De authoritate sacrae scripturae ac ea introductorum. Libri 3 editi a Roderico Dosma Delgado Pacensi ..

191쪽

I gruentem inducit,qui ratiotinationis institutor non destructam , sed excultam, di quoad ipsa progredi que-

v at,consummatam cupitiae curate ut ille in sublimiore disciplinam certis insiliens vestigijs subvehatur. Nam&ex ea nexus consequentia saepe constat quae numinis sententia situq ut si seorsim ab alijs soluta funderctur, lur bia lateret. Colliguntur vero ratiocinatricis argumentationis vi non solum dogmata naturalem inici lectus co-diti acciem supergressa e talib' alijs praemissis derivata, sed etiam quae de moribus,at que adeo quae de deo alioqui naturali ratione nosci queant e similibus stabilita:

luo contrarij errores omnino evicti refutentur. Quaere non importunum erit exemplum lub cere pulcherrimum sacris versatum literis circa dei autoris unis p. s. a. b versorum notitiam adipiscendam. Vani quidem, ait Sapiens,omnes homines nainra,quibus adest dei ignoratio etiam e conspectis bonis non valuerunt intelligere Entem, nec operibus attendentes agnoverunt artificem. Sed aut ignena, aut spiritum seu citatum aerem,

aut(alijs interietas luminaria rectores mundi deos putarunt. Quorum siquidem specie delectati haec deos putaverunt; noscant quanto his dominans melior est. na.i speciei genesiarcha creavit ipsa. Aut si virtutem,&opera eorum mirati sunt , intelligant ab iis , quod haec faciens sortior sit ipsis. Nam a magnitudine, de specie . atque creaturis analogice genetiurgos ipso ruin conspicitur. Sed tamen in his querela est exi gua : ( & paucis interpositis Rursus autem nec ipsi venia digni. Si enim tantum valuerunt intelligere ut possent aestimare saeculum , horum dominantem qui citius non invenerui Apostolus etiam de Deo vivo

Z a qui

192쪽

qui fecit coelum, & terram,& mare, A omnia quae in eis lunt, inquit, Atqui non intellatum seipsum reliquit, benefaciens, coelitus nobis pluvias dans ac tempora fructi

sera, implens cibo, ac ictitia corda nostra. &alibi, Deus Act. ir. . operatus mundum.& omniaque Mico sunt,hic coeli aeterr e dominus subsistens. no in manufactis templis degit, neq; a manibus hominum curationem suscipit, in-.digens quoquam, ipse dans universis vitam, & statum peromnia. Fecit q3 ex uno languine omne genus hominum degere super omnem facie teri et definiens pr*itituta tempora,& terminos habitationis eorum , ad quaerendum dominum, si utique attrectent eum,& inveniant quanquam non longe ab uno quoquc nostrum subsistentem. In i plo enim vivimus,& movemur,& sum ,

sicut & quidam apud vos poetarum dixeriit. Ipsius na-que genus sumus. itaque Arati poetae testimonium A- 'theniensibus convincendis obiicere non indignum duxit qui .la Romanis, de lapientibus, sive philosophis ait: aosscst notum dei, manifestum est inter ipsos, deus nanque ipsis manifestavit.Nam invisibilia ipsius c creatione mundi factis intellecta perspicitatur,ipsaque senapiterna eius potestas ac divinitas in hoc ut sint cxcusabiles. Proptet ea quod noscentes deum non licuti detuna glorificarum, aut gratias egerunt Placuit autem Graca observare phrassim, ut clineta omni ex parte fierent expressiora. Prqterea sacra biblia maxima sui parte historiam rerum gestarum cum temporis successione ab o

bis initio texunt,& vaticinijs etiam psalmis que atque abj interserunt iam & sapientia byrachidae illustres vi reei . .

. ros celebret. Id autem multas secum & insignes utilita- hy.tes affert.Nam ad per movendos animos ut uirtutem se

193쪽

CAP. . LIB. II. DE AVT. S. SCRIPT si

ientur vitia fugiant, plurimum valent exempla studiosorum laudata,& improbata pravorum: pr cepta quoque virtutis minus prosunt, nisi exequendi modus tradatur, qui maxime imitatione patefit. Cum iurius legursactatio nuda per se arida,& parum amoena sit, eam numini condire visum es admista historia, quod omnes etiam rudes, & imperiti rerum narratarum cognitione

capti cum voluptate ducuntur Explicat ad hic historia non raro divina scita,quo pacto accipienda sint, ostendens,quem admodum fuerint executioni mandata. Ulteri quod ad viiqin litutione inprimis coducibile est, per sacram historia constat hierarchit ecclcsiasticae cum veteitS,tum novqconstitutio reipubdice etiam civilisad minii ratiosuccessiis,cas antitationes Diviti q denique

historic conitructio tam sublimi artificio digesta est per

succedentium virorum qiales ccrio rato que ordine an nis ab orbi, primordio lupputatis, ut etmortales revocet affautorem omnium agnoscendum, unde durationis calculatae exordium creatus orbis duxit . Si simul indicet eandem suoremqphilolophic disciplinam cunctis seculis a tinctis hominibus fuisse ola servatain,quod argumentum in chronograpnia late pro secuti sumus. Cossentaneum quippe fuit, (uc perfectissimi autoris op 'cosummatum eva Ietet.)eius Eognitionem piam , de gratum cultum in mi ido defore ne unquam eveniret, quo etiam cxquisitissimo indicio tali veri amatores ab errore omni discretam ver religionis doctrinam catholica sive universalem iidioso rimi omnium non unius evi, se .l cunctorum,uti certissimam amplecti ruto pollent.

Adhibuit insuper numinim cura sacris in literis carmina cantica que ad alset edum animis dulce lenimen, preces

194쪽

LIB. II. DE AVT. S. SCRIPT. CAP.

que suavi excitato servore concipiendas, ac divinas laucies concelebrandas. Nam praeter librii Iob heroico versu concinnatum,praete pulterium lyricum, & epithalam ij cantica,& lugubres threnos plurcsodae sanctis libris habentur inspersq. ut magna ille dei hexametro car .R.andia mine secundum Iosephum in deuteronomio contexta, & cantica Mosis, Israelitarum, Deborae, Annae, Davidis Tobiae, Iudith,EEechiae, Isaiae, Habacuc, magn*matrisum: Virginis, Zachariae, Simeonis, atque agni: quibus de n- mulieris fortis alphabetum est annectendit in , ac trium i m. Is

Danielis sociorum hymnus amplissimus. Utitur demis ut liudivina scriptura decentissimo suae gravitati eloquentiae 1 i. i. ornatu,qui quandoque inter traductionis salebras dissi scites delitescit Non enim deus reiscit synceram eloquen Lui.x tiam quae ad instituendos,conciliandos , ac flectendos, Ficitis: ex vero animos adhibita merito in pretio habetur:qum

eius autor,ut caeterarum disciplinarum sit. Ita tamen ea

admittit ut dux sapientia sit,cui' illi prima cura iure est, comes eloquentia non pretens sed subsequens lapicntia velut inseparabilis famula, non ascita, quin potius tanquam sponte subiuncta, de rebus ipsis sapienti; proprijs

quasi agnata. Casta igitur sit oportet, non pigmentatis fucis lenocinium praeferens, verum nativo colore, decora virili specie, germanis toris, de solidis nervis cossies. Haec facundia est,quq sapientiae coniuncta suavem, salubrem que fructum asserens plurimit valet, ac veraci praedicatione laudatur. Arquae illam mentitur ficta eloquetia secedens a sapientia rebus publicis nimium obes plerunqtie, nunquam prodest. Sapientia vero elocutionis ministerio destituta prodesse quidem parum, ut eloquentaeque ac sapiens vir sensit, at non ossicere queat: e erodi,

195쪽

CAP. . LIB. II DE AVT. S. SCRIPT. sa

ita ut si alicrutrum eligendum sit , infans sapientia, quam insipiens eloquentia magis optanda sit. Tamen utramque simul amplius Augustinus probat, qui pulchre os endit sacris in libris rethorica ornamenta expressa exemplis adductis ex apostolo, atque vel ex armentario vate syncomo: os vellicante. Itaque schemata verborum, sententiarum sanctis in literis frequentia sunt, miseentur tropi, sync lochae, hyperbolur, metaphorae, parabolaeoacaenigmata, sub quibus lite ea ius sensus de quo iam agetur, apta collationis similitudine designatus continetur. uti cum Christiis ob puritatem agit' dicitumad vulgarem etiam loqvcndi usiam sacra scriptura descendes se attemperat ut imperitos alliciat eadem sapientissimos supergreditur, ut in admiratione rapiat.

S. C. incultiplexsensi sacrascriptura.

Ehinc iam expende lum est,an divinae litetqse usus plures suseipiant, se quo pacto, quot que admittant, de quis pr*cipu , certior que sit ad fidei dogmata stabilienda,quein Ur potissimum ab almo spiritu secrorum librorum autos edelli natum. & intentu credcre simul atque agnoverimus, ob superni testimonis veracem autoritatem teneamur Ac primo multiplicem subesse canonicae scripturae sensum pretereu qui prima frote occurrit, aprica sapietia re G - V tegente collat. Asos olus iraquc ad Galatas scribens ex-or'. id. xi plicat Agar servam designare servientis Arabiae regioni Hierosolvmorum confinis montem Sina , & per m. is montem vetus testamentum illic latum . de Ismaelemanetlit filium veterem populum prisci testamenti servilibus coeti emcniis subditum. at Saram liberam si

gnifica

196쪽

dini sicare liberam Hierusalem non modo in terra positam , sed & superiorem coelestem ecclesiam, interris exordium nactam , per illam vero novum testamentum Hierosolymis confirmatu m.& Isaac liberi filium divina pollicitatione natum,populum novi testamentia servitute antiquorum ei tuum liberum, qui reiectis onerosis umbris deo per novi gratit opera liberiora libertate a Chi isto donatus acceptus foret. v bi quid fidelib credendum sit ex illa historia per allegoriam quasi alieniloquium dicta toto loco prosequitur, ac simul quid operandum sit quid te ciendum,ostendit, quod ad in res pertinet, que gestae rei explicatio qum fit, tropologia

proprius dici solet,quod tropus, non tantum modum, ac sententiam,sed & morem notet; indicavit etiam iii premam Hierusalem,quam omni ex parte foetici libertate cundiu latam fideles expectare debeant,quae rei ad fine ultimum beatu spectas expositio, anagoge proprie quasi superductio vocaricosuevit. Sic deprehensum est praeter literae historiam texentis primum sensum vocibus ex propria impositione respondentem, quem ideo hi toricum literarium veplerique appellat,alios mysticos, secretiores, spirituales sacra scriptura comprehendi, nepe allegoricum, tropologicu, anagogicum. Ac proculdubio immensa numinis sanctorum librorum autori sapientia valet, non modo ut homines vocabula significandis alijs accomodare, sed res insuper vocibus designatas non particulatim latum,verum & in universum ob id constitutas ac digestas,quo veluti signa congruentissime aptata .sublimiora mystcria denotenti quod proprium sacrarum literarum eli. Atteditur autem praesertim fidei allegoricus sensus in lege veteri, quae novae secun-

197쪽

CAP E LIB. II. DE AVT. s. SCRIPT. 33

l Heb. io a. cluna apostylum umbra ae figura fuit, moralis potissi- ψ *r. q. Mum in Christo capite, cui omnis actio membrorum' et Unili tutio. ut similia per Charitatem operentiar; ana . gogicus maxime in ecclesie novae hierarcnia, quae coel di is exemplaris nostiam spem manentis inflar disposita id respicit exprimit que. QIamquam autem sacra scriptura multis in locis praeter obvium literae intellectum arcanos alios ferat aliceoricum, moralem , anagogicii . quorum nomina multi saepe cotundunt,& eorum que vis vel simplicem vel duplicem aut etiam multiplicem: plurimis tam e locis modos quattuor sensuum minim d

patitur.Nam ubi fidei dogmata velut summae triadis , christi passi tradit; issensus primarius es ,& alium illic allegoricum quaerere vaesaniae, aut impietatis fuerit, ' sicut ubi de dilectione mutua sanctisque operibus agi P, princeps sciasus literae moralis is est ubi de beatitudinis I M.tr. praemio verba facit, is proprius est literarius sensus, iacet anagoge alia sperandorum quati enda est . Praeterea qUibus in socis praeter innatam literae intelligetiam, sensus at mystici locum habent licetis classicorum enarratorum eluciditione probabiles habeantur: divina tamen autoritate certi non sunt, nisi alijs sacrorum librorum lo. cis fulciantur, ubi iuxta genia uinum litcrae sensum indubij sint. Sicut in Sarae. Agar, & natorum ipsarum hilloria sensum etiam arcanum utriusque testamenti esse la-lcra Pauli epistola certo asseritur,in qua iam is scias ustiterae germanus est. Immo vero numinis celsa providerallia sedulo curavit ut quidquid fidei ac religioni superne necessarium sub spirituali contineretur intelligentia,sacris in literis alicubi per literarium sensum manifeste B

deretur. I. enim apertior est,ac primo ab autore prUcu-

198쪽

- LIB. II. DE AVT. S. SCRIPT. CAP. 8.tus,cui uti fundamento solido mystici superstruantur

quem proinde agnitum iuxta catholicoru expositoruexplicationem firma fide credere debemus ; ex quo ideo locertu in divinae autoritatis argumetum elici potes: ad verae religionis dogmata statuenda,& cotrarios errores resutados. Uniuscuiusque autem loci sensus nativus plurimum e precedentibus, & sequentibus conbderatis patefit, & aliorum locorum collatione illustratus clucescit quam analogiam Augustinus nuncupat. Qim doque autem literae sensus agnatus no unus est, sed multifariam proautoris infinita icientia sumi potest. Illud

nanque psalmographide Christo a Patre dictum, Fili' laneus es tu, ego hodie genui ter Apostolus ad Hebraeos ite nra . de divina qterni Verbi generatione, Antiochiae Piscuae Ad 'a concionem habens de resuscitatione carnis immortalis ipsius disseruit quod utrunque sensum locus admittat, illum ut potiorem, hunc veluti secundarium ex illo deductum. Ceterum literarius sensus elliquem dictiones sive proprie sumptae, sive trallatae coiiciunt, figurates' rmetaphoram,paraboli im,aut alios tropos ac figuras designatum. At qui cum in apocalypri dicitur, Ecce vicit Aphs, Leo de tribu Iuda .radix Dis id nodestinatur praesertunsignificari, exprimique leo animans belliarum fortissima, de arboris firmus truncus sed Chrillus instar leonis insuperabili fortitudine prceditus, & e genere Davidiso itus prq stantissimus filius, tanquam plantae validissimum germen . quod tota amplitudine tua radicem coni plectatur. s tanquam & simul fera,& stipes stirpis notatur, unde similitudo lueta collatione apta sub indica

s tui, quae propter se non erat, cur notarentur , nisi ut po-i lius aliquid ex comparatione designatum depingeret. - itaque

199쪽

CAP. S. LIB. II. DE AVT S.SCRIP. 3 Itaque quod figurata loquutione praecipue intelligi s

gnili claum debet, non id est, quod ut collatum adumbret aliud, offertur , sed id quod illo est veluti si

gno deliniatum. Metaphoris autem canonici libri frequenter utuntur , & parabolis , quae conserend* latioris similitudinis gratia componuntur e continua-atis metaphoris , quq que nisi declaratio accedat, iam qnigmata sunt, quum autem explicantur , omnia eorum membra minutatim exponenda sunt, &proposito applicanda,quum in id construct q, ac disposi-tq sint. Aptissimus vero est sacris literis is docendi modus multis de causis. Comparatio namque ab usu notis rebus desumpta naturali quadam illecelebramentibus allectis sese iucundius insinuat, & collationis per omnia respondentis artificio sapientiani pret serente facile persuadet, A. sub consueta imagine tenacius hqrere quod destinat, sicit. Ad hic ut solis ru- tilans iubar nequit imbecillis oculis, nisi nube inter posita temperetur, cerni , sic divinus in acccssq lucis radius commode nobis illucere haud quit, ut invalida intellectus humani acie percipiatur, nisi, uti divinus Dionysius detegit, varietate sacrorum velaminum circumveletur, quod metaphoricis , seu parabolicis similitudinibus fit , in quiburum sub assinium

nobis rerum tegumentis in volutus vircs suas nostrq infimitati attemperat .QVlterius qnigmaticus sermo per se nudus lividis canibus , & lutulentis suibus iuxta Servatoris sententiam , sanctum occulit, ubi vero ad Sap. i.x est instituens lumen sapientiae superiaq malevolos aversantis, synceros quaerentis , hos similitudo ex obvia.' notitia excitat ad vestigandi arcani ac discendi stu- .diume

200쪽

dium; efiicitque ut recondita doctrina sudore quaesta & inventa tandem oblectamento mitifices t. ac digno in pretio habitano ii contemnatur, sicut ea qualicui vis exposita sine labore patentinet gligi aut etiam fastidio esse solent. Sunt autem multa magn que sacrescripturqpartes ex to to parabole , ut pr*ter plurcs et, angelicas in ingru canticorum canticuequales ae pluies psalmi quadam tenus appaleat pri Davidis at dictionibus.& Salo Pimonis gloriq aptari queunt, sed in Christum amplius ppendent, utraque in se typis suis luppr eminentem. vi adetur nanque parabola non modo ex vite consuctu duae fingi posse, sed etiam ex ignota, vel nota quoque historia sumi, qu* in id prescitim a numine disposita sit, uti typi ad Messiam pr(figurandum fuere. At quia trallata ceu parabolica locutio communiter non. adumbrantis rei senstitia pre sese it cd rci potius adumbrate illo quasi pretento signo pariter notato rei dclimantis; in iis autem psalmis lentus ad Davi dem, ac Salomonem spectas iuxta lii storiam pit fertur: dici non iniuria valet, quasi per tropum parabolici aenigmatis duplicem literarium sensum esse typicum alterum anteriorem, potiorem alteram an tytiptim Si quidem Augultinus in convcniens minime ducit plures eiusdem liter et lenius salva fidei veritate intelligi: luanuis disparati sint: quanto magis id concedi consentaneum es . ubi i ato praelignationis ordine intellectus inter se consentientes coni lectunt ui Tot de potissimo literario tensu dictantinc satis sint, quem non immerito apostoli per Clcmeo tem ante serunt di centes; Attende igitur diligenter verbo si Episcope, ut quatenus fieri potest omnia ad Verbum interpreteris 'di magnus itidem Basilie inquieni sic aquam ut aquam