장음표시 사용
381쪽
ΤRACTAT Us DE OBLiGAT. bent pro se opiniones aeque probabiles , potessiudex pecuniam accipere pro fere ' Ientensia in favorem unius prae alio. Hoc idem divicendum est in quaestione facti. Iudex enim debet caussam adiudicare parti quae h3bet instrumenta, testimonia, aliaque probabiliora argumenta : quia ius probabilius haec redis dunt. Si vero hae facti probationes iunt aequales ; aequale ius sundant . Idcirco res a neutro aequaliter iam possessa, aequaliter dividenda est inter partes litigantes: alioquin si ab uno tantum possideatur , ei est adi indicanda. Nam in dubio o pari caussa melior conditio es pos idemιs. Reg. lxv. iur. in ε. At in caussis criminalibus aequalis probabilitas debet reo lavere , eum absolvendos ex reg. x I. iur. in 6. alioquin periculose exponeret damnandi innocentem. P. An
Iudex , etiam delegatus , parti litiganti tenetur procurare idoneum advocatum , si hunc ob paupertatem , iudieii iti heeillitatem, vel adversarii potentiam , aliave de catissa habere nequeat cap. I. de ine. iudic. cui concinit cap. I. f. de postul. alias
pauperes a potentioribus opprimerentur , quod a iudice ea vendum est. Iudex supplere potest ea qtiae a litigantibus , vel ab eorum advocatis, praetermissa
vel non bene dicta suerint, si de iure sint; non autem, si sint de secto taltem communite r . Sie DoeiCres in L unic. cod. in quae desunt ad calis partium , iudex suppleaι . quae tenetur iudex ineptum actoris libebium reiicere , concedere dilationes , tines haud legales exeludere : quia haee sunt i inris . Non vero potest monere partium alteram, ut dilationibus aliisve privilegiis sibi concessis utatur , ut petat satisfactionem pro iniuria , ut certa producat instrumenta :cum partes advocati gerere non debeat .
nee de stiliato partium se suspectum reddere. Si vero factum aliquod aliunde vel exactis notorium sit ἔ potest illud iudex supplere , si a partis advocato suppressum sit :puta si publice aut ex actis constet , aliquem ex delicto inhabilem esse ad standi imin iudicio, item eum iam praescripsisse rem de qualis movetur: immo si agatur de bono publico , causa pupillari, matrimoniali, dialia pia caussa, plura tune iudex supplere
Tenetur iudex lites celeriter expedire . cap. II. de senisnt. σ re iudie. Nam partes ius habent ne sine iusta eaussa iudicitim diseseratur : alias debitor esset de damno eκ tali dilatione secuto . Item debet habere iiDDis t. Tbeia. Mor. Tom. II.
dex rectam intentionem , nempe iustitiae servandae , si elusa omni passione invidiae , odii, alteri vive pravi finis. Nam actio, tametsi bona ex obiecto, malitiam a pravo fine participat . Unde iudex qui in dignoscenda val iudicanda caussa negligenter vel inique se gerit, peccat contra iustitiam; &damna omnia quae exinde parti laesae obvenerunt , resarcire tenetur , cum fuerit iniusta eorumdem caussa o Gravis vertitur distici illas Theologos in Num i ter & Canonistas etiam ei rea modum quo dea posis iudex se gerere debeat, quoties contingat ut 4 habeat scientiam allegatis & probatis contrariam in savorem alicuius caiissae , praeci quempite in criminalibus, quando agatur de sem certo nottentia mortis vel mutilationis , quam iuditando iocundum allegata & probata serre 'debet contra eum quem certo novit esse in nocentem . Antequam tamen aliquid circa hoc saluatur , ut certa ab incertis secernantur , quaedam praenotanda sunt. Primo videlicet, omnes communiter fateri, quod
iudex cui lion prorsus certa & indubitata rei alicuius est notitia , curare debeat ut dc conscientiam deponat; quia quidquid si contra conscientiam , aedificat ad Iebennam: &secundum allegata & probata iudicium serat , quia inverteretur iudiciarius ordo , si
ob privatam nutitiam , nedum certam inmnino , sed di fallibilem , ab allegatis ecprobatis iudex recedere posset. Secundo hoc pariter Doctores omnes agnoscerer reum sci
licet quem de visu delinquentem iudex agnoscit , secundum allegata & probata de eius innocentia absolvendum esse , iuxta
communissime receptam regulam iuris : ctore non probante, reus avomitur. Praeter
ea in alia regula iuris pariter ab omnibus admissa habetur, quod ex duobus malis quae simul vitari nequeunt, illud amplectendum est quod minus nerit. Porro minus profecto est ut reus absolvatur, quam ut iudiciarius ordo negligatus . Tandem quia iudex saltem ordinarius quidquid sit de iii diεe s premo seu Rege, qui pariter, seclusis extraordinariis casibus, tenetur sequi iudiciorum leges ὶ cum unus sit testis, ac proinde nullus; gratis & irrito ad minus conatu reum de quo nunc agitur, morti addicere auderet. Tertio, & in hoc quoque Omnes con Veniunt , ut magistratus, antequam iudicet ex allegatis & probatis, omni maiore vi ac studio citrare debeat, ut sortunae & multo magis vitae innocentis consulat.
Tripleκ hac de re est seruentia. Prima uni persim sustinet , iudicem in quacumque
382쪽
materia etiam capitali ex alte eatis dc prinbatis lententiam terre poste s es tunc agereri quidem contra conscientiam quam habet ut homo est , idest ut persotia privata . non vero contra eam quam habet ut iudex, seu persona publica, quam lolam in publicis iudieiis respicere diat. Et haec opinio est Caietani , Morii , aliorumque insignis notae
Docto tum eum S. Thoma 1. 1. quaest. lxIU. art. 6. ad 3. O quaest. lxv II. art. L. Secumda e contra contendit, iudicem contra propriam scientiam ne in materia quidem civili posse iudicare . Tertia inediam tenet viam: scilicet in criminalibus, quando agitur de morte aut mutilatione , non posse
contra propriam scientiam iudicare; sed so. Ium in his, quando agatur de poena pecu iliaria vel de privatione ossicii. Sie Lemus,& Reinses luel cum aliis , qui licita approbant huiuscemodi iudicia. Et hanc sequi ita
Iudex igitur in serendo mortis iudicio
contra eum qui secundum allegata per testes & probata reus de-nstratur, cum certo sciat este innocentem, nim debet etiam cum periculo cuiuscumque proprii damni , i psius quoque vitae, addicere morti vel mintilationi ex allegatis & salso probatis , sed
tenetur inquirere vias omnes quibus illum liberare valeat e ut impediendo accusatimnem, se tali iudicio subtrahendo , ipsumque ad sapientiorem remittendo , & apud eum omium testis assumendo; vel potius, si huiuscemodi mediis eum liberare nequeat, debet officium dimittere, ae iurare, se illum
innocentem agnoscere . Nam damnaret im
incentem quod est contra iustitiam si
tale indicium attentaret proferre . Nemo autem ius auctoritatemque habet super vitam innocentis. Non enim talem potestatem virum innocentem interimendi recepit a Deo, in cuius manu est hominum vita: nec a Republica , quae directe saltem insontem nκγrti addicere nequit. Verum quidem in , quod iudeκ iudicare debeat secun dum allegata & probata , quae est publica probatio correspondens publieae auctoritati dummodo tamen non habeat in se scientiam in contrarium , qua cognolcat, quod inno centem occideret . Non potest tamen eum absolvere, quia publiee retis probatur. Et quod dictum est de sententia mortis, intelligitur etiam de iudicio mutilationis e cum Respublica potestatem non habeat inseren-ci huiuscemodi menam innocenti .
In causiis vero civilibus dc in iis in quibus alitur de sola pinna pecuniaria , cxeommuni potest iudex etiam contra pro priam scientiam serre iudicium iuxta ali sata dc probata . Republiea enim potestatem ac dominium habet iuper bona subditorum et idcirco de his disponere potest , quando ita bonum publicum exigat , sicut
in casu nostro, ne icandalum oriatur ex iudicio contra legalem ac iuridicam probationem. Tenetur tamen iudex in tali ea su curare prius omni industria ut salsum detegatur , vel ut proeessus imi latur : vel si absque boni communis detrimento fieri queat . remittere caussam ad iudicem supera
rem . P. Anto ine cum aliis. Peccaret de ad eompensationem damni se- decuti teneretur iudex qui reum damnaret me v st o notitiam iniuste extortam. Consessio autemeriminis iniuste extorqueretur primo , reum dis .
inter gando sine ulla praecedenti inramia , vel semi probatione, vel indieiis competentibus. Secundo, eliciendo consessionem toris mentis , vel eorum metu , sine sumet ei uibus indiciis ad torquendum licet postridie reus ratificet. Nulla enim est ratificatio ex confessione per se irrita. Tertio, torquendo personam quae ob aetatem , infirmitatem , privilegium , ac dignitatem torqueri non poterat. Quarto, dolose promissione v. g. impunitatis, reum ad confitendum inducendo: quia tunc iniuria ei insertur. In his enim casibus consessio iniuste extorta est
iniusta ; & sic nullum dat ius : idcirco eκ ea procedi non potest , cum iniustum sit uti medio iniusto. Non liret iudiei specialiter contra aliquem inquirere iit eum puniat, nisi infamia praecesserit, vel semiprobatio , vel aliquod indicium quod iustam det caussam, ex cap.
xxI. dc xxr II. accusat. Est communis .
Nam per illam inquisitionem suspcctus de
Iudex ad hoc ut ι uile cc sine culpa reum subii elat tortit ae , necesse est, quod reum non subiiciat torturae quam , spectatis viribus & complexione, impossibile est ut ille
sustineat: alias esset iniusta ; ac proinde cκeonsessione sic extorta procedere non pos let. Peccat pariter, si ante torturam non tentet per vias mitiores inducere reum ad consessionem; eum tortura sit ultimum remedium, in aliorum desectu , damnosum &valde periculosum . Ad hoc ut possit reus
torqueri, iuxta communem requiruntur probationes vel indicia de erimine eommisso digno poena mortis, tali medio & cruciatui congruentia ; ita ut sista consessio rei ad plenam probaticnem dccsie viceat tir. Nam
383쪽
TRACTAT Us DR OAMGA tortura instituta est ad subsidium probati
nis , cum indicia & argumenta sunt cetero. quin magna, nondum tamen susticientia utile plena probatio . Prohibentur vero torqueri in eriminibus exceptis viri nobiles vel in magna dignitate constituti . doctores , milites, senes, impuberes, praegnantes, Ac nondum confirmatae a partu. Semel tortus, si nihil consessus sit, nequit amplius torqueri , nisi nova criminis indicia stiperveniant: quia per torturam priora et iiii. Si vero imira torturam crimen consessus, extra eam coram iudice revocet , repeti potest tomtura usque ad tertiam: quia per revocatio- nem indicia non sunt elisa . Si vero tertio tortus retractet, est absolvendus: quia praesume iidum est, vi tormentum saltum sume. Excipiunt tamen aliqui, nisi indicia essent pravissima , quae violentam praesiimptioneni pariant, crimen a reo malitiole negari. Ad quid Sententia iusta iudieis obligat in conscien ςbi xς tia . quia sententia iuste prolata est praeceptuna legitimum superioris, a legitima potestate pr κ edens , cui resistendo Dei ordinationi resistitur. Dixi sentemia : quia certo iniusta iuxta communem per se non Obligat. Primo, si eonsi et . eam niti falla praelumptione salsisque probationibus, tametsi lata sit secundum allegata & probata : quia cum fallo nitatur fundamento, &ideo nullo, nulla idcirco est talis sententia Iudeκ enim ius non habet disponendi de iuribus bonisque alaertim ; sed solum euique ius situm reddendi . ac declarandi quod euique debitum sit. Secundo, si iniusta sit eκon issione debiti ordinis iuris quoad substantialia. Nam iudeκ potestatem non habet serendi iudicium, nisi servato iuris ordine. Iniustum rudierum non est iudicium: ait D dior Angelicus 1. 2. quis . lxx. art. q. ad 2. Quare qui scienter per huiuscemodi iudicii im bona alterius accepit . ea restituere tenetur; nec cum pollessor sit malae fides . umquam praescribere potest: immo emetur impensas dc damna compensare . Qtii vero per sententiam iniustam iudicis quam iii-sam putabat, bona fide quid accepit, si antea tempus completum praescriptionis cog- nolcat futile iniustam , restituere teneturaecepta: non tamen impensas, nee fructus consi impios , nisi ex his iacti is sit ditior . Qiod si bona eius fides perduret toto te rore praescriptionis, non tenetur restitue Ter quia legitime praescriptit . Hactenus P.
Sententia tamen iniusta servari debet , quantum requiritur ad tollendum scanda
ium, pei turbationem, aliaque graviora in commoda: etiamsi non servatus sit iuris odido. Idcirco multo minus licet contra iudicem eiusque ministros se defendere, quando servatus sit iuris ordo . cum iudex ius h beat exequendi sententiam quam , servato iuris ordine, tulit. Quando iudeκ tulit sententiam criminalem secundum legem qitae poenam minit tur, tenetur iuxta communem, facta sussicienti probatione, crimen declarare, di c. rare poenae executionem quae a lege impos, ta est. Iudex enim est minit ter ac executor iustitiae a Principe vel Republica ad hoc constitutus, scilicet ut curet leges servari.& crimina puniri. Qitare iudici ex eius o Dileio incumbit invisitare custodiae terum dc
executioni, nec non criminum punitioni .
Et sane si Princeps ipse , licet principali
praeditus potestate & iure , nequit cone nare crimina, utpote quod bono communi advertetur, nisi alitulando ex iusta cauila: multo nilnus praeserius ulla ratione remittere vel imminuere potest poenam lege statutam. exceptis casistis in iure expres iis aut consuetudine receptis. Inseriori enim potestas non est dispensandi in lege superioris. Alioquin si delicta impunita vel non satis
punita remanerent, exinde daretur ansa malis & moralis occasio ut inulto magis crimina multiplicarcntur . Iudi ei pariter non licet, saltem ordinarie, pcenam lege statutam augerer quia iniuriam saceret reo. Eo enim ipso quod lex mensiaramos aluit m nae, iudici potestatem restrinxit graviorem imponendi. Potest quidem , quando extraordinariae circumstantiae crimen aggravCnt . puta si erudelissimo genere mortis patratum sit homicidium: quia lex poenam si a tuendo antendit de delicto ordinario ti Odo commisela, nec praecludit viam ut, quantum Opus si ad aliorum exemplum bono communi provideatur. Iudeκ dona munera, dc pensiones ab iis Iud stquibus ius dicere debet, accipere nequit si- manete .ve peccato , & quidem gravi, suo contem nequietus stipendio intra limites sibi permistos, sive accipiat pro iusta , sive pro iniusta sententia serenda . Non pro iusta: quia ex iustitia eam debet; unde venderet quod de iure alteri debitum est fine ulla impensa .
Idcirco sie accepta restituere teneretur: ut pote iam non data liberaliter, sed ad tollendam vexationem iniustam. Non pro ua iusta e dc tunc patet, quod eo magis tene retur ad restituti cantara , ut habetur ec S.
384쪽
iure naturalitionem tenetur ex lure naturali ante inmnem sententiam iudicis: quia iniuste accipiendo agit contra suum ossicium . Et talis acceptio quacumque via iusti sive iniusti iudieii procedat, vetita est iudiei etiam in divina Scriptura variis in locis. &praecipue Proverb. cap. XXII. Qui dat munera , an mam aufert accipientium. Immo nec munera sponte liberaliter . & sine quovis onere oblata, recipere potest. Quia hoc iure communi humano I. xv III. s. de ossit. Praesae o I. vi. de Qu. Procons. laicis prohibetur; ecclesiallicis vero cau. lx XI. c. XI. q. III. cap. XI. de rescript. π cap. x. de υιι.er honest. clari c. Immo Concilium Tolosanum anno Μ XXIX. can. xl III. & Cantuariens e anno MCCXCV. can. xlv. universim tales acceptiones iudicibus interdixere . Licet tamen iudeκ poli iudicium latum , quando nullum est amplius perversio. nis periculum, possit aliquid a partibus accipere , multa nihilominus hic cautio requiritur.
Iudex non potest recipere exemptiora vectigalium ut munus sibi oblatum a palium collectore , nisi ratione sui ossicii seu ex privilegio immunis foret . Alias damnum quod tuis concivibus intulit, comm ilia onera cum iisdem non partiendo, reparare tenetur . Sic Pontalius meis. Iudex
Iudex in iure dicendo effugere debet Omnem acceptionem personarum , sive pauperis, sive divitis: eum talis person rum acceptio ei dens omnino vetita sit. Nam iudex constituitur a Principe seu a Republica ut ius suum unicuique reddi curet , nullo habito cuiusvis personae rei pectu : ita ut si aliter faciat, peceat graviter & ei res ituere debet litis aestimationem c ait S. R imundus. ι. 1. summae tit. . b. 36. qui propter eius nertii sentiam laesus est. I. I I.
De accusutore Accusator & denuntiator , tametsi idem esse videantur, revera tamen inter se diseserunt. Etenim accusare est deserre crimen iudici ad vindictam ob bonum commune 2 denuntiare vero est deserre crimen iudici ad rei emendationem, vel ob commune bo-Dum. Denuntiator instiper non tenetur probare crimen delatum ; tenetur tamen ac
Accusare iuxta communem lententiam teianentur ii qui ad hoc deputati sunt, vel stipe dium a Republica recipiunt, cuiusnodi sunt Fiscalis , eustodes , ac vigiles. Hi tenentur ex iustitia deserre crimen, & ad compensanda
damna ex omissione delationis secuta. Pari ter ad hoc tenentur cultodes agrorum ac nemorum . saltem quantum sit necesse ad damnum domini vitandum, vel illatum resarciendum et cum contractus intercedat eos inter & Rempublicam seu communitatem, ut id praestare debeant . Alii vero privati ae. eusare seu denuntiare tenentur etiam sine superiois mandato, quando crimen noxium est Reipublicae . & putatur in posterum continuandum, ut haeresis, proditio, fabricatio salsae monetae, crimen laesae maiestatis , veneficium, publicum latrocinium, hi λque similia. Nam quisque tenetur qua plum pomit , etiam cum proprio damno, averte re malum publicum communitatis . Item eum axitur de impediendo gravi damno innocentis , dum hoc possumus sine fravi nostro incommodo; licet inde malum reo impendeat : quia innocens praeferendus est voluntarie nocenti. Nee tunc praemitti debet secreta monitio et nisi certo constet , malum per eam impeditum iri. Nam in re gravi eligendum est id quod bono communi, vel innocenti tutius est. Accusator vero qui crimen probare non potest , accusare non debet : quia sui ait D. Thomas
ad illud quod perseere non valet . Porro tune monendi sunt illi qui malum impe dens avertere pollunt, dc si haee monitio sumetat ad malum illud impediendum, absque eo quod nominetur persona a qua illud malum imminet; non licet eam nominare. Illicitum enim est, aliquem sine necessitate laedere in sania, aut aliis ipsi iis bonis, praelertim privata auctori te . verum etiamsi delictiim probari possit , quando hoc sit occultum, Ac per pri Vatas monitiones speretur proXimus emendandus ac ad debitam satisfactionem inducendus ; non licet privato, saltem non praemissa admonitione aecusare : quia tunc proximus sine iusta eatissa intamaretiir. Sed S. Thomas in Iridisi. XIX. art. 3. quis. I. ad 4. sentit, posse bona conscientia accusari ad bonum commune , nempe ad iustitiam conservandam per punitionem delinquentis . Nee es, inquit , contra praeceptum Domini , quod intelligitur , quando agitur ad emendationem
Aliquando accusator tenetur desistere ab accli satione : nempe quando deprehendit . accusandum esse innocentem ; vel erimen
esse dubium , vel illud probare Iisn pollet ,
385쪽
TRA ETAT Us DE OBLt GANam quisque in his casibus ius habet ne
. III. - De risibus. Supponendum est, ad hoe ut in iudicio legitima sit-& plena probatio, regulariter loquendo, duos requiri testes . iuxta illud
Matth. cap. xv III. In ore duorum vel triumrotium stat omne υerbum . Dixi regulariter si quendo et nam aliquando etiam umis tantiliniui hcit, ut ad impediendum matrimonium
cap. xxv II. de sponsal. sicuti etiam ad leviores poenas. Quocire a solo testimonioeullodis publici multari sblent iurantes ligna in silva communi : & sie in aliis huiu-icemodi casibiis , in quibus ita ad bonum comi x,une expedit facere. Testes autem pereepisse debent sensu externo id de quo teli i- .seari debent; de eodem facto cum iisdem circumstantiis deponere ; & esse debent omni exceptione maiores, hoc est ut comtra eos nihil opponi queat cur admittendi non sint ad testificandum.
Quidam reiiciuntur iure ne testes esse possint : videlicet I. servi r II. mulieres iure canonico in criminalibus ; in civilibus
vero in Oilini cauisa admittuntur. III. mi
nores viginti annis in criminalibus ; in civilibus vero impuberes : Iv. inimicus : U. conlanguitiei & domestici actoris, exceptis
ruibusdani casibus apud Leilium : v I. in-anaes : VII. periuri e v III. socii criminis r
x. persona vilis dc inops, de qua iuspicio est sicile corrumpi posse; secus, si honeila sit et x. delirus & semifatuus . Ex his tamen qui loto iure positivo ad testificandum inhabiles liant, admitti possunt in criminibus exceptis, cuiusmodi lunt haeresis, crimen laesae matellatis, taliae rivinetae, mal fieti, turti famosi, & similium. Item quando scelus patratum fuit & tempore & loco, ubi copia. testium habeti nequit, ut in
agro, nemore, cubiculo, no turn a tempore. An ti Quoad debitum vero testificandi, hoc princurrit secundum communem senten- , , ut tiam, & quidem sub mγrtali , quando ne letifica. cestarium iit ad avertendum grave malum ι i. imminens, spirituale vel temporale, publicum vel privatum innocentis : licet a tu. dice id non requiratur. Etenim tunc caritas si aviter obligat ut proximus ab iniusto damno servetur , ut docet Angelicus D
Tenetur iciens crimen testificari, ii praecepto superioris vel iudicis urgeatur, exce-
ptis casibus de quibus infra dicetur . Nam omne tultum praeceptum obligat in consei et tia ; dc ita commune bonum exigit, ne criamina eum gravi Rei tablicae detrimento im punita remaneant. Testis , iuxta communem Doctorum sententiam , legitime & iuridice interrogatus testificari tenetur, quan do praecesserit accusatio , denuntiatio, aut querela ab alio porrecta e nee ad hoe requiritur infamia delinquentis licet a sortiori sitsticiat) aut semi probatio , aut indicia ; sicuti requiritur ut reus legitime interrogetur . Nam mnum commune expinitulat ut iudex tunc ius habeat interrogandi. Non tenentur vero testifieari , etiam sacto praecepto & monitorio ut eommuniter Doctores asserunt γ primo, qui rem sciune ex sacramentali consessione. Secundo, qui rem norunt sub sigillo seu ses reto natur ii , consilii vel auxilii petendi eaussa, ut advocatus, Theologus , Medicus , Obuetrix ,
Chirurgus . Nam tunc adest obligatio semvandi naturalis seereti : alias averterentur peccatores a consilio petendo; ex quo desperatio & multa mala sequi possent. Praeterea tunc iudex non intendit ut fiat revelatio ς cum commune bonum ec civilis societatis conservatio exigat servari secretum . Excipe tamen , nisii tellificatio ne- cellario requireretur ut grave communita tis vel privatae etiam personae innocentis damnum avertatur . Cum enim tunc urgeat
praeceptum caritatis; secretum aperiri d bet , tametsi iuramento firmatum , quod tunc minime Oblieat, cum sit de re illici. ta. Sic cum S. Thoma communiter. Alii vero, qui delictum per se ipsos personaliter viderunt , vel ab aliis audierunt, repostea iuraverint se non revelaturos, obsequi debent Superioris mandato, quamvis non asa tur de alterius damno avertendo : eum in tali & in iura nilim , utpote de re illicita, in contra ius superioris , vim nullam habeat obligandi. Tertio , qui rem cogi 'it a viris non fide dignis; eum talis testificatio nullam in iudicio fidem habere possessit. Quarto, si scias, alterum non celiquisse mortaliter ς eum iudex totus sit ad inquirendum de gravi crimine . Qiuinto, si ex tua testificatione grave damnum tibi vel tuis immineat e nisi publicum bonum eam exigat , aut nisi privatum damnum quod ex tali testificatione impedires , longe tu malo praevaleant. Nam leses humanae mindinarie non obligant cum tanto incommindo. Sexto , eximuntur ab obligatione testificandi pater, filius, maritus, uxor, seMA a 3 tres,
386쪽
tres , sorores, conlanguinei vel amnes de linquentis , iuxtas aliquos iisqtie ad secum dum gradum , dc secundum alios usque ad
quartum sex cap. Si testes IV. q. III. tum quia requirit bonum commune ut conservetur pax, odiaque vitentur in familiis . tum quia ordinarie hoc fieri non potest sine gravi nocumento revelantis ob sanguinis coniunctionem . Excipe semper erimina haeresis, laesae maiestatis , veneficii, aliorumque quae grave damnum inserunt communitati nisi revelarentur.
Cirea famulos vero & alios domesticos,
num testificari teneantur contra dominum, an vero a tali debito eximantur, quaestio est
inter Doctores Standum tamen est praxi sori contentiosi, in quo nisi excipiantur, testificari debent. Quando iudex in reo solumnκ do intendit emendationem vel partis laetae satisfactionem, & ad hoc praecipit testificationem per
monitorium, qui novit crimen , non tenetur illud aperire iudici ante praemissam minnitionem , nisi constet non prosuturam. Nam tunc urget praeceptum de fraterna cor reptione, cuius oblitationem tolli nequit ab humano praecepto. Si autem reus resipiscat
ad admonitionem ipsi iactam , ac satisfec xit ; non licet amplius eum denuntiare :quia sine iusta causta diffamaretur; nec Superior censendus est, tunc velle delicti manifestationem eum iam eius intentioni reus satisfecerit. Secus vero dicendum est in casu quo iudex intendat punitionem e quia tunc, ut multi sentiunt, ob rationes allatea iam allatas teneretur qui novit crimen, illud testificando aperire. Monitorium non obligatiad revelationem ipsum delicti auctorem, nec cooperatores . possunt tamen compelli ad satisfaciendum parti laesae per censuras. Crimen cognitum per iniuriam alteri illatam, puta aperiendo ipsius litteras , ratioue injuriae aequivalet conventioni de s creto servando r ac proinde qui hac via talem notitiam adeptus est , non tenetur de illo testificari. Mandatum porro seu monitorium quo prae Cipitur scientibus delictum de eo testificari illud revelando, ita obligat in conscientia sub
SraVi , ut qui intra tempus in monitorio Plaetcriptum non revelat , peccet mortaliter, excommunicationem latam contrahat ,
di quam commode poterit , si hoc adhue
y Otit , revelare teneatur . Nam cellante
termino, non idcirco cellat obligatio; cum terminus ad eam sollicitandam apponatur,
ac proinde etiam post terminum talis remanet in peccato inobedientiae.
Testis peccat itidem mortaliter, dc ad Quias.
restitutionem quoque tenetur in hisce casi- tentibus. Primo, si adfirmet ut verum quod certo non novit. Secundo, dum tenetur ad se- εrendam suam attestationem, se occultat ne tui .4 'interrogetur. Tertio, si interrogatus a iudi- restit
te, ei non obediat. Quarto si veritatem celet. Quinto, si pro dicenda veritate, pretium accipiat : non tamen pro labore itineris , expensis , lucro cessante . Sexto , si testificetur salsum , ex Proverb. cap. VI. Hic enim praeter peccatum periurii committit simul peccatum iniustitiae r ac ideo tenetur ad resarcienda damna omnia inde si
cuta , necnon testimonium revocare eum
pari suo damno, & periculo etiam Vitae . si accusatus de ea periclitetur, & retractatio credatur profutura. Etenim in damno aequali melior est conditio innocentis. Unde qui alium induxit ad falsum testifica dum, tenetur ex iustitia illum admonere ut se retractet. Et si recuset, tenetur ipse qui induxit, rem totam iudici aperire, etiam cum periculo vitae , si innocens illud subeat . dc talis manifestatio ei profutura
sit : quia est causia iniusta talis periculi &damni.
Si testis vero salsum bona fide testific De eo qu/tus sit, quando hoc deprehendat, tenetur ex 2 'n' iustitia se retractare si ex eo sequatiir alterius damnum: etenim quilibet tenetur cavere ne ex sua actione damnum alter pa- se .
Pariter peccant mortaliter contra iustitiam, qui salsas conficiunt scriptur β, istu VI e. hiarim
ras adulterant ad subvertendum iudicium,& inisiici debitores fiunt ad damna Compensanda, et- in1. iamsi huiuscemodi fraudes exerceantur ad manifestam iniuriam repellendam & suum : certum Vindicandum ἔ cum ista noxia sint fidei publicae ac Rempii blicam in re gravi decipiant: quocirca graviter hae fraudes in- iterdicuntur. In his autem casibus non occurrit debitum restiti itionis, quia qui his artibus utitur, habet ius certum ad rem hoc modo acceptam. Idemque dicito de eo qui cum publicam scripturam amiserit , alteram similem conficiat pro sua indemnitate, cum
huiulcemodi salsificatio scripturae, dc sigilli valde perniciosa sit Reipublicae quae ducit
ad ruinam fidei actui im publicorum. Tenetur is quoque ad restatutionem, qui De est isne suum serat testimonium ad quem cita tur a Iudice , se subtrahit ut testimonium fraude hac evitet , seu veritatem reticeat. tioni.
387쪽
TRACTAT Us DE OELIGAT. SPECIALSic communiter : quia Respubliea imponit tale debitum, &ossicium ferendi test ita 'nium
post citationem. Unde qui aliquid scit, is
' netur ex officio sibi imposito tamquam publica persona veritatem revelare, non secus qui a Republiea iudex invitus constituer tur, ex iustitia iudicare teneretur. Si vero fugiat, vel .se occultet antequam citetur , num peccet , & teneatur de damno , non conveniunt Dosiores. Similiter tenetur damnum restituere , qui
subtrahit , lacerat, vel tradere renuit scripturas alteri profuturas ad ius suum consequendum Cap. A quis x II. q. II. etiamsi in favorem sit adversarii ex Cap. Ivo detest. cogend. s. IR De Obligationibus Rer . Reu Reus non est obnoxius consessioni 'eritatis culpa quando non iuridice seu sere..hiesti ' vato iuris ordine interrogatur,videlicet quanni sub do non praecessit infamia, vel indicia com- vlp- , petentia, vel semiplena probatio, seu uniusquR do omni exceptione maioris. Non potetitamen iudicem eludere cum mendacio. Non tenetur respondere reus interrogationibus
ipsi factis non servato iuris ordine et quia iudex ius non habet interrogandi nec obligandi reum nisi cum iuridice procedid cap. Xx I. XXI v. de accusat. Quamvis sentiunt non pauci ad interrosandos testes ab accusatore proeliictos sussicere accusationem . Quare iudeκ debet exponere reo flatum calliae, probationes, indicta , testes, ut sciat se iuridice interrogari, dc si aliquid habeat quod
contra opponere possit. Potita auteni tali iuridica interrogatione tenetur reus lub mortali exponere , iudici veritatem crimenqtie suum fateri , taliaet si subiturus sit mortis supplicium, quod negando vitaret; sic cum
aliique communiter contra paucos secus do centes, quando ramen tacita veritate & culpa
spes sit mortem effugiendi . Ratio priorum sententiae est:quia Iudex ius habet intermgan. di veritatemque exigendi ob publicum brinum
quod ex ossicio suo curare tenetur .. Ius enim in iudice interrogandi veritatem illamque exigendi. & obligatio in reo eam clare aperiendi sunt correlativa , ac proinde unum line altero stare nequeunt. Et reverasi reus non premeretur stricto debito fatendi veritatem, ad hanc aperiendam non pol iud per torturas compelli. Praeterquam et L.od
unicuique ineumbit sub mortali parere Superiori iuste praecipienti in re gravi; cum humanum praeceptum obliget sub tali onere , imo cum agitur de bono communi gravi & necessario, etiam cum periculo
Nec valet dicere, ex quorumdam sentenotia non teneri reum obedire iudici praecipienti ne fugiat, igitur nee praecipienti manifestare veritatem . Nam quidquid aliqui
dicant in contrarium, certum est tamen secundum communiorem graviorumque Theologorum doctrinam reum absequi ὸebere iudiei ei prohibenti ne sugiat , ut mortaliter meret sugiendo; a sortiori igitur incumbitreo sub mortali patefacere iudici , dum ii
ridice eum interrogat. veritatem, eum tale praeceptum bono comnuini magis necellarium
sit quam illud de non fugiendi. Et multo minus valet quod testes, iuridice interrogati, si veritatem revelando sibi vel suis grave
malum immineat, non teneantur a. eam aperiendam , quia ius iudicis in tali casu non se extendit erga telles sicuti erga reum pnisi tamen veritatis revelatio neeessaria sit ad
avertendum grave malum communitatis.
Insuper testes ut innocentes sunt, ius habent vitam b naque sua atque consanguineorum conservandi, non autem reus ob crimen patratum, & semipmbatum. Reus tandem eludere nequit iudicis in- Reus terrogationes, nisi mentiendo, quod semper in iudicio iusto ei rea crimen mortale est, eum merui acium sit in tali casu contra iu- tertoeta. si itiam in re pravi, iuxta D. Thomam quaesto tione. lxxx. art. I. Unde si iudex poscat iuramentum a reo de veritate dicenda, saltem ante iudicis sententiam absolvi nequit. Eadem interrogatio iudicis, quamdiu iudicium durat,
perie verare censetur; ac proinde eadem qu que fatendae veritatis obligatio perdurat, ct caussam iniustam initissa denegatione tu tur; sic communiter. Imo Cordi ibas , Na-varrus , Caballiati iis cum aliis volunt, quod etiam post sententiam mortis teneatur reus
veritatem fateri, quod alii neganc, nisi i lis consessio neces laria sit ut aliquod grave publicum malum P vel etiam privatum imsediatur , eo quia prolata sententia i dicium iam finitum est ; idcirco etiam o ligatio rei ad rei pondendum finita censeri debet , cum etiam interrogatio iam finita sit; & eo vel maxime quod huiusnmdi consessio nihil facit ad salutem iudicis , quando secundum allegata, Ae probata iudicaverit; si secus secerit iudex . nihil ei iuvat , nec negatio talis consessionis infamiam iudiei
388쪽
affert, quia iam notum est morem esse reinium commissa sua crimina negare . si trui Porro Dinores conveniunt, reum si absol- absolva. vatur , non teneri crimen suum apud iudi- eum debita poenitentia ei sufficit , cima iamr: tu, ra. lit extra iudicis potestatem . neri νm, Si reus interrogetur de complicibus sui ςm criminis, tenetur eos manifestare quando ta- oti, b con ra eos lient indicia suilicientia i rus te. aut unius testimonium , & infamia , aut si teneator eius crimen sine sociis patrari non poterat, inpi & commune bonum eκigat ut detegantur ,
... ' quia tunc de his legitiine seu iuridice interrogatur. Aliter vero dicendum his omnibus deiicientibus, quia tunc legitime non interrogaretur , ex leἶe ult. cod. de accusat. &cap. I. de coUs. dummodo tamen crimen exceptum non sit , ac tendens in publicum damnum, ut haereseos , laetae Μaiestatis , proditio , publicum latrocinium , veneficii im , t fetae salsificatio, vel crimen com- inittendum sit in privatae perlonae perni
Reus si ad tormenta eavenda salsum erimen sibi imponat, propter quod tincte plectendus sit, peccat graviter, iit pote qui sit directe & politive iniusta moralis caulia suae mortis , & non minus est sui homicida ac ille qui salso testina anto mortem alteri inseri . Unde absolvi nequit , nisi dicta re vocet , etiamsi periculum incurrat quodvis
grave tormentum Listinendi. uti,ndo Licet reo appellare a iudicis sententia , mus P quando prudenter iudicet eam iniquam el-cis,' ' . xlluari innocens , vel si vere reus,
, diei, pcena , ad quam damnatus cit, gravior iit semen. iuilo , nam cuique licet iustum praesidium sibi duaerere contra iniuriam z cap. I . de appellari . Hoe tamen ei non licet, quando contrarium putet , cap. 6. de appellat. ex
Concit. Later. Alias iniuriam laceret di iudici , eui calumniam imponit , atque --eium impedit, & adversario suo, cuius iustitiain quantum potest impedit . Quare iniuste appellans tenetur omni iure ad litis ex-vensas, ac ad damna alia, quae inde adver- ario sequuntur Reus, qui iuste damnatus sit aὸ π rartem, tuam fugiendo vitare nequit , iuκta communem ad locum destinatum pergere de. bet , collum parare , manus apponere , acva sacere, quae a ministro iustitiae fieri ne queunt , quia tales actiones iaccellariae sunt saltem moraliter, Di iussa lententia exequa. iir ; nam haec iuste praecipere potest iudex seruerntiam mortis . ut iMili ia convenienter exerceatur, nec ex se, seu eo na tura sua connexionem habent cum morte . Non tamen licet reo poenam mutilationis .& mortis per seipitim exequi , N. S. Vene
num haurire, &c. quia tunc d: recte seipsum
Reus & ante , & post sententiam licite 'a
lutere potest ad vitandam mortem. dc mu i ii tilationem, nisi ad permanendum se obligaverit , sic communiter eum S. Th. quaeli.
lxIκ. art. IU. ad 2. Non enim coniicitur in
carcerem ad lioe ut ibi sponte remaneat , quia linc praeceptum nimis grave ellet , &durum ob summam hominis ad sui conservationem inditam a natura inclinationem ἰnec bono communi hoc neces larium est , eum aliter facile detineri queat . Imo licet reo fugere ad mortem evitandam etiam cum damno custodis . dummodo aliter iuramen
to, Volo, vel speciali promissione se non obligaverit. Item se defendere ne capiatura ministro apprehendente , non tamen mi
nistrum , vel custodem percutiendo , vel
vulnerando. Licet pariter eidem reo secundum e munem Doctorum , ut ii ortem mutilationemque effugiat , se angere carcerem etiam ii fuga ei licita est, ei quoque licitum erit necellarium medium . Neque dici potest in hoc iudici formaliter resistere, vel vim publicae potestati inferre . Utitur enim in tali casu iure suo perieulum iugiendo , dc
leges, quae fugam reis verunt , iunt mere menales, se e I. b. de Jrari.
Num vero alii licite suppeditare possint De e reo instrumenta ad carcerem est ringendam, za' viam, di modum suae fugae indigitare, qui
dam negant , ut Navarrus, Toletus , Sintus &c. quia , aiunt isti, hoc eri aetere notra publicum bonum ; quidam Vero , ut Caietanus , ct alii lieiti m elle contendunt , cum licitum iit conix te re a fugam , iit pote ei licitam ; conveniunt tamen omnes hoelieitum non essου ossicialibus ae Ministri, iustitiae , quia hi agerent contra debitum sui ossicii , quo tenentur diligenter reos eustodire , & iudici si ibservire itidem com
tD iter necant licere alus reum in iugalia-vare cooperando in effringendis ianuis ac parietibus, aliaque huiusmodi faciendo, quia violarent publicam custodiam, quod est gra vis iniuria Reipublicae , nec daretur locus fi riviis, ct tutus ad reos custodiendos, quod regeret in magnum Reipublicae damnum pdc quamvis iure naturali licitum sit reo ad vitam conservandam capere sutam , & ad eam cariendam oecessariis nκ'diis uti , a IΗs
389쪽
tamen est illicitum, utpote qui non sint inisunt eorum obligationes. Verum ut elarius
pari necessitate. haec pateant, sit. ia ah Reo etiam morti damnato non licet re Ad cati iuxta communem sententiam ex n. Aii. aete aso sistere nee se desendere contra iudicem ,irustititia habere debent scientiam plurimam, otioni.
ni inno L ipsim; sententiae executores: nam hoc es-lfidelitatem, diligentiam, iustitiam, charita-ὰ - ..i iet resistere divinae ordinationi, quae ad pra item, & probitatem. v Mi. irim in vorum hominum vindictam ita disposuit, dc Scientia multa conspicui esse debent Ad-n. hini . tua cem ordinavit; ac proinde iudex tantum , dc Vocati , utpote qui vel causas agere , vel seienti, eius ministri ius habent puniendi reum sen-iconsulti de iure respondere: ae proinde aptitentiamque exequendi. Licitum quidem elbiesie debent ad merita causarum , & iustiset innocenti . qui iniuste seu contra ordiis tiam secundum iura cognoscenda ac proponem iuris damnatus esset, secluso scandalo, nenda, unde scientia non certe mediocris inita D. Thomas quaest. lx I x. Erri. Iv. Dici- iis requiritur, quando se proponunt ut ido. tur iniuste, nam si damnatus eget servatoinei Advocati , & ut tales stipendia reei- ordine iuris , videlicet secundum allegata , piunt, alias se exponunt periculo graviter dc probata, idest iudicio iusto in soro exte-Isuis proximis nocendi. Quamobrem necesseriori, licet line veritate, deberet patienteriest ut apprime sciant leges generaIes status tolerare poenam , quando sine publica resistentia, & seandalo eam vitare non pol et, quia chim in tali casu iudex legitime potesta- seu dominii ubi tale munus exercent , mu nicipales locorum , quae eidem dominio se a Principatui subduntur , consuetudines quae te tua utatur , illieitum est ac iniuriolum saepe variae sunt, innumeras iuris formalita- publicae authoritati ei resistere. Ita Sotus .ltes quas institui oportet ut via cavillis &Co Uarruvias, & alii. dolo praecludatur ipsumque ius Caesareum Damnatus ad exilium , vel ad carceremiseu commune sigum mater A praesertim Iu-
saltem non valde molestum, eo se conferreistiniant ιnititutiones quae ut celebriores patere debet , de in exilio . vel carcere mane e , 'ς ura Sancher, Suaree, qui . asserunt hancien Causidici fatentur, ae conomiam totius iuris lairimatim continent, seu complectuntur etentiam, ut communem. Similiter damna- tandem generalem Omnium artium notitiamttis ad certam pecuniam, eam solvere teneo teneant, cum non itur, etiam antequam eκigatur, quando iu-tiam is rebus sacris, ideκ praecipiat solvi sine alia monitione; quia seu aegre teneantur poenae iustae , nec nimis acerbae prompte per 2. Fidelitate dotat teneant, cum non tantum de iure. sed etiam de rebus sacris, de agro colendo tractare poenae iustae , nec nimis acerbae prompte per λ. Fidelitate dotati esse debent, quo nomi- Fidelitas seipsum a reo exequendae sunt. Qiiod si reus ne h c in te. ligitur tum ipsa secreti fides , tum ante ibi utionem moriatur , haeredes sorve reliincera ingenuitas , qua res nude ac ut se et . tenentur, quia cum succedant in Omnia eiuslse habent eX nantiari scilicet aperire eausae 'iura, ita in omnia eius onera. aequitatem , Vel iniustitiam, probabilitatemnim, a. Damnatus ad triremes iuxta mi illos licitetobtinendi , periculum perdendi ; cum haee xi ad sugere potest, dummodo fidem non dederit,ipropria sint eius ossicii & ad hoc eos susci-I ' ς ς praecipue iuramento, manendi : non enimipiunt clientes. In utrolibet sensu accipiatur .. . .. 'ciam istur ad ibi manendum , quam utifidelitas, ita necessaria est in Advocatis ut dum detineatur cum huius ii odi poeta a iit val-lhac deficiente negotia clientum evertuntinodo de eravis, nimis dura est et reo obligatio inliive eorum arcana adversariae parti revin I iis 'b.eonncientia ibi sponte manendi. Excipe ta-llando, sue suadendo iniquam litem ac prini I . - Religiosum. cum hic ex voto obedien-linde exitiosam inchoare, utrumque quorum tiae Praelatis suis parere teueatur. naturae legibus adversatur.3. Diligentiam praestare debent Advocati Dii rea. . v. sitis clientibus ; quia vel ii respondeant de
L 1 inu, causa Vel eam agant, exquiritur necetiario
De illigasto uibus A Ocaiorum . quod & circumuantias omnes rei aliquando es, . tiae Praelatis suis parere teueatur. naturae legibus adversatur.3. Diligentiam praestare debent Advoeati I . v. clientibus ; quia vel ii respondeant de
, causa Vel eam agant, exquiritur necetiario :De obligationibus .a ocaiorum . quod 3c circumuantias omnes rei aliquando icum Senator π Causidicus mota proximita-lintricatissimae cognoscant ac eamdem moti- te Iocientur , iuxta dictum Ennodii , mani- vis omnibus moraliter possibilibus sustentent, 1este patet, non mimis uni quam alteri Ο non solum his, quae catilae peremptoria sunt, ligationes, seu onera incumbere: dc reverassed his quoque , quae minutiora sibi quand advocati communiter aestimantur iustitiae de-ique videntur ψ quia ex testimonio perit sensores, iudiciori linque propugnatores, pri- rum in hac arte sortius plerumque nonnul-vatorem patroni, nec nota Reipiablicae salus. los hi dices haec movent, seu flectunt, quam
Hine faciliter deprehendi fiunt cuiusmodiiquae plus nativae efficaciae ac roboris habere
390쪽
ereduntur. Haec autem munia sollicitam im debet, quod iniquum est ae ideo iudicem adtentamquh diligentiam exigunt : dc haec inliniustum iudicium adduceret.
Advocatis maxime necellaria est , cum sit a. In Advocato requiritur iustitia relative eius ossicii hanc clienti praestare, a quo adlad clientes ne quando eos amice compon hune finem stipendia retribuuntur. Qia areire potest, ad litem pluribus motivis incertam nihil omittere debent ut suorum clientuml& periculosam provocet ne impensis eos negotia quocit ius imoraliter fieri potest, ter-ineret & procrastinationibus frangat. 3. t minent ac finiant ; nam morositas , seu di ilative ad adversas clientum suorum partes, lationes sumptus multiplicant, & ad iniquas ne dolo, fraudibus, saliis probationibus eal transa tiones, seu compositiones compellunt,idem ae iure suo deturbet . nec convitiis, aliis- re oceasio sunt ut probationes pereant, acique iniuriis eos assiciat et quia gravem imi obiles divitesque famili' ad inopiam peditiuriam eis faceret. ducantur. Qiaritate ac probitate praeditus tandem Chiitia. tua; ii, A. Iullitia summopere requiritur in Advo' esse debet Advocatus, ut sicut prima exigit, te ae pio. piri et eato. Cum enim iustitia iit Virtus, quae tamquam patris pauperum ,& praecipue vi- ν' qui siniim unicuique tribuit, si cui umquam, haeciduarum , ac pupillorum eos iuvet , ac d A, . . profecto cautarum patronis necetiario sub sendat, praeiertim contra potentes, scdivites, Ad, oe...is. oculis semper esse debet. I. quoad seipsos ac secundum alterius indolem, idest probi-tiis.
ne ultra pretium iustum scilicet , vel si ta tatis, impleat omnia quae hactenus exposita reatum non sit, illud iustum censeatur quodlsunt, ut ad osticium iusti seu integerrimi M- tale, habetur iudicio prudentum spectata qua- vocati spectantia; Nam sit haee in Advoeato litate negotii. peritia Advocati ,& labore,ldeficiat, nihil eorum praestabit , consultus
quem impendit, ac consuetudine approbata, non aperiet veritatem, sed respondebit pro ita ut non transigant seu paciscant cumipecunia, utriqUe parti consilia dabit , utransecliente eontra ius , & leges de paritetque ad litem compellet. litis sit vineat , nempe ut pro pretio det V. Hinc Advocatus 9raviter peccat contras. tertiam vel quartam partem illius quodliustitiam dc ad restitutionem tenetur : si eκ victoria coni ititur, quia vetitum est a tale ostici lim cum sit imperitus, agere sulci lege talia inire pacta l. lI II. de pactis,&in- piat, quia se exponit periculo proximo da-iunum non iecus ac omnis alius excessus mirum alteri inserendi, quoties in ignorani apta iustum pretium di Huiuscemodi enim tia , aut malitia , Vel imprudentia caussaracta occalionem praeberent Advocato frau- suit eur cliens vel litem malam inchoaret, .
dum ad victoriam per fas & nefas obtinen- vel a iusta causa excideret , vel indebitosdam . Item ne scripturas multiplicent et nelsumptus saceret ; quia violat pactum quo causam , quam si ve ab initio , sive in progressu salteila tacite se obligavit bona consilia se initis am novit , vpi quae sere nisil habetidaturum ,& ea ad minus diligentia usurum.. probabilitatis eum semper reiiciatur apud iu-iquae virorum prudentum ccmmunis Est , iacdices , tueatur , quia iniustuira est iniustumiclienti ius suum a iudice alteratur . Nec tueri. In Civilibus tamen licet Advocato ut requiri tuo in Advocato ad hoc ut debitum volunt non pauci , in causis aeque probabi- restituendi incurra , negligentia crassa, sed libus alterutram tueri, dummodo cliens de sume it levis . Si causam quamcumque sine periculo litis perdendae moneatur; quia utra-rditerimine ac consideratione eius iustitiae sulisque pars ius habet rationes suas proserendiicipiat , attendens, sialum sortita litates iuris , in iudicio, vel per se,.vel iaeralium, idestinon meritum causae, dc multo magis si de per Advocatum , qui in tali casu estusere,fendere ace; piat , quam scit este initistam . . debet omnem artem, dc fraudem, ut causa,ivel in progressu iniquitatem causae detegat, quae est solum probabilis, iudici probabilior nec Clientem de hoc moneat, nec eius p appareat, praesertim si vergeret in damnum trocinium deserat , dc tenetur compensare misestaris , cuius in dubio potior est con-idamna inde partibus secuta non solum in priori ditio . casu, sed etiam in polleriori, postntiam sci- Non licet Advoeato causam civilem se Drlicet iniustitiam causae agnovit. Si in ea cipere quam minus probabilem iudicat, Sila incerta non monuit clientem de peritaIem Iudex quoque censet, cum caulam pa- culo eam amittendi . quia sorsan a liti-trocinetur quam suo iudic o muis iniustam eando recessissset , si causae expeditionem tenet, quam iussam . ac tentaret impedire eum danioelientis disterat, aut poli ponat. ne iudieium favorabile proteratur ei cuius Si salsitatibus in scripturis vel in adduce
ius potius , ac melius credit unde vincere dis testibus vel legibus fallis, vel abrogatis,