장음표시 사용
151쪽
Fides enim euilibet homini est necesssaria,cum sine
F έe ea peccata non remittantur nec Deo quis placeat. E
Gobco Pr, cles 1.Heb 11.&initium est gratiae,&causa vitae aeternae,ac ordinatrix, dispositive, & sundametaliter. Heb. Mebet, o 1o.Gal. i. i. Ioan . s. Maxime vero Prin .pi est necessa- quid de e . ria,ut coguoscat eum se b quo eit,cui seruiturus est. ασοῖ t τε de mine fidei cognoscendo Deum esse, & hunc unum in ι-t, - cst essentia, ac trinum in personis, aeternum, immutabilC, a se . . infinitum, simplieissimum, in rebus omn)bus existentem, potentissimum, tutium,misericordem,omni scietem,omnibus prouidentem, & huiusmodi, de quibus. dixi Tomo I. sub traist. de Deo, & consentiunt etiam ethnici,quod sit unus. Tacit. lib. s.hist immutabilis, aeternus,& immbrtalis: ut ibi dicit,omnia sentiens,ut dicit Cic. lib. I . Tusc.Omnipotens, immensus, ut dicit Ouid.lib. 8. Metamorph. iustissimus. Plato in Theetet
omnia videns. Ouid. lib. I 3. Metamorph.& Sen.ep. 84.
iudex,& vindex omnium. Sallus .ad Caesar. omni u gubernator. Horat. 3.Oda.& Cic insomn. Scip. Cui tanquam supremo omnis domino culius interior, & exterior debetur, ut dixi tr. de Christo Domino, sub cap. de Adoratione.quae Religionis etiam nomine appellatur,qua vita constat, ut dicit Plin. lib. I .hist. nat. & ad eam omnes mouentur, ut dicit Cic.lib.1. in Verrem. . N Philo.ad Gaium,qtiem omnes colere defient: ut dicit Liu.lib. s. in omni fortuna: ut ait Tacit.lib. II.Ann.& Cie. de nat Deor.lib. II. optimus enim animus, pulcherrimus Dei cultus est, d.Seneca, post sacro quos citau i ἐ.tr. de Deo : sic tamen, ut Religio non vergat
in superstitionem, de qua dixi in lib.de Casib. reserti. Lde superstit. quae religioni est aduersa, ut dicit etiaΤacit. lib. s.hist.& Lio. lib. . qua imbutus, nunquam quietus est : ut dicit Cic.lib. i. de Finibus.post sacros, quos d.casu citaui. Hanc ergo fidem Princeps ampi
152쪽
piturus est,& cui bene non seruitur, nisi sciatur eius voluntas,quam, non nostram sequi debemus; Fide vero cognoscitur nos iasi habere dominium rerum, quas .
possidemus,sed ministerium,ut inde discat ne a mini serio transire uelit ad dominium, & ne in hiii sequatur propriam uoluntatem,sed Dei glotiam, sic operando, ut domino omnium rationem redditurus, & s dominus illa sibi abstulerit,dicat cum Iob: Dominus dedit, Dominus abstulit,& pauperibus liberalitatem exishibeat; Fides etiam ostendit iustitiam in subditos exercendam cum misericordia,& alia multa, & in Plincipe magna esse debet, & viva. Iacob. 1. Tob. 2. vi pluribus probat D. Tho.lib. a. de erud. Princ. c. 2.& 3. quiti omni conatu curare debet, ut a subditis catholica fides custodiatur, ut infra habetur. spes quoque ineue Principi debet, eum sit euilibet homini necessaria. Ps. 3 3. Beatus uir. qui sperat in eo. βδProu. IO. Threu. 3. Rom. 1 2. & maxime Principi, cum Spei Pri se ac subditos regere habeat, se uero regere non suffi- cs riciat, ac nec recte cogitare sine Deo. 1.Cor. 3.& Dei sit pianst inefetiam cullodire linguam. Prou. 6. ac corpus, unde O- δε ιιον. portet infirmitati humanae diuinam omnipotentiamasi ociare,spe frma ei innitendo. Ps. 1s. insum ciens est etiam ad regnum tuendum absq; Dei auxilio. PLI I 6. Nisi Dominus custodierit ciuitatem: frustra uigilat qui custodit eam, fugiendo desperationem Gen. . &nimiam confidentiam sui,&aIiorum.Is. s. a . 29.&36. nec in diuitiis confidendo.Eccl. 3 I. I.Tim. 6. cum uix custodiri possint in arcis munitis, & ideo securitatem dare non ualeant quam non habent; ad Deum in tribulationibus confugiendo, qui auxilium praestat se inuocantibus. Esther I . Iob I 3. Psal. 26. Amor quoque,& charitas Dei, ac proximi Principianelle debet,ad quem consequendum, sapientia con- Amor, va
mansuetudo,quae multum assimilat Deo. Liberalitas, Dei, et pro
153쪽
xi qua Deum imitatur, qui omnibus tribuit, & maximδfi pauperibu, largiatur, humillias, ut David suit. Ro-M man. is. Dilectici Dei, diligens enim Deum ab eo diligitur.' temporalium c intemptus a cognoscetur ver4quδd s rinceps diligat Deum,si de eo libenter cogitat, si diligit quem credita Deo diligi, &econuerso, di pro Deo libenter patitur. Eecl. 2. Sc erga loea sacra amore assicitur,& Dei mi ultros. Lucae 2. Eccl. 7. Matth. Io .si labenter d Deo loquitur, & de Deo audita memoriatretine. ,& libenter pro D O donat, & seruat eius manis dati Cumq, charitas bipartiis sit,debet bonus Prin-eeps proximos, & homines amve Luc. I Q. Mati. 22. Ioan .rs. Sc H. eum id ex praemittis, sit Dei praeceptu, di naturale cum homines eiusdem lint lpecie ,3c omne animal diligat sibi simile,& quod omnes simus fratres m Chri ito, participe, donorum Dei corporalium H spiritualiu in , dc eandem expectantes elicitatem, x etiam exemplum Christi, ae Sanctorum ad id inci- tare debet, Sex aliis, quae docet D. Thom.lib. I. de eis
ao Timor quoq; Dei inesse Prineipi debet, cum sit in immor Dri tium omnis sapientiar. Prou. 2. Eccl. i. & durum iudiae incipiis eium fiat iis qui praesum. Sap. 6. cum ludicentur pro se aiset, se, & aliis, quorum eo tam gerere debent, dccum illiso r. bonum praebere exemplum debeant, ut pluribus do-eet D. Tho. loco cit e 8 Sc '. Conscientia quoq; recta Principi adesse debet, quae est a diu, sin seresi, , & dicitur a Basilio in principio '. ' Prouerb. naturale iudicatorium,&a Damasc.lib. 2. de Σιρο - fide. e. ia. lux intellectas noliri.&ab Origene, paedago or giis animae foetatus,quo separatur a mali , & adhaerer bonis lib. 1. in ep. ad Rom.& nobis inlita a Deo eii, ut aῖnouit etiam Cic.otat. pro Cluentio. vi flagrum post V peccatum , qua seeleris magnitudo dignoscitur, ut di
eit Tacit. lib. I . An n. & fraenum ante peccatum, ut Se-
154쪽
hominem quiete vivere etia in aduersist vi dicit Issia solitoq. I I .ut contra, mala,etiam in solitudine angit: ut dicit Sen .ep. 3. 8t 98. 8c neminem fallit,ut dicit Salluo
ad Caes.& vermis est animae non contemnendus, ut ait Sen. d. ep. 43. & rodit animam errantem, ac tortori suis
biicit: ut dicit Sallus .in Catil. Qua edoctus Princeps diseet ne sic circa alios occupetur,ut se deserat, sed seipsum scrutetur, Sc videat an si sine macula, cu teneat locum eius qui omni caret macula,vel an in eo sit superbia, auaritia,luxuria,gula,loquacitas, Rhuiusmodi, ut dicit D. Tho.erud. Princ. lib. 3.c. I.& 2. cogita dod. frequenter quis sit,scilicet homo,& proinde mortalis, , ne tumeat; quis 3ζ qualis, idest Princeps,& proinde humilitatem sequatur, quae eum commedabilem reddisii , teste Bern. lib. de consid. & benignitatem, mansuetu tudinem, pietatem,sapientiam, bonitatem,& alias vi tutes,ut ibi dicit eap. 6.non ignorans Principatum esse magis timendum, quam appetendum ob curas quae ibium consequuntur, & onera grauia ipsum possidenti . incumbentia, ut idem pluribus probat d.tr. lib. I .c.Io Lenitas etiam eum seueritate Principi est iungenda,quae est reuerenda quidam amplitudo ob meritum Lemt , revirtutum,vel praeclarae alicuius qualitatis, quae ad fide si rit ,saciendam requiritur, ut dicit Cic. in Top. & maxi ut G Pr n- me in re militari,ut idem dicit,pro lege Manil.& hane cf. πιν gignit morum grauitas, si tamen inde absit tristitia, &-- arrogantia,ut dicit Tacit.lib. 2. Ann.vel si corpore quis si procerus,& verbis magnificus: ut idem dicit lib. is. 'vel ex recessu,cum continuus aspectus minus veredos homines ipsa satietate faciat,ut dicit Liu.lib 3 1. & Tacit. lib. I. Armat. & etiam ex imperi j seueritate, cum assidua lenitas contemptum inducat: ut dicit Salluit orat. Lepid. impunitatisque spes inducat maximam peccandi illecebram,ut dicit Sen. lib. I.de clem.& Cic. pro Mil. cum is non timeatur cui constrictum est ferrum, ut ibi dicit, quae tamen seueritas in tempore lin1 1 ad-
155쪽
adhibenda,& ex eausa honesta, scilicet gratia Reipuo blitae seruandae, ut alii metu suppliciorum a malo auo
centur; sic tamen, ut nocens ultra meritas poenas non
subeat, ut inquit Arist. ib. Io. Et h. c vlt.& Cic.lib. 2. Lfie.&etiam temperate, R eum intermissione seueritas est exercenda, cum parcitate poenarum magi, ciuitatis mores corrigantur, ita ut qaoties fieri licet, poena ad paucos,metus ad omnes perueniat: ut dicit Sen.lib. I. de elem. Cic. pro Cluent. & in Uerrem.
Constantia praeterea in regimine requiritur, statutas leges no immutandor ut inquit Alcibiad.apud Tu-eid .lib. s. nisi vis eis desit, tunc etenim protinus sunt mutandae,ut dieit Tacitu ib. 3.his . rectas tamen no immutando. Quinctil.lib. 3 instit. Tacit. lib. I s. Ann. nec alias nisi necessitas,vel utilitas id poscat de lib. r. hist. idque lente, ae per gradus, nec omnia simul, 't dicit Cie ad Attic tib L.e. s. & Tacit.lib. I. Annal. Princeps quoq; adstricta debet uti serma imperii, cuncta ad se
natum non reuocando, ne Principatu resoluat, grauia tamen consulendo, ut supra, ut cuncti sciant eum esse a quo pendeant omnes,licet consilia non sint spernenda, ut ait Tacit.lib I.& L. Annal.totam tamen potestatem aliquibus traditam simul non tollendo, sed per ambages, ut dicit Arist.lib.I. Polit.c. D. ubi damnum
Potentia etiam Principi est necessaria ad sua conseruanda,& aliena iuste acquirenda,quam opibus acquiret, cum sine iis nil fiat quod opus sit. Demost h.Olynth. I.& neruus sunt Imperit,ut dicit Arist.lib. 2. Rhet. c. I 6. his enim milites acquirutur, & urbes,& oppida, iuste tamen id eli fiendum, ut dicit Cic. lib. h. in Verre.& lib. r. ad Attic.e p. I a. & armis,ut dicit Tacit. lib. Irin n.& Liu .lib. 3o.& consiliis, sine quibus arma inualida sunt. Taedib. I. Ann.arma enim nisi provide non sunt inserenda.sen.lib. I.de Ira. & cum modo, ne dum ad culmen venire cantendit, una cum ramis,quos cor
156쪽
prehendit,descendat: ut dieit Curi.l . . modum vir hus suis imponendo,ut dicit Valer.lib. .c. I. Parta i meri portub seruando, quam noua acquirendo,cu priamum dissicilius sit,ut dicit Curta ib. . Flor. ib 4.c.vita sceni in testudo intra suam domum tuta est, cum exit, omnia patitur aduersa, ut dicit Liu .lib. 3 . Socii etiam potentiam iuuant, cum vicinis,& longinquis iusta foedera sanciendo, ut dicit Arist.Rhet. ad Alex .c. vle qui viribus,S loci opportunitate polleant: ut ait Lucanualib 8.& ubi pares potentia inter se contendunt, melior est sociadu,, si dispares potior, nisi ratio aliud suadeat, ut dicit Tac. lib. .hist. Iuuat imperium prosperus et rerum euentus, si tamen a Deo id detur,alioqui tim dum,cu in stabilia huiusmodi sint, ut dicit Curi. ib. Pietas quoque, ut supra, & religio Prineipatum iuuat, id enim mouet opinionem nil Piineipem, nisi divina ope agere, ut agnouit etiam Curet. lib. Τ. Arista ib. s. P lit.c II. de quo supra Prouidentia etiam Imperii potentiam adiuuat,cum nil agitur, vel suscipitur, nisi leate,& circumspecte, ut dieit valerilib. 2. c. IO. Tac.li. hist. acta eniim cum ratione plerunque bene eueniunta ut dicit Liu lib. s. Debet quoque Princeps ore compostus esse, ut dicit Tacit.lib. L. Anii. graui scilicet,& adseueritatem flexo,&non ad minas ut dicit Aritidib. s. Polit. sed ad clementiam, S inhabitare urbem Regni
praecipuam,ut dicit Tacit. lib. s. Ann. cum conserat ad authoritatem,modo ut alibi late lib.seq.c. i. interdum tamen secedendo, ut authoritas absentia defendatur, ut dicit Suet. Tib. e. io. &late iustus Lipsius in Politi qui etiam iram iugere debet, & odium omnino, ut discit Tac. Agric. & spernere conuitia; magnam enim sortunam magnus animus decet, iniurias superare despiciendo, & spernendo, ut dicit Sen.li. I. de clem. famam tamen non cCntemnendo, ut dicit Tacit. lib. 4. Annal.
N aliis praeditus essi decet ut si, de quibus supra lata
157쪽
Maiestas etiam in Principe requiritur, quae est exisael lentia dignitatis, & honoris, primum Deo tributa absolute, tum & Principibus, quos in terris esse Dei es inulachra, dicit Plutarchus, euius maiestatis impresso etia Principum personis insidet, unde Satelles delegatus ad oecidendum Marium inermem,& in earcere positum,Consulem, maiestate eius territus, ipsum se-rire non est ausus: ut dicit valer. Max.lib.2. c. Io. quae adfuit &in Uespasiano audito nuntio victori ut dicit Suet. in eo.c.7. & est quiddam occultum maiestas illa ex honoris.& reueremiae coniunctione consurgens, ut dicit ouid .lib. s. Fast.quae & Moysi apparuit post colia loquium cum Deo habitum, ita ut populus ipsum i tueri non posset Exo. 34. 8c eadem apparuit in septuaginta senibus datis in aediutorium Moysi. Num.1 r. x in Saul. i.Reg. Io. & in Salomone, ut unctus est Rex. 3. Reg. l. 8c in Moyse,ut supra,cui Pharao nocere ideo non est ausus. Exo. . F.& 6. Ob quam seruadam Reges Persarum perraro sui copiam populo faeiebam; ut dicit Xenoph. in laudibus 1gesilai, & augetur si corporis maiestas veneranda accedat,& haec autho iras, ac ma testas est salus Principatus: ut dicit Curi. lib. 8. & s gnities est si Princeps patitur hebescere aciem suae authoritatis: ve dieit Sallust. in Lepid.& Cic. li. I. in Cat. Quae authoritas seruatur, si Princeps id agat, visumma rerum pacis,&belli a se pendeat. s. lit. c. o.nullum nimis magnum faciendo, nec proximos regio honores euiquam cocedendo, nec valde magnos, vel eos diuturnos, cu diuturni honotes animos tollant ad res novandas. Liu .lib. . Sen.lib. .controu .vit. Oro. Cast
li. s a. hist. & ubi magna dignitas si data alicui, illam, iuste tri, minuat, sed non ciem unico actu, sed dignitatem diuidendo, vel collegas in ea dando; sic tamen, ut aliquos honores alij communicet,& sic in superbiamne recidat. aditum sui lubditi subtrahendo, quod egri subala set ut, ideo facilis esse debet: ut dicis Plin. in Pa o neg.dc
158쪽
aeg.& Athen lib. iet. c. 23. solitaria enim vita principis arguit incapacitatem eius regnadi, vel superbiam, qui eum ab omnibus tributa e sat , ornites aeque audire debet,& diuites,s pauperes,etiam mulierculas,ut faeiebant Teodosius, Mamertinus, Nazarius, Constan tinus,& Ferdinandus Imperatores, qui quotidiὸ ad is accedentes pro gratia, vel iustitia consequenda, benigne audiebant. Nimiam tamen humilitatem,&suae dignitatis neglectum vitare debet, cum id sibi, & subditis noceat, cum nimia humilitate authoritas fragatur. Δquando. 8 diit. l. nec quicqtiam. ff.deosc. proconLt .ad Τit. . sic Xerses cum contemptui haberetur Regnum cum vita amisit, ut dicit iusti.lib. s. in princi licuisbus Gothorum Rex contemptus occisus est, ut diaeit Ioan . Magnus .li. . sic Arsaccs inuast Regnum Sardanapali, quod eum contemneret, Vt dicit Iussin.in I. eum contemptus si vilis, S abiecta opinio de principe, & ii alii eius,& oritur maxime, eum nimis remisiὸ,& indulgenter imperat, sic enim datur cuique occasio faciendi quod vult, ut & noxiu est, ubi subditi nil agere possunt, peius tamen ubi omnia, vi dicit Dio.Casi. in Nerua. Magni scentia etiam in Principe valde probatur,eam exercendo, in donando, in rei agni scis aedi- se iis,maxime templorum,& publieorum, non autem
in conuiuia lauta eam exercendo, vel in vanum Orn
tum, cum sic intemperantiae inditia sint.. Et quia ut bene agatur secundo in virtutem,oportet prius declinare a malo, ideo, ut Princeps bene regat, debet secundam virtutem se habere, circa animi proprii passiones,eas moderando, & rationi subiiciendo. Unde circa amorem qui primus motus concupisci bilis est; primo loco super omn a diligese debet bonudiuinum, nam cum obiectum amori, sit bonum. Primo, diligere debet Princeps eat holi eos sumn s bonum, scilicet diuinum,quod eji bonum perie,& caula omnis boni,& principatur; .Rom. 13. Prouqib. 8 .mo
159쪽
quo supra est dictum, eum de cultu diuino a prineipa
promouendo est dictum.& probat Aug.lib. 1.de civit. Dei. c. 2 non ideo sadices dicens Principes,quod mainum possideant imperium,&c. sed si iusta imperent,
se homines noritit, si potestatem suam ad Dei cultu dilatandum, & ei famulandum exerceant si Deum tiament,diligunt,& colunt,& amant illud regnum c e- se, ubi non timent habere consortes. Secundo, debet amare bonum commune, vel Reia
publicae, cum ex hoe,ut supra monstratu est, se habeat ad populum, ut pater ad filios,& pastor ad oves, curas principaliter honum multitudinis. Unde in eo ob id requiritur scientia literarum , cum reprehensibile sit, . quod cum Princeps debeat promouere subditos ad bonum, eum ignorare quomodo id agere debeat, Ma subditis in rerum scientia superari, ob quod etiam summa in eo prudentia requiritur, ut Reipublicae procellis semper agitatae prouidere sciat, & ad rectum iter dirigere: iustitia etiam in eo requiritur,cum ex illa Respublica seruetur,& contra intereat;& magnanimitas cum bonum Reipublieae arduum sit ad conserua dum, dg maximo dignum honore, ad quod magnanimus tendit, & magnificentia, ob res summe magnas quas curare debet scilicet honum publicum, & res diuinas, construendo templa honorifica, magna dona largiendo, eoniti uia splendida celebrando ob honum publicum, ut fuit David insumptibus praeparandis pro aedificanda domo Domini. i. Paral. I9. Salomon. 3. Regum Io. Assuerus fuit magnificus in conuiuiis. Esther cap. I. qui S debet esse sortis, quia bonum commune,& publicu eit melius priuato , unde si pro eo magnos sulti ne labores, magis pro publico sustinere debet, unde pro eo nec mortem timete debet, ut fecit Saul, qui pro bono publico cum lonatha filio gloriosam morte
oecubui . I. Rcg. 8. & refert Ioseph .lib. s. de antiquit.
cap. I .ob quod postea Dauid in laudem eorum ceci-
160쪽
mi hynmum. 1. Reg. I.& Mathathias cum filiis, ut patet in libris Machabaeorum; ve di in eo requiritur temperantia , cum voluptates inordinatae distrahant animum a debito regimine,&excaecet mentem, ut patet in Salomone. I. Reg. II. requiritur etia quod bonum publicum diligar, quia id inuitat ad omnem virtutem sequendam,& contra nimius amor sui facit de pastore lupum,&mercenarium,ut habetur EZech. 3 o Tertio, amare debet bonum proprium, non expendendo superflue, & procurando ut facultates augeantur, quo bono publico prouidere valeat,ut supraeli dictum,& infra dicetur.
Circa odium, sicut amare debet bonum diuin si publicum, & proprium, sic odisse quae illis aduersiantur, Pνiseo, q&primo,quae adversantur bono diuino,ut haeresis, su- odio habe perstitiones, blasphemiae, & praeuaricatio diuinae le- re durat. gis,&alia de quibus supra, ut secit Asa. 3.Regum Is . vel non . Secundo, odisse debet destructiuum boni communis, ut sunt opera iniusta, caedes innocentisi, viri iniuriato res, malefici,seditiosi, tumultuantes in populo, & huiuisiodi, exemplo David. h. Reg. 2o. & Iudas Mechabaeus . I. Machab. 3. Odiendi etiam qui bono priuato contrariantur, ut fures, & qui insidiantur vitae, & H-mat, ratione viiij quod in eis est, non naturae, quae bona est, ut Abraham, qui odio habuit Reges,qui Loth
captiuum fecerunt,&lilias rapuerant, & omnem substantiam eius. Gen. I . & David. I. Reg. 3O. quo tamε casu, ut priuata persona non potest de eis poenam sa- . . mere,ut publica tame est, per alios tamen id exercendo, non pes psum illos iudican do, ne arguatur, quod odio id agat. - 33 Circa desideritim,quod est circa bonuni, cum bona Princeps sint in dupliei differentia quidam desiderabilia, ut sta desideraranis,quaedam ut media ad finem, ideo Princeps deside- de mi, rare summe debeat bonum diuinum, ut David dicit: ρfra re, oriemadmodum desiderat ceruus ad fontes aquaru et 2 4 non . . ita