Summula philosophiae scholasticae in usum adolescentium

281쪽

DD COGNITIONE SENSITIVA. 271ΠerVOS, Otin, n organiSmum idoneum ad Sentiendum

producit a Conservat c animal alitur e regno ege- tali et animali, non autem a regno minerali planta Contra potiSSimum e substantiis inorganicis nutrimentum trahit. 212. Differentia tamen essentialiS, qua animalia vegetalibus diStinguuntur, et e qua ceterae differentiae oriuntur, est sensibilitas seu vis percipiendi in concreto re corporeas et ob hanc perceptionem easdem

appetendi.

Licet operatione et facultates vitae Sensitivae sint brutis et hominibus CommuneS, tamen, quum PraeCiPue ope conscientiae intimam Arum naturnm OgΠOSCAmHS,

oportet, dum ea in duobu hujus Partis Capitibus examini subjicimus, hominem prae culi habere.

DE COGNITIONE SENSITIVA. 213. Nomine sensus generice accepti intelligitur tota collectio facultatum, quae ad repraeSentanda Sensibiles qualitate rerum materialium Ordinantur I Operationes autem, quibu diVerSpe facultate SenSitivae sua objecta repraeSentnnt, nomen Accipiunt Sensationis vel cognitionis sensilio; . Primo in hoc capite veniunt Sol Vendae quaeStione de modo, quo oriatur Cognitio SenSitiva, de principio unde

282쪽

272 D ORTU COGNITIONI, SENSITIV E.

procedat, ac de organo in quo Xerceatur. Deinde in altero et tertio articulo agetur de SenSibus externis et interniS. ART. I. DE ORΤU, PRINCIPIO, A SEDE COGNITIONIS SENSITIVAE.*1. De ortu cognitionis Sensitivae. 20. Cognitio sensitiva est reproesentatio vitalis ob

tecti materialis per sensum effecta. Dicitur P. reproesentatio, ut operatio sensitiva distinguatur ab operatione egetatiVa, quae objectum Suum non repraeSentat, Sed tranSiormat Sibique assimilat. Dicitur R. vitalis, ut haec repraeSentatio distinguatura repraesentatione physica quae actione transeunte in re aliena producitur SenSatio autem est actio immanen Seu pSum agen perficit.

Dicitur 3'. objecti materialis, ut proprium objectum

sensationis indicetur. Dicitur ' per sensum effecta, quia non Per animam Solam, Sed per CompOSitiam emcitur cogniti SenSitiva

ut infra probabitur. Cognitio sensitiVa duo inVol Vit elementa, unum passivum, quod St impressio Specie SenSibilis, alterum activum, quod St jUSdem Speciei e ressio, Seu ipsa

objecti cognitio. 215. Species sensibilis impressa Actia sensitivae

cognitioniS, quum Sit immanenS, Xerceri nequit, nisi objectum sit aliquo modo in incultate cognoScente. Experientia namque OnStat incultatem sensitivam tunc solum in actum Cognitioni tranSire, quando aliquod objectum assicit organum SenSUS, ibique aliquam immutationem producit. Haec immutatio in organo, ab objecto producta, eSt mere PhySica, et effici potest in

283쪽

DE ORTU COGNITIONIS SENSITIVAE. 273 organo cada VeriS, unde in ea non Consistit Sensatio

nec ipsa constituit Speciem impreSSam, quae eS pro Xima et necessaria cognitioni conditio. Mediante vero praedicta immutatione in organo oritur in ipsa facultate quaedam diSpositio, qua faculta redditur apta ad percipiendum objectum Seu ad producendum in seipsa objecti similitudinem. Haec similitudo dicitur species sensibilis impressa, et definitur qualitas reproesentativa ab objecto sensibili in facultat organica producta, ut eam compleat ad c gnitionem objecti eliciendam. Species impressa dicitur a qualitas, quia est iacultatis modificatio reproesentativa, quia Suo modo exhibet objectum ejusque vice gerit reSpectu mentis: o ab objecto sensibili producta, quia prodire nequit X innata virtute facultati in facultate organica, quia ibi debet esse, ubi peragitur SenSatio G tit eam compleat, et in quia facultatem e Se indifferentem quoad diVersa cognoscibilia, pro Xime diSponit ad objectum

determinatum cognOSCOnctum.

216. Species sensibilis expressa Etsi faculta Sensitiva, ut cognoScat, indiget ab objecto moveri, tamen, quum sit faculta VitaliS, i. g. SeiPSam OVeΠS, ejuScognitio nequit ConSiStere in pnSSiVa receptione speciei sensibilis, sed in actione, quam XSerit Simul ac specie sensibili informatur. Quare, faculta apte disposita producit in SeipSa actum immanentem SenSationiS, quo nimirum se conStituit objecto conformem illudque cognoscit. Similitudo Sic producta Si ipsa cognitio et dicitur species expressa, quae definitur similitudo objecti, quam facultas sensibilis in se exprimi ob impressionem extrinsecus immissam.

1 A the schoolmen hel the human in to e capable of two essentiali distinctaincts of cognition SenSuous an intellectual theyterme the apprehenSive Ct O the forme species sensibiles, of theslatter species intelligibiles et intellectuales. In the genesis of the species the distinguiShe two moments o Stages The modification

284쪽

274 DE ORTU COGNITIONIS SENSITIVAE.217. Consectaria.-T Unde cognitio sensilis potest vero aliquo sensu dici species sensibilis expressa, quia est conformitas intentionali cum Objecto a SeΠSU POStquam ipse objecto inchoative intentionaliter Conformatus est in se vi hujus inchoativae conformitati efformata. Quare, Suare bene dicit speciem ab objecto in SenSu receptam a cognitione distinguendam esse ut imaginem intentionalem causalem virtualem ab imagine intentionali formali B00dder, Psych. n. 72, d. ').2. V Cognoscenti a non cognoscentibus in hoc distinguuntur, quia non cogno Scentia nihil habent nisi formam Suam Antum, Sed CognOSCen natum est habere formam etiam alteriuS. Nam Specie cogniti est in cognoscente. Unde manifeStum Si quod natura non cognoscenti eS magi Coarctata et limitata. Natura autem rerum OgΠΟScentium habet majorem amplitudinemo the sensuou faculty vlewe a an impresSion rought in themini by the actio of the object waynamed the species impressa Thereactionis the min a an acti Cognitive OnSCiousnes wa Styled the species expressa. The alter or deSignate the sensation considere a a complete an perfect Ct 1 conSciousnes elicited lay the oui the forme indicate the earlier Stage of the Process. the alteration in the condition 1 the in looke at as an flecto the actio of the objeci. . . . The term Species corporalis was ometime USed to ignis the PhySica impreSSion or movementproduce by the object in the organism, ut the trici meaning ithe wor species, and the ni meaning of the ter species in- lentionalis, a the menta State ThuS, eittier the image of the object depictemon the retina of the ye, nor the nervou disturbance propagated thenCe to the Drain, but the consciotis ac finalty awakenedwas hel to e the rue species o spocles intentionalis. Rejecting the interpretation O the species a rorin imageS, and every theor concelVin them a repreSentations mectiatin belweenthe objeci and the cognitive faculty the thought embodie in thedoctrine is periecti SOunct. UnleSS e re prepare to maintain that our ou is horn it ali it future nowledge ready macte. an wrappe u in innate deaS, e must alio that the physicalwori cloes Somelio Or ther Ct On ur faculties, and that our perception are clue to the influence of materia objecis pon us. The min cloes not determine it Own modifications and the strongestvolitio is nable o malae the eat man ear a ord, o the linclman See a colour Eut his i to admit that the iaculi is stirreclinio conscious lite an informe by disposition wrought in i by the perceived object- Maher, Sych. P. 3).

285쪽

DD ORTU COGNITIONIS SENSITIVAE. 275

et Xtensionem. Propter quod dicit Philosophus, quod

anima est quodammodo omnia' ' S. h a Q. T , A. T).λ3. Specie SenSibile non Sunt ejusdem naturae ac Objecta, quae repraeSent Ant. ViSUS, . g. non emcit in SeColorem materialem, Sed quamdam imaginem coloris

4. Magnopere errant MaterialiStae, qui sensationem reponunt in quadam nerVorum actione et cerebri reactione vel ejusdem Secretione. O enim quod impreS-

feruntur ope nerVi SenSitivi uSque ad cerebrum, ibique determinant motu mole Culare et reactiones, in his

motibu reponendum OSSe Phaenomenon enSationis

existimant. At ex his factis id tantum logice inferri

potest motus et modificatione praedicta esSe conditiones Sensationis. Aliud enim est SenSationem non fieri sine quodam motu nervorum et cerebri, aliud Vero

286쪽

226 D PRIMIPIO SENSATIONIS. sensationem in motu Consistere. Qui haec coniundunt in fallaciam non catis P pro causa impingunt. Praeterea, Si SenSatio in quovi genere motus localis con-SiSteret, actione animalium Saepe ordinatissimae et ingenioSiSSimae per Sola lege mechanica eXplicandaeeSSent, quod Sane St rorSu AbSurdum.

2. De Principio Sengationis.

218 ΤΗΕΝΙ XXIV.-Prineipium Ileiens cognitionem en sitivum non est an inia sola, sed omΡositum anima et orporp

Stat quaest. Error errori MaterialiStarum e regione oppoSituS, Si Storum, qui docent Sensationem esse operationem Animae SoliUS, COTPu Vero non Concurrere active Seu efficienter ad SenSationem, Sed tantum per modum conditioni praeciae, quatenu nimirum modificationeS, qua corpora Xterna in organiSmo efficiunt, anima ObServat Seu OgnOScit.

In hac sententia sensatio dici nequit organica et materialis sed inorganica et SpiritualiS, quum in ju productione corpus non influat efficienter. Ita docent omnes, qui ut artesitis, Leibnitet, Eosmini circa Substantialem unionem Animae et Corpori errAnt. Vera doctrina est Cholasticorum docentium corpus et AnimZm i. g. COmPOSitum Animntum CSSe adaequatum principium SenSationem elicienS, licet anima sola sit

287쪽

DD PRINCIPIO SENSATIONIS. 277

principium formale et radicat omni namque VirtuS, quae OmpΟSito competit, ab anima proVenit. 219. Prob. hesis. PARS T' . . . non est anima Sola Arg. I.-Si anima Sola Sentit, ipSa per impreSSione a Corpore accepta Objecta eXterna percipit atqui id fieri nequit. Nam a corpuS, utpote XtenSum, nequit agere in animam I actio enim corpori fit per applicationem ejus partium ad parte patienti Anima autem Si Simplex b admissa actione corpori in animam, haec

perciperet nervorum VibrationeS, Objectum Vero, a quonerri XCitantur, non aliter perciperet quam concludendo tales vibrationes aliquam habere causam Patqui aliud est objecti existentiam ratiocinando inferre, aliud pSum

objectum in se videre, audire, tangere, etc. ergo. II.-Ideo Sensatio tribuitur animae tamquam ejuSCRUS3 Adaequatae, quia nulla proportio Xistere videtur inter Sensitivam operationem et materiam atqui a ob eamdem rationem Operatione Vegetativae anima Sola effici dicendae sunt, quum hae operatione Sint italeS, et ideo Perfectionem materiae eXCedunt: b talis ratio nihil Valet, quia materia non proponitur ut totum principium SenSationiS, nec ut principium Sua Virtute PeranS, Sed ut principium partiale, quod cum anima et Virtute ab anima derivata constituit adaequatum SensationiSprincipium I ergo.

220. PARS. 2' . . . est Orstu animatum . I g. I. Aut materia Sola aut anima Sola aut OmpOSitum Xutraque, Si principium cognitionem Sensitivam elicien atqui non materia sola, quia haec non Si Princi- Pium CtiVum, non anima sola, ut patet e dicti ergo CompoSitum Animntum. II.-Conscientia teSte, SenSatione ΠOStrae Sunt Or- maliter XtenSae qui enim manum Suam ad lapidem applicat, SenSationem rigoris in tota manu eXistere per-

288쪽

278 D PRINCIPIO SENSATIONIS. sentit, ita ut SenSatio non Solum repraeSentet objectum extenSum, Sed ipSamet XtenSRAEVAdnt. JAmVero, Sen-Satio, quum Sit operati immanenS, recipitur in principio, a quo elicitur atqui in CaSu nostro recipitur eX- peritur in compoSilo I ergo a CompOSito elicitur. ΙΙΙ.-Cognitio en Sitiva requirit principium Xtensum nam objectum SenSationi S, quum Sit XtenSum, nequit concrete repraeSentari niSi in Subjecto Xtenso simul vero requirit principium SimpleX, quod OmneSparte objecti una SenSatione eXhibeat. Si enim potentia Sensitiva SSet XtenSa abSque principio Simplici, aut Singulae ejuS parte Singula parte Objecti cognOSCe-

iti flesti is definitet localige an circumscribe again. I olda Coin in m fingerS, a limite Suriace of the kin ieel the impres- Sion liit, han to eas the rachin heactaclie hic ma Leno in the temples, no On the icte. O the Dack of the tiea Dor Ica indicate the definite ootti that is to e extracted. Not onlyca the ain in the periphera organ e localized, ut Physiology

c Individua experience testistes that sensation differ in

289쪽

DE PRINCIPIO SENSATIONIS. 279rent, aut unaquaeque Par totum Objectum cognoSceret atqui Si primum, ViX umquam totum objectum SensibuSCognoSceremus: Si alterum, unum objectum plurieS multiplicatum sentiremuS. JamVero, principium X Una arte impleX et X altera parte extenSum non est aliud quam corpuS Animatum EGO.221. Cor. 1.-Ergo Corpu non Si enSi proprio in-Strumentum respectu animae ut Sensilium ἰ anima enim non moVet corpus ad agendum, Sed PS et Corpu concurrunt ut totum principium operationum. Anima quidem S activum principium SenSationiS, at incom-Pletum, et nonniSi X ejus unione cum Corpore fit apta ad Sentiendum. Quia autem quidquid confert ad agenScomplendum, Sensu latiori Vocatur inStrumentum, Or- pu dici solet instrumentum animae in actu senSationiSeliciendo. Magis proprie dici potest corpia inStrumentum respectu animae ut rationalis haec enim StintrinSece independens a Corpore, et poteS pro lubitu ejuSdem membra ad operandum applicare. Cor. 2.-Ergo in anima a corpore Separata naturaliter desinit omni operatio SenSiti Va, quin anima OStSeparationem non retinet formalem, Sed tantum radicalem, Sentiendi potentiam. Controvertitur inter Theologos ubi de poena gehennali), num divinitus anima Separata Sentire poSSit Alii affirmant, quia in hac vita

anima in Sua entitate recipit actionem SenSiti Vam, quam cum organo exercet in Anima autem Separata

Deu poteS Supplere influxum organi sicut intellectui Superaddit vim, qua ista facultas fit apta ad Deum intuendum), quo influXu Suppleto, anima Separata Sentit actionem corporum ci LessiuS, Peri di V. lib. 3, C. O, 11. 216). Alii negant Sensationem proprie dictam ab anima Separata haberi OSSe cf. S. h. seu DiSp.

290쪽

28 DE SEDE SENSATIONIS EXTERN E.

3. De Sed Sensationis Externae.

222. HESIS XXV. Sensatio non in cerebro, sed in propriis cujusque sensus organis emeitur.

Stat quaest.-Facultate SensitiVAS SSe organic ASConstat e thesi praecedente. Hic autem quaeritur in quibuSnam organi peragatur SenSatio CarteSiu Suique CenSente Animam SSe in cerebro tamquam in SU propria ede, in cerebro elici actum sensationis eXistimant. Huic sententiae hodierni Physiologi communiter Subscribunt contendente organa Xtern non alii in inservire quam impreSSione recipere ORSque per nerVOS SenSitivos ad Cerebrum deferre, ubi inquiunt, Xercentur diVerSpe enSationes ViSionis, auditioniS, etc., quae Ulgo organi eXterni tribuuntur. Juxta Scholasticos vetere et Oderno SenSatio X- terna fit in Sensoriis XterniS, Scil. in Xtremitate er-Vorum, qui Ptici, ACUStici, ita, appellantur. Hi minime infitiantur ad sensationem requiri neXum et communicationem inter SenSOrin Xterna et cerebrum. Etenim ' a sensoria externa recipiunt impreSSionem ab OXtrinSeCO, eamque cerebro deferunt in cerebro fit renCtio, quae neceSSaria Si ad hoc, ut cognitio Sensitiva eliciatur in sensorio Xtern et ut percipiatur a SenSU communi, quod in Cerebro Sedem habet reactio