Oseæ Prophetia: Iacobi Matthiæ Arhvsiensis ... Prelectionibus illustrata, nvnc Opera & studio Hæredum edita

81쪽

vitarum: id est, expectant ab idolis vinum, lac aetera ad victum vestitum necessaria ut supra cap. r. v. 7. dictum est. At etiam idololatrarum insania ebrietati confertur vel si gnificatur morum corruptela quq idololatriana sequitur: ut per lagenas uarum delicia si voluptates omnis generis intelligatius quo G rq ci forte respicietes π μμ a verterunt: id est, bellaria, seu cibi lautiores. Vulgata versio, nacta uua n vertit, parum recte. Notandum autem hoc loco beneficia omnia diuina, quet vel in populum Israeliticum collata sunt, vel in Ecclesiam

aut totum genus humanum conferuntur, eX mero amore

profecta esse, semper proficisci.

emi eam mihi quindecim argenteis es homer hordei or Lethego hordei. MAndati exequuti est itidem Elliptica ex mandato

vicissim supplenda ut sit amauid comparaui mulierem. c. quae fidem mihi non seruauit, sed fornicata est. Evile . J Chri dicat Propheta se emisse mulierem, intelligenda est ancilla: meretrix alii obligata, quo redimenda fuerit Mancipia enim tantum redimebantur aut preci uad animum meretricis conciliandum dari, referri videtur. Redimit aute eam aut sibi conciliat Propheta, ut pro Xore habeat. Verbum Hebraicum In non tantum emere significat, sed plerumq, etiam fodere quam significationem eatus hoc loco parum commode retinuit. Qil indecim argenteis. J Pleriq arget eos pro ciclis accipiunt, praesertim Ioseph authoritate freti. Et homer hordei. Graeci Hieronymus chorum interpretantur, cuius pars dimidia Letheg facit, unde sive ius dimidiura chori vertit Graeci pro Lethegro Me verterunt, quae VOX cum hoc ratum loco legatur, obscurior est eius significatio.

K Quod

82쪽

Quod hautem hordeum cum peculii a iungatur, precium fortaste constituit, quo tuum mancipium redimi biebar. Nam quod Hieronymus subtiliter in numeris philosophatur,&ad tempus egressus populi e X AEgypto accommo

Ei HYi ad eam diebus multi edebis mihi, nonform-caberi nec eris viro, ego etiam a te. ALxer pars exequutionis madati,&poena fornicationis , qua adultera a viri sui consuetudine excluditur, I ab aliorum etiam virorum consuetudine arce sur. Dixi.J Cum scilicet eam ad ingenium redire,& cum prioribus amatoribus fornicari viderem. Sedebis.JId est, manebis quasi vidua a me deserta. Nec eris uiro.J Vel repetitio est eiusdem sentetiae,vel sensus est, non nubes alteri. Ego quos ad te.J Ambiguitas etiam hic est ex verboru deis sectu Alii igitur negationem ex prioribus membris reperendam esse putant,& verbum commodum subintelligendum: hoc modo: Et ego etiam ad te non ingresiar: id est, non fruearis interim mea etiam consuetudine. Alij autem affirmationem esse volunt, ut sit sensus: Et ego te: id est, tibi interim obstrictus manebo vel ad te tandem ingrediar, &rursum in foedus matrimonii recipiam si, te respuisse intelle Xero.

Nam Hobis multis debunt iiij prae in Rege, ses neprincipe, o sine acri cio, es sine statua, me hodies Theraphim.

A M. i alterius partis similitudinis, de poena est. Vt uxor adultera mariti consuetudine arcetur de cluditur Ita populus idololatricus a Dei quasi co-

83쪽

suetudine excludeladus est S in exilium ei j ciendus. Amplificatur autem poena& exilium eorum bonorum, quibus populus spoliandus erat, quae duplicia sunt, Politica&Ecclesiastica. Sesebunt. J Scilicet in exilio longo S diurno. Sine rege principe. Perregcs principc regni Reipub. ornameta iret sidia omnia intelliguntur quibus tum maxime confidebant Regem autem intelligit Propheta, qui ex proprio populi corpore esset: nam alias reges alienos Scdominos tyrannos es en habituri. Sine sacrificio. J Persequentia quatuor cultus eXternus, cae remoniae omnes, religionis instrumenta ornamenta

intelliguntur. Vt autem religio Israelitica ex Mosaica Tu perstitionibus ethi vicis mixta fuit ita Propheta alternatim quae ad veram religionem, quae ad superstitiones spectabant, hic nominat. Ad Dei enim cultum verum sacrificium&Ephodi ad idolorum autem statuae&Theraphim spectabant, ut ita religionis confusionem perstringat Propheta. Estq; in tribus, aut saltem duobus vocabulis singulare

pro plurali. Sacrificium igitur primum de legitimis Ma Mose mandatis sacrifici j intelligendum est.

Sinesta tua. J VOX Hebraica, ura significat in genere statua quae erigitur x et in mortuorum memoria conseruandam, vel vis rerum gestarum monumentum, ut in trophaei si arcubus triumphalibus fieri cosueuit. Vel cultus caus a qui ad eam fiat. Qua significatione etiam hic vox accipienda est. Respicit enim Propheta ad statuas vitulorum in Bethel Dan, a rege Ieroboam collocatas. Graeci hic evolari Mρὶν id est,altare vertunt, quasi ri quod

magis cum sacrificio conuenit. Quod vetus etiam alij quidam sequuntur. Sed Propheta videtur studio vicinam vocem ex dolorum cultu sumptam hoc loco posuis e , eo quo diximus consilio. Et me F phodi. J Vestis erat sacerdotalis, quae Exod. 28. deis scribitur cui adiunctum erat pectorale, in quo erat Urim

84쪽

Thumi m. Sed erant plura genera Ephodi. Erat enim quod-

Samuel. 22. Graeca in Exodo Leuitico vertunt id est superhumerale. Sed hoc loco υέ ,ertunt: id est facerdotium 'τω μ/ηῶς potius, quam propriὸ vocem reddenres, quod Ephod tornamentum sacerdotale esset Et Theraphim. JTheraphim mulacra erat quae Gentes colerent unde Gen. 3 i. Laban vocat Deos suos Theraphim.

Quod autem eiusmodi simulacra homines referrent appareti Samuel. i' ubi Michol in lecto pro David substituisse Theraphim vi eos falleret qui Dauidem quererent. Haec suur vox, statua idololatrica est, significat. et iii genere idola, vel certam dolorum speciem. Graeci hic vertunt Ah di V id est, manifestationem quio usum horti idolorum respexisse videntur, quis sab ijs futurorum reuelatio

peteretur, Ut modbdicemus. Vt enim sacrificium&statua cultus exercendi instrumenta fuere: ita Ephod t&Theraphim non tantum cultus caussa habebantur sed iis etiam adfutura cognoscenda Viebantur Ue Ephod quidem apparer, Samuel.3o. V. 7. Vbi Dauid iubet ut sacerdos sibi applicet Ephod ut interroget Ie-houam, num hostes suos persequatur. De Theraphim autem constat ex Ezechieler 1. .r6. Vbi rex Babylonicus dicitur in bivio stetisseri consuluisse Theraphim Et ex Sachariae cap. io. v. a. ubi dicitur: Theraphim loquuti sunt vanitat in hinc igitur Graeci hoc loco oro

μεν soldest, loquentes Vertisse videntur.

tera pars colacionis, nempe conto lationes s cocio

gratiae, qua Israelitas respisce te erigit confirmat

Quod

85쪽

Quod si aut e pars postrema versus terti j: Ego etiam ad te: de obligatione vel instauratione matrimoni inter Propheta&adultera intelligatur,tiic hic eius partis . som atq; Iηγη te est. Atq; hic iam manifeste Propheta nouam de corporali in regnuδε patriam restitutione populi, quam de spirituali ab idololatria&profanitate omni ad vera Dei agnitionem cultum, Israelitarum Gentium conuersione concio natur Prophetari diserte enim nomina Dauidem regem id est, Melsiam Christum, id quod Iudaei etiam ipsi hoc loco fa

tentur.

Ideo autem Christus Dauida nostro Propheta: alijs vocari solet, quod ex Dauidis posteritate secundum carnem nasciturus esset,in quod promissio regni aeterni peculiariter Dauidi facta, celebris apud omnes esset. Et sic appellatur Esaize 37. V. 3s. Et protegam ciuitatem hanc propter me, propter David seruum meum. Et Ieremiae o. V. ' Se ruent Iehouae Deo suo,& Dauidi regi suo, quem suscitabo eis. Eadem l appellatio apud Ezechiele est. c. 32. V. 2 .&37. V. 2 . lerem. 23. V. .&33. V. i . Germen Dauidis dicitur. Rex autem dicitur, quod vere sit rex Ecclesiae, isq; aeternus, quam appellationem titulus crucis habuit, vi voce Hebraica Messiae Graeca Christi exprimitur unde Psal. 2. v. 2. Messias dicitur. Et Danielis s. v. 23. Messias dux dici. tur. Es Ioa n. i. v. a. dicitur: Invenimus Messiam, quod est, si interpreteris, Christus. Et V. . Rabbi, tu es rex ille Israel Et Luc. et 3. V. r. dicit se Christum id est, regem esse. Cum autem Iehoua David, rex seu Messias coniungantur,iidem honori cultus ipsis tribuitur, deitatem Messiae seu Christi non obscure innuit Propheta de qua re plura apud Lutherum in hunc locum legantur. Simulque docet cultum Dei a Messia fide&obedientia separari non posse. Reuertentur. J Vel conuertentur seu resipiscent,& ab idolis profanitate omni ad verum Deum conuertentur. K Q Qvs-

86쪽

U e . Id est, dedent sese Ecclesiae,&retia Christi rein Deo. Messia petra fiduciam collocabunt Pavebunt, Id est, reuerebuntur&sincerὸ colent Iehouam, erc. Ali Metaphoram hic esse volim tab auibus, quae per terrefactae celeriter uolant. ut sit sensus pavebund a naceleritate sese ad verum Deum Messiam Ecclesiam re

cipient. Quo pacto&infra cap. ii. v. o.&ri. accipi Videtur.

Ad bonure. Id est, vel Christum, cuius opera leneficio, beneficia Dei omnia ad nos perueniunt. Vel misericordiam&gratiam quam solicite conseruare deinceps studebunt, nec temere aut facile effundere, vel beneficia Dei omniaquet iam reconciliati cu Deo percipient,&pro quibus grati esse studebunt. Noui1 modierum. J Hebraismus est, pro postremis temporibus. Designatur autem tempus quo nato Christo, e rege Davide Euangelium promulgatum est: quod Paulus plenitudinem temporis appellati Hebraeorum. i. Quo tempore multi ex Israelitis simul cum Gentibus Euangelium sunt complexi . Atq; hactenus tria capita, ires primae cOciones, eiusdem fere argumenti fuere.

VERs VS PRIMUS. AV ite verbum Ieho fili, prael, quia discepta

tio est ipse Iehouae cum incolis huim terrae, quo- manulta e M verit, , nulla est misericordia, senusia est cognitio Dei in terra. V A, H Vt diximus)tres cociones silere, quibus publica populi Israelitici idololatria

repreheditur Sequuntur nunc deinceps tres aliae conciones, quibus promiscue tum idolo latria, tum alia peccata,&populi,&sacerdotu,

principum reprehenduntur,&poenae exiiij,&aliarum

87쪽

calamitatuna praedicuntur, quae tamen omnes spe , enia depromissione grati clauduntur: hae omnes longio te reis re sunt: apertiores maiori enim ex parte proprio term O- ne sine Allegorijsi similitudinibus longioribus, quales in tribus primis fuere proponuntur. Quare in his Sobreuio, res in explicando erimus, ct in conuertendis Hebraeis maiori libertate interdum vetemur. Praetens autem cocio ad finem versus quarti, capitis sexti ut vulgo di ilinguitur durat. Pars prior huius concionis tin aliarum concio legis est. Atq; hic perpetua est peccati&poenae, seu accusationis conaminationis alternatio. Et hoc Caput in duas partes diuidi potest. Primit m enim varia peccata in genere recensentur &ac

cusantur.

Deinde ad versum undecimum deinceps rursum idololatriae specialis reprehensio est. Audite. Exordiolum ad attentionem conciliandam per Apostrophe n. insta disceptatio. JPropositio&summa est primae partis coacionis. Quasi dicat, Deus vos grauissimorum scelerum

peccatorum accusat.

Vox autem disceptatio Hebraice 2 vox forensis proprie est, quae actionem seu accusationem quae in foro fit, significat. Iebouae. JProphetet enim non tam suam quam Dei caussani agunt, cum homines peccati accusant. Estque antecedens pro relativo. Incolis. J Mutatio personae est, pro vobiscum , qui hanc

terram incolitis.

Nuctaueritas.J Primum virtutes ipsis detrahit, quarum tres nominat, per quas alias multas intelligit harum duae priores, veritas misericordia seu humanitas seu beneficentia ad posteriorem tabulam spectant, &omnia virtutum officia erga proximu ad secundam tabulam spectati a compli

88쪽

complectuntur. Tertia autem notitia Dei ad primam tabulam spectat, uniuersum Dei cultum: religionem complectitur,o fons est omnium aliarum virtutum.

Sed peierare se mentiri, se occidere, murari, sen oechari eruperunt, essitaui anguinem tangit,AN tithesis qua peccata virtutibus opposita recitantur. Opponuntur autem peierare&mentiri,veritati: Caetera tria humanitati & charitati. Infinitivi autem ponsitur pro nominibus ad Emphasin, quod verba non solum vitia ipsa, sed etiam vitiorum usum,&prax insignificant. Peierare. In Hebraeo hic aliquid subintelligendum videtur: ut infra cacio. v. .ft: ubi verbori, additur adverbium

N et seu in uanum.

Eruperum. J Metaphoram hic esse volunt ab aquis, quae cum inundant ruptis aggeribus, longe lateq; agros carn-pos undis obruunt, unde summa hic peccandi licentia significatur, qua effractis legii repagulis scelera impune grati

santur.

ligi potest, vel specialiter, ut sanguine pro caedibus homicidi j accipiatur, etiam humanitati opponitur. Vel generaliter , ut per sanguine non tantum homicidia, sed scelera de flagitia omnia corporalia, Vt sanguine atque morte digna intelligantur. Quo pacto vox accipitur Esaiae . V. is.& . v. . tii sensus etiam hic magis congruere videtur, quod homicidi mentio ante factast,&hunc sensum etiam

Propterea lugebit terra, ct excidetur omnisqui habitat in ea cum hecti sagri es cum et olucribus coeli: etiam 'sces maris colligontur.

89쪽

Comminatio excidi & vastitatis.

Lugebit. J Vel prosopopoeia est, qua terrima tris quasi persona induit Propheta, quq qu bd liberis suis: id est,

ii colis animalibus rebus alijs orbatast, vehementer lugeat, nec consolationem admittat. Vel in voce terrae eis tonymia est, ut terra pro incolis posita sit, ut sequitur. Excidetur. J Vox Hebraica significat, vel infirmari, quem sensum vetus retinuit: vel ex infirmitate perire,&in genere excidi atque e medio tolli, quo sensu nos vertimus. In hac autem voce praecedente a Nparonomasia est. Graeci autem hoc verbum omiserunt, qui sic verterunt: Propter hoc lugebit terra cum omnibus qui inhabitant eum. cum bestque. Amplificatio vastitatis, qu bd bestiae una cum hominibus sint periturae Hebraice est in bestia quem hebraismum vetus hoc loco retinuit,cum in hoc loco proc ponatur, ut alias etiam poni solet. Pisces maris. Scilicet qui longius apericulo abesse videntur,4 quasi alium mundum incolunt, ac proinde ab armis, fame,& morbis tuti. Colligentur. J Id est, peribunt e medio tollentur

Vtis nemo contendat, nemo abum arguat nampo pulm tum e quasi contendentes cum cerdote.

ΡEcc xi amplificatio est duplex.

Prima, qud deo impudentiae proces erit populus venullas admonitiones , aut reprehensiones amplius ferre possit aut velit. Secunda, quod ita insaniant, ut etiam cum sacerdotibus&prophetis, qui eos offici admoneant, expostulent, seq; velut in iudicio pugnando &inficiando defendant. Nemo contendat. J Respicit Propheta ad primum versum huius capitis, ubi dixit disceptationem esse Iehouae cum populo. Sunt enim: ' que eo loco fuit,&a quae hoc loco est, similes.

90쪽

Qv q.JParticula militudinis, asseveratiuὴ post videriar fili nota cerinudinis, ut alias etiam fit. Sensus igitur est, Si sacerdotibus reprehenduntur clitem iis mouent. Erat autem sacerdotum docereri reprehedere populi autem audiri morem gerere. Et sacerdotum ut Dei oraculorum diuinorum terpretum' religionis antistitum temper magna festautoritas, etiana apud Ethnicos. Vnde apud Plautum in Rudente dicitur: Quis est homo tanta confidentia Qui sacerdotem violare audeat' Quidam ex Hebraeis priorem partem versus sic interpretatur Vos,in qui contestamini Prophetas veros,ne vobiscum disceptent, neq; vos alguant, ut dicitur Anios ab Amasia sacerdote Bethel, ne prophetes contra Israel, neque stilles contra domum Isaach. Quae interpretatio eodem fere redit, nisi quod de sacerdote illa intelligi velit, quae nos depopulo intelleximus. V scireues gestur interdiu se corruet etiam Propheta tecum nocteio succidam matrem tuam. Visum poena est nempe caecitas, Me caecitate lapsus interitus. Respicit autem hic Propheta ad verba

Mosis, Deut. 28. v. 28.&29. Percutiet te Iehouaam etia

&caecitate,&stupore cordis, palpabis i in meridie, sicut palpat caecus in caligine. Quae verba Esaias cap. o. v. io sic

extulit: Expectauimus lucem ,&ecce tenebrae,splendores,

ecce in tenebris ambulauimus, palpavimus scut caeci parietem, velut orbati oculis attrectauimus, impegimus in meridie, ut in crepusculo: hunc sensum essἡ,Ve lus etiam sequens declarat. In oratione mutui est numeriri personae oratio enim

diligi iii: per Apostrophen