장음표시 사용
241쪽
motum detineant, qui dum occupatur circa eas expugnandas interim regio incursionibus libera est,& opportuna or parari possunt, ut est Insula Maliae comparatione Siciliae, & Corcira respectu Veneti Principa tus, Neo magis proficuae sunt si in hostili regione sine
constitutar;quae & paucae numero esse debent, ut genutibus, & munitionibus absq; dominii detrimen tu muniti possint,& ualidae sint, uel situ, uel manu u opera,fru si accessiis ad eas asper sit, uel si aqua fluente, uel
sante muniantur,ut Mantuae contingit,olandae & Zelandae, manu validae stin quae muris cum lateribus aptis constant ac aggeribus,& foveis amplis,& profundis, qui hus & olatea spatiosa sit, ut aptus ibi si usus offensionum,& defensionum, ob id hostes defatigari facile possint,& ulterius militibus, & duee sorti uictualibus, bellicis tormentis, armis, & aliis munitionibus abundent,& die, ac nocte fidis,& assiduis excubiis eustodiantur, cum sine his auxiliis, quacunq; sortitudine constent, facile ab hostibus capiantur, ut c6ara arces debiles, si his praesidiis ualide muniantur, hostium impetibus facilὸ resistant ; ulterius praeterea requiritur ut arcibus auxiliu praestari possit,loci qualitate sic ad aptata, a liter expugnatione, uel obsidione in hostium manus demum deuenient, unde optimae illae arces aestimantur, quae mari contiguae s nt. Secundo loco,coloniae aptissimi sunt ad dominium tuendum,& hostem procul arcendum, ut Romani secere, qui initio Principatus eiu es Romanos in finibus Imaerij locarunt,quibus loca ab hostibus sublata applicabant, & ipsi hosi es procul a dominio arcebant; si tamen, ut non procul 1 proprio dominio constituantur,ut eis succurri possit, nec sint hostiurn priχda, quae tamen coloniae nunc temporis parum in usu sunt, sed
ρ Tertio loco, praesidia militum suae in finibus Imperis adsint opportuna scat loco coloniarum, adampo
242쪽
rium tuendum, prout Romani secere, qui maximos exercitus in ripis Danubii, Rheni, & Eufratis alebat, ita ut usque ad ducentum uiginti millia pedites, praeter equites ascenderent,& duas classes, unam Rauen--nae, alteram Miten ij, sed quia si simul habitant facilὶ
tumultuant contra Principe na, uel intra se, ideo opere pretium est eos dis tergere, uel contra hostes eos dirigere, ut Turcarum Princeps, qui in Europa sexaginta millia equites detinet, & totidem in Asia, inter se di- Misos, obieruat, quibus certas regione, assignat, quarum abundantia, & detuli, allecti, ne illi, priuentur, pacifice uiuunt, ut & prodest si noctu hostium aggres-lus fiat, sic enim id magis eos conturbat, ut dicit Liu. Dec. I. lib. I. nu. 24. ut &ubi hostes obsidentur in bello iusto, & ci, subsidium ferri dignoscitur, maiori uisunt premendi, ut dicit Tacit. lib. I s. Annal.num. 4s. ut& plurimum prodest ad res augendas si loca piscipua, & que inexpugnabilia habita sunt, capiantur, ull
: Quarta uia, si Princeps permittat fines Imperii,.quod amplum sit, ab habitatoribus deseri,& agricolis turam destitui, sic enim hostes abstinent ab eius imgressu, maxime si ibi siluae oriantur, qu et loco anteis muralis ad hostium propulsationem existunt. Quinta via est, ut hostis praeuenia tur,ubi bellum sit iustum, in eius regione bellum gerendo, sic enim abalienis inuadendis, ut sua tueatur, abstinet, ut Romani semper fecere, cum potius si alios aggredi, quam aggressionem hostium expectare, cum aggressio non te--meraria hostes co fundat, auferat eis fruges,& eos,qui hostium rcgimen iniquo animo sei ut, facile ad te trais hit, sic tamen, ut vires aggredientis superiores sint, vel saltem pares viribus aggressi, numero, virtut vel opportunitate, quod si viles ita validae non sint,prudens. Princep , ingressus, loca praecipua muniar, ut hostis circa ea occupetur, di i interim virer collisere,& rara
243쪽
op ias,qua m externas gentes c6gregare valeat, eI. ubi bellum est luctum,contra hostes potentem concitet aduersarium, qui illos a negotio coepto diuertat, modo eiusde praeda non fiat ut euenit Ludovico Mau ro,qui ut Aragonensibus resisteret, in potetiate Gali rum, quorum auxilium politi larat, deuenit,quod vitabitur si arces in eius potestate no cocedat, nec pr.- priorum militum Ducatum , & praemittat explorato.
res qui referant quid hostes agat diuersis in partibus, ut dicit Procop. debell. Goth. lib. s nu. 36.&nitendu , ut in primis ea loca capiantur, unde victus copia aeri pi potite, ut dicit Procop.lib. i. belli Goth .nu .a'. semetiores milites a tergo ponendo, ubi timor subsit aggresius hostium ex ea parte. Tucid. lib. . nu. 6O. cauendo
quoq; ne exercitus diuisus flumina traiiciat, sie enim iacturae periculum subitur, ut dicit Caesar. lib. 1.belugall.nu. 19. Vt & eastra metienda in sortiori parte. Xenoph.lib. I. Paediae Ciri .nu. 1 f. quae & prudenter sun dissoluenda,sic ut nulla fuga appareat. Tacitus lib. 6.
Sexta via; ubi bellum est iustum, si Princeps se tueatur occasione seditionum,quae sint in exercitu hostist;& utatur opera Ducum,& procerum qui apud Principem hostem authoritate praestant, ut dissuadeat ei expeditionem contra eum cui bellum infertur, vel alio eum iuste diuertant, vel lente iusta exequantur,v et saltem consilia eorum patefaciat,& eo magis ubi facti
nes validae sint,sic enim Angliae Regina bellum eiu ile in plandria fouendo eos pecuniis, &aliis rationibussquibus labditos Regi catholico concitat contra euabellum a proprio Regno depulit. Septima via,ut eum Principibus vieinis hosti a Mettiae,& collegationes defensiuae ineantur, sic enim ti mor, ne simul uniantur in causa est ne contra eorsi aliquem arma sumat, qua ratione Helvetii ita res su3 sutati sunt, vi nemo eos: aggredi nitu ausus sit, v α
244쪽
eloquentia prodest,qua Princeps cui bellum insertur, hosti suadet ab eo esse desistendum, nec rationem adesse cur inseratur , qua ratione Galeatius Vicecomes Philippum Valesium contra se commotum a coeptis diuertit, & sanctus Leo Attilam urbem inuadere ten
A Postquam vero hostis iam domini u ingressus est, octaua via est, ut illi armis resistatur, ingressuu munitione, & arcium subsidio, aes ,rti exercitu, arte,vel vi, eos separando, vel debiliores reddendo, foueas ducendo, catenis vias implicando, & alijs rationibus supra relatis, ut scelus reditus ad suos impediatur , ut aieΤacit.Iib. I 2.nu. I I I. & ubi csi eo praelium initur,e randum est, ut ex ea parte id fiat, unde ad propria ineustsi tu iacturae,ic cursus haberi possit; ut tutu non est hostes recedentes in eorum castra prosequi, & cautio adhibe da dum hostes fugietes quis prosequitur, ne in insidias incidat,ut ait Xcnoph. lib. I .Paediar Ciri .n. I 6.
S ubi bosi is est victus, in bello iusto est prosequedus,
ne vires reficiat,v dicit Cars belli civ.lib. 3. nu I48.ut Sobsessis mora remota auxilia praestanda sunt, ut dicit Liu. Dec. I.lab .nu 37. sic tamen,ut exercitus p
riculo non exponatur. Tacilib. I 4. Ann.nu. III.
Nona via est,ut hos ibus omnis opportunitas annonae, dc victu alium pricidatur,vel vias vastando,uel fruges, vel eas ducendo in loca munita, S amicitias inesido e si Principibus, unde deserri possunt, ut & salubre non est,ut in agris magn ifica aedificia construantur,c si hostus ibi castra metiantur, & se communiat, & ciues verentes ne eorum domicilia,&viridaria destruatur, debili manu arma sumunt,& facilὸ eum hostibus etiadndigne c6 ueniunt, qua ratione opportunum esset his aedificiis metam statuere, ne nimia impensa construm
Decima via est via diuersonis, qua bellum in ho-Bia domum desertur, ut propriam deserat, unde Femdinam
245쪽
dinandus, ut a Mauris Hispanias liberas redderet, maphricam forti manu aggressus est, idq; in bello iusto, propriis, vel alienis viribus,& opibus fieri utile est. Undecima via,ubi potentiat aduersarii nulla ratio- ne resisti potest,est ut eum eo condeniatur, & bellum pecunia data Quacsiq; ratione, ac vexatio redimamr, prout Ligures, & Florentini saepe secere a quae si nota prosunt, prouidum est alienae se commendare prote .ctioni,& etiam alterius se subiicere dominio honestis conditionibus, qui validὰ eum tueri possint, potiusquam pro orium dominium, S libertatem omnino a- . mittere, sic enim Capuenses Romanis se dedere, ut a Samnitum seruitia liberarentur, Nihibuero utilius est, dum alij bella gerunt, quam se munire.& sibi consu- lere, ne iis conuenientibus tempestas in vicinum reis sectatur, prout saepe euenit. 'τ
ruendum, re ut iuste colligi possint. a Hominum multitudo Principi utili ea, ct ut augeatur a Priticipi arma Fun t neeessaria se ut paranda. Uιctualia Mnesi necessarra. θ Ut comparentur . V. s.Adiumenta alia qua Prantipi utilia.
De necessarijs ad Principatum conseruan' . dum &augendum. Cap. III.
Τ Princeps dominium intus, & externe tueri valeat, ac etiam si iustitia patitur, augere, multa eidem adiumenea, .praetexsupra enumerata, sunt nece uaria,'et scilicet multa, S sortis, pecuniae, victit alia, Funitiones, equi, naues, arma ossi 'siua,Sd tensi-
246쪽
ua, in quibus vis Principis eonstat. .' 3 - r . Thelauri ergo in primis, & pecu niae numeratae Prinrassauri et ni,ve & supra eii dictum, sunt neeest artae,ut tempor Principa belli possit milites conducere, & praesidia munire, ac sunt ne- dominium tueri, csi pecuniae sint nerui Principatus. cessaris σι l. 1.si in causa. ff.de quaestionib. quod probat & Cic. Princ β- rat. pro lege Manil. Quinct.declam. 3 . Plut . in Cleorum euen- mene. Eustrathius. h. Iliad. Leo celar.nou.s 2. Iustin. mi et ut nou. 169. Demoliti Olyiuhiaca a. sic tamen, ut in eo
iuste eoui- finem non ponat, ut thesaura colligat ad ea recondens psis t. da, si e enim tributis subditos vexaret, & liberalitatis virtutem omitteret, sed medium in eo seruare debet, ut eongreget illa ad dominii defensionem,& sine is ditorum ostensione, quod fiet si ex redditibus dominii
quicquid eolligi potest colligat. Secundo, si ab expensis superfluis abstineat; reddurus vero ex fructibus,vel humana industria proueniunt, primo modo id dupliciter fit,vel enim fundi sunt Principis patrimoniales, unde Romulus agros uniuersos in tres partes distribuit.quarum prima,cultui druino, altera Reipublicae dominio, tertia diuisa fuit inter ciues,ut dicit Dion. Halic. li. 2.dc apud Lacedaemones Principibus erant a sui gnata praedia pro patrimonio, & si militarent, exercitus nutriebantur a ciuitate, ut ait Xenoph.lib. de Republ. Laeed. 9 EZech.4. quarta pars Principi terrae tribuebatur, &sic erat fere apud Aegiptios, ut inquit Diod. Sic.lib. I. c. 6 sic hodie bona habet publica,& etiam proprium patrimonium.t.b ne a Zenone. C.de quadri praescript. quorum culturae yt bonus pater familias, iuxta eorum qualitates opera dari curare debet, ut ex eis colligatur quiequid ferre valent, vel tritica snt, aliave grana, foena, vina,ligna,
lina, animaliave in eis alatum, ut ex aquis, pisces, ex filuis,seras, & aues, & ex locis subterraneis, aurum, argentum, vel alia metalla, iuxta eoru natura colligere possit,curando, ut & subditi agrotum culturae incum banta
247쪽
hant, in quorsi fructibus impositiones modestas, quihus dominium tueatur, iuxta bonorum non person rum quantitatem, imponere poterit, curando,ut paludes exsiccemur,siuae inutiles ad culturam redigatur,
R opem ferendo ijs qui huiusmodi rei operam dant,
di aquas ducendo,ouibus merces,& fruges ad ciuitates clucantur, & ex regionibus externis comporteruta& agri irrigentur, ut & curare debet, ut ex alienis reis
gionibus comportetur arbores, S alia semina,ex quibus multum lucri percipiatur, experie do an propria regioni, diligentia adhibita, aptari possint, ut apes, hombices, aromata, vina,& similia,ut ex agris qua tum fieri possit, colligatur . Alio modo redditus ex humana industria colliguntur, mercatura, artiumve exercitio, ex quibus tributa Princeps colligere poterit, vectigalia desuper imponendo,modo iusta, Sc honesta sint, & sic vi exteri aliis quid plus quam subditi persoluat, modo excessus multus non sit ; ex his artibus aliae humanae vitae sunt ne- celfariae, aliae humanae societati proficuae , aliae inse uiunt pompae, & ornatui, aliae delitiis, vel in lanisse exerceant, vel in sericis, vel in serri materia, unde arma,& instrumenta agricolturae necess arta,aedificiis, navibus, & huiusmodi construuntur, vel in statuis, aut picturis,aedificiis,nauibus co struendis, vel alijs rebus conficiendis consistant. Unde prudens Princeps, qui vult eius dominium ditescere , eo introducere debet omnis generis artificia,quod fiet si ex alienis regioni-hus artifices conducet, & eorum opera utetur, eorum curam tenendo,& in artibus praestantes,praemiis, immunitatibus, S lucris augendo, qui & prohibere oebet ne ex eius regione res non fabrefactae, ut lanae. te rica, ligna,metalla,& alia id genus educatur, ne si mulcum eis artifices abscedant, nisi regio aliquibus cx his valde abundet, nec adsint artifices, qui omnes lia sceimaterias ad artem redigere possint, tunc n. m inutis
248쪽
uectigalibus, eocedi poterit,ut aliqua ex his extrahais u , nee ineonuenit, ut aliquo casu Princep ipsς RVM
tiationibus operam det: Primo, cum priuatorum facultates apte non sunt ad eam negotiationem exercendam,vel ob impentae immensitatem,vel hostium insul
naues mittebat, quae inde aurum, argentum, ebur, simias,& pauones educebant.Secundo, cum negotiatio
tam magni momenti sit, ut priuatus id agedo diuitias immodicas,& bono publico noxias,ill icate tamen co- greget. Tertio, cum id ob publicum boli u peragitur, ut si tempore inopiae aliena grana , & annona caetera ab exteris ematur,& subditis vendatur. Praeter hos re aditus,alia quoq; bona in Principem deuenire possunt ex donatione legatis,caducitate, bonorum fisco addictione,censibus, vectigalibus,& tributis, quae ab exteris ei persoluantur, ex quorum collectatione aerarium Principis constituitur, ubi pecuniae in , tilitatem Reipublicae coseruentur J.etiam aureoS. ff. de verb. sign. quod est necessarium ob varias, quae
Apud Romanos aerarium ex tributis , & vectigalibus constabatur,& vectigalia percipiebantur ex mercibus importatis,& exportatis, agris.& pascuis, ut ait Cic.pro lege Manil. quod aerarium Romani in aede Saturni teruabant, Valerio Publicola authore, ut inquit Festus,&Macrob.lib.Saturnalium. c. 8.& Iusta. ib. 3. Triplex vero aliquando apud Romanos aerari itinfuit, primum, quo ciuium tributa, socioru vectigalia, i S praedae Imperatorum struabatur, quo sumptus bel- lli ordinarii sustinebantur. Alterum sanctius, in quo au frum vicesimariu condebatur, quod ex vicesimis rersi hexigebatur,& ad ultimos easus populi Romani serua ibatur, & in aede saturni coditum erat, ut dicit Caesar. ii, lib. i. de bello ciuil. Tertium in quo seruabatur pecu- tinia belli Gallici causa, quod a populς collectum non t
249쪽
amouebatur,nisi belsum Gallicum instaret, ut resere Appia. Alex. lib. 1. de bestis eluit. Post haec Augustus krarium militare eum notiis vectigalibus addidit, ut prompta pecunia stipendiis militum sum ceret, vedicio Strabo lib. vle Dio Cassan Augusto. qui &the
sauros pretio fores in lateres conflabant , ne furtis paaterent, Vt ait Plin. lib. 3 3.c. 3. Persae aurum ex 'Asia, de Aphricae parte collectum , & argentum liquefactum in phialas fictiles fungebant, quas,vhi usus contingebat, fraugebant, & ex eis concidebam quantum opus esset . ut dicit Herod. in 3. Graeci comune aerarium in
Delo habebant, Macedones in oppido Quin da iuxta Tharsum,Strircusani in Lahdalo castro munito, Assi- Yij Susis,Cambyses in oppido Gaza Palestinae; Deiotatarus in Pelo Phrigiq. Lysimachus, Pergamii Babylonii in Zeugma urbe . Hebreti in Τhrace, S Tauro Ateis Ticuntis. ei ant & thesauri m templo necessari j ad usus cultus diu ini, & thesauri Regum Israel ad bclla ne-
26. cum se l. Persae thesauros in aedibus in monte factis recondebant, ut dicit Strabo.lib. 1 f. 'Hi leto thesauri ex tributis, vel vectigalibus exigi consueuere. Tributum colligebatur ex censu, vel capi tibus,vel extra ordinem imperabatur; est enim trib tum, ut Varro ait, pecunsa populo imperata, quq tr i . butim a singulis pro ratione census exigebatur, vectigal ex mercibus, portubus, vel contractibiis, & perueniebatur ad tributum grario bellis exinanito, ubi di- uites pro census ratione si luebant, pauperes operas contribuebant,& sepe aliud tributum extraordinari si imponebatur non su Erientibus ordinariis Reipublice prouentibus,quod & alibi si ob fecessitates su pen uenientes, ubi vectigalia noua, 8c tributa,& censas im ponuntur. in quo pietas exigitur, ut non cxigantur ex his quae ad victum facilem pertinent, sed ex aliis citrae minus pauperibus nocere pessim S nisi insessi, ut ἀ-
250쪽
pore paeis, Princeps paulatim, & moderatὶ peeuntis colligat, & in s rariu reponat, quam tempus belli expectet; & quandoq; prouentus Principis sumpti sunt
ex prouentu lapicidinarum communium. l.venditor.
s. si venditor. ff.com. prid. vel pro solo publico, fi ce to re e cessum esset, ut priuatus ibi εdificaret. l. se
s si quis .ir ne quid in loeo publ. Quandoque a posseti
soribus agrorum publicorum decimi fruituum exigebantur,Romani enim agros, quos hostibus adimebat, si e ulti erant,ciuibus diuidebant,s inculti Italicis hominibus, vel olebi Romanae loeabant, ea conditione, ut qui arassent decimam frumenti, quintam aliarum rugum partem Reipublice soluerent, ut dicit Appia. Alexandib. i. de bellis ciu. & qui peeora maiora, vel minora alerent,certum stipendium soluerent; sic suta diti Pharaonis ob datos sibi agros quinta partem lauuebant. Gen. 7 vel agri dabantur colendi eerta penissione, vel eum pacto iteriles ad culturam reducendi. interim eerto tempore gratis eos possidendo, postea eum certa pensione. l. I. 3. 6.& T. C. de omni afro. Tributa etiam indicebantur deuictis nationibus. e.omnis. decensib s Reg Io. 1. Paral .e. 9. dc 27. Vnde Poloni olim imperio soluebant, boues centum v gin'ti, auri pondo quinquaginta, ut dicit Bonfindib. 1.d ead. a.& idem 3oemi,ut inquit Aeneas Silvius, in Boemia,& aliis tributum etiam quandoque indictum per iugera agrorum posse fibrum. Census, est institutus a Servio Tullio,quo non virutim,sed pro modo lacultatumsoluebatur ut dicit Dionis.Halic. in A. 3c Liu. in I. quod & Athenienses seruarunt, ut dicit Demosth. in orat.de muneribus,& statu-ium erat, ut agri in censum deserrentur, cum eoru n mine, uicinorum,numero iugeru,&c.l. 4. ff.de censib.
poma publieationis bonoro inflicta saepe his qui noldilem bona tua aritimari, uel mala fide minoris, quam larent aestimari pateremur, ut dicit Liuius, aliquar