Giraldi Cambrensis opera

421쪽

otii gaudentis praedicatores; quin immo Verius quasi

ducentesimo, ducentos enim argenteo pr*θluti repor- tuti boni, dum scilicet se tuentur et alios ueruntur. nil tam auro donantur quam aureola, dum et generali sanctorum omnium et Speciali quoque ros lucro apportato corona ipsetantur Bono itaque dicetur:

Euge, Serve bono et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, supra multa te constituam intra in gaudium Domini tui. V

XXXV.

ormitatum exempla quin eae imperitisi tacerdotum et illiteratur po Oveniunt.

QUALΙΤER Rutem evangeli Speramque scripturam hodie Anecdotes

dam ostendemus. Xemplum de preSbytero, qui, Sermonem faciens ad populum de sancto Barnaba, inter caetera dixit: Bonus vir erat et Sanctus, Sed tamen latro fuerat,' auctoritatem sumen de Vangelio Oe, scilicet, irat autom Barrabas latro inter Barnabam et Barraban male distinguens. Item Xemplum de Sacerdote, qui, Sermonem faciens do muliere Canan ea, dixit eum partim eanem Sese, partim mulierem, inter Cananeam et caninam non bene distinguens.

Item Xemplum de presbytero, qui festum Simonisset Judae denuntians, dixit: alterum bonum virum et sanetum fuisse, iterum vero proditorem Christi, nec ei honorem aliquem vel diei, propter ipsum, Sed se propter socium ejus deferendum ' Hic etiam aequi voeation deceptus, inter udam et udam malo distinXit. Item Xemplum de presbytero, qui Sermonem faciens de evangelio ubi legitur De pisce asso et favo mellis; didebat enim quod comedit Dominus de pisce asininoot abis melitis; et cum quaereretur ab eo quisnam piSeis

422쪽

3 12 GIRΛLDI CAMBRENSIS erat ille, respondit, quod sicut est piscis marinus qui 'enne, et liu qui a lepore denominatur, quia sere singulis terrarum bestiis pisces in mari Ssimulantur, si et ab asino quoddam piSeis genu denominatur, sed in partibus istis non reperitur.

Item exemplum de illo qui loquens de manifestatione saeta ad mare Tiberiadis, illud quod ibi legitur,

oldserunt prunas positas,' Xposuit, de fructu arboris

Itom exemplum de illo qui, clerico suo quiorentiquid esset alter respondit quia piscis erat rogius in

partibus illis, quod et probavit per illud Mittit iudeXteram navigii rete et invenietis altern. I leui Xemplum de presbytero, qui, Sermonem faciens de illo evangelio, tuo debitores erant,' in quo legitur alii donavit quingenta, alii quinquaginta, etin, XPO sui de eodem numero, cilleo quinquagenari ; cui

praepositus Villae nit, Neutri ergo plusquam alteri

se donavit cum utrique l. nec plura. PreSbyter nutem, Se deprehensum Sentiens, subintulit sed alii denarii Andegavenses erant, alii vero stertingi. Item Xemplum de preSbytero, qui Sermonem facietis de lio evangelio, edidit Herode omnes puero a bimatu et infra, sic exposuit, in una provincia in ollam provinciam,' bimαtum unam prOVineiam Onstruens et infra liam. Item Xemplum de preSbytero, qui, Xponens illud de vita sancti cujusdam, omnem SubSinntiam sua Di

trifariam divisit,' trifuriam exposuit Gallice, tine

de farine, hoc St, a sarinae. Item X0mplum do presbytero denuntiant bestiam sancti Johannis ante portam Latinam, et dicente: Quoniam Johannos ille primo Latinam linguam in Angliam portavit; ' sic enim exposuit ante, id est, Primo ortam portavit, Latinam Supple linguam.

qui a quia, MS.

423쪽

GEMMA ECCLESIASTICA. D. II. 313

Item exemplum de presbytero qui locum illum Evangelii se Si quis vobis aliquid dixerit, dicit quia Dominus' iis opus habet; V d pectoris herba exposuit in hunc modum Dieit quia Dominus habet herbam illam

Item Xemplum de illo qui hoc Vocabulum apoca- lypsis V clerico suo quaerenti Sio Xp0Suit, ulludens Anglico tam appellistivo quam proprio, a cutu L 8i. Item Xemplum de illo qui quaesivit a magistro Johanne Cornubiensi quis esset busilli. putabat enim

proprium nomen regis Vel licujus magni viri fuisse. Interroganti autem magistro Johanni ubinam hoc, hin qu Scriptura inVeniretur, respondit quoniam inmissuli et currens propter librum suum, ostendit ei in fine columna paginae unius Seriptum in die in principio Vero alterius columnae bus illis, quod recto

distinetum adit in diobus illis.' Quo viso, magister Johann0 dixit ei: Quoniam de divina pagina hoc erat principium, videlicet evangelii, se velle in crastino in publico scholae suae auditorio istud inquiri.' Quo

laeto, eum Sequutu eSSet Omnium risuS, Ostendit magister, hinc Oeensionem Sumen S, Xempli Variis quantum

addi dat in clero dedecus et seandalum ex ignorantiae t0110bris et illitera turae.

Item exemplum de illo qui loquens ad populum, dixit quod tantum fornicatores et adulteros in die districti examinis judicabit Deus, occasione verbi illius apostoli: Fornicatores et adultero judi. D. Sed spostolus tamen alia crimina non Xeepit.

Item exemplum de illo, qui Sermonem ad populum sadiens dixit: Quia quicumque crediderit et baptigatus fuerit salvus erit,' peccatis commissis in purgatorio dol0ndis et diluendis consion similiter illius verbi Domini, Mui crediderit et baptizatus fuerit, salvus erit' undo minus intelligens, et itera cum Judaeo superseiem Sequens eum tamen intelligendum sit, qui crediderit' cum effectu, fide, Scilicet, Operunt per di-

424쪽

314 IRALD CDGRUXSIS leutionem, hoc est opera fidei faciendo, et baptigatus uerit,' etc., salvus erit.' Mirum autem quod imperiti tales securius dicunt et missi ut quae promi ignoraui, quani eruditi ea quorum ad plenum notitium

habent; uXta illud Jeronymi 'Imperitia stud iam

' eruditio vero timorem creat.

CAP. XXXVI. Quod in m opitus quoque defectus huju8modi episacerdotibu8. The same No solum aut0m in minoribus aeordotibus, Sed etiam in majoribus, abbatibus Scilicet, prioribus, magnis eccleSiarum decanis, episeopis, et archiepiscopis tales interdum defectus invenies. Audivi auribus meis quendam abbatem Verba Domini ad mulierem Samaritanninsi recitantem Quinque viros habuisti, et qui nunc x habes non est tuum vir.' Et iterum cuidam clerico pauper Hibernie eleemoSynam petenti, Sic reSpon-d0ntsem audivi Ubi sunt adeas tuas 'Item exemplum de metropolitanae sedis decano pro clerico quodam familiari suo rogante ut custodiam haberet ecclesiae cujusdam, ait ' Rogo ut ecclesiam illam i concedatis causa rei Servandae, inter simplicem rei custodiam et causa rei Servandae, leui in jure accipituri possessionem habendam, non tenes distinguens.

Item de archiepiscopo loquente de historia quadam nostri tempori quam plures traetaverant, qui dixit: Nunquam inveni aliquem qui recte interpretaret. Item exemplum do archiepiscopo dicente Nescitis' quod utrumquo gladium ad nos poetat; erat enim

tunc temporis utraque fungens OtOState. Item Xemplum de archiepiscopo in scholarium multorum audientia, dicente, Tres sunt species cautionis,

' fidei iussoriam juratoriam, ut pignoraticiam

Item n elerico curia Romam in Angliam transmisso

425쪽

GEMMA ECCLESIASTICA, D. II. 315

qu80Sivit quidam, quare dominus papa totiens litoris ot

nuntiis relliepiscopum ad se Vocuret. Cui ille, caput et humeros more Suae gentis Vertendo, quasi sub indignatione, respondit Non Sine causa Vocat eum, Vult enim ipsum Xaminare in Donato. Item exemplum de urchiepiscopo eodem Sermonem suum sic inchoante: audite et intelligite, o omnes qui estis in isto sacro synodo; Sed quodam Suorum Submumurante Q, α,' non impatiens correctionis subjunXit, in ista Sacra inoda,' et murmurante adhue

quodam iis si,' tertio repetiit, se in isto sacro synoda. Item eXemplum de eodem edente repud Xoniam pro tribunali, praesentibus scholaribus multis et jurisperitis, ac diesente quibusdam Vultis Stare isto compromisso, qui etiam, quodam submurmurante sisti,' reiteravit: Vultis stari isti compromissi; ' et murmure quodam SuhSecuto, quidam considentium, cui nomen Martinus, in haec verba prorupit Quid murmuratis inter vos l

antiqua grammatica est:' omnium risu, quem anten conceperant Sed ob personae reVerentium SuppreSSerunt,

tanquam verbi illius ludicri occasione, Subjecto. Item exemplum de archiepiSeopo, qui, tun coram summo pontifice lexandro III., in magna multorum et magnorum audientia, dixit ' Domine, dignotis me audire, si placet.' Cui archidiaconus quidam assi-

Sten S, SubmurmurnVit, nemini, nemini.' Sed quoniam incassum, arehidiacono eidem miserabilem antistem

illum juvare volenti ne valenti, quidam Stantium satis faeoto subintulit: Noli dicero nemini sed nemo quia non Si in mundo nemio aut nullior illo 'Item Xemplum de episcopo qui assertivo didebat

simplicum fornicationem criminnie pecentum non OSSe. Haec quatuor audivi, et huic ultimo per auctoritates plurima Obviavi. Item audivi priorem domus UUSilam canonice capellanum Suum eorum epi Scopo corripientem in hunc

modum Bonus isset. Sed timi. diligi, quoniam.

426쪽

3ss GIRALDI CAMBRENSIS Cui ille Probo per auctoritates salterii quod debeo diligere quoniam ; David enim Scripsit, Dilexi quo- uiam: et alibi 'vide quoniam. et quoniam bonus quoniam suavis quoniam in aeternum t quoniam in peeulum quoniam confirmata est: concludens e his quia firmiter haberi potest quam tot

psalmista loci commemorat, approbat, et confirmat. Prior nutem, ut Vir imple et sere illiteratus socoram episcopo UaSi captum erubuit unde tamen et quemadmodum tam facile capiebatur per insulsentiam ignorabat.

Item exemplum Me abbate Malmesburiensi obserto, qui nostris diebus ceuSatu a monachis Suis Super illi te ratura, et a judicibus a papa AleXandro III desinatis, Durtholome scilicet EXoniensi et Rogero Wigorniensi, X hoc probatus Faetus est repente de coelo onus ' otc. Cum taetera Gallie, interpretatu Sset, Veniens ad roponte,' stetit it is itavit, dandem 0r, dixit: 0ponto, it se pepenti. Quidam autem SSeSSOrum, seilicet Johannes Cumin, qui postmodum archiepiscopus Dublinonsit in Hibernia factu est, abbatem quia non planes legibus lotui, Saltem Xemplo UVare volens, rotulit de quodam abbate, quem Vidit in curia Romana coram AJ0Xandro III et cardinalibus super illiteratura

probatum loc cloe Veres dignum et justum riuum it Salutare qui cum exposuisso Vero dignum o, justum est, raiment Hionum et juste ' veniens nil aequum, diXit Equum eo est evat, it salutare ciuiliavit Et eum lutat sint multi eum oponendum, quia tamen bonus dispensator orat, o, domui tuae lene praepositus. judicio summi pontifidis obtinuit et abbas remansit Similiter o isto quoniam bonus erat in rebia gerendi et gubernatione domus et exteriorum administratione, contra in nullos obtinuit, iri i autem Subpriori desechus u. in piritualibus injunctum S ut Supplerent.

427쪽

GEMMA ECCLESIASTICA. D. II. 317Ιn abbatibus igitur, quoniam olim abbate et mona- clii uiui fuerunt, ut Causa vi. QuaeSti prima, ni ut Generiaiter, licet utrumque dispensari possit, cum hodie

tamen cuncti sere monachi clerici sunt, indecens valde est et inconveniens. In presbyteri autem et praecipue parochialibus, qui curam animarum habent, quique praedicare tenentur et evangelium Xponere atque in fidei articulis parochianos instruere, Ut in ΓΟΓSIIS admitti debore dispensatio. Item corripui quandoque quendam episcopo in secreto Zelo aritatis Super in Solentia, rapacitate nimia, et Superbia, culpnm Sui aperte, sibi vero oblique imponens, o dicens Haec vobis ot

hujusmodi suggerunt qui penes vos alta sapiunt.' At illo Et go ipse,' inquit, alta sapio.' Cui respondi

Credo equidem, mallem tamen minus ita apere et humilibus consentires, dicente apostolo 'Non alta sapientes, sed humilibus onsentientes.'

Item exulant beato Thoma Cantuariensi missi sunt antistites Anglirae, qui magis eloquentes et literati

reputubantur, ad Summum pontificem AleXandrum III., qui tunc in Francorum regno fuerat, nil cauSam Anglorum regis fulciendam et archipraesulis infirmandam; qui cum ad hoc astarent et rationes subricatus etiam et Xeogitatas ullegarent, non fuit unus quibabarismum vel Soloecismum in tanta audientia non incurreret. Quidam autem ex illis qui magis eloquens esse videbatur, in hunc modum allegabat portuit, oportebat, Oportebatur, oportuerunt hae fieri, verborum impersonalium naturam male discernens. Cui papa Tace, frater, tace, quia nec illa fieri oportuit, nod ista dici.' Alius autem in hunc modum: Clandostinam fugam arripuit,' penultimum neuendo. Miraculo tamen haec proculdubio Sunt 8Signanda, quod

in patrem eorum putre Onirn CODSeientiam loquentes, tantam ultione divina eorum tantis confusionem, vitio locutionis insueto, et Verecundia ruborem, incurrere

meruerunt.

428쪽

18 G1RALDI CAMBRENSIS Ad me etiam Xemplum de episcopo qui nostris diebus belua multorum capitum effectus, justiciarius scilicet, cancellariuS, et legatuS, qui epiScopum quoque se nominari ViX Sinehat, qui cum legationis mei per Angliam fungens in mille et quingentis equis Mesias cathedrales et monasteria Vi Situbat, Sermonem adliopulum laeten S, quod prae arroganti pariter et Nor mannicae verbositatis jactantia frequentius facere consueverat, in An OS ad quos loquebatur ex innato Normannorum inVectu odio, pluries haec verba dicebat: Angli olim tam militia quam literatura laudabiles ' fuere, nune ero propter luXuriam et ebriositaton in neutra praestantes inveniuntur.' Subjecit etiam quod et auribus aliquotiens nudivi et vi me continui: Sod ubi evanuit, ubi migravit utraque glorias' ubi quo' ponor deberet, ibi' adverbium ponens, et inter adverbi loci motum et statum designantia male distiuguens, et optimos grammatico literatosque viros

non minus impudenter quam imprudenter male grammati Zando CondemnanS, atque damnabilis liso latrando quidem, Sed non mordendo, molestans. Et tamen a superficialibus et minu eruditis, quia linguosus orat sit nuda in loquendo Ore genti Sure , Sive literatur tamen et artium fundamento, pro magno reputabatur.

CAP. XXXVII. De literaturo defectu e legum humanarum et logio

Incroasor NOTANDUM hi autem quod Radulphus Beluaeensis, qui kiii V In literatur ΠΟStri diebu Praecipuus erat, trimembremia an adoro consueverat ilericorum distinctionem 4n iuno ε'' modum Clericorum illi pannosi, qui per lauri scilicet et partes, nil apparentiam sibi scientius com - Paraverunt, magis rael licet setoli videri quam

429쪽

GEMMAM ECCLESIASTICA. D. II. 349

cupientes, cujusmodi multos novimus. Alii super- seminati, qui se superficiales diei 0SSunt, qui, r200 termissa literatura, poetarum Seilicet auctoriam,' philosophorum, et artium fundamento, Statim a Donato et Caton ad leges non solum humanas, Sed etiam divinas, Se transferre prC0sumunt. In tertio Vero gradu sunt clerivi a fundamento massati, in litera- tura scilicet et artibus sussieienter instructi, et indo' non saltim sed gradatim et sensim ad Scientia alias ' prosecti pariter et provecti.' Et hos solo Vere et nuncupative literatos esse dicebat. Episcopus autem illo, de quo nune ultimo locuti sumus, inter superficiales numerari potuit, cujusmodi hodie multo novimus propter leges ustinianas, quae literaturam, urgente cupiditatis et ambitionis incommodo, adeo in multis jam suffocarunt, quod magistrum uinerium in auditorio scholae suae arisius dicentem, et damna sui tempori plangentem, audivi vaticinium illud Sibillae oro nostris diebus esse completum, hoc scilicet Veniunt dies, et vae illis, quibus leges obliterabunt scientiam

Gitorarum 'Do talibus autem, quorum nimi est hodie magna caterva erant quidam qui, ut adepto prius magistorii nomine, etSi non omine, altum illum supPrficialem liberius sacere possent, Seripserunt in Anglia patribus suis sacerdotibus et antiquo more non Superseminatis sod litoratis. Unus in hunc modum elatis me nuper cideturum arisius: alter Vero sic Scintis, legendum in proxima arisius.' rim Vero Si rescriptum os a patre Quoniam adverbium praeteriti temporis participio futuri minus grammatiee copulasti Volo ut adverbiorum naturam, priuSquam legas, addiSens. Αltori vero sic Quando audivi te lecturum arisius, fui missurus tibi X. marcas; bis enim ei scripserat, et primum recte Sed ex quo audivi to

Gogendum Parisius non fui mittendus nisi quinque.' Item exemplum de clerico, qui reVersus in Angliam

430쪽

350 GIBALDI CAMBRENSIS Francia, ubi oum pater suus aeordo magnis UmP-tibus per quinquennium tenuerat, patri Suo quίDrenti quidnam didicisset, et quantum in doctrina prosecisset, respondit, Quia multum.' Sciebat enim probare, Sicut

rei at, quod ubi quatuor erant ibi octo, et ubi se ibi

duodecim, et si deinceps. ater autem adverten eum

10 eis nugis et non literaturae peram dilibuisse, ad prandium cum filio sedit, et in primo seruulo sex Vain disco sibi sit filio deferri procuravit, statimque diXit ' Fili, probare scis per artem tuam quod ubi sunt sex ibi sunt duodecim hic autem Sunt e OVI, proba orgo quod hic sint duodecim. Ipse vero

ova non in longum ordinans, Sed terna Super menSam per ordinem duplicans, uno ordine tria, quae e faei tostondit item et alio ordine eadem tertia ostendit, ius et se faciunt, concludens inde duodestim esse. Pater autem nugas adVertens, se Ova illa ad se traXit,

dicens filio quia bene probaverat ibi ova duodecim DSSe, et quoniam alia ex quae restabant sibi ad vescendum acciperet; et sic filium tam aceto delusumo vanis ac frivolis studuisse deprehensum arisius, non ad reticulatas logicorum urgutias, sed ad litern-turam totis nisibus addiscendam iterato remisit. Itum accessit aliquando ad me in logica tunc temporis facultate, juvenilibus Videlicet annis, magno P

risius eum ardore et laudi amore Studentem, preSbyter quidam vicinus hospitio meo Sene annis et animo,

qui of theologicis disciplinis animum applicabat, et Seholas cotidie sesequentabat. Hic me saepius simplicit et quasi ludicro in hunc modum convenire Solebat se Logica tua in qua tantum te torques, quid tibi valebit, nisi socium habeas ad quem diSputeS, quin dialectica disputatio ad altorum est, nec ulliuit illo si imp0ditor suserit communis negotii. Oportet ergo' judicem adhibero, nec sufficiet unus Si forte in partis

care oportet it intelligentium ad hoc ut arm qua