장음표시 사용
41쪽
concoquere non possint,necesse est, ut ad nouum uiuendi genus se transieran(nee solum bis,imo ter etiam cibum in die capere cogantiir sensim,atque pedetentim ab eapermutari debet. In permutationibus cnim quod plurimum existit, atque reno hila, Petite, periculosum est satis: quod itero paulatim fit, tutum, Sc ideo dicebat Piiii
M.tatio is, ceps loco praeallegato I Consueti ido tam in rebus naturalibus, quam non natura libus, est ueluti natura, quae mutationes repentinas non sustinet alasque magno graosii. i. Mamine.) Concludendum est ergo pro conseruanda ualetudine, maximam ino . ., trianibus sibi uendicare partem consuetudinem ipsam, Sideo Galenus quinto de tuenda sanitate, laudat medicos, qui longam consuetudinem seruare considunt, imo uult etiam quod senes confitetis exerceantur laboribus, remissa tamen eorum uehementia,oc si Aliquo casu lienerit permutanda it gratia exempli: si aliqua dispositionum corporis sani praeter solitum permutata tuerit ut appetitiua uirtus sortior, aut debilior existat,uti exeuntia e corpore plura, uel pauciora sint uel hinnus tomotonuel breuior,uel etiam insomnis quis fueri huel sit dor praeter solitum e corpore decurrat, uel ea quae e corpere manare solen t retineatitur, ut liaemorrohidarum, uel mensium sanguis, qui statutis diebus fluere solitiis erat, uel sanguis e naribus, uel si totius corporis dissolutio fiat, aut in ore extraneus sentiatur sapor,oc tandem ubi aliquid non consuetum acciderit,dc permanserit, atque augeri inceperit, quod de si turam talet lenunciare aegritudinem, tunc eam sensilia permutandam esse cens cap. q. mus,quod et colligitur a et eno quinto de tuenda sanitat dum de Antiocho in dico loquitur,sui illaesis sensibus, membris Q omnibus integris ad extremum Pe durauit,o plusquam octuaginta annos natus erat,3 ter in die comedebat, licet copiosius in coena:s icta Telephus Gramaticus prouectiore fuit quam Antiochus ara tate, ut qui centum fere annos uixerit. Optimam ergo rationem uniisquisque sibi eligere debet, atque in ea diutius quina potest insister Scyuamuis quotidie itide imis complures adeo optima temperie praeditos, quod et ri nulla reeta uictus ratio. ne seruata, longissimam tamen uitam, eam incolumen ducant,de quibus locim
tus est Galenus tertio artis curandi, cum dixit, Olet proinde videmus complures homines robustos proba ui etias ratione non utentes diutissime uiuere, id quod non ad exquisitam e stami uiuendi regulam, uel una ad optimam ipsorum sanitatem referendum esse, nec praecentore indigent ui eius rationem ordinanima ab huius modi tamen exemplum desumi non debet, quia de ipsis quam plurimos etiam, ec iuuenes euita migras te uidimus, & qui superstates sunt a principio generatio-era sunt ualetudine praediti, re in optima temperie ac membrorum o ructura constituti: quod non omnibus natura concessum est, imo ec cum x. Ap r. s. hoc multo utuntur exercitio, sicuti dat exemplum Galenus de bono habitu exeracitatorum illorum qitibus hoc est totius uitae institutum: exercitationibus assidue operam dare, ut alios deinciant, qui mos est athletarum. De aegrotantibus, autem cum alia sit rasio de his agere non intendimus, cum constet apud omnes medicos,
subitam in eis S ab initio fieri mutationem, de uino nempe ad aquam, de carnibus ad otisonam, de prandio etiam ob initia accessionum ad coemam, de quibus abunde pertractabimus in Commentarijs nostris siue er Hippocratem de ratione
Dictus in morbis acutis, opus quidem non minus utile, quam necessarium omni bus artem medicam exercentibus. tergo omnia breuiter collipamus, dicimus uberiore coenam prandio praeserendam eue, in omnibus tamen habita ratione orta.
s. i. s. o consuetudinis introductae, recepti iam sorte alicuius usiniti uisuti. si natur temperamento P, ac constitiationi conuenienter fuerit susceptus, in eo consistendit in est, sin aliter uisum fuerit, coenae a fluetis, prandium rectius com-yetere posse, cqnsuetudo deterior in tempore sensim ac pedetentim demenda, reora illius longe melior,ac laudabilio omni studio ac diligentia introducenda est. Nec nobis arridet eorum opinio,qui cum aliquem destillatione uel quouis alio ca-ε - 'ritis affectu laborantem inueniant, nulla habita longaeuae sonsuetudinis ratione,
ex insperato consulunt,ut prandium uberius accipiant, coenam uero tritiorem, dicentes, quod ex cibo uesperi assii pio multi ex somno gignuntur uapores, qui cum ob
42쪽
cum ob cutis meatus obstruetos,extra serem non possint jursum elevari, ac caput repleri necesse est. In mane autem si cibus astumatur, quia cutis meatus aperiuntur in uigilia, per quos sumi emunt, Sc resoluuntur, ideo caput non tentant. Contra quam opinionem&si multis medijs responderi posset, cum tamen hic non sit locus disputationis, hoc uno talo ato efficaci medio, eam refellere contenti erimus: dissus e enim illam discussimus in quarto Contradicentium. ideo breuiter dicimus, quod uapores qui in nobis gignuntur,uel sunt straues, ae calori nostro naturali a lities,uel itat uoli, turbidi,ac(ut ita dicam nebulosi: tantum abest, si primo modo, ut caput repleant, ac laedant, quod omnes operationes naturales adiuuant, somnum namque conciliant, iuxta Galeni sententiam, tertio de locis. OUtilis namque materia, quae ex stomacho in cerebrum colligitur, quaed magis humidior, ac mediocriter calidior es somnum conciliat, ex quo sit attractio sipiritus uitalis,ac naturalis, a uirtute regit tua pro restauratione eius, quod resolutum est inuisitius de spiritibus, .ec ut cibus optime concoqui possit: si uero flatuosi, ac nubilosi gignantur, dubium Dd est,quin eo tepore aissumendus sit cibus,quo melius cofici, ac elaborari possit. JCum em alimentia perfectius fuerit coco sit uapores ex eo eleuati tanto suaviores, ac natiuo calori proximiores erunt, no autem turbidi ac nebulosi, quales ex pituitosi Sc crassis, atque ex humoribus semiconmisiis, in uentriculo existentibus gignuntur.uerum cum in somno( ut demonstratum esto melior fiat con .stio, ideo in per consequens pauciores fient statuosi uapores, dum tamen cibus suapte natura non sit flatuosus,oc minus replebitur caput,quod oc experimento comprobatur in febrientibus quibus si cibus exhibeatur febre in uigore exi siente, acres, morda- ces, fumes, refuliginosi uapores gignuntur, ob malam, quam facit igneus calor, concoctionem, re proinde datur cibus hora remissionis febris, quo tempore calor minus igneus, ae magis naturalis est. Ut igitur ex cibosum ei ac fuliginosi uapores, pauciores fiant(ex quibus desitillationes, atque uariae capitis indispositiones oriri solent) tempus cibandi erit in uesper id es in eoeno,nisi cui diximus consue/tudo prohibeat, circa quod tamen unum praecipue animaduertendum est, ne statim a cinnatamno indulgeamus, quoniam tunc temporis caput uaporibus malis cursidiis, a repleri necesse est dum etenim cibus in superiori uentriculi orificio existit ac uelu- coen. reuinnatans se commouet, occalor innatus sese per somnum ad intima contrahit, indulsim emaximam in eo iam innatante excitat fluctuationem, atque uniuersi corporis inlationem, piu exhalatae materiae in superiores partes semper resilire facit, ecse caput mirum in modum reoletur, quod multorum,magnorum o saepe malorum est causa. ergo expediantium est, quoad cibus a semetiori uentriculi parte ad ipsius fundum descenderit, priusquam aliquis coenatus somno se committat, quod erit duarum ad minimum horarum spatio, quo tempore clausum erit uentriculi orificium, nec tanta ciborum evaporatio ad cerebrum fiet iucundis raso eo tempo-pore ita candum est contabulationibus,3 paulisper mollitero deambulandum, ut euitatis omnibus incommodis, ex somno integer absolutae concoctilonis sequatur usus.Quamobrem mos ille conseruandus erit,in quo ratio, Sc celeberrimorumui. rorum authoritates nobis praeeunt, qitibus si subscribat usus, eis consuetudo honestissimorum, laudatamj inprimis spolite acciuiliter uitam persequentium, neque se nimis longo ieiunio macerantium, neque repetitis eadem die crebrioribus comesi nibus, potionibus: exaturantium: nil aliud ulterius pro tuenda ualetudi- nneat diu incolumi conseruanda,desiderari excogitamus.
Demerali uiri a ratione. cap. v.
l Oreo ut instituamus aliquam uimis generalem rationem in nullo (ut ita vel si vi dicam is potius optimam omnibus ea talis erit. Necesse est, ut aliquod vi r . . M sit solidum, admodum temperatum ae familiate: id euo optimu oc pro 'utrui culdubio panis siligineus,scia ex triciti flore latins bene cribratus, sementatus, pinsitus,coctus,recens, mollis,spongiosus, lenis, ec aequaliter habitus, pro ra-
43쪽
tione partium ii quo crusta, subcrusta, crispatus cortex, medulla, iucundus odore sapores: Hic eti in calidi &humidi temperamenti est, etenim ex tritico optimo consectaim uolo,recenti,ponderoso, albo farina,ilatio cortice, non exeso, non m defaeio priusmato pingui solo,aprico. Soli ardenti exposito, sed aura liberiore pius pernato,maturo. Quantum uero declinat ex temperamento, per calidum taxis. numidum,tantu ab hominis natura per frigidum, siccumi, in cuius opposito, ca-. ro,ae nori omnis, sed porci campestris, masculi, unius anni, at* etiam castrati ai
. . nui tum pullorum,d atrium grana comedentium ex his almaim iecora tum c rebra collocentur.Optima omnium columbi partit sylvestris, turturae paulo mai
ris,sed ei similis post galli paui: pulli ob commodum inde phasiani, demum perdicis, post avicularum ex eo genere candidas carnes habentium, inde hoedin quae nodum surgere des ijt,uitulini lumbi, ta lactes, post pedes no pro carne, sed carneis habentur,parum nutriunt assata multo,et molli adipe uituli,& galline,in patina ues sera portu olla suffocatae,uerum pauci norunt. Post pisces pelag i, di molles ut soleae, passeres, v q is P gob',aut squamosi,uelut auratae, ex fluminibus lucis tantum: oportet autem in pi- vendi, stibus, minores belle relinquere, ex omnia qua stagnante, turbulenta, sordida, scob id prope urbes,a besse autem, ad sexqui libram,ita tantum, ut in suo genere sint
iuniores, recentes, pingues,leves carne candida,supra eligunturi pro uisceribus i core lactibus, ouis, partibus circa os . oc oculos: at mediorum, si paulo maiores sint constituto, uiscera, uenter, & oculi:& dusta minorum, aut nimis mollitim,dorsum, ec cauda sal: torum magnorum,ut etiam non salitorum mediocrium, oc paritoruin nullus est usus,ut nec mu mortuorum iam, uel etiam qui uiui contabuerint, seu e marte bo- tra aquam,seu in ea.Frixi aut in patina,crustata: item elixi evitare allio. Post sunt
m. uortii ii recentium uitelli,ex gallinis granis depastis,& loco liberiore, cum gallo,iivinioribit admittuntur: Sc quasi extra ordinem etiam anserum iecora:obea,qtis in Physicis retulimus,sunt omnino mollia, sunt dura, & coagulata generaliter proes renda in um, si Hippocrati auscultemus, exulabunt tum maxime, (quod ille etiam praetermisit quoniam nulli alij cibo tuto permiscentur,aut iunguntur. Caseus, butyriis recens non salitus, candidus, mollis, quibus in iam est maxime exercentibus se
nulli alij cibo permistus,quinto loco admisceri potesti Vinum autem pro aqua ob mi usii in s d aqua multa recipit auxilia ex ferri coctione, his quae illi permiscentur,
uinum nihil per se melius habet aqua, nisi quod ciborum appetentiam excitat ma gis,atque id generali ratione, confirmat enim os uentriculi. illud ergo habentibus imbecille, ac confitetis, melius est, distribuit enim cibum celerius, licet Hippocra, tes aquam edacem appellet. In uniueisiim nisi esset disticultas parandi asuam, iii longe pluribus prsserrenatis ut in pueri mulieribus, adolescentibias, male morigeris Ex aquis quae pluuia est, oc quae probatur ut omnis viiij expers. Septimo loco est uua pasta, sed tenui admodum cortice, ae in hac quae maior est, ut Prania,pinguis, dulcis,recens,sed si cras Ibsit cortice, nil peius, maxime pensilis, S in hyeme tanto deterior, liranto prior melior, ideo inter ancipitia numerari debet. Quo nim consilio hostem pessimum in custo tempore in domum excipiemus, quem nulla arte expellere posse speramus cortices enim illi haerebunt perpetuo, inter c sulas coli intestini atque etiam orbi: t etiam pistriam quamuis elixatorum. Octariti iuri L Uo loco pulegium, ut medicamentum cibale confirmat enim omnia membra, aetat is die, spuitus Praecipue, dis luit status. expellit atram bilem ideo ec omnia illi similia , iiiiiis . aut assinia: de iucundum gustu est, odoremis Uuem habet, uelut&Uirgilianunx
anethum, quod adiuuat coctionem statum excellit, dolores sedat, somnum conciliat,&uomitum cit molliter, auxilio suturum,siquid infeliciter deuomuerit: quo in genere,sed non ut cibi,sunt ruta ae caepa,aut pro caepa, Porrum. Et protheriacat trapharmaco habes iam rutam &salem,de quo mox, proscia, uuain Damascena.
nux quoque in promptu est: haec(ut dixi modica,deteFunt uentriculum, , excisuras me tant cibi appetentiam, dico uelut capares,& haleculas, mel, sed hoc mitius. Apud pirat lini. Galenum raphani radices uidentur,sed per uomitu huic membro propriae.Sal lapi .m deus quem uocat sal gemma. Galenus utitur sua hiera simplici, quae concinnata etiam,
44쪽
eti ait in temporibus nostris solet optima est huic muneri. Dico a uentricula det oendo educi mellis praecipite ratione lacuat humores cratios propter aloem, reconfirmat,aromatum causa.Alij conficiunt catapotia ex turpellio,&gingibere, ac iacchamaatione continuae duplamam turpet humest ut dici uulgariter soleo uentriculi scopa rideo quidam composuere catapocia minora,seu sectanda ex eode generemec displicet opinio eorum, qui sepius elotam aloem succotrinam,aut turpe. ilium immitient, ut ablatis omnibus partibus selum educat,os non trahat. Eo modo pr parabitur succiri cen taurn minoris,cu pipere. Laudantur dia trion pipereonualde diaci tonite cupipere, diasipoliticon, dia lamentur,omnia ex herbis,aut seminibus' quae parum admodum contrita sunt,ut iii in sero uentriculo reddant,ulterius non pro rediuntur. Laudat sales lamblichos Aetius etiam, sed quo iam compositio laboriosa eli praecipue aetate nostra. Uerum in aceto scillicito, dicebat author tertia libri de facile parabilibus. Huius inuentor fuit Pythagoras Samius,que ferunt CX VI l. annis uixisse illius usu, & incolumem, cum a L. annis ipsum inceperit a Dsumere: nil superstui generari sinit, non bilem no flatum,neque stercus,aut urinam, sed aluum lubricam conseruat.Horumq,, aliorum, author ille periculum fecisse testatur. Eruit etia ossibus excrementa infixa, deploratos phthisicos sanat, di co- initiali moibo diuturno opitulatur,incipientem uero sanat. Ad podagras,articulorum dolore iecoris N lienis durities,ualde utile est. Vinum autem scillinum ad pituitam dissoluendam,ci per uentrem ac urinas educendam, Ventriculi imm calciaciendum,utilius etiam est aceto: nam cum hoc ipsum corroborat, caput etia purgat Prorsis se siccat. Ante cibum binas uncias exhibeto,a cibo semiunciam, quod si suciindius essicere uelis, mellis ad incito partem sextam,aut quartam, scilicet ab initio, nam post X l .diebus suspina sum(in Sole scilicet) teneri uult. diuod in Sole ostentadit libet de Dinamidiis: de quoniam necessarium est, ut uirtus transeat, aliter etiam Putresceret,& quod eligat dies caniculares ad hoc. Sed hic primum est animadueratendum,quod tanta miracula non debent mouere quemquam ad usum huius ace, siquod ego cum experiri uel modice uolueritu , in tenesmum me adegit, re uesicae Wintestinorum rem moles sim si quae est alia, nec conuenit uentriculum haben tibus sensibilem,aut imbecillem, id in tenuem,aut rarum, aut angusti suasis, aut in corpore senili,uel macilento, aut admodum bilioso. Scire necesse est etiam, quibus maxime,5 per se conueniat,scilicet lienosis proprie,& ideo atrae bili, 5 melancho maxima pars morborum, qui natura occidunt, ab hoc contingunt humore ceteri aut ob compositionem interficiunt, aut effectus magnitudinem aut imbecillitatem patientium, uel ob prauam curam. Sanabit igitur duros maxime tumores, re gerationes, uiscerum obstructiones, lentas, putredines, fluviones, ae in temperies tabificas,si igidas, S haec quae ad eadem consequitiatur. Bonum non est nudiosis, eneris usu gaudentibus, uitam segnem agentibus, membra nariira de hiria hab'entibus atque his omni b. o mel eiusmodi melius est aceto. Inquit enim Hesues, o mel scilliticum melius est capiti, re uentriculo,& lieni,ac pulmoni, (li cet tria ex his tantum connumeret, alij addiderunt quartum Sc suauius est aceto,dcoinum o melite, ec melicratum magis omnibus familiare est,atet utile. Mens autem Galeni est, mi ad principale reuertar ut quod est in uentriculo, aut concoqua tunsi natura moram ferrumnec adsit periculum maius,uel expellatur uomitu, euin meo una sit dissicultas, unum sit periculum, in alijs auxiliis plura, re maiora, & eui,
d entiora aut dimittatur solum, sed non expellatur, aut hiera edtreatur, ea quae nomen ab illo cosecuta est. Quod si secus facias pro errore sit et nondum inuenta scilicet uia praeparandi succum centaureae, qui etiam aut parum, aut raro erit necessa 'rius ut enim iuuet,& nihil noceat, concoctio facit, si autem concoqui non possit, Palam est uomitum minus laedere,celerius opitulari, ac securius breuis uia lata a uoluntate, ab auxilijs iuuari potest: si ergo uomitu expelli non potest, praestat, aut sub
duci aut minore negocio talum ad inferna,ut natura minore labore terreatur,aut umogo educenda est extra annexam, separare a tunicis ipsis, imbibitam avellere inccinouitatem, lentam dissecare in partes, crassam attenuare, demum impedire C s omni-
45쪽
omnibus auxilior si vijs ad Otimum(8c cur tale am dictum emrecurrere oportet. Nunc uero iam coeptum sermonem absoluamus. Deerant ad cibos duo princia pales,sat,oc oleumiit numerus undicimanus expelleretur, elemento rei autem quatuor miscibilium, liquidem ut declarabitur,sal ignis uicem refert, oleu, pinguis casenium,piscium,otiorum,lactis,& omnium partium eius: hoc alimur,illo, ut tali possimus, fit. Dicemus autem paulo post de eorum naturamunc tantum, ut proposito nostro conuenit. Oleum ergo ferme totum si purum sit,transit in alimentum ,&ominet. ptimum robur addit, mollit uentrem,omnem asperitatem tolli uisum acuit, uenenis omnibus,omni pessii, omnio putredini resistit, talum ipsum recte salta copulatur,eius* retundit&mulcet acredinem,impinguat, bonum habitum restituit, colorem bonum praestat, fra stis, ruptis auxiliatur, & omne doloris genus mulcenta mitigatulassitudinem tollit, cariem a lignis, a metallis aeruginem prohibet, picem, resinam j separat,omne animal non legitime natu perimit, cheloia medicamina uires ais odores imbuit,uetustate fit tenuius Sc potetius, sed edininus qu8 magiscis ixta medicamentis,ut de cibis.omne mixtu oleo costat, sed maxime semen, at in ideo I Hra coaptii. mina plurimum continent olei, oc quae plurimum continent, ex eo sunt foecunda.
ut raporum,Sc eius generis: nuces autem omnes plurimum continent, ponticae Uellanae,amygdalae, pistacia, pineae,nuclei persicorum,chrysemesorum, ceratarum, phaseli Indic nostrorum etiam. Semen prouoca urinam,&laxat uentrem,ec cum hoc roborat. Oleum praeterea auget iecur,oc cerebrum,ac medullas,ob stibstantiae
or .as,. densitatem, Est etiam oleum substantia tenuius adipe, indicio quoq. t. vetustate in oleum transit, re anseres marini in uesicula oleum contine e . -- ut audiui mollienda, itile est,&ceracea omnia o , Mimicum mittunt, maxime quae consenuerunt. Iam liquet igitur, quod si adeps coma sumpto aqueo,& attenuata substantia illius,ac repurgatus a faece, transit in oleum quod oleum eli tenuius, purius, ae pinguius adipe animalium. Idcn secit natura recte, quόd ob exercitationes, si purum ellet pingue animalium, citius desasiare
tur,ec adureretur eorum corpus. ob id in piscibus oleum genitum est, uel adeps oleo proximus: quamuis enim exerceantur,nemo tamen gloriari potest, uiuum piascem ex fuga ereptum perniciosis undis sensiste calentem. Purius ergo oleum, tonuitas' adipe, at non calidius,quoniam ex his,quae motu care potissime fit utrix seminibus de lignis plantarum: sed etiam ne ia adeps purus este animalium corapora exurerentur. Et ob id cum trita oleo in plantis, auipe in animalibus constet. eis l. i. uiuaciores sunt Plantae, ut olea, 'uercus, uitis,palma,elephantis, camelis, se si, iuui pentibus,& animalibus quae in aqua degunt. Et inter animalia quae plantis uescula citam si,ua, ceruus,leone, tigride, panthera, dc etiam homine. Et nostra aetate Brachmanes Indi .licet gaudeant tenuiore ae meliore aere, plus tamen nobis. c., siaebhia re uiuunt,quod ne e carnibu nec piscibus,nec uino utuntur : Haec enim o his indi rivi uiolentiam Uitae asserunt. Ergo oc inter homines qui fructibus uelut nucum. vi. genere re aqua uescuntur, longioris uitae multo erunt, cum purius alimentum sumant. Verisimilem es ut quemadmodum potum optimum ubique terrarum comi minicat ut Deus acitiam optimam, pluviam scilicet, ita ec cibum, qui fruetibus, a
rundinibus, melle, constat. Oportet autem assuescere his paulatim,& non sero, qui uelit beneficio hoc uti. Sed ut ad oleum reuertamur, dices si oleum non est calidius adipe,quare plus confert ad uitam et & si est purius eodem, cur non calidius: Dico ciuod oleum trifariam adipi comparari in caliditate potest, uel ut facile ardebi baio. sic est calidius non parum,quia purius,&tenuius,ut stipula, sed stipula dentino solutio. es oleum autem densum, cum sero absumatur: sacilius itaque ardet de accenditur oleum adipe,& accensum extinguitur dissicilius,adeo ut si coneris aqua superinsus ad laquearia usque flamma erumpat,quoniam calidius est. Sumptus etiam in crabo adeps, frigidio si non parum o , ta pituitam generat, re aquosos humores,
ciuia impurior ocaqueo ac terreo refertur elemento. Extri autem adhibitus calia iam pii b dior est quia crassior, re magis terreus, exemplo Solis in aestate, quod adeo calentam mimi, cit aerem,quamuis iole annis recedente in mense Iulii, dilateret calicti quam tura
46쪽
tum ouluinaria, Staneae uestes, ac pelliceae, magis excalefacit mi pedes, quam haeo te licet multo natura stigidiores sint uestibus, ut qui creta solum ex aqua con- fient. Eteo oleum calidius est adipe in cibis sumptum, ideol etiam magis uitale:
est enim a calore coelesti separate crudum Ss terreum , per longam coctionem condensatum . Utrum uero terrei quicquam obtineat, cum mixtum pede sitim fit, ad inhilosophos considerare pertinet: nam medicus cuius opus no uidet, perinde tran-uot ac sinon sit. Oleum ergo purum omnis terrei expers est apud rudicuin, i onecati inest, nec refrigera caeteram continet, quae aereo humido ascribuntur. Viis num autem a calore igneo coquitur, ob id uinosa, parum pinguia,S pinguia acoleos a. arum uini. Vinum autem plurimum aquae , terrae comparatione olei continenca puto petit magis oleo. Sal autem sit ex terreo diu excocto , aliud ab igne', salsi sex.& si celeriter ob hoc duplex est: dicemus aute de naturali quod fit inminu e cocto, inde siccat, astringit,detergit, attenuat, incidit uald S. recte copula- sula virentur uenaeuibus,atque oleo, fastidium stollit,ct coctionerniuacre terreum est, omnibus modis humidum absumit, ideom breui sitim generat. Verum quia quod igne factum est, non adeo terreum est, sed magis aqueum, ideo
hoc static siti si gigninaliud serius, sed magis contumacem, lapsseus erno qui dii
ficili me liquatur,aesordibus qui non exacte,neque enim totus sitim dissicilem facit.& nisi potu detergetetur,inextinguibilem. Tenue autem terreum plene siccat ac diu coctum, acrem gignit saporem, recum odorebro, petit enim capuQuia leue, Ocnon impeditur alb humido, quod paucum est,ec tenue ideo ascendiuxit etiam uinum: oleum autem, ut dictum est, non: quod si parum sit siccum, S ab immoderato calore assatum,S ipsum aroma est, si humido multo mixtum acie fit, re male olet ut allia,caepae, ec similia: neque enim concoqui humidum potuit, ne-
salsum uinosum ei si potest, neque acre, quinimo si misceant .ir, confunditur uter sali uicca oon sed hoc cum commune sit, unum quodU tamen Proprias habet causas. Fay- tum imitam in terreo crasso consistit, (cum dico terreum non ob id dico crastium potest e Lim esse tenuis imum: sed tenue resertur, ac crassum, ad substantiam me compa ratam, terreum ad substantiam, ec qualitatem quare non potest e uinosum, quod multo humido sociatur semper: nec acre, qued exiguo sc tenui humido. at ec ista Libi contradicunt multo humido,ec pauco, cosistere, igitur acie uinosum Sc salsum simul nullo modo copulari possuntnnam paucum Sc tenue humidum a terreo cras so celerrimi absumetur, sed nee salsum pingui, ut declaratum est, nec uinoso pietinae ut diximus: uinosim enim igneo omni calore consta neque simul pingue, reuere hoc enim modico constat humido: immixti igitur sunt hi quatuor sapores, a cris, salsus, uinosus, ec pinguis, atque omnes hi etiam ita, ut praeteginguem cumciso uel acri mixti se inuicem,ac mutuo corrumpant,n'ntit salsius,re amarias, duleis ac ninguis aut insipidus aut acidus. Porro cum acria ab immodico calore om--nia fiant ut etiam Galenus docuit, ec a tenui humido ( non enim constareno quae, modico cala cunque bene concocta sunt, bene olent, quae non, male,ec quaecunque pauco hu mido sociata sunt, per se bene olent, quae autem meto, non Perse, ut piper,album, ieetaienobilis cassi impeditur enim tenue a cras , dc paucum, a multo: quare quae
tenuia sunt,ec pauco humido iuncta,raro male olent: quomodo enim non conco tuquetur tenue,& paucum et Sed neque sicca ualde ec tenuia, adeo acria esse poterui. indicio esse possunt,siliquastriim,rubrum, ec phorbium,oc radix ecalltu, e cum sint acerri na,omnia sunt copissata abundati humido,ac milio, irre nec sae , mota edet se nec bene possunt, sed contusa, aut deuorata reddunt odorem ec mini ab igneo talome iucundum,sed grauem, ut etiam refersit Ee lepore marino: ascribi solet pro pro. restit. otio fimo. Salsum autem quod ab igneo calore fingeneratu cum humidum adu. sapores mis itur Areflexo calore a teri eo super humidum ipsum, propterea sal omne parum nutris tri r modum nutrit amara aut pars prorsus nihil: nam capras salices amarae nutriunt, nutritim
ec Vitellius insinuatiui tres sint sapore qui non nudiui, ec parum nutrientibus
47쪽
conserant aliquid in hoc,amarus primum,pδst acti inde salsus: nam humilioribusae crassis alimentis moderatus conserre potest. Tres qui nutriunt maxime, dulcis, pinguis,demum insipidus. Tresal a qui nec prohibent nutritione, nec iuuat, (nam amarum, acre,& salium eniciunt, ut non adeo quae nutrire parata erant, id poseint, partim quod transinutatione prohibent, partim quod iam transmutata consumsit astringens sub quo austerus, acidus, acerbus: ipsi enim per se non nutriunt, nee qtiae talia sunt,alijs admixti non tinpediunt, nec nutriunt. Praeter humida haec sunt, quae excipiuntur tria talia, aqua, mucago, ae succus,ecomphaciorum genera: persecta autem duo,uinum de oleum. Cum haec in ordine sint per se storum,naucagom in seminibus oriatur, ubi ec oleum erit, mucago olea imperse sitim aquae admixtum, nec etia perfecte concoelum, & ut ad uina omph cium,oc ut plerunque ad usum sanitatis tuendae parum accommodata, succi uersaggregatum ex pluribus humidis,dc pro ratione saporum (si modo edi mediat em. ploraui. Mixtorum igitur humida, principalia Sc salubria duo, pingue re uinosum, seu oleum uinum, duo sicca, salsum Nacte, ec utrimque duplex, ut dictum est, pinguia uere carnes,&lac,ocalia huiusmodi,ample stantur. Fit etiam a putredinet alsedo alterius generis, ut in phthisicis, laterali morbo laborantibus, Sc empyicis: habet autem hic sapor iit ab expuentibus sciscitari potest, alia quibus dignosci potest ex odore,atque colore,sed nil horum perpetuum. at ut in his quibus in uentriculo corruptus est cibus, pro illorum irarietate diuersus,ita ab eodemmet cibo, uel in plui ibus uicibus, aut una sumpto, ua riae differenti ae, primum a sapore, uelut salsus, acris, amarus, hoci iure censet Aristoteles nam nutrire non potest putri dum, amarum quoque non nutrit, ideo amarescit, quoacunque putrescit quod in pomis citra ullum periculum experiri licet. simile est de odore, alia enim o uapi trefacta referunt, alia carnes, alia pisce alia seu stum quempiam,alia herbam, etsi nitiale iam diu ederint,vel etiam pene uiderint, simile oc in colore, pleraque alia e dunt, alba, suse uiridia, absque splendore citrea mixta: qualis plerunque mortue erigit in rum color, omnibus commune estia poribus, odoribus, colorinus, horror, ec abo- iis rebis, minatio, de Permixtio, uix enim purum amarum inuenias putrescentibus in cibis: subj- commune etiam est, ut qui putridis uescantur rebus, breui uel etiam repente syndiciunt. . plomatibus grauibus corripiantur, uomitibus intempestiui dolore, febre, mentis perturbatione,cordis palpitatione,conuulsione, de coloris in toto corpore pernix
tatione siti etiam,oc ad quae mors plerunque sequatur, sit qualiscunque corrupti nis natura, seu siccorum, ut lapidum 3c lignorum quae appellatur caries, seu humis i. dorum, quam putredinem vocamus,seu mixta .verum putrida ad saporem a tum vi rustisau accedunt ob causam superios dieiam, ut sint ueluti allium, gingiber aut pipei quaquam uenena sectistitia apellus, atque ob id quod destillatione pleram persiculi1- tunae putrescentia, ut di sitim est, uenena si noled immanitate abominationis persiis fiunt. vitanda ergo sunt omnia quae talia sun mali sonoris, odori coloris laedi, in quibus permixtio magna, nihil syncerum, oc maxime cum alba natura ad prauum colorem declinauerint, caeruleum, fuscum, liuidum, nigrum, pallidum, aut ri
brum, uel contra quae huiusmodi fiunt, in obum degenerauerint, perfecte enim putrida sunt. rq - . d. Porro sal naturale non solum omni resisti utredini sed etiam omni ueneno,ad.
ii dies .es ut etiam contra canis rabidi mPrsum in usu sit,minus tamen confert humano generi, Quam pinguia, o praecipue oleum, quamuis in communiore usu sit quam oleum. Et multae nationes, ut audiui, sale priuatae in calidis regionibus, ad intern
cionem pereunta inisse sale aut intercepto: nam de plurimum in aridis illis regioni bus usu eius indigensinon tam ob quotidianum uictum,quam ob co 'seruanda i la,quibus pro ii ictu opus est. loco autem eius, nil propius aceto acri: ec est penes- militer calidum, praesertim a uinis potentibus, attenuat, incidit,appeten tiam excitat, putredinem inhibet, siccat astringit,oculis nocet, ut etiam sal, ae cerebro magis et u oomta sale noxium, uel ut 3c neruis, sicut in renum oc uesicae asse stibus ci deterior est ia, nexat enim lapidem in uuisque locis, utinam exacuit articulis intra oc extra sal do,
48쪽
num est,acetum noxium uentriculo: praeterea re utero sal bonum acetum aduersi tun acetum corrigit aerem, non potest. Omnibus pinguibus sal iucunde copu- regula seli, latur, non adeo acetum. Sal torreracimus ad siccandas capitis fluxiones, liquet it dolorilis cc
enim N perspicuum euadit ut tegula,5 crassior, sed recta, re quadrata, superponi- feri.
uir doloribus uentriculi statuosis, plurimum confert, item intestinorum: sed oportet cauere, ne iecoris regioni, uel renum,uel etiam pileioris,applicetur, nec3 uentriculi alia in causa admoueatur,tutius. est prius ac simul fouere uentriculum oleo ex sertula campana,A ex absinthio pingui.Sitim qxio lite sal mouet, tum m cauen- .dus est modus adiriinistrationis. Fit autem sal ex qualiis re sicca, Scin cinerem redacta, oleo et iisdem proportione respondens: sed melius ex destillatione, di rursus repluribus accommouatur, ut etiam uinu, & acetum, uiperinis carnibus ex puleino; in thymo,atque aliis. Quod uero aduersus serpentu morsus sal polleat, probat Pii. nius dicens, quod si diligenter admoueatur,uenenum omne anteitertit, ec enecanta cum esculenta per ipsum gustui ac uentriculo iucunda fiant, rationi consent neum est etiam cordi esse gratissimum atque hilaritatem inducere. Sc perinde non modo a tus, sed admodum salutaris erit, atque huinano geneti inecessarius, cum nulla lic homiliuni pars in orbe terrarum, quae salem non ualde appetat, summo studio conquirat: eo enim tanquam instrumento ad concoquendum necessario is
tuntur quoniam nihil est tam gustui perdifficile, quin socio, administroq; siale per faciles in imo Sc quamplurima sale aspersa e mari, at ism diuersis &logininais paratibus comportantuntasia enim salita olutius asseruatur,ac incorrupta tranunit turi- sesaco' - curritantam etiam est uis ais natura salis,ut quibus admiscetur,si mortua sint, a pu= pu omu Cur tricomaptione tueatur, si uero uiuentia, ab omni sere morbo uindicet. Et licet peremnita. se parum nutriat, est tamenPro summo uitae discrimine ualde commodum, sicuti experimento conmertum eis, multos qui ardui deserta, atque longissima subituri erant itinera, solo sale pro tutissimo uiatico se est,raemunitos, cognoscetes rerum omniurii condimentum, ac ueluti antidotum este pro famis ingeniosa necessitate, ut glandibus,aut herbis, siue earum radicibus,tametsi noxiis,commixto illo,tutiusti m posse: sic enim crudum atque minime stomacho insuetum cibum, sale inspergentes, pustui magis familiarem, atque nutritioni aptum reddunt. Solus etiam, si granum sub lingua contineatur, famem ac sitim compescit, quod oc nunc tempo- sal sinimuris in calidissimis regionibus ferunt, ob nimium aestum uehementer siti affectos,sa. Silalis modicum sub lingua continere, Sc triduo, atque eo plus non sitim modo, sed oc scir. integram famem depellere,causami esse reor pituitam, quam lingua a cerebro S a Dentriculo attrahi quae aerem respiratum humidum reddit, & famem ac sitim sub inde cohibet, dummodo in exigua ut diximus sit quantitate, sal enim multus sitim ac difficilem facit, paucus uero non, sicuti praeclarum extat O aesaris Caroli dii inti viii, id cuexemplum, qui dum maximum ais potentissimum exercitum ex Hispania in A. fricam traiicere ut Tunetaim urbem storentissimam, a truculentissimo Christi alii nominis hoste occupatam, eriperet,Sole tunc temporis inleone existente, oc acce, dente ad histitialem orbem,cui fere urbs illa subes salus,ec laeta Caesari uictoria u- no die per sialem obtigit.nam cum Caesar, debellatis primum hostium praesidi js, ura hem obsessuius accederet,Caesariani ardore Solis,atque infestissimo puluere, & aquae penuria grauius, ardentius* sitire coeperunt: quo animaduerso,Caesar saleta omnibus distribuere, ac unicuique granum salis linguae supponere iussit.ouod mi lites faciente non solum sitim,samemm die integro repressere,uerum multo etiani
animosiores eo assecti constario, hostem cum innumerabilibus copijs occurren tem fugarunt,simul; e uestigio urbem uictores ac ovantes intrarunt: quibus clare
apparet quam sal pro generali uictus ratione utilis sit, ac humano generi necessa rius,ae praesertini cuni cibis omnibus condiendis multuni iuvamenti adserat,si de bita quantitate eis addatur. Cui ignis subsequi uidetur, quoniam S ipse non pa- iginta ierum ad ea quae ad generalem uictum spectant, conducere apearet, cum multa reperiantur opsonia, quae ignis tantum operam exposcunt, quae cum antea acid aut au
stera, aut dura, esuid minime idonea essent, ut ignis dulcia, ec gustu luci da fiunt
49쪽
nec alia indigent praeparatione: quorum equidem non pauca eiusmodi sint, quae Hae, di by ingenti tuailuat ita cum pane simpliciter comeduntur. Alia autem sunt quae tu igne,sed etiam artificio indisent, si prsparari debeant,ut humanum genus eis commode rui possit, quamuis no desint, qui potius uoluptatis commendatione his intenti sint premarationibus, quam de sanitatis tutela solliciti: quoiu etsi sententiam non comprobamus,nec etiam eorum qui Diogenis more cruda, insuauia,
ac penitus ingrata sibi deuoranda proponunt, quemadmodum diuinus ostendit Hippocrates in libro de eteri medicina,quando inquit: fCibaria quaecunm nobis incommoda sunt, Singesta, hominem laedunt, horum enim unumquodque Mel amarum esti ec meracum, ac intemperatum, uel salsum, uel acidum,uel forte a quibus maxime turbamur. J Eligenda est ergo ea prscipua, omnium potissima co-diendi ratio, quae propriam alimenti suavitatem praestet, ne molesta ac ingrata sit sumenti,non ut solum gi istui gratificemur, sed quia etiam utilia existunt. Talia Cnim uenti iculus cum uoluptate amplexatur, o facilius concoquit, sicuti illa,quae displicent, refusit.&si sumantur, nauseam, uel flatus, uel fluetirationes procreanta Et ideo dixit Hippocrates Secuda Aphorismorum: OParum deterior cibus,aut potus,siauior autem, melioribus quidem,sed minus suavibus, est praeserendus. Diaxit,rarum deterior,ad distinctionem eorum,quae deterrima sunt,quae etsi placeant, tamen sunt euitanda: uerum quae parum deterior sunta, si cum uoluptate sumantur, quandoque melioribus scin t praeferenda,quoniam inquit Galenus: O Ea nd solum non deteriora manent, sed plerun* meliora redduntur. J Ignis ergo natura admodum efficax est, ut ea sitiae insuauia, re naturae nostrae dissimilia sunt, eadem suauia, totam nobiscum substantia ad alendum conuenientia reddat alia attenuando, alia frangendo atque etiam alia emolliendos modus seruatur, non enim solum quali
tates immutandi uim habet, sed etiam substantiam attenuandi, rectam mensura molliendi, Sc superuacanea ac inutilia absumendi: videmus enim quas urima obsc nia,qus prorsus humano generi inutilia essent,nis opera ignis aptissima fieret, imo inferius ostedemus,omnia cruda semper aliquid incomodi in senabere, quod di
modό diligenter coquantur ab igne tollitin. Ideo curia homines cocta semper co- cibi si in medere deberet,& cruda euitare,cum facile sit, cibos crudos in alienam qualitatem qua . transmutari, quae corruptio uocatur,quod multis modis cotingere potest.Uel quia lites infulis; cibus haud trasmutatus manehut sunt cibaria cruda,ec male cocta, quae tepore pu- ira tuta,. trescunt in loco calido. et quia cibi is uitiosus ipse est, re promptus ut corrupatur, i r. ut caeps, os olera plurima, et putridi cibi, carnes, rumet pisces,&c. Uel quia ex mala prs paratione talis redditus est,ut sunt oua frixa, re que multis speciebus codiuriis tur. et quia corpora quae cibu assumunt,uitioso succo uini repleta, a quo corrumpi potest cibus, licet optimus assumatur,ut in eo patet Aphorismo: sNon pura corpora quanto magis nutries, tanto magis laedes. J Vel quia uentriculus intempera- tu' est,ut agat quidem in cibos, sed perperam agatiuisi calidus sit plus iusto,uel frigidus. Uel ex malo ordine ciborum,ut ciuod primo ad stringentia sumpsit, uel duros cibos, ut antiquum caseum,post fructus, aut lae,aut pisces teneros: uel quia intempestiue, uel ciuia priore nondum concocto, tu assiumpsit, quae omnia in causi, sunt: uel quod cibus proistis immutatus permaneat, uel quod non perfecte mut tur,uel quod in alienam qualitate immutetur. Uerum(ut breuiter sermone perstringam nihil est, quod cruditatem demere,crassitiem ac duritiem tollere, attenuare, e mollire,c5coquere,superuacaneat circumcidere,& frigidiora ac humidiora emendare,& cuncta statim in melius immutare possit, suam ignis, si recie excogitemus. Et quamuis saepenumerd carnes, Sc pisces,ac multa alia, ita sale macerentur, ut comedi possint, ueluti patet de carne suilla, piscibus.&alijs huiusmodi,nisi tamen alia es commo quo pacto uim ignis prius praesentiant,commode edi nequeunt. Cui re subsequi-
a. tur aqua, niam constat in omne qtiod comediturae bibitur,ingredi, no ut nutriat,
sed ut sua liubtilitate ac fluxibilitate alimentum faciat penetrare per anfractus corporis,ae ut praeparet substantiam nutrienti ad tacite accipiendum concoctionem,ta impressionem innati caloris. Et ideo dixit Galenus in libello de Aqua. Orion au
50쪽
tem nutrit aqua, sed solum est uehiculum alimenti, ut placuit Hippocrati,& Chrysiodo ec Erasistrato. J Ad generale ergo Uictus regimen, aquam multum conferre videmus quia molle ac fluidum reddit solidum nutriens, ec ipsum attenuat, ut leui ter ec cito penetrare possit per uenas de soramina nee aliter nutritio ex solido cibo
eo oleti ociennisi coadiuuate aqua, uel aliquo sibi proportionali liquore, ut uino, uel cervisa uel hydromelit ei huiusmodi: quod ei affirmat alenus, in primo de
fimolictu Med facultatibus, dum inquit: l Acilia est, quatitutur homines omnes communiter, siue sani simi, siue infirmi, oc necessias eius est necessaria ad hoc ut re maneat vita. JEt licet dicat tertio Acutorum s quam totam esse tardae penetrationis dissicilis di estionis, de difficilis descensionis, quamuis sit melior aquarum: Jeo tamen loco non loquitur Galenus de aqria, quae moderate cibis immiscetur,ut eos dem linuidos oc penetrativos reddat, ted de aqua sola, ec ieiuno stomachosum, i ta ut legenti patet. Is haec ergo ueluti condimentorum fastigia ei cacissima
sunt ec iure optimo pro condimentorum conuenienti usu principatum tenentia humano geneti non parum utilia ac necessaria sunt. Et licet quam plurima sint, Quae ad uictus generalem rationem facere uideantur, quae tandem ad sex res non naturales redu intur, ad aerem uidelicet,cibum dc potum, stam mim ec iis gilia, moistum, quietem,inanitionem,ec repletionem, S animi accidentia:cum tamen de ilialis regiis a generalis adscribi non possit, ob diuersa corporum inostrorum tempera
menta iuxta Galeni sententia quinto de tueda sanitate ubi habet: Si omnes inter cap. s. se similem corporis statum obtinerent,utich tum mirandum esset aliquos iuuari,iae- di in ab iisdem,sed quoniam contraria inter se sunt, multorii hominum condioris ita tumatione no caret,quod cx contrariis etiam utilitatem percipiant. o magis de medicis omnibus mirari cuipiam licet, quicum nullo prius naturaru facio discriini ne de sanitate tuenda scribere sunt aggressi: sicuti enim fieri no potes ut unu colo. Podium ad omnes homines sutor accommodet, ita nec medicus una omnibus uitatae speciem quae conducat. ideo de his omnibus disi inmissima faciemus capita, in ovibus scillato de qualitate,qualitate,ordine, tempore, ae aetate agemus et de con
siuetudine nanoe satis,supercis dictum est,ta hortim omnium,quantum fieri poterit,lsic breuitet rationem muniuersum tradita manisellam faciemus, ut declaratis his
omnibus cireum scriptis, ab uniuersali consideratione, Quid p'stea cur lieiunctim
ac si illatim conueniat, ostendemus. Cumsta ergo a nobis diligenter erunt exami, nanda ut praeter peculiare uniuscuius temperamentum,quod propriam iacit nais turane uiuod F soli Aesculapio explorandum relinquimus, ea tradamus, quibus diuersa diuersorum temperamenta cognostere ualeamus, & ut ei uaria alimenta, Prout opus esse uidebitur,concedere, uel den a re in tempore possimus. Funt auistem alii nenia, quorum qualitates adeo manifestae sunt, ut nulla egeant dubitatio, ne alia uero quorum qualitates uel experimento comprobamus, uel ratione in cultimus,ec horum argumenta ex sapore,odore, colore, substantia, pondere re huiusmodi ducimus,qus etenim saporis acrimoniam,&odorem paulo uehementeni nares ferientem,russium colorem habent,pi ster alimoniam, caliditatem argui inhrursus pondus alimenti multitudinem A sic dereliquis, quae e substantiae friabili talem uisciditatem,crassitiem,ei huiusmodi habent, quae omnia rationere raperiamento confirmamus. Pro generali ergo uictus regimine,illud in primis a nobis attendendum est, ut prohibeamus homines,eorum nempe hunaiditates a corrupticisnetne calor extraneus,corporis humiditatibus dominetur, uel ab intrinseco,ob ob
si uictiones sicut ab extrinseco,ob superfluas caliditates, aut ambietis nos aeris hi miditates ec ut tueamur humidi substantifici consumptionem, ne cito resoluatui; scilicet ante tempus a natura sibi destinatu, quod erit loco deperditi: purius quoad fieri dotest ac familiarius regimen eligere, quod in conuenientibus cibis, re potio commembus Ouantitate scilicet,qualitate ordine,ec tempore administratis ut diximus con- rementi, re sistit . testauratione eius quod e corpore resolutu est .ec in his, qus prohibent calo, danditia itaris egranei dominium,super corporis litimiditates, ideo corpora nostra multis O- cavere acrementis redundantia presertii cauere debemus,ne sstiuis haribus, lius his, bal in.