statui dictorum Indorum paterno affectu benigne consulere, atq; ipsos Episcopos, S ministros huius inodi strupulis eximere, voleteS motu proprio , & ex certa scientia , ac de Apostolicae potestatis plenitudine, ut inde sic ut praemittitur baptirati,&in suturum baptiZandi cum uxore, quae cum ipsis fuerit'baptizata,& baptizabitur remanere habeat tanquam cum uxore legit ma , alijs dimissis Apostolica aut horitate tenore praesciati declaramus , matrimoni unique huius ustriodi lcgitime inter eos consili re sicque per quoscunque iudices &commissarios, quavis authoritate sungentes sublata eis, Sc eorum cuilibet qua uis aliter iudicandi,& intcrpretandi facultate,& authoritate iudicari, ac
dissiniri debere . Et si secus super his a
quocunq; qua uis aut horitate sciEter,
vel ignoranter contigerit attentate irritum, & innane decernimus, non Obstantibus quibusvis Apostolicis', ac iaprouincialibus, ac in synodalibus Conciliis aeditis generalibus , vel specialibus constitutionibus, εἰ ordinationibus, ct eterisq; contrarijs qui biiscunque . Datis Romae apud Sanctum Petrum, sub anulo Piscatoris die 2. Augusti, anno Is 7 I. ann O 6. nostri Pontificatus, haec ad literam. Certum est Summum Pontificem loqui quando prima inueniri non potest, nam allas esset contra ius naturae, & Diui nuntdiffinire,ut constat in cap. Gaudemus.
Extra, de diuorti)s intelligi: ergo debet Summus Pontifex quando sic est dubiuna, st prima inueniri non potest moraliter; tunc enim melior est conditio possidentis,ut in s. conclu. dicitur. Sexta conclusio. Si quis mala fide conclui contraxit, manente dubio,licet possit, diligentia facta, reddere, non tamen potest petere. Patet ex c. Dominus. citato. & cap. Inquisitioni. Et ratio Ratio. est : quia non pote it iuuari iusta pota sessione ad exigendum, eo φ mala fide coepit possidere . Et in hoc differentia flat inter illum qui bona fide contraxit,&qui mala. Neque iste potest i Iota iuuari, si non habet dubium practicum, vel speculatiuum : quia 'quando coepit operari, mala fide coepit. Se
eus qui bona fide. Ex istis omnibus poterit quis inser- Corolla. re pro noui orbis indigenis doctrinam consideratione dignam , & ad liberandum non paucos ab qterna damnatione. Si quidem continsit no raro , imo frequentissime olim In principio suae conuersionis, Incipiunt dubitare de vero coniuge: quia quando bapti Zantur, vel non plene intellexerant, quae ab Ecclesia. in cap. Gaudemus. & cap. Qitanto. de diuorti j q. diffinita sunt, vel ob desectu in linguae , vel ob desectum scientiae Ha ipsis ministras : putanrepudiatam non nec stario rC OlIciliandam. Instructi vero successu teporis dubitant, & dicunt se habuisse priorem coniuge: qui certo vivere,
374쪽
3 I 8 . Tertia Pars Speculi Coniugiorum.
vel dubitant de vita. Et dato certo sciant vivere , non est certum , an ille qtii vivit, habuit aliam priorem. Et interrogatus qui vivit, asserit se habuis
se aliam ante, de qua non constat: imo
neque potest costare, an habuit alium priorem virum, sed est quodammodo Vistoria. pio cessus in infinitum . Vel dii bitat Soto ubi quidem an vivat vir,&nescit ubi habi-1 up.& alij. tat, tunc facta diligentia no potest certior fieri de priori, in tali casu, quia constat de isto matrimonio, in quo
nunc est: etiam manente tali dubio,
po test & exigere, & reddere: quia est in iusta possessione , quando bona fide
contractus est celebratus: ob id si non potest relinquere dubium , licite manet . Neq; est neganda absolutio,neq; ello pus dicere ut diuertat,& hunc relinquat, quandoquidem non potest Co sectores esse certitudo de alio. Et consessbres uolent. notent ista : quia multum facit adquietem coscientiarum neophytorsi:
Et idem est dicendum, si coram Ecclesiastico iudice post dubium, tractatur ea usa matrimonialis,& deficientibus probationibus,no potest dari sententia diuortij,& manent in dubio de matrimonio,& iutax praecipit ut maneant simul,& non separentur, in tali casu,obediendo potest exigere,& reddere sine peccato, supposito non sit certitudo de alio viro, sed solum dubium : quia si esset certum , non liceret, etiam adueniente Ecclesiae praecepto. Et quamuis Olim ego in opinione sui contraria,ut iuxta verba. ca.
e. Inquis- Inquisitioni. cum tali dubio non lice- ioni. ret exigere, nuc videtur probabile licere, quando bona fide contraxit, &fecit sufficientem, & necessariam diligentiam , S non potuit inuenire certum saluo tamen meliori iudicio
ut dixi etiam si opposita opinio sit
commun1S, tamen haec probabilis ap
Non tamen tenendus est Magistereo tra ma sent. d. 38 4. & Hugo. lib. a. de fa-gist. & Ηu eramentis. p. II. c. qui dicunt, Ionem, & casu quo est certa de alio coniuge, li-HOa e n. ceat ob Ecclesiae prae ccptum commisceri non suo. In quo & alij aberrauerunt,ut Hostien. in c. Proposuit.de coniugio seruorum . quando dixit, ltempore litis pendentiae potest quis
commisceri ei, cui mouetur quaestio status, ad mandatum Ecclesiaci absque hoc quod in eam v lut in uxorem de nouo consentiat. Nec probari potest per cap. Literas . de restitutione spoliatorum. Nam ibi Innocent. resertatiorum opiniones. Quod & notauit eleganter clarissimus doctor Medii a Medina. in suo de restitutione q. II. Quam ut SA ditanus in I. quolib. art. 3. ad 3. noreprobet Tamen quando dubium est, praeceptum Pontificis facit ad tollendum culpam : quia in ambiguis Ecclesia diis nitionibus standum est. Patet ex cap. Maiores. de baptismo, & eius este tu. Et in Deute. dicitur,s res du Deut. 17.biae ad sacerdotem deserantur. Et patet 23. q. 3. c. Quod culpat. Sic ergo cum manente dubio Pontifex dat, vi possit reddere, quando bona fide contractum est, & facta diligentia inueniri non potest certum, poterit & petere: quia per Ecclesiam praecipitur simul manere. Et quando dicitur,st petat,& non reddat, debet intelligi, vel Textus de quando mala fuit fides, vel quando no claratio. est facta diligentia sussiciens,ut dictum est, & in solutionibus argumentorum
Ad primum argumentum ex c. Do Adar . minus. de a. nuptijs. respondet Adria pri. respo, nus quolibet r. art. 3. & in o. 9, ille Adrianus. textus procedit in foro exteriori, & in A. de re non in foro conscientiar. Ait ipse. In stitu. R de soro conscientiae manente dubio, sicut praescrip. non potest exigere, neq; potest redde fo. s a. re, quia esset peccatum:&Ecclesia no C6tra A- potest dare licentiam ad peccatum, at dria. 1n foro exteriori, quia non potest Ec- Soto de iuclesiae constare , concedit quod possit sti. li. q. q.
Sed hoc stare non potest, & ob om- in fine. nibus eiicitur. Siquidem si textus ille solum in foro exteriori do bet intelligi: i Ecclesia nihil concedere fauorabile , sed potius offendiculum praeberet peccandi mortaliter : nam dicit, stpotest reddere, ergo dat intelligere, stlicite potest: quia id possumus, quod
375쪽
de poenit. d. .c. si sis solutio authoris. Palud. d.
Artis .XVIII. De reddi. debiti in dubio. s Is
lege possumus. l. Nepos. de ver. sig. Regula, Beneficium. de reg. iv. lib. 6. Et si in foro interiori non licet, peccaret utens Ecclesiae licentia. Et hoc Adriani asterium late impugnat Nauarro in suo de poenitentia, loco citato. uti. 9o. & 5 I. Nos vero cocedimus quod in distoc. dissinitum est, in dubio licitum esthreddere. Nam existente tali dubio, est dubium quod sit peccatum commisceri illi, de quo dubium cit, an sit verus coniux : & est dubium, an denegare debitum sit peccatum intultitiae:
quia non constat non esie verum coniugem in tali dubio . Et quia melior est conditio possidentis, iuste reddit debitum petenti, Sc ad praeceptum superioris excusat ut , ut docet Polud. in q. imo non solum reddere in conscientia potest, sed exigere. ut in conclusionibus dictum est , quando est Ecclesiae praeceptum. Et facta diligentia , non potest veritas inueniri, eo modo quo in superioribus expositum est: & a Doctoribus citatis, quando bona fide fuit
Adrianus in loco citato aliam dat solutionem, ut, scilicet,intelligatur deposito dubio: ita ut manente dubio , nunquam liceat. Quod probat: quia
conscientia erronea no excusat a peccato , si secundum illam operetur , ut docet. S. Tho. Sic in proposito, dubietas animi non excusat: ob id oporte edeponere dubium , alias quicquid faciat, peccat se conformando, & se dis-
Verum haec si lutio etiam rei j cienda est : nam ibi Pontifex non loquitur de dubio tollendo, sed eo haanente, ponit differentia,& dat quod possit reddere : cum negat poste exi pere. Quod si esset intelligendum , quod deposito dubio, eo modo posset exi 8ere, sicut& reddere, ut patet expresse in c. Inquisitioni. Sed ad intelligentiam textus, quo casu stante dubio probabili, seu creduIitate potest reddere, & sine peccato in foro conscientiae , est considerandu,
quod ista non repugnant , quod quis
dubitet, an sit verus coniux, nec ne, &tamen quod adueniente praecepto superioris, liceat ad eum accedere, & sic
credit, vel opinaξ aliquid quo ad unueffectum sussicere , quod tamen non credit, vel opinatur quoad allud, ut sir imiter credo absq; hae litatione, host: a, quam leuat.facerdos in altars, adorandam absolute,& ibi esse realiter Christum. Tamen non credo sic de fide ibi S. Tli. quoeste corpus Chri iti. realiter ad hunccs libet. j. ata sectum , ut pro ista veritate subeam Q. mortem: qtii ala ec proposito. Sub hac Maio .in 3. hostia est corpus Christi, non est de fi- d. 7 . q. Io.de,quia potest esse quod sacerdos non S. Th. in I. consecrauit, vel non habuit intenti O- d. 9 q. r. arnem, licet protulit verba, vCl quod nO ti. 2. quae est sacerdos, qui celebrat. Oo id fides sim neu lasolum, est de ista . Sub hostia rite con- ad a. secrata est Christus realiter, cui non potest sub esse falsum . Item. Iudex per praesumptionem
de crimine conuictum, credit fecisse tale crimen ad eum condemnandum aliqua poeaa extraordinaria, tamen non credit sussicere ad condemnandueum poena mortis, ut Inno. docet In c. Innocen.
Quia verisimile. de praesum p. Ad propositum ergo, soluitur argu Ad sormamentum ex c. Dominu S. Stat enim ς' argum.
illa mulier dubiter, vel suspicetur huc
cum quo nunc est, sitim maritum esse,& sic quoad exigendum dubitare, an
sit suus maritus, cum tamen non dubitet quoad hoc, quod est petenti reddere. Et simili ratione potest esse, lmulier dubitet etiam no leuiter hunc esse suum legitimum virum: Sc tamen quod veniente praecepto Ecclesiae, qtiae dicit non celebrandum diuorti v , sed quod maneant ut vir,& uxor, nori dubitet, quod liceat ei & exigere, Rreddere, manente adhuc dubio de priori viro: nam sicut potest dubium auferri quoad hoc quod est reddere, posset etiam quoad hoc quod est existere cum tali dubio, existente Ecclesiae pretcepto. Et a simili Ioan . Gerson in χ. p. Gerson. respondet cuidam scholari, qui unam literam in bulla Apostolica emedauit, non debere se excommunicatum putare,neq; irregularem ad effectum ces
376쪽
Teisia Tars Speculi Coniugiorum.
sandi a celebratione missarum . Et tamen ea mente debere est e, ut opportu Initate data, ad abundantem cautelam non spernat, & petat absolutionem . Nanarro Et sic manet sol trium argumentum.
de poenit. Hanc solutionem dat in parte Nauard ca. si- ro in loco citato,&alibi, & multis pro
quis. n. IOI bat exemplis , numero Ioq. Nos auteaddidimus non solum verum tenere
quoad reddere petenti , sed etiam quoad exigere. Nam sicut stante dubio de primo coniuge , potest non dubitare de isto quoad reddendum , poterit etiam quoad exigendum, maxinae quando facta diligentia non potestinueniri certum , ut in conclusionibus
solutio no dictit ira est . Eil solutio notanda,& destanda pio se iniens pro noui Orbis neophytis, neopliytis qui non solum Episcopi praeceptum , sed cuiuslibet ministri, siue in conses sione, siue extra ut oraculum habent, ct venerantur. Et in tali dubio dicendum, non relinquat hunc quem habet, quia de alio, de quo dubitat, certuiro est. sufficiens erit hoc, ut nullum maneat dubium ad reddendum peten proteila - i , imo neq; ad exigendum . Et haec sic tio autho. d: cia in fauorem neophytorum intel ligantur, semper tamen subi j cientes nos Ecclesiae determinationi . Haec vero non solum contra determinationem positam non siint, sed potius secundum eam putamus esse: ut in s Iutione sequentis argumenti siet ma, Difestum. EI. maxime pro noui orbis
indigenis dixerim : quia quando quis incipit dubitare de alio coniuge, kix potest etiam summa diligentia adhibita ) certum haberi: ob facilitatem
quam olim in infidelitate habebant repudiandi, tam ex parte viri, quam expat te foeminae, ut ornitibus ministris
Ad i. Ad secundum dicendum ita esse, licere contra dubium agere interdum :nam in illo cap. Summus Pontifex deici minat, quod si ante dubio probabili de altero viro priori, potest reddere debitum, quod & nos fatemur. Et libet verba textus adducere. Inquit verba lex tioni tua respondentes credimin Hism-t us. guendum e virum Falter coniugum pro certo sciat impedimentum coniugῆ,pro pter quod sine peccato mortali nou va
let carnale commercium exercere qum
tiu iliud apud Ecclesiam probare non posset: an no a stat pro certo Id credat. In przmo c. 9u debet potius excommunicationis sententiam humiliter sui pine-rct , simum per carnale commercium peccatum operari mortale. In a. dii ingui-mm , virum fabeat conscientia huiusmodi ex cre litate leni, O' temeraria ,
an probabili, di siret . Et quidem adfui pasoris consitum consciensia leuis , sis temerariae credulitatis explosa , licite poterit non solum reddere r sed exige
re desbitum coniugale. Verum cum con
scientia sumat animum ex credulitate probabili, is discrεta, quamuis non eundenti, is manifecta , debitum quidem reddere potest, sed postulare non debet rne est erutro vel contra legem coutus V. vel contra iudicium conscientia committat ostiensam . Haec ibi. Ecce quomodo in dubio probabili licet agere,reddendo . Nos vero in conclusionibus diximus, P non sol una potest reddere petenti tali probabili dubio existente γsed etiam potest exigere. In casu enim quo facta diligentia de alio priori viro , non potest inueniri quod certum est, potest reddere,& exigere, quando bona fide contractum est: quia si mala fide debet reddere, & non petere. Et quando mala fide fuit contractum matrimonium , in c. Dominus . est 1Dan με eslum . Et ira tib est : quia in alijs contractibus sic evenis, st quando quis iuste possidet licet incidat dubium usq; dum sit certus, iuste possidet,& non te
Sed contra hoc sese offert Pontifi- cis determinatio in litera adducta, ubi icit tir , quod in tali casu licet possit reddere, non debet petere. Ad quod respondetur multis modi S . Primo, Pre litus habet verum,quando quis ma- ὸ solutimia fide contraxit: tunc enim cum sit in dubio, nullo modo potest exigere :quia nullum videtur acquis uisie ius ad petendurat vero qui bona fide contraxit, iam videtur accepisse possessi
nem iustam. Quod si postea euemat dubium
377쪽
Artic. XVIII. De redditio. debiti in dubio. 3ς i
d ubium, poterit Sc reddere, petere. Et non est contra textu in , qui in pri mo sensu venit intelligendus. a. solutio. Secuda soliuio est, quod textus intelligatur, quod stante dubio, non liceat petere, quamdiu manet in negli- sentia inqui iendi veritatem . Facta tamen diligentia humana, quae solet feri in negoti js arduis, si non inueniat alium esse proprium Virum, conditio melior possidentis est : potest
petere, & reddere: nam graue esset nimis astringere aliquem ad inane n-du in matrimonio, δέ quod nullo modo posset uti coniuge suo exige udo .
Et in hoc sensit Magister Soto,&alij
ubi sit pra ) dicunt, quod facta dili-
Nota, gentia , potest exigere. In telisge hoc etiam sivicta tali diligentia, maneat dubium de vero coniuge : quia si non manet dubium, nullus est qui dubitet posse exigere . Et aperte in textu habetur, quod ablato dubio, potest exigere,& seddere . 3. Alutio. Tertia solutio sit, st in casu quo manet dubium, non licet exigere , sed tantum reddere, intelligatur quadiu manet dubium de hoc, quod est exigere: quia non licet ei,eo 9, ageret contra conscientia,& qui contra conscientiana facit, ad gehennam aedificat. teste Id Ro. i Paul. Verum quando dubium manet,& adueniente praecepto Ecclesiae compellitur Psistere in matrimonio, sicut flante dubio de vero coninge, non est dubius quantum ad hoc st est reddere petenta ,& ob id licite reddit, sic eodem modo, si manente dubio de legitimo coniuge: quia non potest desiliere a matrimonio, no dubitat an liceat petere, licite petit. Ad Ad 3. argumentum respondetur cocedendo, q, superiori obediendo tali dubio dummodo non remaneat dubium circa hoc quod obedi edo est ei )non erit peccatum reddere : imo neq; Noua opi exigere, ad sensum declaratum . Et nio,tamen quidem licet haec opinio videatur no- probabilis ua contra communem opinionem, notamen absque ratione citati magistra asserunt, & nos subscribimus . Et ea insequendo, non est periculum: quia stat quod maneat dubium quoad hoc,
an sit coniux , & non maneat quoad hoc, an liceat exigere, Sc reddere . Sl-cut in sci upulo s peculativo de aliquo vitando docet Caiet. licere agere con Caiez. tra , quando non est contra practicum scrupulit m . Et adducit clarissimus Me lina in suo de restitu. q. II. ut di- Medilia .
ximus supra. Et quidem sequi hanc opinionem ut diximus est nimis fauorabile, & nullum periculum . Nam imposIibile moraliter apparet, quod duo maneant simul,& quod tantum
alter se cotineat, Vt nunquam exigat.' Dubium esse posset hic, an in casu
quo impedimentum essct occultum,& non potest commode remedIum adhiberi , nisi per dispensationem , & ad Papam non potest esse accessus, an per Episcopum possit fieri, ut sibi bona fide contraxit, &c. Sylvester in verbo dispensatio. q. s. & Summa Angel ea
eodem verbo. f. s. & Nauarro innuali. c. 22. nu. 87. & Margarita cμ'
selibrum tenent, quod quando impdimentum est occultum in illis qu sunt humano iure prohibita ,& separatio non potest esse absq; scandalo: uod tunc per Episcopum potest fieriispensatio. Et iurisperiti in cap. Ad si clerici de iudicijs dicunt, quod in
casu necessitatis , vel magnae utilitatis nouiter emergentis. Et tempore
constitutionis inexcogitatae , potest Episcopus dispensare millis , in quibus solus Papa alias dispensat. Hecopinio habet sua fundamenta, & probabilis reputatur , Sc practicari posset . Sed contraria Opinio est tutior , quod in casu quando est impedimen- tum, quod impedit contrahendum , R dirimit contractum , quamuiS Oc
currat necestitas extrema , non nisi
per Papam dispensatio fieri potet . Sic
Soto de iustitia Sc iure. lib. I. C laeti. 7. arti c. 3. &in Φ. distin. 37. q. I. aril. Σωδc communiter sic practicatur . Et
quidem ut diximus, qUod quacio quis bona si de coii traxit, & dubitat d . vero coniuge, sed diligem iam adhibendo,on potest inii enire, ut post et non solum reddeto,scd exigere. Quod tame
378쪽
s Tertia Pars Speculi senietiorum.
non posset qui mala fide contraxit, sic in proposito dici posset, quod prima opinio in tali casu poli et habere locu,
si commode ad Papam non posset efferecursus. Sic Soto quamuis non asserat pro prima opinione videtur sacere,quia in Concilio I ridentino sessione 24. c. o. de reformatione diffinituest in haec verba. Liceat Episcopis in omnibus irregularitatibus, & suspensiouibus ex occulto delicto prouenientibus,excepta ea quae oritur ex homicidio voluntario. Et exceptis etiam
alijs deductis ad forum contentiosum, S in quibuscuq; casibus occultis, etiasedi Apostolicae reseruatis delinquentes quoscitaq; sibi subditos in sua dicecesi, per se ipsi,s,aut per vicarios ad id specialiter deputatos in soro conscientiae gratis absoluere,&cmaec in Concilio,sed tamen & si Cocilium faueat, an tamen in impedimetis occultis matrimoni j quae dirimunt contractum locum habeat haec diffinitio , non est
certum, quia causae matrimoniales, ta sunt speciales: ut videantur requir re specialem mentionem . De quo Vide egregium doctorem F. Antonium de Corduba minori tam in suo quaestionario q. II.
duas quaestiones appendices addere satis congruentes. Prim a est, an qui ficte consentit, teneatur sub mortali ducere illam quam decepit. Secunda , Vtrum pater in foro conscientiae possit ex haeredare filium, vel filia :quia ipso inuito contraxit matrimo
An qui ficie alicui promittit, teneatur
V 1 A de matrimonia loquuti sumus, & nece sarium diximus consensum, ut ipso deficiente, nullu sit quo ad Deu :
re, an qui ficte alicui promisit ipsam
accepturum, & tamen interitis non cis sentit, teneatur eam ducere, de nouo consentiendo.
Et videtur quod non teneatur . In I. Argu. matrimonio requisita est summa libertas, ut diximus in prima parte : quia vinc ulum indissolubile , & semel liga tum , non potest solui: ergo sequitur Mail. I s. non tenetur talis,qui siete promisit, talem ducero: quia alias ad matrimo
Secundo. Si talis qui ficte promisit, Argu.
teneretur illam ducere, vel esset iure naturae, Diuino,vel humano : at nullo iure obligatur,ergo non tenetur. Noa iure naturae: quia iure naturae non potest cogi ad contrahendum : imo iure naturae habet libertatem plenam ad contrahendum. Et si iure naturae esse Sup. p. p.
set obligatio, esset adimplendi promis art. 8.sum: sed obligatio adimplendi praesupponit voluntantem trans serendi dominium rei promissae, qualem ponimus non fuiste: siquidem dominium non transfertur verbis, sed voluntate veri domini. Nec iure Diuino tene- Soto de iutur: quia nulli bi tale ius a Deo. Nec sti. & iure. iure humano constat, quia si compella lib. . q. s. tur ducere, erit ex praesumptione qua habet Ecclesia, s consensus fuit conformis verbis, cui si1 csistasiet defuisse, non obligaret.
Tertio. Si talis post promissionem 3. Argu.
fictam contrahat cum alia secunda cosentiendo, est verum matrimonium :ergo no tenetur ducere primam: nam si teneretur ducere, videtur 9 non teneret obligatio cum secunda. Sicut siquis promisit Petro equum, & acceptauit Petrus: si postea det Ioanni, non tenet datio : quia dat alienum. Quod si constet Ioanni, tenetur Petro
In contrarium est: quia quilibet te- In cotrar. netur de damno dato,& non potest talis damnum resarcire,nisi ducendo eaz
Haec quaestio in proprijs terminis
mota est, eo quod aliqui legentes in quodam nuper edito praeclaro libro,& doctrinae resertis limo, in quo in materia nihil desiderandum, neque reij-ciendum
379쪽
Artis. XIX. De nullo qui te promisit. 3 si
ciendum, qui Manuale c5sessorum ii titulatur, lingua vernacula ex proposito editum, priri a quod ana religioso viro docto minor ita regularis obseruantiae provincis Pietatis, post visum, recognitum, probatum, in multis ad Nauarro ditum,& releritim a doctore Martino vir doctis- Nauarro de Azpilcueta, viro doctissisimus. mo, & probatissimo, in iure quidem eminentissimo , & in Theologia versato , ut eius varia in diuersis mater ij sed ita probant opera, maxime illud, id
de poenitentia est. Hic inquam ita
Uerba in c. I 6. citati libri lati. I 8. ait. Si lepro- Manuali metio casia e con esia, ora te promeri esse posita. is voras , ora fugi mente, con animo de la enganar , es obtiigado a comptir loquele promerio , assi en et fuero de la
consciencia, como en et exterior . Υ mu
chomauste juro literam. Cum ergo haec verba sonent talem teneri, legentes admirati sunt de tam raui dicto, & statim virgam Censoria
extendentes, delendum iu dica uerunt.
Nos tamen scut alias fecimus ) in
nullius verba hominis iurantes, nisi solius Christi, examinandu suscepimus, non extra propositum , & intentum nostri Speculi coniugiorum digrcssi.
L. Nota. Ille qui alteri promisit, potest se habere tripliciter, vel est aequal1s, tam diuit ijs, quam nobilitate , puellae cui promisit, vel Insertor, aut superior. Et quod superior sit, intelligo notabiliter non parum excedens) quia quod Aristote. paesum distat,nihil distat e vicetur. a. Nora. Secundo. Isis excessiis, qui est ex parte viri, potest esse cognitus a puel-l i sed ueta, vel ignoratus: imo quia existimabat sibi sore aequalem, vel minorem, quamuis sit superior in vetitate. 3, Nota, Tertio. Ille qui protulit verba, VO-lens puellam seducere, vel cognoti it eam carnaliter,& ob id protulit, ut seduceret cognoscendo,Vel .ptulit quidem , sed eam non corrupit, vel alias corrnpra erat, sed accessu in habuit ad eam . His sic adnotatis, fit prima conclusio.
conclu. Prima conclusio. Qui promisit fi- alteri, siue cognouerit eam, siue non, si ue fuerit vir go, sue corrupta,
siue aequalis conditione , siue non mortale peccatum commisit : quia omne mendacium perniciosum mor- S. Th. 2.2. tale peccatum est, sed qui fine promi- q. I Io. sit, perniciose valde mentitus est, ut constat, ergo peccauit mortaliter. H qc
est ab omnibus recepta absq; aliqua
1. conclusio. Qui cutiq; alteri pro- 1. conclu. misit, siue cognouerit eam, siue non, siue sit aequalis conditione , vel superior , tenetur sub mortali promissum adimplere. Patet . Quicunq; iniuriam r. Ratio.
p ximo inscrt in re graui, peccat mortaliter : sed qui promisit dummodo
alius acceptauit iniuriam infert in re graui, ergo est mortale. Secundo. Qtii aufert a proximo q3 2. Ratio stium est, peccat mortaliter, nisi ob S. Th. a. r. paruitatem materiae e X cusetur , quia q. 64.
furtum mortale est : sed qui promisse Sup. p. p.
sum non adimplet, postquam alter ac- art. I s.ceptauit, est huiusmodi: quia debitor constitutus est. Haec conclusio supra declarata est , quando de sponsalibus fuit sermo , ubi ex communi sententia doctorum est probatum,q, post sponis salia etiam de futuro transire ad aliud matrimonium mortale est : quia fractor promisi habetur.3. conclusio. ini ficte promisit ali- s.concla. cui pucll S, quam cognouit carnaliter,& corrupit, li sit notabiliter excedent in conditione diuitiarium, & nobilitatis, S puella non ignorat, licet peccauit mortaliter, non tenetur sub mor- Albertic'. tali eam ducere, sed potest alias dam- de Rosa. innum resarcire, vel dotando secundum suo dictio eius conditionem, vel alias, ad arbitri u nario. boni viri. Piobatur. quia si talis te- Matri. 4.netur eam ducere, maxime quia videtur te duxisse puellam innocentem , sed non videtur, neque praesumitur seducta , quandoquidem cognoscens excessum, debuit prs sumere seductionem,& sic consensit virtualiter in talem seductionem : qua propter non A risto. tenetur eam ducere : quia volenti ,'& Ethi. c.9. consentienti nulla fit iniuria: nam in S. Th. a. r.
tali casu praesumitur, sicut si aperte di q. 9.ar. 3.
xillet ficte se promittere, quia debuit
380쪽
praesumi, sicut li nomo quidam nobilis ,& diues, puellae ex infima plebe promitteret eam ducere, si consentiat in eum : merito talis seemina decipitur,& sibi imputet, si consentiat: quia deberet suspicari talem seducere , &ncte verba proferre, ob id sussiciat, si alias resarciat damnum dotando,quia tenetur ad aliquid. Et sic in c. I 6. nu. 18. in Manuali consessorum limitatur dictum litis verbis. Sinonsuessen murde riuales en hari enda,= qualidad: como siel 'esse ἡθo de vn Cauasiero, Iosia hisa de vn labrador , o canico :ca entonces presumir se puerique esia fingio fer enganada , F que no
6amiento , como alcan cara estando con
se bonra, o pon Ea en sado Lonesro, euque viva en servisio de Dios fetun sani Antonio. Haec ibi. Unde colligitur nostra conclusio, φ in casu, talis tenetur super addere quod necessarium videtur ad dot cm: ut inueniat talem virucum illo superaddito,qualem inueniret, si corrupta non esset.
4 conclusio . Si quis ficte promisit puellae eam ducturum, si puella consentiat, qui tamen excedit in conditione, puella id ignorante, probabile apparet q, sussiciat eam dotare,& non siit
necessarium eam ducere. Probatur: qu. a si teneretur eam ducere, maxime
quia vere sic duxit, & ipsa seducta est, non volens : sed hoc non videtur suia licere : quia est in aequalitas in cotractu , & ex parte puellae non debet vir compelli ad hoc se det amplius quam ipsa dabat: sed si cena pelleretur ducere eam,videretur ad iniustum compelli, supposito non fuit voluntas in viro celebrandi talem commutationem, vel contractum . Et sic sum ciat puel-lr, si ratione promissionis vir compella ur ad dotandum eam secundu suustatum sicut in ludo videtur,' si quis h.ineat centii,& tamen solum i ita sunts O. non possit ab alio ultra s o. lucrari : quia i mustia alias apparet, & non aequalitas . Sic in proposito. In quo
Tertia Tars speculi coniugiorum.
discedimus a doctore Nauarro, qui videtur dicere, st quando puella ignorat excessum,aut v non est volens seducta, Q, teneatur ea ducere: nam esset nimis rigidum ad id obligare. In quo sensu contrarium Cocordia tenentes possunt intelligi. dri se Fas. conclusio. . Si quis ficte promisit f. conclu. puellae quam corrupit, si sit, ei aequalis, vel inferior coditione, tenetur sub mortali eam ducere. Probatur. Talis Ratio. tenetur damnum resarcire,& promis sum ad implere, cum sit aequa codlito, vel inferior : sed non potest aliter,nisi
eam ducendo : ergo tenetur eam ducere. Istam conclu. tenet expresse Na Nauarro uarro cap. I 6. num. 18. Manual. & S. Florent. Anton 2. p tit. s. c. f. I. & Sco- Scot. in A. tus. Idem Adrianus inq.&isitem - d. 3O. . I. potas Theologoru conflammatissimus, Adria. q. I.& facile princeps Magister Victoria de matrioli in praeceptor meus,& nonnulli alij monio. subscribunt ex suis disicipulis, qui no- S. Th.in4.men habent magistrorum. Quapro- d. 28. er non tam dura conclusio videri de Uictoria. bet, si rem introspiciamus. Nam cum Alberiῖusquis teneatur damnum resarcire ad de Rosa inaequalitatem ,&non videtur qua alia suo dictio- via id contingat,nisi puellam duce do: nario.
siequitur quod dato ficte promissi Matrim. 4.
tenetur eam ducere, & peccat mortaliter non ducendo eam , quia semper eli in tali obligatione. Et talis tenetur habere nouum consensum in eam ex animo. Neq; hoc est nouum. Nam In iure determinatum est, & nos alias diximus , & doctores omnes probant,
si quis seduxit aliquam, dicendo
uxorem non habere , cum tamen habeat, post mortem verae uxoris, emina seducta si velit) potest eum sumere in vIrum , & in poenam fraudis,& doli compellitur seductor ut cona simili, qui aliam seduxit ficte consentiendo , ut plene restituat compellendus in conscientia venit,Vt eam, iam seduxit, ducat. Si ta- Sco. d. men aliam ducat, tenet matrimonium Q .unica. cum secunda, ut in solutione 3. argu . Limita io
L ixi in conclusione, si eam corrupit: nam si tum fuit promissio verbisp