Summula philosophiae scholasticae in usum adolescentium

311쪽

sentialiter pendet ab objecti existentia reipsa olimeXercita : Contra accidit in simplici imaginatione vel recogitatione ut facile considerari potest V Mela.

Specialis, V. T, P. 326).215. Exinde sequitur TR. unu eSSe memoriae referre Specie sensibile per phanta Siam reVocatas ad actus praeteritos cognoscitiVos et ad objecta per hos actus cognita 29. Omne, quod Xhibetur in actu memoriae SenSitiVae, SSe concretum et qualitatibus sensibilibus affectum et proinde ipSam iacultatem, quae talem actum elicit, esse Sensitivam et a materia intrinsecus dependentem. Et revera, memori in Suo actu respicit-a

individualem cognitionem sensibilem b influxu determinati objecti materialis quondam excitatam-c in

hoc Sensu externo-d in his praeteriti temporis adjunctiS. Praeterea, brutiS, quorum Omne facultates Sunt organicae, ineSt memoria, ut Xperientia Constat Sic , .g. dominum Suum reCognOScunt, disciplinae sunt capacia Saepe in Similibu CASibu Simile effectus expectAnt. 246. In homine memoria SenSitiva, Sicut ceterae facultates SenSitivae, quandam eminentiam acquirit e rationis et voluntatis influXu. Nam Praeter Pont Aneum memoriae actum, qui dicitur simple recordatio habet alium actum, quo recuperat CognitioneS, quarum Artim obliviscitur. Qui actu Vocatur reminiscentia, et definitur operatio, qua homo spe imperfectia recorda tionis assequi conatur plenam recognitionem alicujus rei. Ad quem proceSSum multum Confert Phantasmatum associatio. Primo enim Occurrit aliquod phantasma

ad quod deinde attentionem dirigimus, ut sic aliud

hoc modo excitatum Similiter attendimus; et sic deinceps usque dum e Statu ObliVioni ad Statum plenae

312쪽

302 DE MEMORIA SENSITIVA.

recordationi alicujus facti praeteriti deveniamus. Et ideo reminiSCend Venamur i. e. in Virimu id, quod Consequenter Si ab aliquo priori quod in memoria tenemus. Sicut enim ille qui inquirit per demonStrationem, procedit e aliquo priori, quod St notum, e quo venatur aliquid o Sterius, quod est ignotum cita etiam reminiSCenS, X aliquo priori, quod in memoria habetur, procedit ad reinveniendum id, quod e memoria X-

cidit V S. h . De Mem et ReminiSc., te Ct. 5 . 247. Generatim dicendum est quo major it graduS

attentionis ad Objecta, eo tenaciu eorum Specie retineri, eoque faciliu ut priu cognita recognosci. Attamen haec tenacitas ac facilita non parum pendent a Valetudine ac aetate, necnon rigore laSSitudineve cerebri aliisque causis accidentalibuS. 8

313쪽

DE APPETITU SENSITIVO.

2ιS. Appetitus ad-petere in genere est tendentia in

bonum conveniens. Haec tendentia est omnibus entibus Communi unumquodque enim pondere Suae naturaefertur in aliquem finem Suae naturae ConSentaneum, ideoque ad Xercenda Sua Operatione Propria S, quibuS

illum finem conSequi poSSit. Unde prout diversae habentur naturae et incultateS diVerSae Sunt tendentiae, quae rebuS Ompetunt.

Haec tendentia innata, prout non cognoScentibuSinest, modo impulsus, modo conatu Vel niSuS, modo, sensu metaphorico appetitus naturalis vocatur. In CognoScentibu autem XiStit, praeter naturalem tendentiam, Speciali potentia appetitiV cognoScentia enim

apprehendunt quid Sibi Sit bonum et appetendum, quid sibi sit malum et fugiendum. Nihil vero prodesset haec duplex cognitio Sine facultate appetendi et fugiendi ob

jecta cognita. Haec faculta Sensu proprio dicitur appetitus, et sensitiva Vel intellectiva est, prout sensitiva vel intellectiva est cognitio, quam equitur. mPraesentiarum agimu de appetitu Sensitivo.

314쪽

3o4 DE NATURA APPETITUR SENSITIVI.

ART. I. DE NATURA ET ORGANO APPETITUS SENSITIVI.

1. De Jus Natura. 219 1ppetitus sensitivus definitur facultas, qua

animal prosequitur bonum vel refugit malum sensu apprehenSum. Bonum animali, qua tali, OnVenien eSt bonum corporeum in concreto apprehenSum phantasia vel vi aestimatiVa Quum autem proSecutio boni perfectioni alicujus entis accomodati involvat iugam mali cogniti tamquam huic periectioni oppoSiti, hae non ut actu distincti habendae Sunt, Sed potiu ut duple reSpectus ejuSdem actuS. Unde objectum appetitus sensitivi sic describitur bonum sensibile apprehensum ut conveniens. 250. Hic claritati gratia portet Otare quomodo, 19. disserat appetitio a Cognitione, necnon 29. appetituS sensitivus ab appetitu intellectivo Seu Voluntate. R. in Cognitio tendit ad suum objectum repraeSentnndUm, tendit, scit. ad habendam intentionalem rei possessionem I appetitu Vero, PraeSuppoSita hac POSSeSSione, ad realem sui objecti possessionem tendit. ' Hoc distat inter appetitum, et intellectum Vel quamcumque Ognitionem : quia cognitio Si Secundum quod Cognitum est in cognOScente appetitu autem eS Secundum quod appeten inclinatur in pSam rem appetitam V S. h. , T q. 6, a. I . b Cognitio Per Se et Semper per cit OgnOSCenS, APPetitu autem Saepe affert appetenti magnum damnum, quando nimirum bonum appetitum est tantum apparenS. Cognitio cognitioni opponi

315쪽

DE APPETITUS SENSIT ORGANO. O5

nequit cognitio enim importat rei similitudinem : una autem similitudo altera ejusdem rei similitudine magis Vel minu perfecta eSSe poteSt, ei Vero opposita dici nequit. At fieri potest, et Saepe fit, ut quod convenit appetitui inferiori, Superiori non conveniat, et ViciSSim, uXta illud Ν. Pauli Caro concupiscit adverSu Spiritum,

Spiritu autem adVersus carnem, haec enim Sibi invicem adversantur V Ad Galat. C. ).2'. a Appetitus sensitivus solum corporea et concreta Sectatur intellectivus vero non solum haec, Sed etiam spiritualia et abstracta. Sic volumus non Solum bona corporis, Sed etiam et praecipue bona animae, ut Scientiam, Virtutem, beatitudinem, etc. b Appetitu Sen- Sitivu per Se acceptu non Si liber, Seu non poteSt non tendere in Suum objectum Sumcienter propoSitum unde, Suae actioni nullum habet dominium; sed influxu

objecti ad agendum necessitatur intellectio gaudet plenissima libertate circa quodlibet objectum particulare, ita ut poSSit ageret et non agere vel contrarium agere. Porro, Suum dominium Xercet in appetitum sensitivum, quem pro libitu XCitat, compeScit, modo ratur c Appetitu SensitivuS Stirutis nobiscum communiS et Sequitur Cognitionem Sensibilem intellectivus est nobis cum Spiritibu communiS, et PraeSupponit cognitionem intellectivam.

2. Da Appetitus Sensitivi organo.

251. Quemadmodum facultate cognOScitivae SenSitivae sunt organicae, ita etiam appetitu Sensitivus est iaculta organica, quae nec ad Solam animam, nec ad

316쪽

306 DE APPETITUS SENSIT ORGANO.

Solum corpuS, Sed ad CompoSitum pertinet facultas autem Organica eXPOStulat organiam, Cui inSit, et in quo Suu actu PerΠCiatur. Quaeritur vero de sede hujus organi. ImprimiS, Omne ConCedunt Or SSe organum appetitu manifestativum 'eSte enim eXperientia, actuSappetitu Sensitivi, praeSertit Si vehementiore Sunt, producunt quaSdam Sibi propria et proportionata cordis immutatione. v. g. dilatationem, OnStrictionem, C- celerationem, retardationem : utrum Vero cor Sit Organum, in quo appetitio eliciatur, disputatur alii affirmant alii negant Physiologi et nonnulli Scholastici opinantur, non Cor, Sed cerebrum SSe appetituSorganum. Or, inquiunt, nihil aliud est quam musculus ordinatus ad Sanguinem per Orpia diffundendum, nullam autem exhibet tructuram idoneam ad actum appetitionis eliciendum. Praeterea, pluribu e Xperimenti Probatur, quod eXCUSso vel laeSO cerebro, CeSSat Vel perturbatur appetitus licet cor sua functioneS, Sicut antea, Peragat. Contra, animal, cujus Cor laeditur Vel morbo asscitur retinet plenam potentiam ad actu appetitu eliciendos. Facta

hujusmodi clare Stendere putant, non Cor, Sed Cerebrum SSe appetitu Orgnnum.

252. Veteres Scholastici post S. Thomam communiter

do Cuerunt O OSS Organum, quo eliciuntur et manifestantur actu appetitu SenSitiVi. Quando, inquiunt, oritur senSatio boni appetendi vel mali fugiendi a cerebro organo internae SenSationis ad cor transmittitur per nervo ad O deStinato modificatio sensationi proportionata, et tunc in corde appetitio elicitur. Hanc Sententiam multi noStrae aetatis in scientiis naturalibus edocti defendunt, licet illam aliquantulum attemperent principii PhySiologiae modernae. Dicunt

317쪽

DE APPETITUS SENSIT ORGANO. Opsimum illi nervi magni sympathici, qui in corde Ontinentur et ubique cum nervi Sensitivi Conjunguntur.' Cor enim undequaque PerVaditur, immo magna X parte ConStituitur nervis et ganglionibus systematis sympathici sunt hi nervi par integran CordiS, atque,

una cum musculi tamquam altera parte ConStituunt

vitale istud sanguinis receptaculum Stumque ΛΠ-guinis motorem. Proinde Si Systema illud nervorum est organum appetitivae facultatiS, cor, quod altera Sui parte his nervis Constituitur, hoc ipSo ad organum appetitu pertinebit, Sicut pertinebunt plus minuSVeomni Corpori Organa, quae hi nervi plena Sunt et partim iisdem Constituuntur : eo modo, quo Culi, AureS et Orgnna dicuntur et Sunt ViSUS, AudituS et O , quamvis iunctiones ejusmodi Xerceant, non PraeciSeratione musculorum et aliarum substantiarum, quibuSConStituuntur, Sed Vi nerVorum, quibu PerVaduntur

et partim constituuntur ' Loroy S. J. De S. Corde Jesu ejusque cultu tract 'hil hiSt. 0gm. SQ, P. 33 . 253. Scholastici suum systema hoc modo stabiliunt

ac defendunt uod ConScientia, ratio, SenSu communi hominum atteStantur tamquam alicuju operationi Organum, id ut ejuSdem organum Si reputandum I per haec enim

media testimonium naturae ipsius accipimuS. Atqui haec media Cor praecipue ut organum appetitioni nobiS

renuntiant. Nam in corde, numquam autem in Cerebro, Xperimur affectus SenSiles laetitiae, tristitiae, ita, sicut in oculis vel manibus SenSatione OXternn OX-

perimur. Et quidem, si testimonium Conscientiae valet ut ratio, cur SonSatione in diVersi Sensibus Xternis peragi dicantur illud revera Valere a firmant primae opinionis patroni Scholastici O. g. Mendive, sed lex, Mercior), eodem jure ejus testimonium admittendum St, quando renuntiat assectione SensitiVa in corde elici.

318쪽

3o DE APPETITUS SENSIT ORGANO.

uod Conscientia testatur, ratio Confirmat. Etenim operatio appetitiva, quum Sit immanen et quidem ordinis Sensitici, in eo organo essici debet, in quo recipitur n. 167 atqui recipitur in corde, ut omne fatentur cor enim est patiens in affectionibus animalis : ergo

Apud omne vigent modi loquendi, qui cordi adscribunt diverSos motus appetitu SenSitiri, ut quum

dicimus no toto corde amare, Audere, ContriSi Ari.

Quae universalis ratio loquendi adeo in natura humana radicatur, ut adversarii ipsi velint nolintve illam adhibere cogantur. Qui enim diceret Se tot cerebro amare, contristari Θ et tamen nihil ridendum diceret; si in

cerebro elicerentur actu appetitu SenSitiVi. Denique, Valde Congruum St, ut faculta appetitus Sensitivi in corde reSideat, quia appetitu SenSitio Ordinatur ad organismum nutriendum et OnServandum nutritio autem et ConSerVati Peraguntur Pe CordiS,

quod per muXum et refluXum Sanguinis qui est Organismi nutrimentum et palpitatione plus minusve Vehemente motu appetitu Sensitivi manifestat. 251. Nec contra haec argumenta proVOcandum est ad auctoritatem Physiologorum. Nam ' tantum abeSt, ut inter doctos Physiologos praeValeat opinio de cerebro organo affectuum, ut potiu hac aetate iterum praevalere videatur Sententia veterum nimi facile a qui-

319쪽

buSdam ejecta. Dein, ne nimium tribuatur Physiologis in judicio ferendo de quaestione magi philoSophica quam physiologica Physiologi quidem munus est in-VeStigare modificationeS, actu et paSSione cerebri et cordis med horum factorum relationes cum facultatibus et actibus et affectibus animi munus est Philosophi: e altera vero parte non omnes docti Physiologi sunt

seque docti Philosophi V Loroy ib. P. 26j.

Facta contraria Supra allata nullo negotio eXplicantur. a Gratis namquo SSeritur Cor eo, quod HSCulu OSt, non SSe organum appetitu Si quidem cor muSculi1S, Sed musculus pluribu nerVi inStructuS. Jam cordi non praeciSe quatenuS S muSculi1S, Sed quatenus SimuSculus erVo magni Sympathici Continens, Vis eliciendi actus appetitu sensitivi tribuitur: sicut oculo ratione nervi optici visio tribuitur. b Perturbatio vel

CeSSatio actuum appetitu poSt cerebri laesionem vel remotionem tantum probat nullam dari appetitionem Sine praeVin cognitione e parte SenSu interni laeso autem vel remoto cerebro tollitur Cognitio requiSita et, Per OnSequenS, appetitio, Sicut ob eamdem Causam tollitur intellectio, quae Xigit quidem cerebri cooperationem, minime vero ab eo elicitur. E contra, quum reliquae cordis unctione a cognitione non Pendeant, nil mirum, Si, Cerebro laeSO, AS, On SOCHS C AnteΛ, COT Xercere OSSit. Denique, Si morbi cardiaci actum appetitioni non impediunt, ratio eSt, quia hi morbi nonamciunt partem ad actum appetitionis elicendum destinatam, quemadmodum non omne morbi oculorum visionem impediunt. 255. Consectaria.-Corde ut organo appetitu SenSitivi admisso, ' intelligitur P. Cur affectu non reierantur ad cerebrum nec in eo Sentiantur, ni Si per reSultantiam ex corde, ratione videlicet alterationum, qua Varia sanguinis distributio induceres in merebrum poteSt.

320쪽

3Io D DIVISIONE APPETITUS SENSITIVI.

29. Cur affectus tantopere influant in motu cordis et circulationem : Si enim affectu eXercentur per Cor, nempe ratione nerVi Sympathici in eo residentis nihil mirum, Si cor varie moVentur Appetendo quumque Proprium nervi Sympathici sit vasa sanguinis distributioni

destinata moderari, haec pro affectuum varietate, magiSminusve poterunt dilatari, Vel comprimi, et Sic copioSiuSVel parciu Sanguinem effundere, unde ConSequi poterunt rubor et pallor in facie, immo et fluxus SanguiniS

. . S. Cur quidam morbi vel dispositiones cordis possint plus minu influere, vel inclinare in hos potiUS quam illos, affectuS. 4'. Denique non deSunt qui Constituto appetitu organo in corde, Xplicari egregie doceant vel ipsam affectuum XpreSSionem, quae inhumana facie, et praesertim in oculis, mirandum in modum reSplendet, Videlicet ope nerVi Sympathici, cujuS filamenta cum nervo optico, et nerVi motu faciei moderantibuS, Omplicantur. Et fortasse Simili modo e X-plicari poterit influXus ille quem morales affectione in Vire VegetatiVAS Xercent, utpote quae per Sympathicum reguntur Urraburu, Sych. V. 3, p. 63 . ART. II. DE DIVISIONE APPEΤITUS SENSITIVI.

256. Celeberrima est divisio appetitus Sensitivi in concupiscibilem et irascibilem. Quae divisio desumiture objecto objectum enim appetitu SenSitivi Semper

est aliquid corporeum eΠS apprehenSUm. Am, nimal potest tale objectum apprehendere ut ibi bonum vel malum simpliciter i. e. Semota omni difficultate, quae ad bonum Ssequendum Vel retinendum, et ad malum reSpuendum XiSti et appetitus, ad 'uem refertur