Novi Commentarii Academiae Scientiarum Imperialis Petropolitanae

41쪽

minorem , ac in tubis eiusdem amplitudinis , quorum sectiones sunt quadratae. Tum vero diminutionem o tus aquae per quosvis tubos, siue verticales, siue ada riZOntem inclinatos , determinat, et in omnibus casibus. terminos, tam in longitudine tuborum , quam eorum gracilitate , efinit, ubi motus aquae ob frictionem p nitus coercetur , qui idem termini , cum per Xperimenta facile explorari queant, hinc maxime ideoneus modus obtinetur theoriam frictionis fluidorum per experimenta perficiendi. Hanc porro theoriam etiam adhuc imperfectam

pag. a et ad cursium fluminum accommodat Auctor, ubi obseruat, nisi pro data fluminis profunditate alvei

decliuitas certum terminum superet, aquam me stagnaturam : ita ea frict ionis mensura assumta , quZm Xpem rimenta nonnulla crassiora suadere videbantur, equitur, fluuium cuius prosunditas sit et pedum , fluere ccssare,

statim atque aluei decliuitas pro distantia Oo pedum minor sit quam pollicum sin autem prosunditas sitas pedum , ad fluendum sufficit , ut pro distantia Io oo pedum decliuitas semissem pedis luperet hic autem frictionis Cctus nimis, magnu esse idetur.

Addita est pag. 3 9 appendix de Ontibus sesentibus, eidem huic theoriae accommodata, et, quantum X illa fieri potest, dilucide monstrans , ad quam altitudines aqua in huiusmodi sontibus, cognita eleuatione castelli et amplitudine nec non longitud ne canalium sui sum proiicietur. Caeterum hic notaria maX me dignum putamus, effectum huius frictionis etiam a pressione

42쪽

sione atm ,sphaerae pendere, ita ut aucta atmosphaerae pressione effectus frictionis pariter augeatur . quare si aqua per canales ad blites salientes derivatur, singulare Jao phaenomenum locum habere debet, Vt aqua eoalitus proiiciatur, quo humilior stet mercurius in baro,

Denique pag. 82. prolixa tabula ubiungitur ex

qua pro data canalium longitudine et amplitndine ad quam ui aquae in castello altitudinem facile definiri potest altitudo , ad quam aqua sit ascensura, ubi in genere notasse iuvabit, quo longiores, simulque angustio, res fuerint canaleS, per quos aqua derivatur, eo maio-xem iacturam in altitudine sontium esse suturam. Ad sontes ergo salientes instruendos plurimum interest, ut castellum quam proXime constituatur , si, mulque ubi quam amplissimi adhibeantur. Verum, ut iam est monitum, haec Theoria adhuc emendatione indiget, quam vix ante cum successu suscipere licebit quam plurima noua X perimenta summa cura su sint instituta , quae ulterior inuestigatio omnino est digna , in qua tam Physici, quam Geometrae , Omni studio vires suas Aerceant.

43쪽

Explicatio experimenti paradoxi . dealcensu coni duplici spontaneo. Auctorem . . rassit. p. 389.

Et ascensus apparens rotae , Xibus conicis praeditae, aut coni duplicis, duobus planis inclinatis diuer-

gentibus impositi, mirum videatur phaenomenon ad primum intuitum, peritioribus tamen et attentius rem considerantibus parum negotii creare potuit perspicere, interea dum conus aut rota eiusmodi verius partes eleuatiores ascendere videtur, totius aggregati centrum grauitatis vere descendere , et inferiora petere Assere

re interim vix dubitamus, mancam suisse phaenomeni, cuius in plerisque Philosophiam naturalem explicantibus libris iniicitur mentio , Xplicationem , antequam eam quam hic orbi erudito sistimus, disquisitionem . Auctor instituerat. ure enim meritoque tali huius phaeno men explicatio desiderari poterat, quae non ilum generatim ostenderet, fieri debere , quae seri actu Xperimur, sed etiam , cur et quomodo ita fiat, distincte explicaret.

Praestitit hoc rassitus, et in eXpediendo hoc negotio sequenti ratione processit. Supponit plana di.

Vergentia , quibus imposita est rota , aut Onus horizontalia , atque tum inquirit in causam , cur prouolui iam debeat conus, eam regionem Versu , Versi quam plana divergunt. Concipit ea propter transire per rectam Nou. Comm. TOm VI e Orb

44쪽

horigontalem , cui incumbit conus, Ianum verticale , atque demonstrat, coni, per planum hoc , section , produci ellipii , cuius axis maior Oileonti parallelus, cuiusque centrum , puncto contactus ellipseo et rectae horizontalis, cui incumbit conus , verticaliter imminet. Q uodsi itaque diameter grauitati , iue Xi coni, per ellipseo centrii transiret, suffultum censendum esset coni centrum grauitatis. Hic autem res aliter se limbet. Constat nempe ex geometricis considerationibus in dissertatione prolatis, centrum ellipseos in Xin coni, e quo secatur, non cadere , unde liquet, eo quem conssideramu casi , centrum grauitatis coni non suffultum esse , mirumque non est, quod actu prouoluatur conus, ea partes Versius, Versius quas centrum grauitatus

ipsius a libero de ensu non impeditur. Postquam ita generatim ostensa haec sunt, I. stinctius experimenti theotiam disquirit Auctor, momentum, quo ad descensium sollicitatur centrum grauitatis, aut conus ad motum rotatorium, inuestigat, lineaeque, per quam durante prouolutione, centrum grauitatis eoia descendit, inclinationem ad horizontem determinat. Ex his tandem immediate deducitur, quantum rectae: horigontales, quibus incumbi conus eleuari queant, an, tequam rotae prouolutio et apparens ascensus sistatur.

Plena si omnibusque numeris absoluta suppeditatur huius phaenomen explicatio , quam eo magis luce publica dignam existimavimus, quod aliqui Physicorum, interque eos perspicacissimus es uillierius, in eodem hoc negotio, inseliciter versati sint, prout sub differta tionis finem v tius demonstrat.

45쪽

Sectori Catadioptric . Auctore Ioli Andr de Segiae p. 399.

Ex quo Ill Segneris Academiae nostrae nomen dedit, merito gratulamur Commentariis nostris , a tanti viri claritate laudes, ab acumine autem eius et in publica commoda peruigili diligentia bonarum artium incrementa. Descriptio Sectori Catadioptrici, quam hic damus, ordine prima ab ipsi, cum Academia communicata lucubratio est. Suum quidem non dicit, quod hic describit instrumentum coutractione tamen molis illud eo redegit, Vt vix commodius aliquod cognitum sit, ad peragenda Varias operationes, quae alias non sine labore ac dissicultate perficiuntur. Descriptionem instrumenti hic non suseipimus, qui , nisi ad delineationes recurrere velimus, vix intelligibilis oret. Hic solum annotamus , gerere hunc sectorem arcum circuli , non nisi decimae sextae parti totius circuli peripheriae aequalem , quo non obstante omnes anguli eius ope dimetiri possunt. Perutilis erit uector hic Catadioptricus peregrinatoribus eruditis , Ut instrumento hoc, quod absque incommoditate cum portare possunt, admodum expedite positione locorum ex longinquo conspicuorum , capiant, sicque geographicam regionis alicuius deseriptionem perficiant.

2 PHYSICA

46쪽

Obseruationes botanicae et una Iridis multiplicis. Auctor G. B. Bulssinger P. Or.

Heroicis tantum ingeniis datum est, limites cognitionis humanae , certis obiectis alligato perrumpere, et in pluribus doctrinis , quae nihil inter se commune habent, eadem facilitate versiari. Non diffuteor equidem, structuram et Vegetationem plantarum multa offerre Philosopho non indigna , nec miror, si naturae scrutatorem cupido incedit, ea . quae in compore animali fieri videt, in plantis quoque experiri.

At quot non aliis studiis distentus sui Bul gerus ἐProfunda Mathematum scientia et Physices Xperimentalis amplificatio totum illum , cum hic etropoli degeret, occupauit. Reversiti in patriam Theologiam professus est , Architecti supremi bellici munus per ali, quot tempus non sine laude sustinuit, tandem in consilium regiminis Ducatus Virtembergici admissius , eum se gessit, ut qui tota vita sua nihil praeter doctrinam politicam exercuisset. Hoc non obstante Vir illustris, quo erat ingenio felicissimo et nullis limitibus circumscripto , quandoque , si non data opera , aliena recrea tionis causi. in amoenissimum Florae campum descendita

47쪽

dii, et ut olim Academicus Petropolitanus de Tracheis

plantarum in melone, nec non de radicibus et foliis Cichorii v. Tom. IV. et . vet. Carment. commentatu erat, ita paucis ante obitum mensibus opeselam, quam hic damus, conscripsit et Academiae nostrae consecrauit. Damu eam hoc sine, tum ne quid immortalis viri laborum intercidat, tum V ii , qui curiosis obseruationibus delectantur , in nostris quoque Commentarii reperiant, quo animum pascere possint. Obseruationes botanicae sunt sequentes: I. Fructus

proliferi et frondos. Post collecta ex variis Auctoribus

fructuum proliferorum exempla , describuntur quatuor pira, nouis ructibus et frondibus oecunda a Malus satiua, cum fructu sorifero. Vt ex allegatis piris prodiere frondes , ita hic frondes ex malo ortae procrearunt flores. a. Flos rosae prolifer et frondosus. Huius generis plura exempla e scriptoribu Varii allegantur, et distrimen inter singula notatur. Accedit p. a. o. obseruatio Iridis multiplicis cui praemittitur numeratio exemplorum, ab optimae notae Physicis de hoc Phaenomen evulgatoium.

Bul gerus Iridem unam quintuplicatam vidit . reliquas

tres triplicataS. Notandum autem , ridum loco ipsi quoque Onas colorata venire , quae quandoque Iridi primariae interius contiguae subobscure conspieiuntur et sere semper adparere debent , dummodo satis clara luce splendentis solis radii, in atram nubem densemque pluviam incidentes, vividam Iridem efformare possint, cuiu sui iaciens Xplicatio, principiis a

summo erutono pl. L. II. P, IV euolutis , innixa e 3 apud

48쪽

apud Auctores Physicos passim occurrit unde quoque dubitari licet, utrum recte satis de his onis sentiat Ill. Auctor, qui istas pro coronarum aut halonum por. tionibus haberi posse existimauit. Recordamur etiam hic Petropoli aestate annix s . Iridem tripli em diuers tempore a Viri Cl. Zessero et epino interuallo aliquot hebdomadarum conspectam fuisse, ubi tamen tertia Iris reliquis non fuit parallela , sed priores duas oblique intersecauit. Tribuunt autem hoc phaenomenon Octissimi obseruatores cum alleio reflexioni radiorum solis a quieta superficie stagni aut fluuii orta eri sub hac enim pondisi pote que illud se vidisse testatur.

Obseruationes meteorologicae in ii- versis Sibiriae locis factae , in ordinem redegit, animaduersionibus illustrauit, et consectaria addidit. Auctore I. A. Braia P. 25.

Inter uetus itineris Sibirici a b. melino Xantlati,

non postremus censiendus est , quod ubicunque locorum aliquam moram fecit , Obseruationes Meteorologicas instituit, et institutas in praecipuis Sibiriae loci per alios obseruatores continuari curauit. Observationum ab ipso melino consignatarum rationem hoc

loco aeddidit iraunius l. non quidem omneS, quod

49쪽

quod nimis longurii suisset, repetendo , sed obseruatio

nes singulorum locorum inter se inuicem comparando, et sub quibus aeris lacumstantiis maximae minimaeue altitudines barometricae , nec non calor summus, fibgusque unamum , quolibet tempore et loco acciderunt, excerpendo. Notatu hic dignam iudicamus confirmationem frigoris summi sub initium Anni 1 as a Gmelino in urbe Ieniseis obseruati, quia cum . Vir

in praefatione ad Tomum I. Florae Sibiricae menti nem eius iniecisset, increduli nonnulli Xtiterunt , tantum rigoris gradum dari posse dubitantes, ideoque ob-1eruationem Vitio laborare suspicati sunt. His autem nunc reliquis obseruationibus a Cl. Braunio allegatis omnis scrupulus eximitur, desque melini eo quoque

contfirmatur, quod praeterit anno 1 6O si non m

iorem , saltim parem, frigoris rigorem in suecia observatum fuisse , noua publica nunciarunt. Deinde notari meretur depressus arometri status, illi, qui in ummis Alpibus obseruari solet, non absimilis, quem patentes campi Mongolenses in vico Machia , Russorum cum Sinensibus mercatura celebri, ostenderunt, Quod cum hic loci obtineat, quae non erit soli leuatio ad intessuuiorum Selengae , Orchonis et Tolae , seu in mediis mong tensium desertis, unde haec sumina profluunt ἰHoc certum est, rudera diluuii niuersialis, aut nulla, aut dubia, ibi obseruari. Et desectum aeris densioris omnes, huic adsuetos, mox sub ingressiim in istas regiones sentire et aegre ferre, melinus in descriptione itineris Sibirici Tom. I. p. adnotauit. Iactura observationum thermometriearum ciuic arainoiaren2M anni

50쪽

1 3 et conspicua, dolenda quidem , ob hiemis

asperitatem totam tunc Europam occupantem , at non

irreparabilis est, quia suppetunt obseruationes eadem anni tempestate in proximis urbibus Tomsh, eniseishetractuet habitae, ex quibus colligitur , hiemem plus solito rigidiorem in Sibiria obsieruatum non esse. Dum Obseruationes Meteorologicae ab aliis obseruatoribus per Sibiriam institutae in posterum ab Academia publicabuntur, accipient etiam melinianae quaedam supplementa , quae Cl. Draunium, dum has uulgaret, flugerunt. EXtant enim praeterea ab ipso melino consignatae obseruationes eteorologicae annis 1 a et 1 3 . in itinere a Weria urbe Casaniam , cum naue in Volga fluuio veheretur, deinde Casianiae , Catharinopoli et obolii, et denique anno II et Tumeni Turini et Erchoturiae captae.

ASTRONOMICA.

Inuestigatio ParallaXeos Lunae, observationibus aliquot si Petropoli itin Iromontorio bonae spei ex compacto habitis, inniXa. Auctore A. N. Grilcho . p. 93.

d in promontorium bonae spei ad capiendas pro Parallaxi Lunae obseruationes prosectus esset Celeb. nostri