장음표시 사용
171쪽
xes, de si aliter id tulare non possunt,deueniunt ad e
tumesias,& .iniurias, non ex malignitate, sed ex ebullitione irae, unde & facile eos poenitet ut dicit Arist.d.dib. 2.:at alicui iniuriam inferre Princeps non debet, aliter id es e RisIeditiosis , & eorruptionis mona chiae: ut legitur 3. Reg. I 6. Quinto itare debet,quod in eis contingexe plexunque tolet, ut sint mendaces, '' I quia eum sint inexperti, S putent se plusscire, quam sciant, omnia assertiue de se dicite, ut quod faciant de seipsis opinionem,quod omnia sciat um tamen pau ca firmiter cognoscant, de cum assirment, vel neget, . quae ignorant,vel non probabiliter seisit,de fasili men. 4 ''- tiuntur, 'cum notuita errasse,nolunt tamen dictum ---ὶ τ reuocare, ne ae stuuentur deceptores: ut dicit Arist.d. x v . si mi lib. h. at Princeps mendacium vitare debet, cum homimem eontemplisilem reddat,& Deo odiosum. Sexto,' vitare debet, quod in iuuenibus euenire frequenter solet,quod stilicet nimis agant in omnibus: ut idem dicit loco cit.vnde nimis amant,nimis oderunt, cum sint acutae irae,& excedendi cupidi alios,ut idem dicit, cuconcupiiceotias,& iras habeant immoderatas; & a-icutas, unde per excessum operantur, at Princeps moderate,& cum consilio deliberato omnia agere debet, expectando tempus, & alias circunstantias in agendo opportunas, aliter si sinistre eius res agantur, confunduntur, ut contigit Adoniae 3.Reg. I. Econuerso vero Irinceps retinere debet, quod in iuuenibus laudabileelse solet, ut scilicet sint liberales maxime Principe decet, imped eodo in magnificis suinptibus tam publice,quam priuate; animosi, & bonae spei, ac magnanimi, cum Principis sit magna operari, & in ardua tendere pro conseruando Principatu, & Republica defendenda, nec esse isuspitiosus, ut supra est dictum, prudens tamen sic nec facile oibus credens, miserativus, anaxime n puniendis malis, attendens,quia cum ho-mrae pro maiori parse operentur mala. 2.Riuetor. N
172쪽
rari sint Mhi.Gen. st si humana fra sititas requirit vetaniam, unde Pt inceps, onsiderata propria, & aliorum fis gilitate,debet esse miserativus,& clemens, ut supra est dichim, miseri, compatiendo &:etrantibus, aceorum subleuanclo miseriam; S cauere demum ne quid; faciat, de quo verecundari habeat, ut supra. Quod si Princeps in virili aetate sit constitutus,eum haec aetas media sit inter iuuentutem , & senectutem , ideo in ea costituti secundum i inclinationem retinent medios mores inter utrunqtae statum, & sic sunt laudabiles, &a Principe sequendi, modo quo supra est
Et cum Princeps sit omnium nobilissimus,ae nobi-Ies,qui sic dicuntur, qui orti sunt ex antiquis, S claris genere, vel Principatu parentibus. 1.Rheti vel apud quos fuere ab antiquo diuitiae magnae, vitare debet, quod solet in eis esse sies e vituperabile, vidclicet sisnt nimis honorum cupidi, cupientes semper honore honori addere. 1 Rhet.quia sic fieret a m bitiosus, S superbus, Princeps vero debet esse modestus, & proprio statu contentus. Secundδ,qudd sint despectores suoru maiorum gloriantes se praeclariora gessis e quia sic fiunt odibiles,& ingrati. E conuerso veris ina itari deber,
quod in ipsis solet esse laudabile, qυod scilicet sint magnanimi ex eleuati e cordis ad imitandum res praeiaesare gestas a maiorihus, & magnifici. r. Rhet. & apti ad distiplinas ob delicatam educationem,ob qua apti sunt ad eas, ut & molles carne. r. de Anima. & ne east omittendo a plebe despiciantur.& affabiles, ex civili, Rhonesta con nobilium, & conciuium couersarione, ut e trae rustici, quia solitarii vivunt, rudes, S a prestes fiunt. Idem quoque Princeps, cum omnium sit ditissimus, vitare debet mores, qui in diuitibus vituperabiles esse solent,ut scilicet sint sit perbi & elati, cum apud vulgus pecunia omnia bona aestimetur, ideo eas habentes animo esseruntur Rhet.& contumeliosi sudi, - Κ 3 quia
173쪽
quia cum sint elati,si vident alios velle eis aequari, vel super serri,superbia agitati, prorupunt incolumelias,&iniurias. 2. Rhet. & molles, ae intemperati,qu ia cadetitiose sint nutriti, nil assueti sunt pati,& otio dedit, in eis insurgit intemperantia, gulae, & Venereorum. 2. Rhet.& iactatores,ac despectores aliorum,cum videant sapientes magis egere diuitibus,quam econuersd,secundum vulgus, cu sapientes frequentent ianuast liuitum,non contra: ut dixit Simonideς Philosophus,& Arist. Σ. Rhet.&aestimantes se dignos principari, cuapud vulgus ii soli, qui diuites sunt, digni principarim existimentur. 1. Rhet.quae omnia a Principe abense debent,non enim debet e si e se per bu s, nec contumeliosus, nec despector alicuius, eum sic fiat odiosus, nec intemperatus, ut supra, cum fiat contemptibilis, nec putare se mereri principari ob diuitia sed virtutem; qui tamen imitari debet quod in eis laudabile est e solet, quod scilicet vota Deo offerant, & eleemosynas pauo eribus erogent eum sciant diuitias prouenire notam industria,quam diuino beneficio, ideo se conuertunt ad diuinum cultum. 2. R laeti ut & a Deo adiuuentur in nauigationibus,& itineribus,quae peragunt pro
diuitiis cumulandis, quod & princeps imitari debet, quo ad affectum, non quo ad essectum, ut scilicet praedicta non agat,ut proinde a Deo ditetur, id enim esset petitio indebita , sed id agere debet, ratione recognitionis diuini beneficii, & auxilii impetrandi, & gratia boni exempli oraebendi . Qui & imitari debet mores principantum , qui communiter sunt magis studiosi .
ac probi, & virtuosi, quam diuites non principantes, quia considerant se eciniti tutos in oeulis subditorum, ut signa in quos omnium oculi se conuertunt,ideo magis timent declinare a medio quod non curant diuites non principantes. Secundo, sunt magis teperati. quam opulenti priuati, quia exercentur in negotiis boni pu
blici, di Reipublicet delatisone, in iudicando,& huius.
174쪽
nodi,unde in bono occupati non dant loeum vitiis aingerendi, quod eontra sit de aliis diuitibus non prin-eipantibus, qui mox collectis redditibus otio se dant, unde surgit intemperantia, ut inquit Arist. 2. Rhetor. Tertio, quod sunt minus iniuriosi,quam priuati, quia eum sint in gradu honorisco,non eurant,nisi quae honore sunt digna,& dedignantur vindictam sumere de vilibus personis a quibus offenduntur . & si a magnis iniuriam patiuntur, dissimulant, vel non nisi iustὸ vindictam sumunt,ne notam ignominia incurrant, quod principantes facere debent, nulli iniuriam inferendo, nisi seruato debito iuris ordine, & iustiti e necessitate id exigente. Quod vero superius est dia si, iuuenes,& alios ali M uibus vitiis prae caeteris deditos esse, intelligitur quo Iaret aris ad inelinationem sensibilem,cum alias in eorum pote nes .valpas state sit non consentire ijs in elinationibus,sed ratione fimes . votis resistere,&reluctari: ut dic;t Iau. in Politio Chri- istastra :stiana, & dixi tract. de Pass. Animae. optabile quoque rue. esset, ut Princeps ante paruisset,qui enim paruit, scit, quod sub alio Principe voluerit, vel non, & ita qualiatet eum subditis sit agendum: ut dicit Arist.3.Politici
Sen.lib. 1.deira. Tacitdib. I .hist. &Dion. Halic.lib. 3. Bona quoq; externa, praeter animi virtutes,valde coaducunt ad rectam Principatus administrationem, videlicet principis sanitas. eorporis decorus aspeetus, diuitiae, potentia, munitiones, militum copia, armu& alia, de quibus infra, suo loco dicetur . Quod si Princep1 no ex electione, sed sanguinis sileeessione Principatu adipiscitur, curandii est, ut praedictas virtutes adipiscatur, & maxime Princeps eius pater oem cura in eo adhibere debet,ut significet eu non
ob proprium bonum, sed Reipublicae genu i sse, bonos
ei institutores applieando, qui bon itate, scientia, exporientia,& humanitate praestent, ex quorum exemplo,st monitis animus noui Principis recte insormetur, in
175쪽
quo institutor omnem operam adhibere debet cum Principem instruens omnibus benefaciat, ut & eura habeuta est, ut qui ei inseruiunt a vitiis alieni, & vi
tutibus praediti sino, qui &sic filium educet, ut patrε Principi obedire norit, sic enim discreti prrcipiet, &alios sibi, ut obediant, impellet, ut dicit Xenophon
sed quia non sat est Principem bene institutu esse, Frine ρν nisi R perseueret, cum multi initio, vel ante adeptum debet persa Principatum, boni videremur, & postea mais,& perniuerare inta litisi extiterint, ut Caligula, teste sueti in eius vita. cap. bono ictuo Io. 13.& Iq. Domitius Nero, ut idem dicit in Nerone. eonera, cu cap. 26.& seq. Maxentius, ut idem dicit in Domitiano. .
mutu, Ex- Dionisus filius Dionis j, ut Iustin. ait lib. 11.quod eue ρ ῶ -- nir ex nimia licentia ,rerum copia, & malis ministris, Fum , qui ves quia initio se tales fingebant, ut regnarent, scientes priui boni clementiam omnibus gratam esse, ut dicit Tae. lib. . videba - hist. Sallust.in Catil. & contra aliqui ab initio male seeur, Θ ma gessere,& mutati sunt,uel ob bella, quae leuocant ho-ti Princi- mines a voluptatibus, ut secit Alcibiades, Herodes Α- ρω euase- scalonita, ut dicit Philo .lib.de temporib. 8c Manasses νε, θ con- ReX,Vt dicit Hier in c. I. Sophon. Ceerops.ut dicit Pluna . tare. de sera numinis vii d. 3c alii quos resere quidam lib. .qui ex malis ab initio ad bonam frugem redacti sunt. Et ideo utile est Principem a iuuetute bene educatum elle,Vt partas virtutes seruet, & eas postea diligenter excolere, ut ad perfectum perueniant, earum actus frequentando modis supra relatis, &vt infra dicetur, ut bonum contrahat habitum, quo prompte, α- faciliter actus virtutum exereeat, & eas etiam a Deo precibus, & sacramentorum fitequentia consequi eu-rans, ut ita virtutes tam infusas, quam aequisitas ob-
176쪽
' rectas' Principis operationes in regimine exercendas, per- .. ; agitur .
a. Princeps propriam politiam recte forma debori au ferens ab ea quod est im Uem,o quomodo. 3 Prime ινauia negotia, ut animi recreariovis fluama - . N debet, is quomo Q. Princeps bonum sui exemplum prabere debet, euri variis argumentis. us Princeps au teneatur tigre seruare, is quomodo , qua Osio, maxime Parida transeunt in contractu. Princeps quas animi νelaxationes jumore debeat. T Princeps qualiter eua famibam,t, iustodiam est ρε-
177쪽
3 pνinceps multas, is bonos adiutores, ae misi os suasi ara debet, is quos, is quales ν es debeam. maaxime eonsiliaris, o quid circa eos agendum, Θ eonu
as Princeps ἰn rege nilo v i auot elementia, ε ma uritudine, cum argumentis varijs, o practimis exemis
178쪽
De officio Principum. Cap. I. a
O s T usu a M princeps catho licus nactus est Principatum, ut in eius administratione, Deo
dante, bene & laudabiliter se νgerat, finem bonum praefigere Priore sibi in primis debet, ad quem, Me ερ-
velut ad scopum, actiones diri εν gat suas, ut enim sagittarius, sibi prolonis certum in sagitta emittenda scopum sibi praefietati re debet, eo incalsum laborat,& saepenumero malum inde consur--εαδ-git, sic multitudinis gubernator, & politicus administrator, nisi certum sibi in operando finem praefigat, a
bono aberret, oportet, ut ergo m eo eligendo nequa' quam erret, consideret se ad Principatum euocatum esse, non Ut propriis inseruiat commodis, &utilitati,
sed multitudinis bono prospiciat, & ob id ad illud omnes actiones suas dirigere debet, ut communitas , Se multitudo faelicitatem adipiscatur,qui ei proprius ration alis creature terminus, sicut & gubernator nauis, ad nauis,& in ea extantiu in salutem respicit: ut dicit Plato .lib. ciuiLvel de regno. Arist. lib. I. Eth.c. I 3. Xe,nnphon. lib. 8. de Paedia Ciri. D. Τho lib. I.de reginti Princ. c. I 3. 4.& I S. Isocr. in Areopag. idem Plato Eutidemo.&li. 8. de Repub. s icitatem appello, qua non in bonis tantum huius seculi, ut Aristoteles cen-lait, consistit,sed ad super in X refertur, unde curare debet politicus administrator,& sibi pris ponere operati dum,ut subditi ea bona adipiscantur, quae vera,& pro pria bona existum,& non per accidens, R illa exerceant, si enim quandoque corporis sortitudo,sanitas, ecies concurrunt ad hominis beatitudinem consequendam, id ex eorum natura non euenit cum sint caduca bona,& externa , sed quatenus ab animi virtute hedereguntur,videlicet a sapientia, di prudentia, quin saeis
179쪽
licitas in iis consistat, quae essentialiter bona sunt, fienon ex aliques accidenti. Duae si quidem in nobis rationiles potentiar existunt, una essentialiter talis, alia per participationcm, quatenus participat de ratione, Urationi apta est obedire, ut dixi supra tract. de Anima, . & de Pali. Animae ; ratione. primae ea quae supr3hos iunx consp icimus, quae uero sunt infra, illius regu la cognoscimus,& gubernamus, quae ratio superies dictur; illa uerd; quae participative rationalis existit, appetit tui motus reguntur, ubi enim sapientia, prudentia,' scientia a ratione superiori, uel essentiali reguntur; facile in parte appetitiua rationali, uel iroluntate, regnabit iustitia,temperantia, liberalitas, magnificensa, & magnanimitas, & in vi postea coli cupithibiis, &Dqssibili, Qrtitudo, temperantia, & mansuetudo proprias sedcs obtinebunt. Huc ergo animum intendere idebet Princeps politi tus, ut animos ciuium ad uirtu-tεs intellectuales,& morales adipiscendas, in quibus foelicitas praesentis v itae ex tat, quae in operatione hominis secundum optimam uirtutem consistit, dirigat, modo quo infra, R id co ut bene educentur, modo quo
dixi lib. de Ciu. Insiit. Ut vero est Princeps Christianus, ut ad supernam scelicitatem aspirent, quod si per adeptionem fidei. si ei, & charitatis, quae nos immessive Deo coniungunt, & Dei praeceptorum obseruationem, ac sanctae Romanae Ecclesiar eos etiam bonis legibus.& exemplo communiendo, & ad bonum dirigendo, prudentia, prouidelia, R iustitia eos gubernando, accura uigila Ptia, Sy animi magnitudine, eos tuendo,& ipsos, ut filios amando, cum imperium nil prae ter magnam familia existat, modo quo infra; sbi ideo
praefigendo, ut ciues rectam, & catholi eam fidem amplectantur, spe supernam foeticitarern expectent, &charitate, iure omnia spernit, quae Deo aduersantur,&eius insitutis, ac lcgibus, eius maiestati in dissolubili nodo langantur a tum iustitiam erga proximos exeserta ceant.
180쪽
Mant temperantia motus cocupisciuiles inrenos,fbG ' - - et titudine irascibilis moderentur, prudentia quae eli re- - ' , cta ratio agibilium , Omnes actiones rationis regula 1 '. c
ege,& praeceptis Dei,& Ecclesiae directa moderetur; , moderatori etenim urbium beata uita critium propo osita esse debet: ut ait Cic.lib. s.de Repub. ut opibus fir i ψma, copii'S locuples,virtute honesta sit,ut ibi dicit,non ut is se molliter curet, sed ut per ipsum subditi bene, beateq; vivant, ut dicit Xenoph. in memorat.Socratis lib. 3. cum ciuium tutela non seruitus illi tradita se rvt dicit Sen.lib. I .de clem. nec R espublica eius sit, sed
ipse Reipublicae,ur inquit Claud. ad Hon. & ideo semper inuigilet, cum maximo imperio maxima cura in fit,ad quq Princeps eos dirigere habet mansuetudine, se asione, praemiis, & poenis, iis mediis utendo quae ad ea adipiscenda coducunt, ut est pax politica, & huius seculi bona nona nquam,& alia de quibus infra; quaecum non sine magno labore comparari possint, ob id bonus Princeps in laboris suscepti praemium, non gloriam humanam, vel huius seculi bona, sed latum sempiternam scelicitatem expetere debet, & Dei optimi Maximi gloriam, cum praemium bonorum Principum omnia alia praemia, quae in coeles ibeatitudine donantur,excedat, ut probat D.Tho.d. lib. I. cap. 9. suadens Principem sibi itia, ut fine proponere debere, primo, ut multitudo ad coelestem beatitqdinem dirigatur, p-cipiendo ea quae ad ipsam ducunt. & contraria, prout possibile fuerit,prohibendo: secundo,curando, ut medium ad id, ut communitas in pace terrena connectatur:tertio,vi bonis terrenis abundet,quatenus eorum usus est necessarius ad actum virtutis exercendum.
Secundo loco,ut Princeps recte ossicio, Deo danto, as bi tradito iungi possit, initio regiminis a Deo polluis Princeps let sapientiam,qua creditam sibi multitudinem rect/, propriam& ad debitum finem, qui est scelicitas supernaturalis, potitiam iri supra est dictum, perducere possit, cum omnium racto sem