장음표시 사용
191쪽
rint mores,&animos hominu prouincis,ut dicit Tari in Agric. N Cic.lib. 2. de orati S sic non facile ad hoe aduenae adsum edi,qui & senes sint, ut corporzinfirmo sapientia sint validi, ut dicit Sallu . in Cat. cum cosilia senum hastae sint iuuenum; ut qui varia fortuna sne exerciti, ut idem dicit in Frag. qui S acuti mediocriis
ex ingenio sint,non tamen igneo, cu ii sint magis nouandis rebus,quam gerendis apti, ut d cir Tuci.lib. 3. Curi.lib. . & eos tales Princeps elle norit, vel sic eos
fama reddat: ut dicit Plin. Paneg. qui S salutaria consulant; Pietatem in primis, S vera fidem, ut dicit Cipr. 8e iidem libere bona consulant,& non haesitani er,ut dieit Plin.lib. 3.epist. 9. Tacit.lib. hist.& lib. M. Annal. qui & constantes sint non ex libidine huc illucve agitati, vel modo haec modo alia decernentes, ut dicie
Sallui .ad Caes.nisi ratio recta id suadeat, ut dieit Cic. pro Balbo. qui & modesti esse debent, ad omnia quae
agenda sunt, quieta cum industria adstantes: ut dicie Tacit. lib. 3. hist. & norint silentium seruare, quod est
.ptimum,&tutissimum rerum administrandarsi vinculum,ue dieit Valer. lib. 2.c. a. Curi lib. . sic tamen, Hareana Principis non se utentur, cum id exquirere
sit illieitum, ut dicit Tae. lib. 3 Anu. qui nec sint contumaces , prout aliqui sunt, qui eonsiliis licet egregiis, quae ipsi non attulere, sunt inimici, quὁd aliis plus sapere videri volunt, ut dicit Tac. lib. I.hist. nee inter se discordes, ut ibi dicit;qui 3 affectus proprios deponere debent,ut bene consulant. ut dicit Sall. in Cat in primis iram, ut dicit Cic.lib. I.ossi c. & auaritiam, vel rei suae studium, cum priuatae res publicis semper obsint ut inquit Liti. lib. 11.& Tacit. lib. I. hist. auaritia enim omnia venalia habere docet, ut dicit Sallust .in Catil. Fiducia etiam nimia in consiliis est vitanda; eon filia enim audacia prima specie laeta sunt,tractatu dura, muentu tristia, ve inquit Liu. lib. 3 s.& contra qui vereristit, scit tuto aggredi. Cupiditas quoque ab iis abest
192쪽
debet, cupiditate enim pauea recte fiunt, circumspectione plurima, ut dicit Tu eid. lib. s.cui adiungitur celeritas, quae mala est, qui enim cupit, sesinat, & qui festinat, euertit. ut dicit Liu. lib. xx. N Tuc.lib. 3. si ve to lenta, bona sunt: Princeps vero ipse, eonsilis auditis,mature deliberare debet, ne in ipso negotio consilium capiatur, ut dicit Caes lib. s. comment. cum gladiatorum fit, non Principum,in arena consilium, ut dicit Cic. in Phil. sie tamen, ut non differatur tempus rei bene gerendae cunctatione, & deliberatione, ut dieit . Iac. lib. 3. his . quos & audire debet cum iudicio, sed fine tamen pertinacia, eum aequius sit plurium amiscorum sententiam sequi, quam propriam tantum, sua
tamen sententiam celando, quid enim fieri debeat camultis est tractandum, quid facturus vero sit eu paucissimis,vel mauis ipse secum, ut dicit Veget lib. 3. de re milit. ne aduerserius sciat quid sit fiendum, curusecretum anima sit consilii; permittat quoq; eos libere loqui,cum regno opes lapius amentatio, quam h stis euertat, ut dicit Curi lib. g. S illius desperata sit salus, qui aspera, sed utilia nolit admittere, sed iucum. da,& laesura, ut dicit Tae.lib. 3 .hist. R sit miser Impe
rator apud quem utra reticentur; quos etiam sine diserimine audire debet, non puniendo tamen eos qui deteriora coissuluerint, si no dolo id egere, cum rerum euentus ex variis eueniant, ut dicit Curi.lib. 3. qui Mfugere debet domestica consilia assentatorum,qui omnia Principum facta honesta,vel minus,laudant, ut dicit Tac. lib. 3. Ann.ut & eos, qui questus causa in aures
Principis simulate insusurrat,vi dicit Cic.ad Q Fratr. lib I. ep. I. sed qui, qualitatibus, de quibus supra, sint
praediti,& a natura, arte,& experientia, norint tegulas 'regiminis, prudentesque sint,rectὸ conscii corporis,dceu iuuibet membri dominii, cauti,sed non versuti, ingenio praestantes,sed non nimis spiritu acuti, constantes, non tamen contumaces, alieni ab avaritia, et ambis
193쪽
tione, boni publici amatores, & iustitiae, ae honesti; si
se Fnuicem amantes, non vero discordes, priuatas passiones deponentes, & publicum tantum bonum spe- .stantes; non improbando iccirco inter eos ae imitati nem , qua quis alio praestantius bono publico consulere cupit. cum id dominii coli sciuationi summe pi sit, dummodo in contentiones no degenerent, in liatu populari praesertim, cum in statu Regali Princeps mi e se habentes punire possit; cum quibus princeps de Republica administranda,& rebus agendis consulat, prout bonum Reipubluae exposcerit, cum consilium iit humani intellectus practici, de dubi js, aut incerti peragendis, vel vitandis inquisitio uiter plures consulis res habita, S s agatur de rebus militaribus sit inquisitio de dubiis,& incertis contingentibus, in administratione belli, S s sit de rebus domesticis, inquisiti , de dubiis, S incertis agendis, vel vitandi, contin gentibus, ita regimine domus, & fantiliae, civ ile vero, inquis io de dubiis. & incertis agendis , vel vitandis pro saluanda . & ri cte disponenda Republica, inter quos cons bis debet de hi, quae cadunt sub costio,qua
non sunt, finis, ut victoria. quia cx se patet, quod optaturAE ob quem ob inendum media sunt quχieda, nee determinata in aliqua arte, vel disciplina, nec inultum distantia , nec quae sunt a casu , nec quae sunt secundum derer minatum cursum naturae, sic et cosulendum
sit quomodo in ii homo se habere debeat; Consulenda vero sunt quae e contingunt,& incertum e ii no bis quomodo contingere dc beant an cito, vel sero, bene, vel male, commode, et incommode, cum pericu lo, vel non. S cunco ci nsultanda lunt, quae in determ radata sunt quo ad leges, vel consuetudines, quae enim lege iam se ut determinata,& in usum inducta, suppo- Da legis rectitudine non sunt di ceptanda cosilio. sed iuxta illa iudicandum.& sen entiae proserendae. ed .de his est consulendum, quae lege determinMa non fiant i
194쪽
it possunt bene, maleve fieri. Tertio,consultanda sunt quae iudicantur magni & euidentis emolumenti si bene eueniant, vel magni detrimenti si male , nam quae modici ponderis sunt, non sunt curanda. In particulari uero in Reipublicae administratione
ea primo consulenda sunt, quae ad diuinum pertinente ultum, quo nam pacto diuinus cultus amplietur, retontraria amoueantur, haereses, superstitiones, blasphemiae, periuria, dierum fellorum transgressiones, furta, homicidia, carnis peccata, & huiusmodi. Secundo, in consultationem uenire debent, quae ad redditus regios communes, cum S priuatos habere
debeat quibus ipse Iulientetur honorifice, & l plendia 'de, iuxta eius dignitatem, quibus Respublica de se
ditur, pertinent, qua nam ratione exigi debeant, ut iustitia non uioletur, ne plus debito a lubditis exigatur,& ne exactores in iis exigendis aliquos plus iusto grauent, uel eos sibi uiurpent, reuidendo frequenter qu modo regii redditus exigatur,& expendantur, modos de quo infra agetur, tum curam adhibendo ne iura dominii,& Principis defraudentu , & calculando diligenter,ut ex aerario publico satisfiat militum expen-ss, magistratibus, & aliis qui bonum coetuentur. Tertio, in consultationem uenire debent quae pertinent ad leges, ut iustae decernantur, iis praeditae, quae dicentur, cum de legibus agotur, quae sun dari debent super legem naturalem, moralem, diuinam, & euangelicam , quibus p cipiatur in primis, ut diu in a i cxobservetur, & illis superaddantur poenae , diuinae legis transgrestoribus, ut haereticis, maleficis, apostatis,sthismaticis, dierum sestorum uiolatori biis, blasphemis, peri ut is, . homicidis, furibus, raptoribus, adulteris, S huiuλodi; guimregulientur quae ad contractu
humanos, & ciuilem conuictum attinetu, des icta, vi alimas voluntate1, νt eum munitas, legibus i uincta ,
diuinam legem obseruet. In pace mutua vivat, di ad
195쪽
tione,bon i .publici amatores, & iustitialiae honesti; αse inuicem amantes, non vero discordes, priuatas passiones deponentes, & publicum tantum bonum spe- stantes; non improbando iccirco inter eos aemulati nem, qua quis alio praestantius bono publico consulere cupit. cum id dominii coli scruationi summe pro sit, dummodo in contentiones no degenerent, in statu
populari praesertim, cum in statu Regali Princeps male se habentes punire possit; cum quibus princeps de
Republica adrninistranda,& rebus agendis consulat, prout bonum Reipublicae exposcerit, cum consilium
ut humani intellectus practici, de dubi js, aut incerti peragendis, vel vitandis inquisicio ulter plures consulis ores liabita , S si agatur de rebus militaribus si inquistio de dubiis,& incertis contingentibus, in administratione belli, & s sit de rebus domesticis, inquisiisti, de dubiis, S incertis agendis, vel vitandi, contingentibus, tir regimine domus, & fantiliae, ciuile vero, inquis io de dubiis. & incertis agendis, vel vitandis pro saluanda . & recte disponenda Republica, inter quos conflili debet de hi, quae cadunt sub costio, quae
non sunt, finis, ut victoria. quia cx se patet, quod optatur,& ob quem obtinendum media sunt quae reda, nee determinata in aliqua arte, vel disciplina, nec inultum distantia , nec quae sunt a casu , nec quae fiunt secundum determinatum cursurri naturae, licet cosulendumst quomodo in ii q homo se habere debeat; Consule nada ve o sunt quae fael e contingunt, S incertum eis no bis quomodo con in e ee dc blant an cii ὁ, vel seris, birine, vel male, commode, vel incoπmode, cum pericu lo, vel non. S cunc O O nsultanda sunt, quae in determinata sunt quo ad leges, vel consuetudine S, quae enim.
lege iam se ut determinata,& in usum inducta, supposita legis rectitudine non sunt di ceptanda costio sed iuxta illa iudicandum & sen enta ae proferendae. ed de his est consulendum, quae lege determinaxa non ta nis
196쪽
di possunt bene, maleve fieri. Tertio,consultanda sun quae iudicatatur magni & euidentis emolumenti si bene eueniant, vel magni detrimenti si male , nam quae modici ponderis sunt, non sunt curanda. In particulari uero in Reipublicae administratione
ea primo consulenda sunt, quae ad diuinum pertinent cultum, quo nam pacto diuinus cultus amplietur, retontraria amoueantur, haereses superstitiones, blasphemiae, periuria, dierum festorum transgressiones, furta, homicidia, carnis peccata, & huiusmodi. Secundo, in consultationem uenire debent, Quae ad redditus regios communes, cum & piluatos habere
debeat quibus ipse Iulientetur honorifice, & splendiade, iuxta eius dignitatem, quibus Respublica de se
ditur, peltinent, qua nam ratione exigi debeant, ut iustitia non uioletur, ne plus debito a lubditis exigatur,& ne exactores in ijs exigendis aliquos plus iusto grauent, uel eos sibi uiurpent, reuidendo frequenter quo modo regii redditus exigatur,& expendantur, modos de quo infra agetur, tum curam adhibendo ne iura dominii, & Principis defraudent ue, & calculando diligenter,ut ex aerario publico satis stat milicum expensis, magistratibus, & alsis qui bonum coetuemur. Tertio, in consuliationem uenire debent quae pertinent ad leges, ut illitae decernantur, iis praeditae, quae dicentur, cum de legibus agotur, quae fundari debent funer legem naturalem, moralem, diuinam, & euangelicam , quibus phaecipiatur in primis, ut diu in a i cxobseruetur, & illis superaddantur poena , diuinae t sis transgres loribus, ut haereticis, maleficis, apostatis,lehismaticis, dierum festorum uiolatoribus, blasphemis, periuris, homicidis, sui ibus, raptoribus, adulteris, S huiusmodi luna regulantur quae mi contra ictu humanos, & ciuilem conuictum attinetu, desicia, vltimas voluntates, ut .ecim munitas , logibus. uincta , diu uiana legem obseruet. in pace mutua vivat, di ad
197쪽
bonum virtutis promoueatur. Quarto, inccsultationem venire debent neeeffarta . circa sussicientiam alimentorum pro ciuitate, & toto
Principis dominio, ut sciatur si regio ipsa suscies est ad seu Allicandum pro populi sivitentatione , quod si id ni, serat, quomodo & unde ei prouidendum sit per
mutatio: e , & aduectiones ex peregrinis partibus, N procurando, ut agri debite colantur, artes, & mer cimonia exerceantur,ut ita regio quantum fieri potes abundet, & vili pretio illa habeat, quae ad victum, dives erum sunt necellaria. Quinto, in consultationem venire debent quae per
tinent ad ciuitatis, Stoitu Principatus custodiam , ne mali impune vivant, & bonos damnificent, supera intendendo quibus in locis habitent, quomodo conis Frrge Uur,quos fautores,& receptatores habeant, eos Insequendo,& iuxta leges puniendo, maxime homicidas, falsarios, & pro altores, huiusmcdi curam ei vibus fidelioribus committendo, &eos exterminando si non cessant a maIis, ne & cum hostibus i uncti Rempublicana adoriantur. Sexto, consilium habendum est de bello,& paee,videlicet quomodo pax inter ciues seruanda, anesi eN-teris pax,bellumve ineundum, se tame,quod iustumst, quod licet sit tale , si tamen aduersarii sint pote tiores, prudentis est non insurgere, sed pacem quaerere, si vero aduersarii pares, vel impotentiores sint, nee adsit iusta causa belli, non est insurgendum in eos, Cessi adsit causa iusta, maturo consilio est insurgendum , di quandoque differendum, quod in dubio est semper faciendum, S ubique, nisi necessitas, vel grauis causa inster, ob maius malum vitandum,& facinora, quae in bellis committuntur, S sic videtur sentire Arist.lib. I.
Septimo, in consultationem venire debent, quae spo.tant ad promouendum multitudinem in bonum vis
198쪽
eutis, ut de conducendis Grammaticis, Rhetoribus. Mathemaricis, Philosophis, Theologis, Iuri,peritis, in Gimnasticis eruditis, qui multitudinem ita disciplinis.& laudabili corporis exercitatione erudiant, & de praemiis tribuendis virtutum sectaroribus . , Praeterea in particulari Princeps, sibi assistere de
bet arcium cutio des, qui sint fideliti in i, & vigilantinsmi, & s fieri potest Principi sanguine coniuncti, ad
quos tamen ab intestato Principatus non deueniat secundo . Duces, & bellatores lirenuos , & fideles itertio, Iudice, integros, & peritos: quarro, annonae
praesides, qui sint boni publici a maiores,& diligetes:
quinto, milite ,& duces, qui propriam personam custodiant,& ciuitatem, ac Principatum a malis hominibus, & hostibus purgatam seruent, S alios de quibus singulis infra Holoeo, Deo dante, dicetur, S de consiliarijs late agit Toloidib. ΣΑ. de Repub.
Aduertere vero Princeps debet circa consiliarios, ut multa habeat consilia, eum vix fieri possit, ut unus plurium negotiorum perfectam experientiam habere .poisit; Inter quos unum praeeipuum sit consilium quae tuor tantum, vel ad summum sex consiliariis costans, quibuscu Pri inceps grauiora negotia consulat qui oes probi viri sint, & prudeles, ut dicit Isbcr. orat. de adrni. regni.nu. 1 6.& summe experti in negotio, te quo agitur,etiam si pauperes sint, quibus congruum assignet stipendium, ut dicit Dio. lib. s1.nu. 16 quos singulariter audiat, sibi deliberandi potestatem reseruam, nec eis indicans in quam partem inclinet in eam deueniisens sententiam,quae a pluribus, & potioribus rationi- νbus comprobatur, ac utilior, & bona magis si, &honesta. eis quoque non indicans quid statuerit, priuia quam executioni id dederit, ut cautius agat,vel eos simul audiat,& si omnes concorditer ei respondent, nisi res requirat celeritatem, statim non deliberet quid agendum sit, sed maturius rem discutiat,carans maxi
199쪽
me ne unius tantum consilio temere nimis adhaereat: qui S consiliarios suos amet, & plus caeteris honore assiciat,& commodis,nisi alii plus mereantur. . . Qui vero a secretis Principissiant,docti & prudentes sint, fideles, Si summe in negotijs experti, & arc norum Principis fidi cultodes.
Is vero minastris omnibus terminos eorum autho
ritatis praefigat, sibi reseruans ius leges condendi, &abrogandi, belli, & pacis deliberationem, ac potellatem vitae & mortis, & poenas graues condonandi, nee alicui iccirco supremam authoritatem concedenS, qui
tamen senatui aliqua praecipua participet, sed non omma, maximὸ praedicta, nec quae alia spectat ad regiam
coronam,de quibus dixi lib. I .c. 1.ad si qui si errent, sensim eis minuat authoritatem, vel tollat, nisi graue aliquod scelus committant, temere tamen referentibus de iis mala non credens, cum inuidia moueri ad id possint . . 'Inter caeteros vero homines,& ministros, qui Principi sunt nec ellari j,legati, vel Oratores, quos ad externos Principes mittit, inter primos habendi sunt; qui in primis mittenti, fide, & amoressum me eo iuncti e se debent, prudentia, ac experientia praestantes, ut demandatum tacgotium ad exoptatum exitum perducere valeant, aduertentes si Princeps cum quo agunt verbis ambiguis utatur, nil concludant nisi re suo Principi communicata, nisi res in eius cedat magnum com modum; facundi s eloquentes, ut eos cum quibus gunt, in suam valeant perducere sentetiam, & fideles, ut quicquid a Principe eis mandatur exponant, ac nobiles origine, vel ex praeclaris gest is peractis r ut dieit Plato lib. I 2.de legib. nu. I. & eo nobiliores,quo is ad quem mittuntur maior sit, & Principi ad quem mittiantur grati, ab avaritia alieni,& muneribus, ut docet Plato lib. 6. delegi b. ad F.& D. Bern. lib. .de consid ad
Euge dc in exillimatione virtutis apud eos esse debet ad
200쪽
ad quos mittuntur, eum quibus non superb8,sed eum decoro agam debito, & si ad inimicos, vel suspectae amicitiae mittuntur, sagaces esse debent, ut illorum consilia penetrare possint: ut dicit Polib. lii, 3 nu. 7.& grati, ut supra, illi ad quem mittuntur,& ab eo magni facti,&si negotium agendum est suave, homines mites, R non feroces mittendi, sin asperum, prudentes, rigidi tamen, qui si mittuntur, ut resideant, unus tantum est mittendus, sin alicuius negotii agendi, vel congratulationis peragedae, plures simul mitti debent; Oraia tores tamen residentes apud Principes se multo inseῶtiores detineri non debent, gratia tamen alicuius negotii agendi, illuc sunt destinandi, qui nec detinendi sunt apud haereti eos, vel infideles, nisi agendum sit de
religione,vel magnum temporale comodum inde consurgat,& Papa annuente,qui omnes mandata strenue
ex equi debent,& quae viderint Principi mittenti prode fle, si dei iter, & celerrime reserendo; ipse vero Princeps ad se missos benigne suscipiat, sin ab hostibus mittantur, diu non detinendi,nec permittendi, ut cum ijs loquatur, qui animo turbidi sint, & rerum nouarum cupidi; Ii vero instructiones manu Principis subscriptas habere curent,& etia literas non scriptas a Principe subscriptas, ut negotiis emergentibus inserviant, . S scr*turis furtiuis multiplicibus uti norint; & cur1 adhibeant, ut noscant consilia Principis apud quem
rela dent, eius naturam, uxoris,filiorum, ac educationem,&subditorum,& pra sertim illorum qitibus Princeps magis fauet, quaeq, sint illius vires, & huiusmodi, ut onmia suo Principi fideliter referre possint, quod aerarium possideat, quas arces, milites, dc Principum societates, & id genus alia, & celerrime omnia expediant si e re est, vel reserant. Quo ver3 ad Principis regiam, vel residentiam, si νε is plures possidet Principatus, in eo eum residere con Princi .