De authoritate sacrae scripturae ac ea introductorum. Libri 3 editi a Roderico Dosma Delgado Pacensi ..

341쪽

LIB.III. DE AVT. s. SCRIPT. CAR & tamen qui cis dimidium iusti preth iacturam passius

est, resarciri expetit: qum a parato damnum datum restituere, quadruplum in iudicio petitur, damnationeq; exigitur,qum denique pr*di dominus , vel emphyteo-iccarius totiam thesaurum flagitat adversus invetorem, qui casu sodiens, ubi tinnitu subesse inane animadvertit,data opera terra altius molitus ut exploraret, si quid utile lateret aurum deprehendit, aut insuper eo luppresso, communi valore agrum emit, dein leposita eruit. His, alijsque similibus conciliationcm utriusque iuris asserre maxima ex parte sic non admodum difficile fuerit. Primum expedit rcipublicae, ne rerum dominia incerta Ru ctu et,quo male procurentur ideo que longi t poris bona fide piis cribi iuxta ac negligentia voluntaria sive culpabili amitti equum est. Deinde ad exteriore gubernationem pertineri'ut aperte,scripto que authetica constant, quam occulta, potius defendere, non tamen tollere ius cuivis congruens,neque cuiquam indulgere, ne ius alis debitum reddat quavis cogere nequeat, quod in abdito sit. Contractuum p terea rescissioni oportu istatas metas piis gi, nec eas an gustas,ne sicile, ob minutias,atque ita frequenter dissolverentur: quod

humano commercio tam necessario nimium officeret

securitate instantium litium adempta et sed tamen licet civile ius no nisi enormi lesioni remedium publice adhibeat,haud tollit, quin quicquid pr(ter iustum p rqtiii

detrimenti hinc vel inde intercedit, iuxta naturale ius deum solum iudicem habens debeat vicissim reparari. Iuxta quod etiam latis est pro damno tantundem repe di:quia vero ut abster idatur pernicios grimbusaluium nocumentis, eos poena quadrupli damnari et umesia iam

342쪽

CAP. . LII III. DE AVT. S. SCRIPT. F

iam ex iure civili naturale sequenti licet iudicium postulate,& codem nationcm lita exequi, sic mulcti dominium acquirenti iuste damno ablatum . Demum de thesauro anceps magis disceptatio est quod hinc iuxta naturalem qquitatem quod nullius est, inventori cedere decet, ne alioqui si vetetur, dei munus ipsi oblatum invideatur ; hinc modum dari oportet procidendis iurgiis,aut componendis ea de causa ortis. Divus A quinas

Matiis .s. & eum secuti secundum evangelicam parabolam censentiaeum qui sciens thesaurum delitere locum ab inscio emerit, nil ex invento ei impartiri teneri. Quid apud tribunal obtinere contenderent rabulae dolum malum obiecturi, facile est conbcete: non de probisiuris interpretibus doctis iustitiae synceris patronis loquor, sed avi dis ambitiosisque leguleis, quorum subtili& malefica

vafricia pressae reipublicq tranquillitas turbata laborat. ac satiscit. Verumtamen iuxta illam theologorum sententiam satis convincitur,thesauri ius in loci dominum minime competet e,a quo locus vulgato pretio iuste potuit emi,ut recondita inventoris manerent: alioqui non

modo thesaurus, sed vel eius actio valorem loci superaret. Quid ergo iuris domino loci est facultas ne reperiendi quae cuivis ades an potestas arcendi alios ab ingressu loci, uti domus,vel ruris pnter itineris publici semitam forte transversam 3 At si quis exigua iniuria non violenter prssertim,adversus interdictum intret,de ipsa tamen tenetur,quae& nulla est, ubi inhibitio deest. Nurationi consentaneum est; ut iurgia ccssint, quS tota exoriuntur avaritia mpotentia,invidentia, malitia tamini locum occupatis; repertorem fortuitum dimidio the

et Tia sauri fraudari, scientem inventorem toto dominis ce Cc iuro

343쪽

LIB. III. DE AVT. S. SCRIPT. Op .

suro Ideo multi data opera invetum thesaurum totum etiam inventori vindicant. Fortassis moderata fortio 'ne rixas sedare ius civile valet; ad immodica certe quantitatem instar poenae habentem, obligari quenquam amisssa sua acquisitione ante iudicium latum, valde duritcst. Hoc sortitan, ut & alio nonnulla parum aeoua in ciuilibum legibus ab ethnicis lata resedet unt,qui dei lumine destituti non in paucis errarunt, quae ad naturalis iuris,ac theologiae lucem diligenda sunt.

s. Cap. Theologia autoritas.

Unc theologicae autoritatis ac rationis vis conferenda est altiori conbderatione, quod theologia potissimum autoritate divina fulciatur. Est autem theologia scientia de deo tractans, nepe in primis de ipsius substantia, dein de caeteris,quatenus ordinem ad ipsum h1bent,velut originale principium, finem que supremum. Tuo revocata dirigantur,ut inde oriuntur. At proprie ineologi a sacra vocata,ut distinguatur a naturali agete de deo, re ad eum attinentibus, prout cognosci queunt lumine nativae rationis:est disciplina quae conoderationem instituit eiusdem , sed sub alia cognoscibilis obiecti ratione seu conditione, nimirum quatenus constare potest praesertim,divina primae veritatis sua mysteria pricipue genuinam conditorum intellectuum aciem superantia padentis testificatione palam proposita humano generi universo in supernaturalem foeticitatem dirigendo. Vt autem liberales artes quae alias superioribus subsunt, vel ut optice geometriae, mu sica etiam arithmeticae, eae que communi mathematicq, principia e quibus sua theoremata

344쪽

CAp. s. LIB. III. DE AVT. S. SCRIPT. romata deducunt ac demonstrant .non ostendunt ipse, sed aliunde certa pr*stituunt, uti praeter communes animi conceptiones intcllectui statim perspicuas, postulata obi scuriora, quae claritate scientiae anterioris elucidantur; immo & antecedentis contemplationis theoremata .

quae ab ea indicata sequentibus principiorum loco sunt: nc theologiae sacra doctrina hs quae derivat, ac probat, principia supponit propria non ostensione, scd supernae fidei luce constantia, superae tantum scientiae beatorum

. evidentia. Ea velo sunt catholica dogmata nuncupata dfin. unctis maxime Diblius contenta , 5 quaecunque numis v. i. nis assimilia oracula itidem deprehendantur . Multa

insuper theologia de qua nunc agimus, naturalibus disciplinis tractata ex ijs sibi asciscit. non tamen ut prorum priased extera, communiaque ab anci lantibus suppeditata, e quibus cum proprijs sublimem doctrinam dilatet. Procedit autem ita magna partesuti binis fidei a xiomatis pr*missis complexioncm concludat valde ii, dei dogmatibus accedentem cum ijs,que varijs inde gradibus nullius exteri admistione deducuntur. Veluti nocexemplo patere potest. Solus deus, nempe is , ac pr*ter eum nil quamuis absolutam , uti scientiae , perrum sectionem actu infinitam in se habet : quippe qum Ram i 'sacro testimonio ipse non habens finem , immensus

s.3. H d asseratur, condita vero omnia in pondere , numero,

di mensura, utique limitata disposuisse . At anima Christi creatura est, non deus; sicut & tota humanitas assumpta, cuius pars est . Animae igitur Christi persectio scientiae actu intermina non est . Ante- . cedentium priori assertioni a Quintiliano intentioni

appellatae stabilimentum divinae testificationis appo- a Cci sui,

345쪽

LIB. II . DE AVT. S. SCRIPT. CAP.f.

sui posteriori assumptioni explicationem. Illatae autem conexioni rursus si a litigatur,quecunque deus pater habet atque ita scientiam interminatam filio Christo este, ut ipsius ore panditur coplexio rursus colligitur, scientiam astu indefinitam Christo no secundum animam, sed iuxta deitatem,quatenus divinum Verbum est, ad-elle. Ad haec theologia pleruque procedit ex altero antecedenti fidei dogmate altero pronuntiato naturali, ut connexionem ex utroque consectam claudat. Veluti si decatur, Christus habuit dum vitam mortalem ageret, corruptibile corpus humanum: at id ponderitatem nactum est: Servatori ergo vitam agenti mortalem ponderitas fuit. Cui conclusioni si dein priiacti aliud subiungatur non modo fide constans assumptum, verum& naturale, coclusa inde complexio iugiter per omnes gradus respiet cum placitis naturalibus divinam autoritatem, v nde derivata est. Ac si adiunctum assertum naturale probabile tantum fuerit, deductum valorem antecedentium haud superans probabilitatem solum se tietur. Sin necessario certum illud sit,subinde que naturaliter evidens uti fidei dogma contra non evidens,licet certissimum sit: collectum ex ijs plane certum necessaria nexus consequentia evadet: quemadmodum & ex utris que fidei axiomatibus:evidens etiam emerget, cui principia evidentia sint. Hactenus itaque sacra theologia , prout superiori selici evidenti notitiae sub n istitur , scienti evidenter subsequentes principia con clusiones, absolutae scientiae perfectionem adipiscitur rprout tamen in viatoribus ad beatam patriam tendentibus comperitur , illic absolvendae scientiae inchoa

346쪽

phs non claro, sed obumbrato fidei lumine perceptis citra evidentiam, illinc manantia theoremata ij quatumvis certa, non tamen nisi pr(ter evidentiam, seu claram

notitiam deprehendere vatiant. Sacrq porro theologicqscientiae ordine deducta digestio, sicut & cuiusvis alius regularis disciplinae procellus, theoremata, quae argummentando probat,aliter atq; sua principia respicit, quavis sub eadem luce, obiecti que conditione cotineantur. Attendit physice quaecunque speculatur sub naturali luce,subiecti que cui attributa est,entis mobilis ratione sive prima primordia, sive theoremata inde fluentia, illa tamen habitu principiorum intellectu dicto protinus intuetur, haec vero habitu scientiae colle sta valore argumentationis, medio illorum illustrata. Sic sacra theologia complectens propria principia, & ex ijs prodeuntia theoremata, cuncta contemplatur sub dei ad eum que pertinentium conlyderatione, prout supernaturali primae veritatis revelatione generaliter panduntur, nempe beatis clarissimo gloriae firmine viatoribus sub obscuro fidei a primis ad ultima vim suam tendente. Sed princia pia ea ipso lumine spectat e vestigio, theoremata proce dentia per medium principiorum constantia sub idem extensum lumen cadere cernit: quamvis alioqui sine aliorum medio ex templo ipsa sub ea luce cotueri valeat. At in viatoribus principia illustrantis fidei habitu protinus sacra doctrina inspicit; inde propendentia,ductam theoremata scientiae progressu habitu que continuo attingit, non illico revelata luce fidei catholici, universo primordialia dogmata statim obtuente, licet per mediii principiorum piobata deductione theoremata radijs ex illorum lucediffusis non proxime, sed circumactu cor, Cc 3 tingat.

347쪽

tingat. Quoniam vero disciplint digestio potius est irumque ipia pr*stat, aeeritque, ' u a meorum quq sibi pr*ltituta supponit; sacra theologie scientia proprietheorematum est, quae collecta e principijs ratiocinationis e sicacia concludit; fides vero catholica generalium dogmatum autoritate divina revelatorum: quorum iubari cognato luce sua primitus cohaeret, ( ut adversa contra respuit citra syllogissinios & arsumenta; quamquam his med ijspi incipiorum energiae circun-sto fidei , divin*que autoritatis fulgore collectis conclusionibus sparsum splendorem pollerius communiacat. Hinc fit, uti sacre theologit theoremata & si non

primum proprie que sicuti propria principia, posterius

tamen, dc quadam tenus deducta vicinitate sub fidei autoritatis que supernq ditionem recidant: eo que propiuS , quo minus naturalium allertionum vel certissimarum admisceatur. Vbi enim antecedentia solummodo fidei dogmata sunt: in collectione tantum natum ratis ratiocinationis vis apponitur : prqter quam , ubi naturale assertum adiscitur insuper nativq lucis, ac rationis dilutior immistus vigor multiplicatur. Tametsi autem erroris periculum certitudo exacta excludit,eius nihilominus gradus sunt pro rerum varietate ipsam eo ficientium, ut quo quique immutabilior sit, eo pi Pstantiorem veri notitit certitudinem ampliori necessiatate pristet. Ita in fastigio certitudo divini autoritatis ac fidci locatur, naturalis vero cognitionis merq cum sensus, tum intellectus in sede infima: interiectarum autem ex utraque constantium ea certitudo potior est, cui tantum ex naturali ratione nexus consecutio planisiima immiscetur : diminutior porro quq pri crea placidii tum

348쪽

CAp. s. LIB.III. DE AVT. S. SCRIPT. ritum naturale permiscet Talium ehim evidentia no raro exilior est, quam ut plenissima comprehensione animum certum reddat, eo amplius, quod expertus se tal sum sepe , qum minimc putabat, vix potest in reliquis de lapsu non pertentari, esteque solicitus, que sacra divi-nt autoritatis anchora firmata non sint. Pro astertionum igitur huiuosmodi diuersitate adversantes errores varie censentur. Infidelitas fidei opponitur, cuius uni pluribus ve dogmatibus error adversus scienter admissus integri consensus pervicacia hqresis habetur et atque ita hiretica est assertio qui catholici fidei dogmatis certitudinem tollit a velut si Christum verum hominem certo non esse a quopiam assereretur, qualis assertio ab animo hiresi insecto solet oriri. Naturalis error asserto nativa luce noto contrarius est, ut si totum non maius esse sua parte diceretur . Theologicq scientit conclusioni error oppositus suam assertionem contradicentem non uno nomine insignit, ita ut sapiens hqres in proprie nuncupetur, ubi conclusio e fidei tantum dogmatibus conficiatur, erronea vero, ubi e fidei sacri, naturalisque rationis pronuntiati siderivata constetur. Prioris exemplum erit, Anim g Chri lii scientia interminabilis actu inest , cuius oppositam a stertionem eduobus fidei dogmatibus antea deduximus . Nomenclature autem causa consentanea est, quod talis proxime fidei dogmati non adversetur,urhqretica rigide dicatur. sed ex consequenti, circumituque, quippe cum iuxta dialecticet apertam vim ex utrovis antecedentium dogmatum assumpto adversam alteri reliquo astertionem hqreticam inserat, q uo merito haei e uni sapiens undique, uti trahens appelletur. Posse- 1ioris

349쪽

LIA III. DE AVT. S. SCRIPT. CAP.s.

rioris exemplum erit, Servatori mortalem vitam agenti ponderit;s non fuit insita iuxta corpus humanum asesumptum, cuius adversam assertioncm e fidei dogmate, naturali que asserto superius collegim us. Nuncupationis autem attributae causa qualitati eius consona est,

quod ea non modo fidei dogmati non proxime protianus ve adversetur, ita ut haereticae rigore censeri debeat, sed nec ita consequenter, ut ex utrocunque antedetium adiuncto cotrariam reliquo assertiorem haereticam omnino inducat. Intentioni namque apposito pro assumptione antecedente fidei dogmate, non nisi alteri naturali oppositum naturalis erroris infertur ; apposito vero

antecedenti naturali placito, collisitur quidem reliquo antecedenti fidei dogmati advertans assertio haeretica: verum no e solis fidei dogmatibus,ut vel haeresim prorsus sapiens proprie notetur, quin potius e naturali assuto, in quod inficiandum ex incommodo cosequenti resiliri valeat. Quapropter apte assertio talis erronea vocatur , quod vel errorem naturalem latius, vel fidei adversum invehat, quo claudicare magis assertor putatur, quam in ratione naturae cunctis evidenti hallucinari:eoque potius quam naturae, repugnare autoritati divinae, cuius vim conclusio resipit, ampliusque e duobus catholicae fidei praemissis illata. Utroque autem modo coclusa per theologicam disciplinam ecclesiastica definitio de qua suo loco inserius agetur,decernere suevit saepecatholici fidei dogmata deinceps tenenda, quq iam in principiorum ordinem de citero concedant. Tale est, Spiritus sanctus a filio tqueac patre procedit, contentumagnituita ijs unde neccilario colligitur, quae sacrae scripturaet stimonio traduntur,nimirum; omnia quaecunque ha-

350쪽

Synodus Collant s

CAP. s. LIB. III. DE AVT. S. SCRIPT. is

bet pater, mea inquit filius sunt: at Spiritus sanctus a patre procedit. Tale rursus, Christus habet duas voluntates divinam & humanam, ductum e sacrarum literarudogmate, Christus in sotina dei extans paria deo habes iuxta Paulum ac simul homo persectus debuit per omnia iratribus assimilari absque peccato: &assumptione naturali lumine cognita, divinat intellectuali sub I antiqpropriam voluntatem insitam esse, rationabili que humanae naturq propriam suam voluntatem inesse. Atqui catholicae ecclesiae nunquam theologiae scientia desuit. Eius enim primam originem apud sanctorum bibliorum conditores videre licet, qui ut et ipsius nobis documenta praeberent,ratiocinationum saepissime consequelas texuere, quamvis autoritas divina non minus cons ci uentia, quam antecedentia vel seorsim asserta certa redeteret. Dein iugiter succedentes eruditissimi saciae religionis proceres ab illis iacta eius leni disciplinae semina coluerunt,quorum ope adiuti scholastici vocati theologi cum primis divinus Thomas Aquinas discussione assidua, studio, industria que ipsam tandem in scientiae

artificium, summae que compendium redegere. Haec sacra doctrina interdum catholicae fidei dogmata mutuis cosequijs deducit, ut qui alterum admittit,erga collectum inde alterii s habiliatur: tanto que abest ut supremae autoritatis vim debilem ducat, ut potius ex ea in antecedente micante radios validos ad consequens usque

lustrandum statuendum que in animis producat. Sol vit praeterea divinae veritati adversantium argumenta etiam eorum qui nullum catholici fidei dogma concedant . utens ancillantium disciplinarnm naturali opera

pro comperto habens vero yerum non contradicere, ac

. . Dd subinde