장음표시 사용
111쪽
Hi do inceps Propheta per aliquot capita versus lia
raelitis Iudaeis concio natur,in Iudaeos aeque atq; lsraelitas idololatri.&aliorum peccatorum accusar,
utrisque poenas de nunciat. Quod enim supra cap. ir Iudaeos laudauit c 5 solatus est, id eo modo intelligendum est, quo ibi dictum est alias enim etiam regnum Iuda per Babylonios destructum est i 3o annis circiter post regnum Israel ab Assyrijs vastatum. Et si enim in regno Iudae publice fere religio purior quam in regno Israel vigeret tamen Vna etiam inde usque in tempus Solomonis superstitio&idololatria partim publice regibus, partima subditis priuatim fouebaturin exercebatur Et inter reges quidem qui post Iosa pliatum vixere, Achas veram religionem penitus contempsit&repudiauit, idololatriam publice invexit: quam ex sequentibus regibus duo tantum profligare conati sunt, nempe Ezechias, Iosias. Semper igitur etiam regnum Iuda aliqua ex parte superstitione idololatria po- lutum fuit. Ade Menim tena est impietas, postquam semel in regna admissa est , nec prius in hoc regno desj
quam populus Dei funditus euerteretur,in in captiuita..tem Babylonicam abduceretur. Ideoq; supra V. . Iud os una cum Israelitis perituros esse , quasi obiter affirmauit Propheti, nunc ex profesh scelera Iudaeorum taxat,®ni Iudaici vastationem praedicit. Quare hic versus Iamiles reliqui non pugnant cum v. g. cap. i. aut cum V. 12. cap.
ii.&similibus. In hoc autem versu principes&proceres regni Iudaici praecipue compellat, quod eorum in primis consilio, autoritat ei negligentia religio corrumperetur: populus delinquerer, t&su p. v. ia. dictum est. Per principes autem etiam populum totum regni corpus intelligit Primum autem peccatum: deinde poena proinponituri similitudine exaggeratur. Peccatum autem similitudine imperfecta notatur. Principes, inquit, Iuda similes sunt iis qui terminos agrorum transferunti limites perturban
112쪽
turbant. Hi enim formam religionis diuinitus praescrpitam pro sua libidine mutant. Alij enim ut proxime diximus, etsi
cultum lege Mosi praescriptum retinerent: tamen idololatriam suis permittebant, ut Ioas&alii Alij autem religionem veram retinuerunt,&simul etiam idola coluerunt, ut Ioram, Achasias, Athalia, c. Alij autem veram religionem prorsus contempserunt, tabolere conati sunt, ut Achas &Manasses. Hi igitur terminos&limites religionis partim transtulerunt ipsi, partim transferri permiserunt. Vt autem terminorum reuulsores grauissime in Deum&proximum peccant, ita principes qui religionem mutat,
corrumpunt aut deprauant, atrociter in Deum subditos peccant unde in lege quae Delat. 27. V. 17'Xtat, dicitur Mais
lediistus qui transfert terminos proximi sui, &dicat uniuersus populus Amen. Estque hic nota dum doctrinam diuinitus traditam con ferri cum terminis nimitibus,quos reuellere aut transfer. re summum scelus sit, ut intelligamus nihil in doctrina coelesti sine summo peccato mutari, aut deprauari a nobis pos e. Vel etiam per terminum seu limitem regni utriusque disti iactio , quae inreligionis cultus diuersitate praecipue
sita esset Per terminorum autem translationem regni viriusque confusio intelligi potest. Communis autem impietas discrimen fere tollebat, ut unum iam regnum eX duobus factum impietatis similitudine videretur ut terminis agrorum turbatis ex multi sinus feri videtur. Atq; hactenus peccatum fuit, sequitur poena, nempe regni excidium, quod inprimis in principes redundaret, quae poena &ipsa similitudine exaggeratur, super eos effundam quasi aquam indignationem meam. Affirmat igitur Propheta indignationem diuinam: id est, vindictam atque poenam similem futuram diluuio omnia obruenti, aut tempestati omnia prosternenti, ut videlicet poena peccato partit, tali sublatis religionis terminis magnam fecerant regni Vtriusq; confuso-
113쪽
confusionem: Ita Deus vicissim nouam ingentem conis fusionem rerum omnium facturus est. In voce Hebraican γε Emphasis est. Est enim quae passim grassatur,4 obuia quaeque tempestatis instar vastat, quaeq; nullis repagulis coherceri possit. Quidam ciliteram in priore hemistichio, pro particula affirmandi accipi uiat, sed magis hoc loco similitudinis est.
Vetus hoc loco vertit: assumentes te in , minus com mode. Graeci autem pro indignationem τὸ ι με ua: id est, impotum verterunt: itidem minus proprie. VER
Opprimetur Ephraim, conteretur iudicio quoniam acquieuit, &, ambulavi octpraeceptum. A Iudaeis ad Israeli: tas, vel etiam a principibus Iudae ad populum regni utriusque oratio conuertitur, idq;
per occupationem. Cum enim proximo versu principes Iudae reprehenderit, ut penes quos maxima pars culis pae resideret, religionis deprauatae poterat populus hoc colore sese excusare, qu bd regum suorum consilio .cauliditate in errorem inductus, & autoritate ad peccandum compulsus esset, ac proinde aut nullam aut minorem culis pam suam esse, seq; aut immunem a poenis esse debere,aut si puniatur, iniuste puniri. Ad hanc igitur tacitam obiectionem populi respondere hoc versu Propheta videtur, vanam eius exculationem refellere. Affirmat igitur nullo modo populum extra culpae s. qui regum impiorum autori ratem sequuti aut metu fracti in Deum peccarint Deo enim magis quam hominiis bus morem gerendum ut est non solum in sacris literis,sed etiam apud prophanos scriptores, Deiq; mandatum omniis bus omnium tyrannorum edictis longe anteferendum, ac vitam potius quam Dei mandatum prodendam. Id igituro clim
114쪽
cum populus Iudaicus&Israeliticus non fecerint, sed impiorum principum impia edicta prompte&alacriter amplexi atq; sequuti sint, spreto contempto Dei mandato&maximo crimine teneri,&poenas grauissimas luituros affirmat Propheta. Opprimetur Ephraim. Id est, fraudi violentis hostium expositus erit,in per insidias lina ab hostibus opprimetur Alludis autem ad locum Deut. Vbi in maledictionibus dicitur Et eris tantummodo oppressus contritus omnibus diebus. Quae verba e re militari sumpta esse videntur hostes enim partim insidijs4 cuniculis, partim
aperto marte rem gerunt. Prius enim Verbum fraudis, calumniae vim violentiam notat, ad quae verba etia alludere videtur Iohannes Luc. 3. Cum militibus, ait, nemine concutite, neq; calumniamini.
In Hebraeo autem Enallage temporis est sunt enim praesentia pro futuris. Vnde vetus calumniam patiens Ephraim, quod tempus nostri retinuerunt. Ephraim. J Synecdochic Phoc loco pro troq; regno accipi videtur. Iudicio.JId est, poena&calamitate.Nostri iudicium per ad ,
uerbiu iuste interpretanturri Vertunt: dex med iee hannom Nest . Onia uoluit. J Seu acquieuit: ut 2. Reg. 6. V. 3. Acquieice veni, vel velis Veni Alias verbum Hebraicum incipere
significat, quam significationemri Graeci letus expresseriunt.
Et ambulauit. JIn Hebreto Asyndeton est, voluit, ambulauit: ad facilitate mi promptitudinem obsequi exprimedam.
Praeceptum autem vocat mandatu impiorum regum Isi acliti corii de idololatria, ut Ieroboam in primis, tum Achab i&aliorum similium. Atque hic etiam in voce Hebraica Tmonosyllaba, celeritas rei significatur, quasi diceret unica syllabam satis fuisse regi ad populum excitandum, quq vox hic tantum apud Esaiam 28 .v. io.& 3. legitur, Vbi dicitur,
de praeceptis minutis ire uibus, quibus pueruli sens inri
115쪽
paulatim, S quasi syllabatim instituuntur, cum dicitur: Prq-ceptum post praeceptum, linea post lineam, parum ibi, parum ibi Graeci pro praecepto uar a: id est uana ver uni.Vulgata habet series.
Et ego ero tanquam inea ipsi Ephraim o quasit
redo domui Iuda. Vrsum poena nempe regni utriusque excidium tribus sequentibus versibus exprimitur, idq; hoc versu per comparationem fit. Vt tinea, inquit, vestes,&tere doligna arrodit& co sumit ita ego regnum utrumq; perdam. Graeci hic pro linea & te redine ταρα &κ i. id est,tumultumvistimaum. Vetus pro posteriori putresin habet.
Videbit autem Ephraim languoremsuu es Iuda et u nin suum,sibit Ephraim ad Apsur, or mittit ad regem Lireb.sed ipse non poteri anare vos,or non
poterit curare vulnus vestrum. AFfirmat Propheta contra iram Dei punientis seu te. tis in impios nihil profutura auxilia humana,& simul impietatem populi reprehedir, quod in rebus aduersis ad auxilia iraesidia humana potius fere, quam diuina respiceret&confugeret, cum Deus contra ideo puniat, ut homines ad se reuocet,& ad se potius quam praesidia terrena confugere cogat vide hunc locum fusius explicatum Esaiae 3 iaVιdebis.J In Hebrae praeteritum est pro futuro futurum autem indicatiui pro subiunctivo quo carent Hebraei, pro, ct uiderit morbMi suum, Multi influum id est, sese in poenis haerere, ' morbo laborare, cumque ab hostibus opia pressus fuerit, tum si ad reges potentes, Ut ad Assyrios, vel
116쪽
profutura De Voce non consentiunt in terpretes, plerique proprium regis nomen esse Volunt. Ali; contra ut Ionathan Chaldquc Vetus pro communi seu appellative accipiunt, quorum ille qui venturus est ad ulciscendum: hic ear regem ultorem: sed fatis est sensum tenere, quoddam ne tu fiducia, rq sidiorum humanorum ut impiari inutilis. Nec curare.J Vetus habet:Necfoluere poteriti uobis uinculis. VER sus viii ia
tui ego ero quasne ipsi Ephraim, o quasi tu-
Leonis domui Iuda: Ego ego rapiam se abibo, tosiam praedam senem mihi eriperepoterit. Comminationem icenam exaggerata Dei potentia, quam viribus iraesidiis humanis opponit: potentia autem Dei similitudine exprimitur. Vt enim ante Deus se cum tineis vermiculis qui occulteri sensim vestes ligna consumunt ita nunc cum Leone formidabili, qui magna vi, impetui robore inuicto grassatur confert: ut laquit, Leoni famelico grassanti, ita Deo irato&seuienti nemo resistere poterit. Vtq, Leoni famelico praedam quam nactus est, nemo facile eripere potest. Ita ud os lsraelitas aliosq; impios e manu Dei cum vina
dictam exercere ceperit, eripere potest. Ero quasi Leo. J Graeci pantherim vertunt, quos Latini quis dam sequuntur, cum Psalmo t. V. i 3. ad ιdem Vertant. Vulgata Leenim vertit: vide infra cap. 13.V. 7. ω8. Ego ego.J Repetitio Emphasin habe tri exaggerationem, quam Graeci neglexerunt, qui vertunt tantum ego. Raptam. Continuatur similitudo: rapere enim ad Leonem proprie refertur: ad Deum autem per similitudinem. Atq, hactenus caput quintum fuit versus enim sequens ad sequentia magis spectat quam ad praecedentia. Quare hic caput claudamus.
117쪽
Ei is reuertar ad locum meum donec agnoscantse reos, ct quaerant aciem meam in angustiasua diluculo quaerent me.
muri ab initio Capitis quarti concionis quartae pars prior fuit: sequitur nunc pars alteraisquead versum quintum huius capitis,quq est concio gratiae: consolatio. Hic aurem dul cissimus versus finem ostendit comminationum icenarum, quae a Deo infliguntur, hunc esse, ut nos peccatum tandem nostrum agnoscamus,& ad Dei punientis miseric Adiam confugiamus,&abeo veniam delictorum, poenarumq; mitigationem petamus id est, ut nos ad veram poenitentiam agendam Deus hoc modo cogat atq; compellat. Vt enim concione grati aeri misericordiae atq; rebus secundis nos ad sese inuitare tallicere: ita concione iraemiustitiae, rebus aduersis nos ad resipiscendum cogere conatur Deus. Atq; ita utroq; modo salutem nostram operatur. Neque enim Deus punit ut perdat, sed ut seruet. Iehoua enim occidit ut invitam reuocer,invulnerat visanet: ut dicitur Deut. 28. i. Regum a. v. 8. Et Vt faciat opus suum, opus alienum Esaiae 28. V. 27.&3. Corinth. H.V. 32. Cum punimur a Domino, erudimur, nec cum mundo conisdemnemur. Calamitas enim&aerumnae homines ad exatamen serium adducere solent, ut caussas suorum malorum quasi morborum quaerant, quascum in se haerere conspexerint, necessario si salvi esse velint ad Dei opem auxiliuipsis confugiendum est. Hic autem versus cum proximo cohaeret repetitione vocis abi seu abibo. Vt inquit: Leo pr da nactus abit e medio,&ad spolium suum se recipit: ita ego me in habitationem coelestem abdam,vi meae conspectu eorum subtraham: id
118쪽
est, deseram eos ne meam praesentia aut opem sentiant aut agnoscant, permittamq; vi hostes pro sua libidine in eos aliquandiu se uiant&grassentur. Donec fatemur se reos. J Verbum Hebraicum primum significat delicti agnitionem aut de delicto opinionε propriam aut alienam, quo pacto Zachariet M.V. s. accipitur, ubi dicitur Qui possident ipsum occidunt,4 non peccant: id est, non iudicant se peccare, nec agnoscunt delictum. Atq; haec significatio huic loco magis congruere videtur.Tertio significat desolari&perire, quod delicti effectus est. Quo sensu Graeci hic accipiunt, qui reddunt delebuntur quod vetus&Pagninus sequentes reddunt, donec desiciant. Sed eatus personam tertiam in secundam mutauit, qui vertit, ο- nee deficiatis r quaeratis. infaciem meam. Id est, conabuntur mecum redire ingratiam,&optabunt me habere propitium&praesentem Vt enim Deus iratus faciem auertere atque abscondere ita placatus benevolus faciem suam conspiciendam praebere dicitur ut Psalm. 8o Ostende nobis faciem tuamin alui
In angustia sua diluculo quaerent. J In Hebraeo verbum est 'n quod significat inane&mature: id est seriori studiose aliquid quaerere Graeci reddiderunt dei tot πρό si . Angustia igitur calamitas poenitentiae schola est. : hic verum est illud,
Et dicent venire se reuertamur ad Lehouam. quoniam et erapuit O anabit nos fercus es obb-gabit vulnus nontrum. EAndem sententiam tribus versibus repetit amplificat dialogismo, quo populum sese mutuo ad poenitetiam agenda mi veniam a Deo petendam cohortantem,&de gratia&misericordia Dei sese mutuo confriamantem introducitivenite.J
119쪽
Venite.JImperativus vim habet ad uerbi exhortandi: agite, agite dum reuertamur, παReuertamur. Haec reuerso opponitur reuersioni Iehouae versu i. Quia ipse rapuit. J Hoc verbum repetitur ex versu ultimo capitis proximi, ubi Deus se Leoni comparas: Ego ego inquit, rapiam abibo. Significat autem verbum non taliam rapere, sed etiam raptum dentibus 4nguibus decerpere dilacerare vi Ezechielis et r. v. r . Velut Leo rugiens decerpit praedam Vetus Vertit cepit, quod hoc loco parum
Et sanabit. J Haec sententia ex cantico Moysi Deut. 32. v. 39. Et Annae i. Samuelis r. V. s. sumpta sunt. Percus it. Id est, quasi hostis vulnus nobis inflixita Obligabit uulnus. Metaphora a Chirurgi qui vulnera sa-st ijs obligant, idem igitur Deus iratus, Leo hostis est: placatus autem edicus, chirurgus, amicus est Lacerare aurem: percu tere de calamitatibus, excidio regni,& exilio: sanare autem obligare de misericordia Dei, peccatorum remissione,&poenarum mitigatione dicuntur.
Visi'cabit nospost biduum de tertio suscitabit os, o luemus ora acie eius Confirmat se mutuo popuIus de gratia & misericordia Dei, poenarum mitigatione auxilio diuino. vivificabit. J Id est, consolabitur ut Psalm .ii'. . o. Haec est consolatio in afflictione mea, quod verbum tuum vivificet me. Vt enim mors Hebraeis de magnis calamitatibus doloribus ita vita de rebus secundisi laetitia dicitUr. Post biduum.JExtenuatio est morae temporis, quo auΣilium Dei differtur, quaesit tantum bidui, aut summum tridui: q. d. Si non statim liberamur, patienter auxilium Dei
120쪽
expectandum est, quod non diu disseretur, ere Certo tande apparebit ut Psalmo o. v. 6. dulcissime dicitur: Mometum est in furore, vita in voluntate eius, vesperi ad nos diuertit fletus, sed mane laetitia reuertitur. Die tertio suscitabit nos.J Scilicet erumnis & calamitatibus
Et vivemus in eos. J Id est, felices laeti in posterum erimus Deo nobis placato propitio. Nostri ad resurrectionem Christi haec accommodant. De corpore enim loquens Propheta, interim etiam ad caput, nepe Christum respicere potest Propheta Vnderi Paulus i. Corinth. 36. cap. . ad hunc locum respicere videtur, cum de Christo ait: Et suscitatus est tertio die secundum Scripturas . Nec dubium est quin Propheta hic etiam ad resurrectionemri vitam aeteris nam,quae in Christo inchoata est, respiciat. Graeci pro uiuemu3 venum resurgemus, ad hunc sensum alludentes, ad verbum praecedens fuscitabit nos, respi
Et cognoscemum eum studebimus cognoscere Iehoua, quasi auro paratus erit,egressus eius se veniet quasiimber nobis, quasepluuia serotina se temporanea venit terrae. RVrsum eadem fere sententia ad maiorem certitudine consolationem repetitur. Confirmat enim sese populus de fructu poenitentiae, nempe poenarum in quibus haerebant mitigatione, deque pristino fauoreri benedictione. Et cognoscemus. J Haec verba varie explicari possunt: Velenim adhortationem continent populi mutuam, ad serium poenitentiae studium visi sensus cognoscamus exsequamur cognoscere in hoc pariter inci bamus, ut cognoscamusci id est,agnitum colamus, Iehouam: vel est sensus: Si conubimur Deum por