장음표시 사용
371쪽
TRACTAT us D Ε Ο ADGAT. SPECIAL. &e. CAP. Rex tali proli ibitione sive denegatione licentiae usus alicuius rei quae eidem opus sit, licet peccet Superior vetans vel denegans comtra iustitiam&caritatem; Religiosus tamen
parere tenetur. Non tenetur vero parere ,
si iniuste & irrationabiliter vetet vel licentiam deneget Religioso agendi id euius inmissio effieiat Religiosum deficientem praecepto graviter obliganti in materia iustitiae
vel caritatis. Neque enim tum peccaret a sendo contra prohibitionem vel licentiae d negationem ς cum votum Obedientiae nequeat esse lietamen iniquitatis. Superior Regulatium habet etiam potestatem patrissatalias in ordine ad politicam domus subernationem, etiam erga Novitios. Unde, etiam ubi regula non obligat, ii opus sit, potest ex quarto Decalogi praecepto praec,pere ea quae necessaria videat ad religiolevivendum. Et eo magis quod habet a Papa quasi episcopalem auctoritatem in suos sit, ditos, etiam Novitios. Superiores regulares possunt legibus suis& statutis suos iubditos , ubicumque terra
rum extent, obligate , excommunicare, sugitivos propria auctoritate capere. Nam pintestas in suos eis non coc apetit ratione ter
ritorii ; sed ratione peribnalis obligationis , ex vi voti obedientiae. Papa est superior omnium Reli ionum , Praepositus generalis. Unde Religios 1 ex v
to obedientiae. ei primario parere tenentur
in omnibus in quibus obsequi debent suis Superioribus: quia hoc votum fit principaliter summo Pontifici. Hine Innocentius XL hanc damnavit propositionem Michaelis de Noli nos ; Propositis clediendum est in exteriore e π latitudo seti obedientiae Religioso.
rum tantummodo exterius pertingit; In inte-νiore vero aliser se hauι, quo solus Deus σdirector intrant.
6. 1 v. De Glpa Migiosi qui violat νegulam. Tametsi regula , sicut aliquae sunt, non
obliget sub culpa ἔ raro tamen contingere potest in praxi ut sine culpa saltem veniali ea violetur, ob aliquam inordinatam affectionem, videlicet sensualitatis, curiositatis, vanitatis,& similium; vel ob otiositatem , negligen tiam. acediam; vel ob desectum finis honosi vel debitae circumstantiae in actu quo repula violatur; vel ob aliquem alium desectum. Sic communiter cum S. Thoma a. a. quaest. clxxxv I. arra. s. ad I. Nam quaevis de ordinatio est peccatum ἰ eum oponatur re
ctae rationi & legi divinae , & vitiet acti
nem . Sic v. g. qui meditationem omittit . vel examen conscientiae, vel studium ex negligentia seri torpnre quodam , semper committit peccatum acediae. Idcirco si non est pe catum ratione violationis regulae quae ita non obligat; est tamen ratione alicuiuν-ralis vitii r quod licet eorum qui hic irrepunt, desectuum minimus esse videatur ; de eo tamen ratio in die iudicii erit reddenda. Hiiae colligitur repulsam divinae inspirati nis vocantis etiam ad consilia vix umquam culpa vacare , clim honeile & propter bonum finem omitti nequeat id quod Deus a nobis fieri peroptat. Unde viri tin Grati, θ opera sua verelites, suas divinis inspirationibus renitentias humiliter in tribunali poenitentiae confiteri ibi ent.
Licet non ex contemptu regula violetur. quia violatio etiam levis ex contemptu est semper mortalis; Religiosus tamen qui re gulam circa s,iritualia exercitia , abnegationem sui, arius virtutum, disciplinam religiolam frequenter dc ex consuetudine vi lat , peccat secundum aliquos graviter , &graviter tenetur hanc conluetudinem vitare & emendare . Tunc enim intervenit contemptus saltem interpretativus religiosae vitae ac persectionis ; ae se periculo exponit violandi vota, ad quorum observantiam multum conducit, ut medium moraliter saltem
necessarium, regillae observantia: cum constet experientia, vota paulatim contemne re qui regulam violare assuescunt. Praeter
quam quod, qui ex habitu seu consuetudine regulam transgrediuntur , scandalum aliis praebent, disciplinain religiosam perturbant, damnumque magis vel minus Religioni aseserunt .
s. v. De οἱ ligationibus Superiorum Regularium : Erprimum de Capitula, ct Generali quoad
electionem Superiorum localium seu Mon
Superiores primarii, nempe Capitulum sive generale live provinciale , ae Prior vel Abbas generalis ordinis cuiuslibet. adqi Os pectet electio seu destinatio superiorum imieriorum, Abbatis scilicet , Prioris, Gua diani , pro regimine Monasteriorum seu sa- milia rura, tenentur iii conscientia sub more tali elistere ac statuere pro luiiuscemodi OG fieto Religiosos digniores prudentia , scien tia, ac pietate cui saepe & graviter incub
372쪽
eant sacri canones dc Pontificum constitutiones in necnon peritos circa rertim temporalium administrationem. Ex hoc enim maxime pendet regularis disciplinae c biervantia, pax, tranquillitas, & ira terna Superiorum dc inferiorum, necnon inferiorum inter
ipsos mutua Christiana caritas quae est sundamentum, basis, & forma religiosae persectionis , ad quam totis viribus tendere tenentur Resipioii: Nain talis pei sectioiiis sollicitudo, cura, & exercitium est essentia ae anima status religiosi , iuxta D. I liomam
pum status religiosi es le m lectionem, ut pinte qui est disciplina Vel exercitium perveniendi ad persectionem; & haec pei sectio existio Sancto in tore ibid. consistit in perse-etione caritatis et Perfectis , ait Angelicus caritaiis est finis flatus migiost. Hinc graviter peccant, dc omnium qitae inde sequii tur , peccatorum caussa si int ii qui sub praetextu alicuius pietatis eligunt in Superiorem imperitum, aut alias indignum , Ob desectum requisitorum a sacris canonibus ἐ1cientiae nempe , pietatis , vel prudentiae :quarum postrema praecipue maxime necet Iaria est in iis qui aliorum regimini praeficiuntur. Prudentia tamen semper supponit scientiam eorum quae alicui necessaria sunt, ut regimen eui praeticitur, rite peragat. Ceterum
alii etiam sunt casus quibus tanquam indignus regulari regimine quis excluditur: &praecipite ob morum desectum; quae omnium pravior est indignitas. Hanc autem regulam diserte exponit P. Henno hisce verbis : Excludendos esse ratione morum a latores, brpocrita, magis politicos quam Relgiclos: omnes adInstar Absalom exterius honestissme rec/pientes . oe fuis tantum bene facienses ; suorum imperfectiones excusantes , o perfectiunculus ad caelum usque extatacuses ', aliorum vero exin erantes imperfectrunculas , ct perfectiones luberactantes: in bonis suorum memores ἰ Inaha malis econtra magis sollicitos placere saecularibus quam prodesse Religionr: querentes Superiorum maiorum gratias ct favores litteris c laudibus adulatoriis , muneribus, delica
rioribus ferculis . Et idem est, β i mei μμ
De obligationibus Suteriorum localium seu
Dotes quae in Superioribus Regularium iam liarum regimini praesectis praelucere debent, breviter ac summatim, & simul solide , exponuntur ab Innocentio III. cap. v I. de stat. Mona. eb. ubi haec habentur : Praeceleris potem μι superior in opere oe sermone, ut exemplo vitae verboque doctrime Fratres siluere posit in bono, a malo resecare : zelum Re ligionis habens fecundum coricientiam , ut delinquentes corripiat EP casiget, obedientes Disat est confortet . . . Quanto frequentius pοι- erit , si cum Fratribus in Conυentu, vgilem curam γ' diluentem solliciιudinem gerens de omnibus , ut de ossicio sti commisso dignam Deo passi reddere rationem . Qirare tenetur Superior, & hoc sub gravi , subditos promovere ad persectionem propriam sui instituti , quae est filiis dc forma religioli status. Porro ab hac pendet Religiosorum aeterna salus, quam pro viribus in suis iii ditis curare ὸebet Superior: utpote qui est eorum spiritualis Pastor. & ad hoe ad talem gradum ' regimen electus fuit dc promotus a Religione. Unde , quantum fieri potest , sollicitus esse debet Superior ut serventur vota dc regulae omnes tui instituti , quae sunt media quibus ad persectionem perveniri queat . idcirco graviter peccat Superiorneligendo ac diminutando in subditis culpas etiam veniales ac violationes tegulae, licet non obliget ne ad veniale quidem : quia in huiuscemodi negligentia deficit Superior mu neri suo , quo tenetur contulere spirituali suorum subditorum profectui & re utari o iervantiae , quae per eiulmodi desectus maxime labefactatur. Unde a sortiori sequitur, graviter peccare Superiorem, si per eius incuriam ac dissimulationem subditi lomno vel o tio vacent ,& exercitia spiritualia omittant Aenegligant. Quocirca non tantum incumbit Superiori , non permittere suis subditis occasi nes etiam venialium . sed insuper invigilare debet ne amittant servorem spiritus ac studium persectionis , ut ex Apostolo Rom.
cap. x II. ct Hebr. cap. XIII. ex Concilio Tridentino sus xxv. cap. II. dc ex S. Amtonino Part. II. tit. IX. cap. U.
Vertim quia praeter regimen spiritua e seu Nonasticum incumbit Superiori regimem temporale quoque & oeconomicum , hinc pec cant Superiores qui alieni a regimine caritatem spirante , dc ii praesertim qui nihil necessarii, ne dicam superflui, etiam sibi denegantes , vel aliquid subtrahunt sanis quod spectat ad eorum ordinariam sustentationem dixi ordinariam : respecta eorum loco rum ubi non servatur vita communis im firmis medicamenta , senibiis restauramen ta et quae sane nemini negari queunt absque
373쪽
gravi eulpa nedum contra caritatem , etiam contra iustitiam. Cum enim Superior sit tantummodo minister bonorum Monalturii, quorum dominium est penes communitatem ; tenetur ex Vi sui muneris cuique , prout necessarium sit , providere : dum ad
hoe in tali ministerio a Religione Superi res constituuntur. Sed de hoc infra, ubi γmo habendus erit de bonorum Monasterii usu qui fieri debet a Superiore , praecipue quoad infirmos & imbicilles. urnely aliique.
Similiter graviter peccant contra carita tem Superiores qui, ut dominantes in cleris , aspera verba, clamores, severiorem 'ultum, elatam vocem & imperiosam , nimis asperum agendi modum erga suos subditos
exercent , contra illud Eceli. cap. xxx II.
Rectorem te posuerunt λ Noli extolli r esto in illis quasi unus ex inis . Curam illorum
habe . . . . us caeteris propter Illos.
De bonorum Monasterii usu quem facere
debes Superior. Superiores locales Monasteriorum , cum sint meri ministri & dispensatores bonorum
communitatis, ut iustam rectariique normam
dispensandi servent & exequantur ea fidelitate quam exigit illorum munus . ministrare debent iuxta vires Monasterii Religiosis sustentationem quoad victum &vestitum considerando , praecipue quoad victum , uniuscuiusque conditionem & valetudinem , etiam ubi non viget persecta communitas :ita ut vel in tali re consueta, vel in alia
quam exigat alicuius Religiosi necessitas , saltem in aequivalenti tribuatur quod ipsi opus sit. Hunc n. odum ministrandi ὸocet Sacer Textus Actuum Apostolorum , ubi habetur quod primaevis fidelibus in communi viventibus qui normam Coenobitarum incommuni viventium adumbrarunt) dabatur singulis, prout ipsis opus erat e Diυidebantilla omnibus , prout cuique opus erat. M. cap. II. & S. Augustinus in Reg. cap. VIII. inquit: Virius ετ tegumentum non aequatiter omnibus in Dibuatur; quia non aequaliter valentes omnes : sed potius unicuique , prout cuique opus fueris. Superiores igitur ut iuste recteque dispensandi normam servent . debent singulorum conditionem & valetudinem animadvertere , atque ita singulis sine personarum acceptione ex communibus Monasterii proventibus , ad quos nullus prae alio plus iuris
habet. distribuere, praus cuique opus fuerit.
Praecipue tamen in monasterii bonorum distributione curam habere debent infirmorum, sive post aegritudinem reficiendorum , sive aliqua imbecillitate etiam sine febribus laborantium , providentes ut nihil necellarii ipsis desit. Et haee infirmorum ae imbecillium cura in omnium ordinum regulis &eonstitutionibus enixe commendatur. Nec mirum: tum experientia manifestum sit , nullam esse maiorem Religiosis tentationem
privata peculia sibi colligi i & eonserva
di, quam si videant ex communibus monasterii proventibus infirmis & imbecillibus
necessaria non ministrari. Van-Espen Pan.
I. sit. XXII. cap. VIII. pag. 266.
. U I I I. De aliis quibusdam butus religiosi
obligationibus. Cirea alias obligationes quae incumbere
possunt Religiosis , sive Protesiis , sive sacro Presbiteratus ordine insignitis , inter alias tres praecipue hic remanent discutiem dete . Prinam , videlicet recitatio quotidiana horarum canonicarum , scilicet num ex viteligiosi status ad eam teneantur , adeo ut etiam clerici ordinibus saeris nondum initiati tantumnaodo ex vi proprii initituti ab hoc onere non eximantur. Et hoc intellige etiam de Sanctimonialibus pro choro professis. Seeundo , an ad studia teneantur. Tertio , quando Sacerdotes sint , num ad Μissae celebrationem adstringantur. De aliis autem Regularium obligationibus disseremus. Deo dante, ex professo agentes de statu religioso : cum hic satis sit , magis obvia dccommuniora pro Consessariorum directionu
Qiload horarum canonicarum recitati nem , eertum est quidquid aliqui in contrarium dicant, quorum opinio nova est ac singularis, & paucorumὶ certum, inquam, est ex unanimi Sapientum consensu , ut notat hie Nurnely Religiosos ad chorum prosessos, de nondum in sacris constitutos , etiam ex tra chorum teneri sub mar tali ad divinarum horarum recitationem ,' nisi speei aliter cum
iis dispensaverit Papa , aut aliud serat speciale ordinis institutum. Sic , exceptis aliquibus paucis laxioribus Theologis , pene
Omnes tenent. Nam revera sere omnium
consensu opposita sententia rei ieitur, ab ali is ut temeraria , ab aliis ut scandalosa , ab aliis ut perniciosa animarum tali iti, ab aliis
ut improbabilis. Hi ne iussit Clemens VIII. illam eradicl e libro Emmanuelis Sa. Cele-ΟALIGAT. SPECIAL. &c. CAP. V. sed
374쪽
bres tres Hispaniarum Academiae , Hispalensis nempe, saraugustana, nimbricensis, illam impugnarunt anno MDCXx XII. lana Praeiverat censuram hanc anno MDCXLV.eeneralis Praepositus Societatis Iesu R. P. Flutius Viteleichi, vetans ne a quovis suorum ne ut probabilis quidem praedicta opinio doceretur . Demonstrare possem hanc Regularium obligationem ex praxi priscinrum Monachorum qui , accepto a Clericis usu sacrae Salii, liae, diutius dc accuratius Divinis matutinis & horis vacarunt lucer-rialibus tesse S. Epiphanio exposit. M. Caibes. cap. XXIII. ubi ait e Magna Pero ex parte dilanachi in decantandis Halmis ac perpetuis orationibus occupansur. Sie Cassianus.de Μ
nachis AEgypti ae Thebaidis, S. Gregorius Nyssienus in vita S. Maerinae, & s. Hierin
nrmus in Epist. xxv II. Sin ea quam scripsit ad Demetriadem. Verum quia fiunt quandoquidem ea quae non sitiat praecepta ac proinde incertum est an hoc facerent M nachi & Sanctimoniales eorum temporum ex debito ipsis iniuncto , an vero tan eumnnodo ex eorum particulari devotione ac pietate et hinc securiorem obligationis Regularium nostrorum temporum obligationem illam censui quae habetur ex fere communi leni Theologorum , Academiarum ,
summorun qite Pontificum , quae confirma-εur eκ ipsa Ecclesiae consuetucine.
Sancta consuetudo & legitime inducta est in Ecclesia , quae proinde legis vim habet , De Religiosi ellom addicti quotidie horas divinas etiam privatim , si choro non inter- snt, recitare teneantur. Hinc si non scripto Praecepto quod habeat aliquis Ordo in sua Tegula vel constitutionibus , saltona ex ecclesiastiea traditione & consuetudine vim legis habente, graviter obligante & inconscientia, Religiosi omnes in sacris non consituti, & extra chorum versantes , ad huiusmodi quotidianum pensum persolvendum tenentur sub mortali. Quare statim ae quis ausus est asserere, huius didi Religiosos posse se absque culpa recitationem privatam os sicli omittere, eidem sortiter acriterque Ob silere religiosorum ordinum Superiores. Quod autem diei tui de Religiosis, intemdendum est etiam ad Sanctimoniales ob pa-1itatem rationis & consuetudinis. Et hoc
idem dicendum est de Virginibus illis quae in Belgio & Germania Canon istae dicuntur. Etenim eum hae gitoque de bonis Ecclesiae vivant, Ecclesiae ser ire debent, etiam privata horarum canonicarum recitatione . Sic
Canonissae Monialium Vicem gerunt , quoad reditus, vicem gerere debent etiam qu
ad divini ossicii quotidianum pensum etiam
privatilia, quiando choro non intersint.
Nota, quod Regulares choro addicti, non iecus ae Clerici saeculares a die &hora suae
Ordinationis, ita illi quoque a die & hora suae professionis divini ossicii obligationem
Quo ad Missae celebrationem , tenentur Praelati Regulares curare ut unum saltem
sacrum diebus singulis in eorum Ecclesia celebretur; nec huic ossicio sine populi onsensione deesse potiunt. Pro Missa hae , liaeet Conventualis sit, recipere possunt stipendium: nisi lex vel contraria obstet consuetudo. Facilius certe letaliter delinquit Saeerdos regularis quam saecularis , qui ex socordia diu Mistae celebrationem negligat. Missam pro quo maluerit celebrare seu oia terre potest a nisi aliter sancitum sit. Pesesima tandem videretur conluetudo quae poenitentiis Regulares adigeret ad blissae cel brationem . Hac certe via , ait hic Tou
nely, haberi potiunt Missae, a quibus cele brandis debeat quis sub gravioribus etiam
s. I X. De studiis Regularium. Regulares duplicis sunt classis seu generis . Alii quorum institutum utramque vi tam complectitur , contemplativam scilicet& activam: seu praeseribit suis professoribus
non solum pium devotumque interius exer citium , sed etiam exercitium exterius Ca
ritatis, ut videlicet elaborent pro spirituaIi proximi utilitate & proiectu, sub Pastorum auctoritate spargendo semen divitii verbi,
consessiones exeipiendo, d endo, eademque magna ex parte munia obeundo quae sare
Iarea Presbyteri; Et ad hunc hilem huiusce modi instituta, quae praecipue sunt Ordinum mendicantium , elata fuere ad clericalem
statum , idest ad Ordinem Sacerdotii suscipiendum. Alii monasticam tantum prosi si sunt vitam 1 Ac ii vi proprii instituti tibi
primum invigilare tenentur contempIationis seu orationis exercitio et idest vi suae prinsessionis tenentur ad vitam contemplativam ἔceteris vero vix aliter prodesse quam orationibus , ieiuniis , & sietibus. Et huiust modi instituta non asserunt debitum suscis
piendi sacros ordines, sed ex s.lo Melefiae
Priores, in videlicet qui cum contemplativa
375쪽
etiam activam in proximorum utilitatem fraternae caritatis vitam profitentur, utpote cinpiae auxiliares & coadiutores Cleri, cum proculdubio potentes esse debeant in doctrina, tenentur te exercere in studiis , divinae Scripturae praesertim & Dogmaticae ac Floralis Theologiae . Proinde non video , quomodo excusari possint a gravi culpa talium Ordinum Religiosi qui otio di inertia mare
scentes , earumdem scientiarum ignorantia laborant . Hi enim apti non sunt ut impleant debitum intentionemque proprii i stituti , cin perando per lacra nierarchica munia proximorum saluti: proindeque mentem Ecclesiae defraudant , quae vult ut de altari di de ecclesiasticis bonis participent ii tantum qui, prout seri conditio proprii imsituti, altari inserviunt & in his se evercent quae sunt gloriae Dei dc fidelium salutis; necnon intentionem ac voluntatem eludunt benefactorum . qui ad hunc finem binna sua Nonasteriis huiuscemodi ordinum le-sarunt & donarunt. Circa Monachos vertitur controversia, licita ne his sint , an vero vetita studia: dc nostra aetate agitata fuit inter Armandum Muthillier Monasterii Trappae reformatinxem, & P. Ioannem Mabillonitim , quorum posterior sortiter ec simi erudite propugnavit pro litterarum faerarum studio a Μωnachis etiam exercendo; utpote ipsis nullibi vetitum, ac proinde licitium immo etiam debitum . Nulla profecto generali lege umquam Monachis vetitum suit vacare studiis. Neque vero dicendum est, studia vetita esse Monachis, quia de iis silent eorum regulae. Nam, ut demonstravit D. Thomas contra Gulielmum a S. An ore, illud Religiosis eon- cellum intelligitur quoὸ nulla lege prohibitum invenitur. Et sane praxis praecipue sanctorum hominum est regularum legitima interpres. Porro a primis iam Monachorum temporibus sanctiores Coenobitae stu iis vacarunt: cuiusmodi fuerunt venerabilis Beda, S. Bonifatius Germaniae Apostolus , S. Anselmus . aliique.
Verum non solum licitum est Monachis sudium , quia nulla generali lege eis interdictum est , & multo minus talis prohibitio erui potest ex Regularum silentio, dum ex hoc potius arguitur studio vacandi permisse sor immo eis omnino debitum est. Plura enim Concilia, seu generatim , seu speci tim , studia Monachis indixere. Generali, ter quidem e quia cum hodie Monachi contra 'el praeter instituitim primaevum sacris Ordinibus initientur; quae ceteris Presbyte-
SPE EI A L. S.C. CAν. V- tis scientiam commendant. & eam mona. ehis praecipere dicenda sunt. Speciatim v ro, ut patet ex Concilii Viennensis Deo to , quod habetur in clement. I. de flatu Monacb. Item studia necessaria sunt ad rectam Monasterii status administrationem rdum in quolibet Monasterio necesse est ut saltem duo sint , Superior se ilicet dc alter
eius aegri vel absentis vitem gerens, qui pose sint eoiisessiones suorum excipere , conscie tiae casus resolvere , dissicultatesque ei rea aliqua moralis vel divinae Scripturae explanare. Sed de omnibus melius fusiusque suo loco, Deo dante, sermo redibit.
Nee seminis licet ingredi, nee Superiori eas admittere in Monasteria sive domos Religios brum . nec viris intra septa Nonast rii mulierum religiosarum seu Sanctimoni lium ingredi fas est: quia hoc semper vetiatum suit saltem ex consuetudine vim luis
tenente , ad scandalum ac peccati occasi
nes vitandas. Id constat ex S. Gregorio lib. III. Dist. xl. ad Valentia. Abbat. Ilarro id vetitum est sub poena excommunicationis , quam sola exeusare potest invincibilis igi, ramia. Ita Theologi eum Canon istis. Religiosi autem introducentes ipso facto incuserunt poenas privationis officiorum , ct imposterum suspensionis a divinis . Quocircatalluntur ii qui putant, murum dirutum linvere clausuram , adeo ut tunc ingredi M nasterium liceat. Nam a nulla lege & ἡ ctore hoc excipitur e & ubi lex non disti guit, nec s iustinguere debemus . Quibus tamen & quando liceat talis ingressi is, suo loco videbimus e nunc satis erit expotuisse id quod cot iuniter obligat. . Clausura vero , alia est a iure r dc haec variari nequit a Superioribus Religionis . Talis autem clausura est Dormitorii , R sectorii , ossicinarum . aliorumque interiorum locorum conventus quia huiusmodi loca a sacris canonibus in clausura eomprehensa declarantur. Alia est a Superioribus Religionis statuta r quando nempe Genera lis vel Provincialis aliqua loea de quibus d bitatur , an sint clausurae accensenda. Haec autem est variabilis pro Superiorum libito et eum ab eadem auctoritate tolli possit a qua fuit imposita seu statuis . Huiusinodi lo ea sunt ea quae non immediate sunt iumcta locis clausurae . seu immediate ad ea conducunt per communem ianuam. Varia.
376쪽
16 ra AcπAπUS DE OB Ll Gicionem claustirae sine gravi ae rationabili caussa, prudentia certe non approbat. Hi declaratio clausurae reservata est Generali vel Provinciali, ut minus variationi su
Clausura per se obligat Religiosos subnaviditati: tum iure naturali orto ex vi voti ob dientiae promissae suis Praelatis; tum iure positivo ex Concilio Tridentino Ieg. xxv. cap. Iri de Regular. ubi Regularibus vetat recedere a suis Conventibus, ne sub praetextu quidem accedendi ad Superiores, nisi ab i psis missi vel vocati . Non tamen rei fiunt peccati ullius, quando exeunt de licentia expima vel tacita Superioris, vel ex consuetudine obtinente ac perniissiva Sup riorum . Peccaret vero ille Religiosus cui interdictum sitisset a Superiore egredi sine expressa licentia, si exiret, hac non obtemta. Sic etiam qui noctu furtim exiret ; tum quia hic sit unus ex casibus quos reservant Superiores; tum etiam quia egressiis est surtivus , contra Superioris voluntatem attemtatus . Est communis . Non violarent e naen clausuram : ac proinde excommunica tionem rwn incurrerent , quae nullibi im
Qiload loca vero quae dubia esse possunteirca clausi iram , ut sunt viridarium, horti,
sacristia , chorus, aliaque huiusmodi: de his distincte habebitur sermo suo loco.
. I. De mutua superiorum inferiorum obligatione .
SUperiores, sive ecclesiastici . sive lacu.
lares , secundum potestatem quam habent , ae munus qum erga subditos exercent , tenentur suis subditis bonum procura
xe, eorumque malum avertere. Eccli. cap. xv xx. π I. ad Timoth. cap. V. Nam omnis
potestas publica est propter bonum subditinrum; & Superiores ratione sui muneri pa
Subditi pariter , non secus ae filii erga
P rentes , proportione servata , erga Su-Pleriores quoslibet debent amorem, obediem tiam, & reverentiam iuxta cuiusque munus ac potestatem , ut docet Catechismus Romanus de IV. praecept. & constat ex sacra Scriptura meis. ωρ. VII. II. Prir. cap. o. Rons. . XIII. & Huri cap. XIII. Hinc
graviter peccant inferiores, si Superioribus in re fravi ad eorum munus pertinente non T. SPECIAL. &e. CAP. V. obediant ἰ si eos contemnant , vel eorum desectus aliis detes ant, ut eos odiosos & comtemptibiles reddant; si illis debita ratione officii non suppeditant , ut decimas Ecel si asticis , tributa Principibus , & aliis sti. pendia. Nota quod domini temporales seu dyn
nastae ii scilicet qui praecipuam fundi in
Parochia auctoritatem habent tenentur prius Ecclesiam eiusque ministros verbo &facto tueri: quia tota eorum auctoritas est a Deo ; ac proinde iuxta eius intentionem exercenda. Unde graviter ii peccant, si Ecelei iam non frequentant ἰ si eius caerem nias derident ; si eius Pastores pro vilibus mancipiis habere videntur, eosdemque suam pro Dei cultu & honore opem inplorantes dedignantur ae abiiciunt; si ob eorum mollitiem divinorum officiorum ordinem tempusque notabiliter non sine pravi multitudinis praeiudicio invertunt , si festivos dies choreis & litigiis inhonorari patiuntur. Item procurare tenentur suis vastalis iustitiam Ac immunitatem ab oneribus indebitis . Nam alias vel ipsi violarent iustitiam; vel a suis Officialibus violari pate
rentur dc utrumque communibus naturae
principiis repupnat. Quocirca graviter cant . & ad restitutionem tenentur domini seu dynastae , si iudices aliosve ministros imperitos, avidos , dubiae seu inexploratae probitatis constituant. Item si ius gladii teneant ὶ peccant, si maleficos ae sceler
eos poenis a lege constitutis plecti non curent : sive ut suniptibus parcant; sive ut ab iis flagitiosis commodum eonsequantur a Tournely. Et idem dicendum est, si agant Vel permittant quidquam ex quo 'ioletur iustitia & populorum protinio quae ipsis incumbit, &damnum populus patiatur. Item si eum subditorum detrimento tributum in alia rei specie ac tenentur, puta pecuniam pro vino vel frumento , sive e contra, dari
II. De Obligati ibus tutorum dZ curatorum . Nomine tutoris intelligitur is cui commissa est cura pupilli & bonorum eius: cu rator autem ille intelligitur qui aiss natur minori, praecipue in curam eius bolaCrum . Idcirco tutor in hoc differt a curatore et quod tutor datur primario in curam per sonae , dc secundario in curam bonorum ἐcurator e contra primario datur in curam bonorum, & seeundario in curam personae, Quam
377쪽
Quare tutori incumbit cura pupilli, seu eius peribi am tueti, bonis moribus imbu re, & dare operam ut artem seu proselli nena aliquam suo statui eoiuonam addis eat. Item eius bona regere fideliter, ac diligenter administrare: cum ad hunc finem publieo iure constituatur pupillo loco patris .
Curator vero tenetur bona minoris recteae fideliter curare ac administrare, nectioneius personam tueri, si opus fuerit. ac eius
educationi & institutioni invigilare: eo quia principaliter assignatur in curam bonorum; secundario in curam personae. Qitare si tutor vel Orator in his deficiant, vel sint graviter negligentes, graviter peccant, & Ο noxii sunt restitutioni: utpote qui peccant contra proprium csticium ad aliorum commodum spectans ἔ ac proinde contra iustitiam . Hinc tenentur statim inventarium bonorum omnium pupilli & minoris saeerei ι. xx Iv. coae de admin. tutor. Omnia eorum bona , iura , & actiones diligenter conservare , & curare, ut ex his annui reditus percipiantur; bona alias peritura vendere; ex minilibus praedia idonea cΩmparare. Exst. ετ eod. Quod si neglexerint , vel bona pupilli & minoris in proprium commodum
converterint : rem , sive ablatam , sive Mmissam , restituere tenentur, ac totum lincrum cetians ec damnum emergens compensare. Insuper tutor & sic etiam curator tenetur de culpa lata dc levi. l. v II. cod. de arbit. tutes. Nam iustum pretium suae administrationis egi sere possunt e & sie eorum munus cedit in utilitatem suam&aliorum. Peccant itidem, si pupillo vel minorident pecuniam ad ullis malo vel inutiles :cum ex suo officio cebeant fideliter ae utiliter bona eorum administrare. Ceterum pupilli & minores tenentur obedientiam & reverentiam exhibere tutoribus, & curatoribus, velut parentibus, quo
rum locum illi obtinent. s. III. De mutua obligatione heri , ω famuli.
Heri seu domini iuxta communem tenentur primo famulorum & famularum spiritualis sal citis curam gerere, ex I. Timotb. cap. v. Etenim sunt illorum caput & parentum vices erga eos gerunt . Hinc dominis
Incumbit curare. ut famuli & ancillae res quae ad fidelem spectant, addiscant , peccata dc peccati occasiones vitent , praecepta Dei & Ecclesiae observent, debito tempore sacratori ita frequentent . Item bona excin
pla his exhibere debent , graviter delim
quentes corrigere, iisdemque invi pilare, ut Eccl. cap. xxx II. Attende domesicis tuis . Secundo , congrua alimenta his ministrare debent, ac statuto tempore iustam solvere
mercedem. Lmit. cap. x x. Eccli. cap. XXXIV.
Coloss. cap. Iv. Nec sine iusta caussa ante elapium tempus possunt eo' invitos dimittere: quia violarent contractum. Porro integrum stipendium in tali easti eis dare a nerentur; ac si toto statuto tempore ipsis servitutem exhibuissent : nisi tamen alteri eo tempore famulatum praestitererint . L. xxxv III. s. Locair. Si vero , invito domino,
dc sine iusta eaussa famulus discedat, nihil
quidem ei conceditur in soro externo: in foro vero conscientiae ei debetur merces pro rata temporis quo ei servierit; nisi aliud serae patium . vel ex intempestivosito discessu damnum hero intulerit. mercede retenta , aut illius parte, compensandum. Etenim opera praestita est digna pretio, quo famulus privari nequit in poenam, nisi ex conventi
ne vel per sententiam iudicis . Ita de Lugo cum aliis. Tertio, tenentur eos non aspere ac iuperbe traeiare; sed benigne tamquam fratres in Christo dc vitae aeternae coheredes, quos debent sicut se ipsds diligere. Eth6. cap. v I. Unde pcccant , ii d mesticos contumeliis afficiant; si diabolos v. g. aut canes appellent; si immoderato lab
re vexent. Quarto, tenentur curare ut in
eorum infirmitatibus spiritualia ac temporalia auxilia non desint . Attamen iuxta
multos, seclusa pactione vel conluetudine . non tenentur ex iustitia alimenta & stipendium dare famulis toto tempore diuturni morbi: eum haee solum propter quotidianas operas debeantur; & conductor nihil solvere tenetur, dum re vel operat sibi locata uti nequit , Ob caussam cκ parte locatoris vel
rei locatae provenientem. Item non tenen tur solvere impensas pro eorum curatione ἔnisi sint modieae, vel nisi in necessitate versentur. Tune enim solum tenerentur ex caritate: qtiae tamen hoc non exigit, quandosamuli licet indigentes satis sint ad huius--idi impenias si inplendas. Quinto , tenentur expellere famulos qui liberos aliosved
mesticos luis pravis moribus vel locutioni bus corrumpunt, praecipue si reprehensione non emendemur. Sie S. Carolus in
Confess. dc Concilium Mediolanense Iil.
Nam tenentur caussas occasionesque peccandi a tuis removere . Et quando fami
ius vel famula iustis de caussis dimittantur . satis est , si pro rata tantum stipendium
378쪽
dium eis persolvatur. Nam locum habet eadem ratio de impedimento ex parte locatoris proveniente, ob quam Opera locatoris vel rei locatae conductor uti nequit. Famuli dc antillae amorem, reverentiam,
obedientiam , & fidelitatem suis heris praestare tenentur. I. Timctb. cap. v I. Jc Ephes. cap. v I. Nam eadem reddere tenentur suis
dominis quae filii parentibus t quia dominivrcem parentum erga illos sterunt.
Item tenentur ex itillitia fideliter servire di laborare, munus sibi commilium meliore modo implere , nec non res sibi creditas sedulo eurare , custodire . Ac servare : utpote qui ut ad haec maestanda conducti sunt. &ex contra'.i oneroso huiusce avidi obsistati nem susceperunt. Hinc peccant mortaliter,
si in re non levis momenti inobediente, sint si deiectus ae peccata iam: liae aliis referant; si toto tempore designato non elaboraverint, ae neglietenter debita obsequia exhibeant. Porro in his casibus tenentur ad restitutionem stipendii pro rata laboris omissi ; quia non habent ius nisi ad stipenditim labori & operae congruens: tum ad compen sandum damnum dc lucrum cellans : quia fuerunt iniusta illorum caussa, eum tequantur ex omissione diligentiae & Operis, quando eκ iustitia ea praestare debebant. Idem dicendum de aliis operariis eoiadultis. Item si disponant de bonis dominorum , non quae sito eorum consensit. Iteiri si erave damnum
inferri dominis permittant , ὸum impedire Valent; vel videntes damnum his ab aliis inferri. sileant , nec dominos moneant, si Ve extranei sint qui illud inserunt quod certius est, & secvi dum Lessum ita sere
habet communis sentium senius: sive consa muli , in rebus quoque quarum cura
mnum in aliorum deiectu tenentur diaminisecimpensare. Nam famuli & ancillae hoc tacito pacto recipiuntur , idest ut dominorum damnum impediant r Ac magis dome- siet quam extranei. Hi enim sola caritate tenenture domesticis vero quibus sp ei aliter domus vel alia res commisia est , ex om-cio incumbit bona domini custodire . & diligenter invigilare ne quid damni ipse patiatur. Si ante tempus in eontractii statutum discedant sine iusta caussa , & dominus damnum patiatur . eo quia alios maiore pre-hio conducere de ter quia eκ iustitia toto illo tempore servire debebant, damnum iliatum domino sito intempestivo discestii comperilare tenentur. Oiuiis enim initistitia damnosa obligationem parit restitutionis.
Eadem quodaminodo obligatio quae inter
parentes & liberos, currit etiam magistros pie lagoetosque inter Ic discintilicis: cum magistri dc paedagogi erga discipulos vices petant parentum circa ea quae ad studia spectat,t dc ad bonos mores. Verum magistri praee piae & paedagogi eraviter in his calibus
peccare censentur. Piimo , eum non sint
idonei , nee si isticienter docti ut munus hu-ii illi odi recte utiliterque obire valeant ; si illud suscipiunt , aut non dimittunt, vel ad illud aptos non reddunt. Secundo , si proproslum diicipulorum in litteris sollicite non promoveant. Tertio, si ipsi studiis non satis vacent , ut recte ossicio fungantur. Qii arto , si ex propinito falsa ut vera. do erant , vel superli: tiola , aut saluti noxia. ii into , si malum exemplum praebeant di scipulis. Item si improbos , & alios perniciosos ad schola ira admittant , vel eos non expellant ne alios non depravent. Sexto . si doctoratus vel licentiatus conseratur indignis : quia, iuxta S. Antoninum. Navar-rum, aliosque , cil amrtale peccatum praecipite in Theologia, iure canonico , civili, dc medicina , immo videtur etiam in Phil sophia. Nam grave nocumentum bono pu
blico inserunt , & Rempublicam & Eccletiana in re pravi publico te Isin, inio decipiunt. Qitare eκ hoc fit ut omela saecularia vel ecclesiastica beneficia non sine multorum damno indignis conserantur. Tandem tenentur maei siri ex decreto Concilii Lateranensis V. sus xx. ut simili et iis, human oribus litteris discipulos rebus fidei &praeceptis Dei & Eecletiae imbuant. Discipuli pariter primo peccant , si ma- ei stris suis, ac paed. gogis debitum honorem
de reverentiam non reddant. Secundo . si his morem non gerant in rebus quae ad studia dc bonos mores ipsctant. Tertio, si contorrium malorum sibi vetitum non effugiant, Ni μου. rb. cap. x Iv. Qii arto, si libros Mo-h bitos lepant. Quinto, ii absque iusta caussa schola in iton frequentent. Sexto , si horisi ludio statutis lusui vacent vel otio. Et certe graviter peccant, quando studia notabi liter tire ligunt i tum quia deficiunt in retravi contra obedientiam parentibus ac praecentoribus debitam ; tum qu a se incapaces reddunt, ut munia quae suo statui conveniunt, rite in pGster uian cb re queant ; tum
379쪽
peccatorum , praecipue in adolescentibus.
De obligationsitis personarum iudicialium vel
jorensum. Tnter praecipuas obligationes quae incum- I bunt personis quae negotiis iudicialibus ac iorensibi is distinctitur , hae potis sauim recenseri solent: scientia videlicet, diliSentia , veritas , fiuelitas, & iustitia . Nota . inii ossicium aliquod in aliorum commodum cedens suscipit, tenetur ex iustitia ad cavendum ne sua neglie entia damnum alicui sequatur . Rursus tenetur ad procuranda , saltem quantum commode fieri potest , illius commoda cui per suum Cilicium servire contingat : necnon ad ea dili. genter obeunda quiae ad tale munus pertinent , ac necetiaria sunt ad finem ad quem tale munus inlli tutum est. Nam ex eo quod munus suscipit, ad ea tacite se obligat e dc ideo stipendium ei tribuitur. Idcirco si minnus suum negligat, damna exinde secuta resarcire debet, nec non stipeirdium acceptum relii tuere . s. I.
De iudicis illigationibus. Iudicum Iudex fidem dic de advocato non solum ..ς . debet ingenio, intelligetitia seu uti. . . .' loquimur bono lensii, scientia, colastantia , ne ad se animi tortitudine , gravitate marum . ani-T alieno a lucri conaria dorumlue suorum studio; sed praeeipue necessse est ut scientiam trabeat legum ac conuietudinum , adrnus suum recte obeundum: quia ex iustitia tenetur recte iudicare . Sap. cap. I. Quare has diligenter addiscere debet, ut inmnes difficultates definire valeat, &omnes fraudes forensium detegere. Nam iudicis est serre sententiam de rebus ut plurimum valde involutis seu ex se, seu ex parte collitigantium cc advocatoruin , qui res etiam per Dicuas aliquando adeo involvunt , ut vix
certa ab incertis, indubia a dubiis seeerni poserit p. in are attendere debet ad omnes iuris& facti circumstantias, & principia lingulis qui Occurrunt catibus applicare. Nisi autem in Siligentia & plurima sensus rectitudine sit donatus; non maris praestare potest quam quis sine pedibus anadulare. Idcirco Salomon populum Israel iudicaturus, prae ceteris petiit a Deo cor docile di intelligetu, necnon . SPE Cl A L. &c. CAP. VII.
sapientiam ad discernendum iii dictuini. Hine pet cm ac suscipiens munus iudicis sine si im-esenti scientia & idoneitate peccat mortaliter: quia voluntarie se periculo exponit mala seu iniusta iudicia herendi cum alterius detrimentia. Item peccat iudex male iudi eando ob imperitiam: & licet putet se re cie iudicare , tenetur damnum compensare quod inde litigantibus obvenit, sive in sub stantia litis, live in supervacaneis expensis. Est enim iniusta caussa talis damni . . ex cap. uis. de iniur. Iudex ex communi sententia, ad hoc ut Ia o directum serat iudicitura , praeter scientiam ne ad nec elle ut habeat iurisdictiouem quo-- io . que & auctoritatem super pertonas ct causeias circa quas iudicium ferre debet : alias iniuriam s.ceret tum litigantibus, tum legitimo iudici , cuius iudicium potestatem. que sibi iniuste vindicaret. Idcirco violaret in hoe casu ius privatum dc publicam a cioritatem , ipsiusque iudicium irritum es. p. xv. aer iudic. π cap. IV. de panu. Et hoc patet ex ipsa iudicii natura & ra- exposcit, ut sententia in subditum dumtaxat feratur . receptumque est veluti ad apium : Nullum in iudice maiora esse defectum quam iurisdictionis. dii adiu pleκ autem est potestas iudicandi aliquem: ordinaria, vel delegata; per cor promisiuit , icilicet ex consensu partium ali- citius iudieio se submittentium ; ratione d licii in suo territorio eommissi; di ratione rei, de qtra causi a eontra postellarem movetur, ex cap. ἀι. de scir. compeι. Iudex habere debet certitudinem saltem moralem in cognitione caussae r alioquin imprudenter iudicaret, & teneretur ad restitu tion m damni si ob eius negligentiam hoc
Iudex sententiam serre tenetur secundum In ordi leges cc ordinem a legibus praescriptum : ne ad idust tum quoad modum procedendi, ordi-nem, & formam iudicii ; tum quoad sententiam serendam & exeqtiendam ut ex cap. I. de confluui. quod desiimptum est ex
Concilio Meldensi anno DCCCXLVIII. Huius
autem Concilii auctoritas valet etiam pro iudicibus lateis r his enim non magis licitum est quam aliis, proprium suum sensum auctoritati legum praeponere. Porro hoc comprobat etiam Patrum aues ,ritas, inter quos S. Augustinus lib. de ver. Rela. cap. XXXI. mad Gratianum can. MI. .is. Iv. haec habet: In temporalibus legibus, quamquam deris homines iudicens, cum eas insituunι, tamen cum Deum instituitae oe firma ei non
380쪽
triri. Et sane eatenus iudex legitime iudicat , quatenus iudicandi auctoritatem accepit. Nullus autem est iudicum cui pote-sas collata sit, pro libito dc phantasia iudieandi; sed omnibus & singulis id inviolabiliter praeceptum est , ut iecundum leges sua serant iudicia . Hinc non potest aliquem condemnare inauditum & sine te itibus clement. II. de sent. υ re iudi c. Mee potest uti scientia iniuste & contra iuris ordinem parta : alioquin iniuriam continuaret dc augeret. Pariter , secundum communem sententiam nequit condemnare eum quem privata scientia scit elle nocentem ,
si iuridice non probetur: quia non habet pintestatem iudieandi ni ii ut persona publica . ideoque secundum scientiam publicam, quae habetur per testes, legitima instrumenta ,ec acta. Hi ne colliges, peccare iudicem qui commiseratione ductus minorem reo indicit 'nam quam quae legibus sancita sit iuxta
dicit misericordiam iudicis locum habere in iis quae illius arbitrio relicta sunt, in quibus boni viri est ut si diminutivus poenaxum : non vero in iis quae determinata sunt secundum legem ditanam ἴν humanam . Hoe enim munus est iudicis supremi seu Principis, cui est plenarie potestas publicae missa, dc quem decet legum rigori detrahere posse. Et id docet Pontasius cap. v I. ven. Iudex, locum habere, etiamsi accusator eui a reo satisfactum sit, desistat a petenda eiusdem rei poena : quia non ad o sequium accidatoris, sed ad Reipublicae utilitatem leges conditae sunt dc observandae. Item docet idem Pontasius, non peccare lindicem qui pro circumstantia loci vel temporis potius spiritum quam verba legis se- Hatiar . Quare qui erimen triremibus dignum commisit , minore poena quandoque affici potes , si conditio aetatis iam provectae ita exigat. Ei quoque qui multam graviorem incurrit , ob inopiam qua alioquin me meretur, minor imponi potest. Hinc ea Lientiae sent usque rectitudo quam supra notavimus, requiritur in iudice: quae si desit, ille rei pia erit imperitus, tametsi leges sciat , ut ex l. xvi I. E de Iez. colligitur :seire Ieres, non Me est is a earum senere.
sed υim ac potestatem. Si tamen rei crimen, tametsi pr. babilius,
maneat obscurum nec Iatis probatum; mi lius cum eo agendum erit, ut praescriDi intiura tum canonica iuxta reg. XI. in ε.
dum est potius quam actori: tum civilia quibus cautum fuit , ut Disrabiliores res p
ι ius quam actores habeantur. l. clxv II. T. eod. tit.
Quod si contingat ut uterque litigans personam sustineat possessoris I puta si duo qui de iure venandi contendunt, ambo suam possessionem probent in praesertur ille cuius antiquior est possessio vel titulo munita. Si vero utrobiqile iit paritas; cuilibet possessio communiter aut divisim adiudicanda erit, iuxta titulum istud : Uii ptista iis, ita possideatis. In casibus a lege obscure tactis pro nutu dc arbitrio iudicare nequit, sed tenetur serre iudicium secundum opinionem certo probabiliorem in quaestione iuris dc facti, idei
proiit, Omnibus rite ponderatis, aequi &veri magis simile detexerit. Etenim osticium iudicis est iudieare secundum merita caustae ,
dg sententiam serre quae ins is allegationibus oc probationibus, aequitati dc iuri eκ
naturali rationis lumine consormior videtur. Nam, deficiente lese positiva. sequi necesse est naturalem , quae nil iram deficit, dc debito modo interrosata semper id quod magis verum est , respondet. Tour. nely. In easibus qui arbitrarii dicuntur, non misest iudex iudicare pro arbitratu suo. Non enim ex hcc dicuntur arbitrarii r sed quia
partes communi voto iudicio viri prudentis rem suam commiserint. Hinc diei solet , in hisce calibuς rem commissam este , vulgo rimessa, iudicio prudentum. Idcirco sententiam serre tenentur secundum id quod, omnibus mature inspectis , aequitati magis consonum videatur: alias in h. sce dc superioribus casibus locus esset acceptioni pers narum , contra Divinae scripturae praeceptum varias in locis Uxpolitum, & contra res. iur. iri 6. In Iudictis non est acceptro per-Ionarum habenda. Hinc Inn cntitis XI. hane damnavit I mpositionem: ProbabIhier rudreo, iudicem posse rudicare iuxta opIn Onem minus probabilem. Unde Iud x qui pili diligentem dc sinceram veritatis inqui titionem certus est de maiore probabilitate tuae opinionis, aliorum opinionem sequi nequit . Quod si opiniones sint aeque probabiles , dc nullus ex litigantibus, vel ambo rem possideant ;debet rem inter partes ex aequo dividere vel eius pretium , si dividi nequeat. Iudeκ enim non est rei dominus, sed tenetur Iu suum cuique tribuere locundum merita causae ,
iuxta definitionem Alexandri Vll. qui lianc propositionem confixit et Quando litigantes