장음표시 사용
291쪽
Iuntatis, & inquietem animi. Mala, quae a rlibero aliorum hominum arbitrio dependent, rvel talia sunt,ut ad ea inferenda homo ille ius i& potestatem habeat, vel talia, ut proveniant fab eo, qui talem potestatem non habet. fIX. Igitur vis est, quando mala, quae metuuntur, proueniunt ab eo, qui non habet potestatem inserendi e. g. a latrone. Con- itra obligatio est in reliquis metus speciebus. Inde oritur diuisio obligationis in internam t& externam. IX. Obligatio interna est cum homo, Cuius voluntas alio inclinat, metuit grauiUS -- lum ex naturali connexione Oriundum. O, iligatio exterea est, cum homo, cuius Voluntas alio inclinatur, metuit grauius malum ata, libero arbitrio eius dependens, qui potestatem habet talia nferendi. Facile hinc patet, quod obligatio is tib. ι. sistit. Luri ri divin. c. I. n. IF . SD definita sit obligatio non in genere, sed obligatio saltem externa, & quod obligatio interna sit vinculum voluntatis ae que forte si non Ertius , quam obligatio externa. Imo prudentiores sunt, qui obligatione interna duce actiones instituuntas , quam qui externa, secundum dictum: Oderunt peccare mali Sc.. g. XI. Id tamen notandum, homines o
ligatione interna ct actionibus suscipiendis
292쪽
reprimi non solum, si malum naturalem Connexionem cum sua actione hahens quod me tuunt) sit verum malum, i. e. inquies animi, sed & si sit saltem malum apparenS Ita V. gr. si ambitiosus irritetur ad libidinem valde, re-: pr itur eius actio saepe non ex fuga inquie tis, sed ex metu contemptus saltem humani, aut, si auarus irritetur,ex fuga damni &c. Vnde dependet discussio dissicilis alias doctrinae
de Conscientia erronea, quam tamen prolixius excutere huius loci non est. Iam enim γ . in viam. Confer. g. ε)g. XII. Itaque Dogmata cum directo non obligant, Dustra quaeritur, an intendunt obligationem externam, an internam. Si tamen sunt dogmata de moribus, simul habent naturam consiliorum. Consilia & monita, intuitu eius, qui consilium dat & monitum, intendunt obligationem magis internam,quam externam. At mandata & praecepta Regum S Dominorum) item pacta magis obligatior nem externam, quam internam. - β. XIII. Porro quia omnes regulae actio- um humanarum respiciunt,aut respicere debent utilitatem hominum; Consilia, item mo- nita & dogmata moralia respicere debent ex natura sua utilitatem eius, Cui dantur , Mandata & praerepta dominorum natura sua respiciunt
293쪽
a66 Oss. XXVII. NATOA LEGIS initio διπλευρα, respiciunt utilitatem utriusque, reliqua,ut eκ iure notum, vel primario Vtilitatem dantis ut mandatum, vel accipieutis, ut donatio, Commodatum, mutuum &C. g, XIV. Leges Politica in Republica Democratica obligant per modum sponsionis Ma tuae, ergo debent respicere utilitatem Com munem. In Republica Aristocratica oe Monarchia non absoluta, quia ibi Magistratus &Princeps debent esse Patres patriae, etiam debent leges intendere utilitatem Communem. At in Dominatu & imperio despotico seque a mandata & praecepta domestica Dominorum primario respiciunt utilitatem Legisla
g. XV. Ex dictis iam extrui sacile possunt
definitiones. Lex pro dogmate morati aCCepta est regula achium moralium spiri 9 3.3 a praeceptoribus ride f. . propofita auditori-hus, ut intellecta utilitateeius, intrinseca ob- ligatione Cogantur,actiones suaS secundum, illam regulam instituere vid. g. s. M. V.) C-- filii sere eadem definitio est, vid. s. ra.) nisi quod dogma sit praeceptorum, consilium arsit tem quorumvis suid, s. .) & quod Consili vim magis detur de actionibus singulis,dogma de uniuersis. Monitum eodem modo definiendum, ut consilium, nisi quod illud sit magis mirum. N quod monitum tendat etiam ad
294쪽
ligationem externam , si liberi monitis sponte obtemperare nolint. rid. g. .
β. XVI. Praeceptum stricte dictum est regula actuum moralium, quo dominuου vel Rex ab istin obligat seruos & ciues, ut actiones 1lias secundum eam sub metu poenae instituant ad utilitatem praecipientis, vide numeros sepe citatos, o adde n. I . Praecepta patrum & praeceptorum eodem modo definienda, nisi quod haec respiciant utilitatem filiorum&a ditorum, rid. 3. υ.J Lex stricte dicta seu praeceptum reipublicae est regula actuum morali . um obligans subditos, ut metu nullitatis vel coactionis iudicialis vel poenae actiones suas et i secundum eam instituant ad utilitatem Com. munem, vel stegis in Monarchia absoluta. i f. XVII, Pactum est regula actionis moralis, qua contrahentes ut pares considerati obligantur sub metu coactionis iudicialis vel belli, ut promissa impleant, vel ad utilitatem Communem, vel Vmus ex contrahentibus secundum variam pactorum naturam, vid. g. b.) Mandatum vel pro lege sumitur, vel pro pacto. Et ergo eadem est mandati definitio,
j quae legis vel pacti. λ . . ' .
g. XVIII. Nihil addendum est, quam ut obstationem externam adhuc distinctius consili deremus. . Malum illud extrinlecus adueniens
295쪽
α68 ops. XXVII. NATOA LEGIsens, a libero tamen hominum arbitrio dependens, quod in obligatione externa metuitur, est vel metus frustraneitatis, ut ita di-, Cain, vel damni in re familiari, Vel poenae.
g. XIX. Omnis actio est propter finem, &homo adeo intendit, ut nihil agat frustra,-- . de Respublica dum negotiis quibusdam perleges formam praescribit, metum simul adiicit nulli istis subditi non instituant actiones secundum illam normam, ut in pactis , testamentis &C. Porro qui alteri damnum dat delis is,vel violatione fidei, aequum est, Vt damnum illud datum resarciat,etiamsi ille inde nullum acquisiverit lucrum, ac sic rursUS damnum patiatur in re sua familiari. LegeS. ergo humanae metum talem inc9tiunt subditis, & damnum datum restimant quod tamen non poena, sed interesse est) & restitutionem eius judiciis exequuntur. Quia tamen sponte debebant a delictis abstinere & pacta servare,& adeo delictis di violatione fidei incommodant rempublicam insuper poena per leges
dictatur delinquentibus , & qui dolo nimis
aperto fidem violant. 3. f. XX. Inde patent diuersi obligationis exiserenae gradus & effectus legum politicarum diversi. Metus nullitatis in au est, metus damni grauior, metus poenae adhuc grauior. Et quia pinnarum una altera grauior est, inde
296쪽
& metus poenarum suos diuersos gradus h
g. XXI. Lex igitur humana 'Hyὸ dicta & eon- lio & monito item dogmati morali &pacto opposita, in eo a consilio, monito, & dogmate mΟ-rali differt quod haec operentur saltem Obligationem internam; lex producat obligationem externam. A pacto differt,quod pactum sit ii ter pares, qui vel superiorem habent, unde paruam producit actionem, vel non habent, unde oritur ius belli. Nisi pactum transferat imperium in alterutrum paciscentium, tum enim ex natura huius pacti intuitu infe-aioris nulla producitur coactionis species,
quae actioni vel bello sit similis, quia haec cum impcrio non potest subsistere : san pactum
tale producat metum nullitatis,id est, ut imperans, si ipse pacta non seruet, amittat imperium, societas soluatur, quaestio est altioris indaginis. Res ex natura societatis dominicae diiudicanda. Et in applicatione ad societ tem ciuilem media via inter sectas Machia- vellistarum , & Monarchomachorum est
quaerenda.) Ast intuitu superioris qua talis, Coactio oritur, quae tamen nec actio iudicialis est, nec bellum, sed poena. g. XXII. Lex autem qua pacto opponitur) semper est actus superioris ius puniet
d. iudicialiter cogendi, & annullandi habeno tris
297쪽
27o oss. XXVII. NATURA LEGIS tis. Legis ergo humanae pirtutes immediatae suntpraecipere & vetare. Mediatae & consequentes, per Magistratus punire iudicialiter;
cogere, aut annuliare actiones contra leges.
s. X XIII. Ex his patet,Legem poenalem esse quidem speciem legum eminentem, legem exequentem coactione judicialii aut annullantem esse species inseriores, sed tamespecies, quia cum Coactione Coniunctae. In de caute eXponendum quorundam Politicorum dogma,quod omnis Lex proprie dicta rib
g. XXIV. Falsum etiam illud, ni fallor,
Hobhesii, omnem legem natura sua esse dissu
Etitiam & sensum habere aut hoc fac, aut poenam patere. Nam Lex poenalis disiunctiva non est, quia, qui poenam patitur, per passionem poenae non acquirit ius & licentiam in posterum contra leges peccandi,sed tum poena augetur. At in lege disiunctiva,v. g. nemo curru vehatur, nisi qui vel semel vel si1n-ylis annis) tot aureos pendat; licentia a quiritur alterutrum faciendi, nec finis est, ut metus incutiatur. Vnde leges hae disiunctivae sunt leges impropriae dictae, & saltem iata dicuntur, quia a superiore proponuntur Per promulgationem. XXV. Denique lens virtus non est permurete. Et recte Gmtius: permissio non est
298쪽
est legis actio, sed actionis negatio. Permis sio etiam non est regula actionis moralis, qui tamen est conceptus generalis legis quocunque modo sic strictae. yide supra g. s.) Orta autem est diuisio Legis in praecipientem & permittentem ex confusione iuristi legis. Ius est vel permissiuum v. g. dominium, patria potestas i. e. attributum personae, vel praeceptiuum l. e. Lex. Confusio illa maximam partem debetur interpretibus Iuris Romani & fundatur in I. Legis νirius . de LL. XXVI. Iam ad Leges diuinas. Voluntas Dei quam manifestauit hominibus, debet
utique esse norma actionum humanarum, 'Sed hoc saltem inseri Conceptum Lin generalem, quatenus a dogmate morali, consilio,
monito, pacto, & lege stricte sic dicta praescim
g. XXVII. Haec voluntas Dei vel est rationi hominum inscripta, vel a Deo publicata per scripturam. Inde diuisio Legis diuina in legem naturalem & positivam. At per hanc obseruationem iterum nihil specialius inferturis sed manet adhuc conceptuS g ratis. g. XXVIII. In his ergo conuenimus cum communi doctrina. Iam Vero quaeritur; Lex diuina, quae vel naturalis vel positiva est. aut an lex naturalis in specie vel lex possititia in specie dicatur δελιουπωπαΘως de consulo, an de
299쪽
2 a Oss. XXVII. NATvRA LEGIS depacto, an de moniso, Vel de dogmate morali, an de lege sis mini a vel politica) stricte dictaΘg. XXIX. Deus intuitu hominum proprie nec consiliarius, Iuc pater, nec doctor nec Rex est, omnia horum vero de Deo praedicantur per similitudinem. Considiarim&Doctor est, quatenus homini semina doctrinae moralis & prudentiae consultatotiae indidit. Pater, quatenus Creaturis suis maxime autem homini & esse dedit & bene esse, & quate Sest autor omnis boni. Rex est, quatenus leges poenales publicauit & per Mosen populum Israeliticum rexit. s. XXX. Pacti vox de voluntate Dei non nisi valde improprie praedicatur, I. quia pacta fiunt inter pares qua tales, at Deus quando pactum init cum hominibus semper retinet CORceptum superiorisi; h. e. vult hominem sibi obligare,non vero se homini. 2. Homo vero iam ante pactum erat obligatus Deo obligatione intrinseca, quae non augetur per P ctum. 3. Quae Deus promittit . ea ob sanctitatem suam non potest non seruare. Vnde homo in DEm fidens non oeus habet promisib, quia fleatitudo necessario est Connexa Cum vita virtuosa. Homo autem Deo dissi-Gens nullum ius acquirit in Deum per hano Promissionem. Quia tamen Deus scepe in
kripturis mentio m facit laederio cum N
300쪽
ucho,cum Abrahamo, cum populo Israelitico per Mosen,& Qedus species pacti est, inde potest etiam pacti vo de voluntate Dei suo modo praedicari. g. XXXI. Illa tamen obseruatio est probe notanda, ne, quod nonnulli ex nouioribus Theologis,& Putandormus etiam in operedishumo, item Huberus peculiaribus dissertatio nibis de foederisin re testamentis fecerunt, quaeramus illustrationem doctrinae de oeconomia diuina ex natura pactorum, utpote quae ma
gis ob tot differentias obseuratur, quam illustratur. I. XXXII. Nam in scripturis,quantum memini,nunquam dicitur, inter Deum & Mamum pactum & stedus intercessita: & magis explicatur voluntas Dei Adamo manifestata ex natura consilii& moniti, quam ex natura pacti. f. XXXIII. Foedus cum Noauo & - hamo initum' similitudinem saltem quandam cum pacto habet, sed valde remotam, tantUm abest, ut ex natura pacti negotium istud doctrinaliter possit exponi. Idem est,ac si monita patris, quibus promissiones beneuolentiae iunctae sint, foedus dicere & pactum velim. Magis enim retinent naturam monitΟ-rum & consiliorum, &ex horum doctrinae , selicius explicantur, quam ex natura pacto