장음표시 사용
51쪽
neis immodice calidis exponamus, nec non oc curis, uehementibus solicitudini bus,ac superfluis exercitiis,nec sale plurimo uti,sed moderato(ut diximus sicuti ociis, quae diu in sale iacuerunt,nec multis aromatibus acutis, nec ualde actibus, ae chlidis, nec uinis admodum potentibu praesertim maxima in quantitate, nec immo deratis coitibus,&alijs superfluis euacuationibus, nec nimis uigil is, & huiusmodi alijs, quae corporis nostri liumiditates extraneo calore accendere possunt,& tadem cui uno uerbo dicamus euitandi sunt omnes excessus in sex rebus no naturalibus, - . Hippocrates docet secunda Aphorismorum: ONon satietas, no fames, nec quicissisiiso. quam aliud,quod natUrs modum excellerit, bonum. J Cum enim sanitas moderanitiis fles,. quaeda sit,ut inquit Galenus,necessse est,immoderantias omnes, quae plurimum de suis. a modo recesserunt,aegritudines este, uel easdem futuras fore: quam sententiam, occb. . Princeps Fen: tertia primi corroborauit,dum dixit: fArs sanitatem custodiens illa' est,quae quasi perducit corpus humanum ad terminum naturalem uitae suae, si conuenientia seruet,id est,si praeceptis ipsius artis uel artificis obedit, nocitura evitans, oc mensuram seruans in quantitate,qualitate,tempore,& ordine stac rerum non naturalium. J Nec absque caiisa adiunxit Princeps illud, quasi uolens nobis significa re quod licet sinis artis custodiendi sani tatem, sit manu tenere homine in ianitate. saepe tame suo frustratur sine,cum paucissimi illei attingant, uel ob eoru negligetia, . uel medicorum imperitiam,vel ministrorum,uel quia diuertuntur a iioluptatibus, aut avaritia, aut ambitione, uel desectu boni aeris, Sc bonorum nutrientium, quia cum cibaria quae allum untur, non sint corpori nutriendo actu similia, sed alteratione indigeant, ut substantiae humansae uisimilia fiant, iuxta illud Galeni primo de
cap. s. tueda ianitate: l Et siquide possemus tale aliquid introducere,quod simile, esiluemti esset, hoc sanissimum Sc optimum foret, sed quia hoc est impossibile, quoniam id quod fluit ab unoquom membrorum,tale est natura,quale ei membrum ipsum, a quo defluit,ec nihil eorum quae comedui itur,&bibuntur,tale est omnino, quale id quod effluxit, ideo necesse habet natura, concoquere ea, oc transmutare,& pro parare dc assimilare corpori quod nutrituriquare si bona non sint nutrientia,quae a natura recte confici non possvnhnec ea poterit assimilare, dc couertentur in prauu mi emissi e succum, qtii exinde omnium malorum est causa.JEx quibus omnibus,septem coli mretim e ligere postium us,regimine sanitatis potissimum animaduerteda. Primitit natur Amram, te temperamentum,cui ciue indiuiduo debitum, secundum propriam ipsius natu .ram custodiamus, Ac si a sua qualitate recesserinad melius ipsum reducamus. Sec; dixit cibos Sc potus cuiusque naturae familiares,& couenientissimos, ad restaur tionem deperditi eligamus, Sc sine superfluitatu multiplicatione. Tertiiut omnia
corporis membrorum superfluitatum,euacuationes procuremus, ut loco oc tempore debito fiant,secundum quod cuicue conuenit: uentriculi enim splenis, o cinis felli per egestionem Sc quandoque per uomitus suauiter prouocat ob hepatis per
Urinam etiam, Nper seces Ium,cordis,pulmonis Sc pectoralium per respirationem, ec sputum,cerebri,per mucum, rascationem, lachrymas,sternutationes, oc aurium sorditiem,uenarum ec aliorum membrori im per sudorem,et terrestreitates,cum eo
transientes ad cutem,oc per insensibilem resolutionem. Quarto,custodire membra organica in sua naturali compositione, ut in figura, numero, quantitat positione. oc colligantia. Quinto,rectificare aerem nos ambientem, cuius pars ad cor trahi tur, pro ipsius refrigerio,oc pars ad cerebruae restigerio, oc euacuatione spirituum,
- . - in quibus abunda hoc etiam delatione odorum, qui per nares cum aere tracti scalm
prum P dunt ad cerebrum: aer ergo,si nimis crassusta turbidus fuerit,ime purificetur,sin mis frigidus,calefiansii nimis calidus,frigidis irrorationibus refiegeretur, secudum
quod cui conuenit. Sexto,custodire corpus a uiolentis sibi extrinsecus occurre, tibus,ut ab aestuationibus aerista Solis,aniuium, geluum,& grandinum frigori- . . bus, ab impetu Boretia malitia Austr et tandem ab omni eo quod pungit contum Eo ita ,- dit,irangit atque excoriat. Septimo, exercitia tam humano corpori necessaria, nismna corpori uenientia oc opportuno tempore saeia procurare: animi passiones contemperare.
52쪽
serueturae corrupti Petri Bellon
ae iiigilia,quia sunt animae ec corpori communes, iuxta Aristotelis mentem primo cQ. t de sensuae sensato, ideo inter corporeas 5 animales motiones connumerari pos sunt: debet ergo somnus proportione respondere corporis ec animi sensiti ut quieti, uigiliae uero motionibus corporis N animae: quare dixit Hippocrates secunda Aphorismorum: Somnus atque uigilia, utraque si modum excesserint, malum. J De ct da Solem ergo haec ad unguem ciuisque seruare debet, si sanitatem conseruare cupit, mi Alpraesertim cum corpora nostra sint in continua mutatione posita, ei semper adse- sed no, duc nectutem tendant,quae ris euitari non possit,diiserri tamen poterit.
l Aepe carnem habemus, quam, uel ob diem ieiunii, uel ob multitudinem,
edere non licet. Seruari solet sale,aut non tuto tamen,aut non integro sa-
ore, pipere,& aceto, nescio quid habet. Elixatur, putrescit,aut inanis uadit, melle condiunt aestiuo tenmore,nd satis placet orientalium inuenistum: Diuidatur in tenues bracteas, sale inspergitur modico, siccatur, usui esit m p a. ce,oc bello.Editur enim cruda quibusdam in locis, integra animalia sic praeparant, a cuniculo ad bove modico sale inspergunt, inde iniurno siccant . ita lepores A apros seruant ad Pascha captos quadrisenariae diebus. Secundus modus est, ut inuem asstar perfecte, nec siccetur,sed assidue pingui humido torreatur: seruatur loco frigido inter seo des myri aut lauri,quanto magis ergo ad paucos dies sufficiet. Alia seruantur in aceto,quaeculas solida sunt compage, licet acria,meliora tamen fiunt, quale Helenium,quod mirum in modu uentriculi itim excitat, scenicia. ius, elanus marinus, rapula etiam tenella. Alia in aqua, Sc late, ut oliuae, proprie colymbades. Alia in muri ut haleculae,scombri in gam,quod optimum conficitur ex illis,est autem muria, garo ignobissior. Alia in oleo, ut farcimina:quaedam uncta, melius,ut casei. Omnium inditum es diu seruari odore dc gustumeliora, extraneuenim , aduentit iunam calorem, quo maxime res corruptione periclitantes tentantundensa ac glutinoia eius substantia,intromitti no permittit,internumcii una ctim humore suo nati conseruatum retinet, non secti ac succoriim genera pene om-
nia. Scimus enim oleo fas iuperiniecto, eorum naturam custodiri integrum, Sabrat in secis illaesam. Alia in tritici farina reposita diu uendicanti ir, sicuti Iononicii. quotidie experiuntur, qui mittunt hinc inde aviculas, a lasoriolanos uulgaritet appellant depilatas, vasis farina repletis reconditas. Alia etiam inter pannos lineos ab humidi substantifici resolutione tuentur, ut manna Alia solum appen- se,ut pediculo feruefacto uuae. Alia condua,sed prius siccata iit ficus: crudo melle seruantur punica. Alia in palea maturescunt, uelut mespila, A sorba. coquuntur in saccharo,meliusj melle,insipida,cucurbitae, mala medica, Tin Tiber, belli rici, ch buli,radices insipidae,ut lactucae,ec borasinis.Iris etiam,& acriora sic praeparantur,
rapae aceto, melle . hi duo sapores sibi inuicem conueniunt, &diu seruantur, retant temperati. Quaecunque glutinosa sunt, ut pisces, re pedes animalium, diu cocta, ec trigori exposita, mittunt gelu, atque concrescere faciunt ius, cui addi solent ad oratiam,re salubritatem acetum, piper, dic crocus ob odore praecipue. Pisces frixi lia non perfecte pauco tale addito seruantur inter myrti folia. Piper additum piscibus frixis seruat Eporem,ae in acidum permutat. Gelu solum multa tuetur,& sumus, quanto magis ergo ignis sine odore malo et Otia dura diu feritantur stophis, quasi lapidescit,qui non cum concreuerit lagore, ubi humidum dii solui no potest, quomodo putrescitet Quaecunque cruda edi solent, Sc possunt commode, si non persecte coquantur, parum obsunt:Uel etiam si sicca edantur, ut prima, persica, poma plera ,pyra non pauca,ostre cichorimendiuia, lactuca, borrag cardui, & faeniculi sine cortice nolint grupisces salit ou lac,oc quae ex eo seruantur, carnes coctae in olla,abscv aqua, sed melius est inspergere salem non exacte torrere. Alii exponin nocte sub diuo, in
die reponsit loco iugi dole cocluso,ac sicco, corruuntur enim ab humido aqueo,
53쪽
pingue seruatur, indicio est in crure suillo: ultimum quod corrumpitur, est adeps,
Trictastis. Ex hoc genere etiam est tricuspis, seu triculter, & est gladius e tribus gladijs proximis compaginatu latis ad modum,ae in speciem oblongi quadrilateri, inuicem conditoriis itinetis, qui uno tracti carnem diuidunt minutim, uelut d yrocnesti: hoc commo- ammadin. dum,oc utile praecipue senibus. Est autem aliud commodum aliam animaduersio, sis. in conditis cum saccharo lignei ut coriandro,cassi citram cinamomum uocat, s minibus etiam olerisque,veluti anis re simiculi,(inest enim omni semini cortex re medulla,uelutae mali medici, S aranciorum, licet non adeo in alijstam manifesto ut perinde sit ac si purum saccharum edatur: nam minus esui sic condita apta fiunt, quam antea, cum uiccata fuerint, dum conficiuntur. Unde non sic sunt proparancia,sed antea siccanda, non nisi,ut tenuissimum in puluere redigi positiat, inue cui nu. .. siccharo fiat solidum in forma coriandrom, aut milh: ars nota nostris temporibus,
non antiquo,ut reor, percipitur sapor, odor,uires integrae manent. idem de ligno aloes,de Tm Tiber dic similibus,tametsi Tinetiber tenerum inueniatur integrum, ocsaccharo conditum. Eadem arte myrobalani condientur, iuscunque generis,d
ducto coi tice, re ossibus, siccato modice residuo, & in puluerem tenuissimum re dacto. Et quanquam ex his teneri conditi inueniri soleant: tamen si rite conditi es ut poma a sent his uiribus itarent inseriores. In uniuersum etiam pomana loco frigido, ec si feriuntur, co, tabulis tegere oporte cuius senestrae ad Septentrionem patere debent,nullocymodo ad austriam:paleis quoq;, aut sit amentis substernuntur, raram componiatur,
ne si unum corrumpatur,alia inficiat. Debenim colligi tem piuiue,lerenob tempore alioqui celerius uitiantur,& aliqui sunt, qui affirmat mala re pyra millio optimeas Ieru ari, sicuti quoiue optime asseruatur rhabarbarum a seplasiati j s. Tres quasti is
Aneadim traxitas uisitatis corporis et longitud nisuit Et Maer sit causa consumptis: is
humidi mnalis An maior resolutio in Amra, an rivi lias cap. v II.
Aeterum supererant tres quaestiones,ad hoc propositum pertinetes,modo eas determinadi, quam ipsa determinatione utiliores, quarum Prima est: an in somno, an inuigilia maior fiat resolutio humidi innati et Secuda, an ab aere humidum innatum resoluatur Tertia an eadem sint auxilia salubritatis corpor is, ta producendi uita Ergo secundam prius deterini nemus. Ataris ingressus atque egressiis cum motu est, A motus calefacit. 5c exsiccat: ideo aer corpora nostra exsiccat. Preterea ubi est positiuum in mortalibus, ibi etiam inuentis tur comparativum,hsuperlativum, igitur erit aer melior, Sc peior, ec pes imus ocoptimus,quod ad uitae spacia attinet,aut decurtanda, aut producenda . Et rursus, quod praeter naturam inuenitur in his,&in eisdem etiam secundum naturam est, rit ergo optimus de pessimus aer in hoc genere iuxta regionum naturam. Accedit Garam inta experimentum,subscribens rationi,dum videmus Garamantas uix attingere qua-ure quadra- dragesimum annum, ex consesso indorum, plurimas regiones ad C X A. ae ultragesimum ai- peruenire. Quod si contra aeri rei fortuitae consumptio tribuatur, iam in temper imguntanas. tis regionibus plus uiuunt homines, quam in intemperatis, quod falsum est, nam in indie pam ut dictum est, in Indiae partibus plus uiuere homines constat, omnino nostrist tibiadiuui, poribus uerum est,ut nuper diximus. Et in hyperboreis etiam ad fabularum exemis
se homines. plum, in dicant apud illos,homines ad mille annorum spatium protrahi, &saneli non modo tantum,adeo constate fama, saltem ad longii simam peruenire uitam. Et si uita in aeris esset potestate, saepe, aut aliquando, homines in prim apueritias nescerent: mori quidem uidentur, escere pueros in pueritia, neque uisum, neque proditum nisi de Pigmaeis fabulam admittamus,de qua in tot seculis, oc nue etiam tot pene orbe detec io, nullum testimonium haberiir. Essent quoque duo principia consumptionis humidi in nobis calor proprius, dc ambiens: aut ii ambiens talum
ponatur,frustria indicemus Galeno litem, ulnihil sit minus tali mandum. In huius modi
54쪽
mod igitur contradi stionibus,eatenus satisfaciendum, quo ad finem intentu peraducatu ut ea qtiae ad sinem asseqtiendo pertit aeni, iuuata possunt. Igitur m con- Aremuli stecaerem multum ad breuitatem aut longitudinem uitae facere, lioc pro principio ad raelo costituemus, cum rationibus auxiliantibus. Veluti quod aer calidus ualde,aut fri- , inem gidus si purus sit, eadem ration imo contrarii es iacit uitam longissimam. Eadem brevites f.
quidem,quae est caloris innati robur,& humidi puritas,ac densitas. In frigido enim est.
peranti perii asina coaetiis, optime concoquit, penetrat, nutrit, propellit extremenis r attenuat,ec condensat humidum. In calidissimo autem materia praeparata,& colliquata tenuius,& proprio calore qui maior est,cum subsitantia sit humido, idem purum,&densum perlicitur nutritio, re restitutio. At uelut in his extremis omnia optima sunt in puro aere,ita in impuro omnia se habent pessime,ut lupones, A ut dictum est i Garamantes,quorum uita breuissima est. Solum inter tot disticilitates, si quis clare intueat, restat,ut modus unus discutiatur. Nam ex dictis malaifeste paret, aerem posse consumere humidum,dc tamen producere uitam, quoniam humi, dum persicinis est,an homo, ec quado ex consumptione humidi,acceleret senium, ueluti cum videmus longa fame tabefactos,tamen longius aetate progredi. Quale enim est humidum ouod tunc est consumptum, quo uita integra remanet, com huit corpus, ita in venere, in es fluuio sanguinis copioso, ec diuturno, in morbo, in tristitia,in carceribus: ergo humores in Langia inem, ecquicquid mutatum iam est, in causa esse non dicimus . substantia ipsa plane patiatur, tum uero senescunt necr tarari possunt,consumuntur autem omnia ante, remembroriim etia aliquod ignoiliorum,atque patientes laesi, oc siderati manent, oc calor quidem innatus propius. st magis cosumptioni aer autem corruption aene quid huiusmodi absurdum uideatur, in calida, ec stigida ualde regione, dei aut eisdem causis crescunt immo derate homines,& uiri ingenio praestates oriuntur, magis rarius tamen, sed ciuiles, re prudentes nequaquam,aut saltem hi, qui immoder ii mole oc(ut ita dicam uitae
si, alijs sunt. Generaliter autem in seigidis ex caloris magnitudine, oc cum illae ideo se fortes, oc robusti, in calida, puro corpore, oc ualetudine incolumi de tinniuxta
quae sequitur solutio tertiae quaestionis. Ergo non esse eadem auxilia salubritatis, de longitudinis uitae, haec ostendunt, quoniam cum quis laboret febre uehementi, refrigeratia ualida calorem temperant, ergo si uentriculi uim deinciat, uitae obsunt, id primum. Secundum etiam si non deiiciant, dum restaurant corpus intemperatum saluti prosunt, uitam decurtant: si sensim uelis occurrere, no sanabis, ut de sei-gidae potu Galenus inquit idem de sectione uenae,usque ad animi deliquiit,ex quaiebris iugulatur,ut ille ait. Tertium est in sontibus, qui sponte nascutur in corporei nam dum pars una aegrotat, reliquum totum ualet, unde illud de uenis sanguiduis Hippocratis. Qiuartum est de his qui a podagra senesiuithmedicamentorum ut, ut r. ec ob morbum ob medicamentum,uitam decurtent manifeste: idem in surditate,oculorum morbis,atque aliis. Quintii est in morbis per circuitum, hoemorrhoidarum diarrhinae,uomitus matutini,praesertim cum eiusmodi natura,aut consuetudine plus recipiant cibi, inde eructent, aut evomant, quemadmodum onocrotali. Commodum quod ex cometudine non est,ut doceam,ex natura autem,cum in eo quod re citur, pars utilis, ac singularis utilitatis fuerit, uelut in ossibus medulla: alter modus est,cum incerta est quantitas,membrum uere uehementer laeditur ab immodico.Omnia praeterea auxilia, quae no sanant, sed seu casu,seu natura irritata, aeger curatur,uitam abbreuiat:cum non tollat morbum,ae naturam vexent. At ueroqvsinit diuturnitati proscinuetiam ualetudini sunt comodiora, quonia seu statum im mutando,efficiant uitam longiorem,seu cofirmado. Alteruter illorii, cum faciat ad diuturnitate in illo statu melius debit quia diutius uiuere potest . Igitur ille status altero,oc eo in quo est, salubrior erit. Ex nis ergo quaestio insurgina quibus incipere debeamus, an ab his quae diuturnam efficiunt uitam,talia magis incerta sunt, quam salubria: si a salubribus,incertum est, an ea(ut diximus uitam essiciant logio. solusio. rem Bonum est igitur a salubribus,si uitae aliquo modo non obsint, uel si uitae peticulum ingruat: si non in attinuitam producentibus est insistendum. - Similiter
55쪽
Disomo pulis Similiter ec de resolutione in somno.uidemus senes qui se quieti dc lamno mali
Dra rei ira cipauerint, diutius uiuere,contra uigiles fiunt robustiores, melioris habitus, occo tio ores. loris,atque alacriores ab illo. in somno etiam pulsus&respirationes sunt rariores,
3. de causis ec tardiores, Sc in initio, atque in sin L minores atque longiores. Igitur de resolutio DLOp. s. minor: attamen Hippocrates inquit in somno partes interiores, calidiores, exte, Nota. riores, frigidiores: s re Galenus in tracjatione illa de pulsibus ait: tContrae ionisii in pulsu,cui respondet in anhelitu expiratio,esse celeriorem in somno, quam in iii gilia. I igitur maior sit resolutio. Redeo demum ad primam conclusionem,cum novit magnum,neque euidens discrimen,debemus sequi experimentum, Sc in expe-suries f. timento iudicium comitiune : constat cruod in somno magis humedaturitimis, concoctio confirmatur,uires reparantur, homo hilarior eo resurgit. Ad dices ea lam uellem,reddatur,ea est Galent: s Homo in somno cessat ab omnibus operati nibus animalibus, non uidet, non audit, non cogitat, non intelligit, non loquitur.
. . . non ratione utitur, iacet Ut mortuus: J Ideo cum uitalis solum oc naturalis facultas
agant, constat multo minorem fieri resolutionem in homine, ec ideo praeparari ad ' longiorem uitam, atque haec per se primum: at ex accidentibus, uigilia multa adducit grauia, quibus senescit homo, magis in una hora quam in deceni dicium somnis,uelut curandolores,metu tristitia,& eo madis coi rumpendo, quam resolue
Questio. do. At dices,no ii ne Sc per lamnum pauores,& netus, di moeror lugubris: ideo ec sol o. his quaestione dignum,an tales assectus idem possint in somno, quod ociis uigilia: Dico idem posscssi sint pares. Sed cum per lamnum omnia uideantur maiora, de
trimenta erunt tanto minora,quant8 res sub imagine uisa, maior quam uere sit, apparet. Sopiti enim omnes at a sensus, omnia repraesentant maiora,quam sint: talum maiora uidentur in uigilia,quae per somnum mitescunt, ueluti iniuriarum, aut per
culi instantis memoria, sitis. De pulsuum contra et ione, oc expiratione dico quod est uelocior, propter excrementa quae superabundant in coistionibus, ideo illa fiunt plura ola maiorem dc diuturniorem coistionem,sicut in lebete feruente, unde etiam secretio maior, dc expulso uehementiori sed quia haec omnia fiunt in humore crudo , oc adpersectionem nihil obsunt, imo iuuant, oc si dicas, inaerim conca Iescunt talida, insipiritus, ocideo fiet etiam resolutio in membris humidi innatic
Dico quod interim non roluitur quicquam effatu dignunt, dc ualde paruum pro
nihilo computabitur. Cum enim sal additur oleo in lucerna, oleum manifeste tararilae ra uil diu S consumitur,ec tamen oleum commitur,ae a sale,oc ab irae, Sc sine sede, ab igne pro ubilo eis tantum, & Ut dixi, ubi non est euidens ratio magnitudinis clinerentiae, coniecturis uiuu . ec experimento stare debemus potius quam inuoluere, quae auxilio indigent
Not m quam altercationibus. nemo mortis, ne Ha animantium uita longitudinem aetat- bo linmero, desis visione,De morbis quos rosint filiari, exemplo exteriorum, et amodo patui vomat etiam diuisonem a custodia. p. vii l.
U. summi Opiscis prouidesilia constitutum sit,ut quod ad tempus ac QA: uitem cepimus, tempore etiam suo reddamus, oc dum ex hac parte corrimpium accepi- mur, semper iterum generationi alicui materiam praebeamus, ( quod sic mutempore praestat rerum ordo integeo donec tandem elementum unumquodque.ei suo red- liti ac discordiae exemplum,alieno de loco in propriu migrat, Sc ibi tanquam in ii dimu . titia sede manebit, donec in alterius proximi simplicioris elementi generationem corpora no- cedat. Cum autem nullum, ut a nobis superius demonstratum est, reperiatur coras ramori, pus, quantumlibet optima constitutione praeditum, quin ut primum in lucem edicb seram tum est,fluoribus semper quibusdam obnoxium siti quamprimum enim calor coe- 'oxia. litus nobis instillatus agere incipit,exiccamur ipsi,donec adsumpta omni materia, SenectM mora nos in siceo destitutos relinquat,quae sesiectas est,ec mortis iam uicinae praenuntia, D prenaci . &haec illa mortalitatis nostrae necessitas, quae nulla ratione euitati potest, Vim
56쪽
ob elementorum contrarietatem,ex quibus est homo, quorum qusdam oportet alia superar alioquin non fierent operari ones, luscaloris dominium exigunt, iuxta Galeni sententiam primo ad Glauconem: LSi omnia diligenter animaduertas, mundu ipsum ex quo sumus, de uiuimus, ex contrassis sibi elementis firma ac per- .petua compaginatione scias constare, quae inuicem semper bellant, ae corriimput, quibus tanquam rerum principijs corruptis, neces le est ocres ipsas corrumpi. lte, rum&sexto de tuenda ianitate dixit, s Mortale est omne genitum corpus, cum tale igitur sit corpus nostru non est possibile aliquo medicorum consilio, aut medicaminum beneficio,poste mortem naturalem omnino euadere: Tum propter maleficie priuationis contrarietatem,adsormam, quae facilli ominem tendere ad nones iuxta illud Aristotelis primo Physicorum, sit biecta quide materia cum forma,
causa est eorum quae fiunt, sicuti mater res .a igitur nobis haud difficile erit, natur iis mortis causas adinvenire,quoniam nativus calor, qui priniitus, radicitus insemi. Mortunat ni inest, nos semper quoad extremum usque spiritum tralatinus comitatur, Nestinia rata causa. strumentum quo alimur, fovemur ac omnibus fungimur operationibus,dum ui calorii vitio
tali suo spiritu cunctas corporis nostri particulas assivire irrigat, ae ob id meruit, ut om i m op anima eo omnium primo ac potissimo edendis in corpore, peragendiso operibus non m essimi, uteretur,etum quia necesse erat, quod calor iste aliquid haberet, quo iustenta inlimmn-r indeq; nutriri posset,&fine quo neutiqua esse ualeret, ideo primitus ac radicitus inditum atque ei inhibitum fuit solidioribus partibus humidii, quod totum bi eui, ubi ei mxii sua absumpturus es Iri,nisi notia subinde ariusione semper suppeditaretiir quod 'nutr depasceret,unde necessaria filii alimenti ingestio, ut primum sanguis generaretur,
cuius pars uenarum oscula egressa, ceu ros quidam, nutriendis mox partibusad. dii tritio quospergitur, ijsdem affixa, dc assimilata siubstantia una fit,& haec est nutritio: catteia autem quaecunque hanc praecedunt, pro praeparatione materiae huic muneri ita futurae aptae habenda sunt, cuius assidua subministratione primigenium humidum sustentatum alitur,ouod uiscidum, oleaceum , Stanquam di tino compactum, sortitus est,ne facile iii caloris(ut diximus ) diuolueretur,s recta praesertim ocidonea uiuendi per omnia cura, ratio accesserit: qua non solum morbolum incommodis omnibus, antequam illis tentemur, occurramus, tentatim euadamus, xiertim etiam ut insiti nobis caloris moderatione, acarte adhibita, Uitam ad mul- . . tum temporis,quo ad eius commode fieri potes traducamus. Hoc enim calore in.formamia procream tar, Parimur, alimur, augemur, triuimus, eodemd mollia an.
te membra, ac Prope cerea, paulatim, sensimj ex siccatur, producuntur ac solida
firmantur, huius argumentum est aetas iuuentutis, in qua plus caeteris potentia 'im 'perficiendi omnes operationes, oc maxime uoluntar motus, ecfortitudinis coraporis uiget: propterea quod in ea consumptae sunt humiditates, quae organa senis situm occupabant,neruos,musculos, iunctura religamenta, Ussunt organa motuum,relaxabant,nec calorem libet edi studi permittebant, seu ii eluti sepultus sub eis manebat: ideo mediocris illa siccitas,us p ad id tempus,tatiliter creuit, quoniam si humiditatem illam tunc temporis calor innatus non superaret, ab eadem extingiteretur.Ideo eam paulatim retaluit,& hinc est, quod ab ortu nostro, Usque adiu- e. c. h. itentutem,cotinuo robusti ores simus,& ad statum secundum naturam perfectum accedimus ob hac moderatam siccitatem , quo tempore calor in suo uigore existit, permanetj, donec senectutis aetas subsequatur, in qua siccitas, non eiusdem quantitatis,uel mensurae graduali consequitur,sicuti prius erat, tum quia humidum ra. 'dicale,quod est ueluti materia caloris innati, continue minor fit, nec aequaliter pet nutritionem reparatur, sicuti in iuuentute reparabatur, eo quia membra corporis non sunt apta, recipere materiam nutrimentalem sufficientem, pro restauratione deperditi,quia arida facta sunt, nec nutrimentum eis adhaeret, tum etiam calor irrinatus diminutus est, quare non potest tantum apponere re assimilare nutriens ni ira trito, quantum prius,ae sic continuo siccitas augetur, donec consumpserit humidi tates radicales,quae sunt uehiculum innati caloris,dc principium uitae: quibus conis
sumptis, ipse quoque extinguitubnec tamen suimet ipsius interitus est causa per E ut insta
57쪽
cap. ala Aeta corporeae virtutes omnes
Cur utriae si uis ut DR Dum ti tae pro t. lionei.
tit infra ostendemus: licet per accidens, dum operibus,quae necessario edit, constaquenter moliaturire si multis modis extingui posseisi nam sicuti ignea flamma duas
potest habere humiditates, alteram aqueam, qua extinguitur, alteram oleaginosam,qua consistit ac sotiet unita & calor innatus corporum nostrorum, duas similia ter habere potest humiditates,naturalem nempe pinguem dc adream, qua persistit ac fouetur, alteram, extraneam, prouenientem exdnilitate concoctionis, tua ex tinguitur, A est phlegma crudum S aqueum, quod humidum radicate ut plurimum in amurcam conuertit, atque in causa est, ut a putredine accendatur ecreti imgctatur.Coadiuuant etiam non pariam caloris innati extinctionem, immoderati calores extranei,qui uel ex uiolentis exercitiis, aut ex aere nos ambiente fieri solent. Dicebat namque Princeps: Sciendum praeterea, quod caliditas post tempti v con sistendi minui incipit:propterea quod aer circi indans materiam eius, sus est humi ditas, exliccat, calor quoque qui est intus ad hoc adiuuat,& labor proueniens ex motionibus corporis,& animalibus, quae sunt necessariae in uita, & desectu naturae ad relii tendum illi toti semperi omnes enim uirtutes corporeae sunt finitae, reficpatet mortis naturalis causa. Quod uero ad secunda partem attinet, in qua quaeritur, cur tam uariae lint animantium tritae productiones et dicimus, hanc uatietatem oriri, quoniam animantium corpora in robore oc fortitudine humidi radicatis, innati et caloris non sunt aequalia. Quaedam etenim reperiuntur corpora, humidumr.idicale admodum pingue ac purum habentia, quod prae pinguedine ec quantitate lacile resistit resolutioniblis, de calorem innatum tuetur ac conseruat, & talia longissimam ducunt uitam,si conuenienti tamen utantur uictus regimine, nec sibi lipsis exitium afferant: ut plurimum enim immoderatis laboribus se exponunt, tu bus exiccatur humidum substantificum re nimia Venere ututur, Sc otio,ec crapula superexcedenti ei ebrietate,quibus recatur calor innatus, ei uita quae longi sima eisse deberethhreuissima fit. Quaedam alia sunt corpora, quq licet exquisite opuli ro utantur uictus regimine,cum tamen principia uitae debilia habeant non in longum admodum uitam producere pollunt, uelit melancholici,&alij huiusnodi, qui cum minus participent de uitalibus principi is, ideo secundum communem naturaecia istam, caeteris sanguineis ac temperatis,breuioris sunt uitae, ut Silli, quietumultum de humido radicali possideant, illud tamen impurum, oc strate,& terreo A aqueo humore plenum habent: qui breuioris sunt uitae, quia facile calor in eis lupera tur, , extinguitur, & humidum etiam absumitur: quod contrarium eueniecis fit diximus qui ipsum pingue & syncerum habent, oc ideo dixit Aristotelegi uetario de Generatione animalium, quod maiora perfecti oras sanguinei generis .ini m. li plus temporis uiuunt, sed non omnia maiora sunt uiuaciora: homo enim plus temporis,quam quod uis animal uiuit, praeter Elephantem, qui diuturnam admodu uita duci; sicutici ipsemet Aristoteles refert, nono de Historia animalisi,ubi inquit: i Quod in animalium genere lus est Elephas, qui centesimum uitae anniam transcendat,atque ad ducentos,uelut alij ad trecentos perueniat. Homo u io praeter illum,ita superare uidetur centesimum annum, ut non praestet sic uiuere: totum scindu deformis, atque inutilis, sed quam paulo uiuit,raroq. Velum plantae(ut superius diximus, longe iiivaciores sunt animalibus, causam* opinor es quod animalia ut sentirent, calida oportuit actu esse, nulla uero planta actu calida est: ubi uer8 caliditas, ibi motus, dc ubi motus, ibi tenuitas humidi, quod tametsi
proguissimum sit. tanto tempore seruari non potest, quin plurimum amurcae con cipiat quia necessario Laepius humidum absumitur, ob id etiam inter plantas fructiferaelialde breuioris sunt uitae, re inter animalia, quae plurimo utuntur cibo, d ita inter homines, qui cibis copiose nutrientibus plurimum.saepe aluntur, quid rebus Venereis plurimum incumbut, ut qui multum exercentur ec generaliter, ubi saepius r ponere est neces arium, ibi etiam faecem crescere celerius contingit. Ut iam quaestionis propositae, solutio appareat,sci licet quod melius est ad uit stoi gitudinem, moderato uti cibo, nullam exercitatione, quam plurima exercitatione,
cibo b illi exercitationi conueniente:sed quoniam in otio periculum in ualetudi
58쪽
ni propterea de Ipsa exercitatione,quanta esse debeat, suo loco reseremus. Unum satis est, omnem exercitationem, medicamentum, atque generaliter omne id quod cibi necessitatem iniungi uultae diuturnitati per se esse incommodum. Duos igitur scopi .distascopos ad uitae diuturnitatem per se inuenio,sedliorum alterum primo etiam, reli- euilumital E.
quum non primo, tertius uero necessarius erit,nec tamen per se, multo minus primo. Per se igitur primo es ut pristini humidi quam minima stat resolutio, nam siere minima taxerit,ae ipsum purissimum manebit. Perse autem non primo, ut optimum restauretur loco eius quod consumitur: optimum autem litimidum est, quod pinguissimum, sic in candelis, atque lucernis: tamen uero pueros, ta adolescentes,t de sevum comparatione habere inspicimus. Pinguissimum lium idum, quod no statum terreo,sed etiam aqueo uacat excremento,densissimum d est. Denium uero,maxime omne quod tenuissimum est, ac perfecte concoctum: terreum enim excrementum ut dixi faex est, certam cp habet noxam, mortem accelerandi, ut humidum quavis possit repurgari, cum aqiicum est, terreo: tamen si non repta
gelur,longe deterius est, nam prohibet(caloris naturalis substantiam, Sc quod piti. gue est, rarum reddens, oc dirii pari celerius cogens, atque consumo uitam diutius proferri, sic in lucernis, ac candelis,permixta aqua saepe extinguit lumen: dissipati alioquin humidum pingue.Sed in animali tertium addit incommodum, quod hu- inidum pingue, putredini obnoxium reddit, quo detrimento nihil ferme deterius est. Tertium uero, quod neque per se,nec prim sed tamen necessario spectare oportet estuet integra seruetur ualetudo, non solum, quod hic sic alter principalis Huius tractationis scopus,sed quod ut dixi morbi ipsi multis modis uitam ipsam ciecurrent. Igitur,ut omnia iam colligamus, duos habemus principales scopos, alterum uitae quoad licet prodiicendae, reliquum tuendae pro nostra facultate uale rudinis,hunc secundum in primum reducemus, si scopos quibus Irim uim allectui licet in tres distinxerimus: Drimum, ut minima humidi naturalis nat resolutio. Se- acundum, ut restauratio fiat humidi purissimi ab excremento aqueo terreo*,oc maxime conmet tale uero desiderabimus etiam esse tenuissimum et Tertium ut minime aegrotet homo. Ex his iam liquido patet, totam hanc considerationem esse ad naturalia conseruanda . Porro naturalia maxime quatuor sunt, humores, tempera. timor mentum, membra,&spiritus. Horum omnium sunt uirtutes re operationes, quas tu id integras habebit qui quatuor illa integra habuerit Nil laesa. Ergo scopus est, ne hv -nsmissis
mores nimis multiplicentur,uitienturve ullo uit i genere, ut naturalis temperies, Mi , aut seruetur aut in melius uertatur,ut solida nullo modo consumatur, laedanturiae, ut spiritus plurimi clari generenturuincolumes,distundant tars per totum corpus moderateriam non aliter uires membrorum & operationes seruabunt tir. Haec omnia rebus non naturalibus assequemurribae sunt,aer cum quo uestes continentur. Praestabat aut, Galenum,omissis tot inutilibus disputationibus ostendere, quis na Notatur et aer, an calidus,an frigidus, tenuis ne an crastus, triti produccdae cd modior est et,ne. lima. que enim uerisimile est, omnem aerem eandem uim habere ad uitae diuturnitatem,tat nec reliqua, cibus atque potus: in his quantitas,numerus,ordo,qualitas, tempusta modus praeparandi requitur. At Galenus praeter qualitatem, omnia omisisse uidetur. Quod ii de praeparatione locutus est non in eodem loco sermonem habuit, tibi de tuenda sinita te disputavit. lnania quoque reddere uasia, ad hoc genus pertinet,aut moderate replere. lnde faece uritis,sudores,muci,sputa, semen .Hsc quomodo, quandoue,docere opus. Subsequutur cu uigiliis somni, quando, ubi, quan mala omnibus:tristitia, iram,quibusda eouenire uident. Fratres duo erant mihi cogniti Uenetiis, ambod patritii Mauroceni Michael,5 Hieronymus: Hieronymus sanguinea teperie, laetus admodu, cum curis angebatur, laguebat, cum hilaris este maxime ualebat. At Michael macilentus,& tristis natur inter curas re animi toramma impinguabatur,rected se habebat:sbrutus curisaei orabat, de extenuaba
59쪽
tur,causam horiim scio loco reseremus. Caeterum debemus quatuor illa quaesita
denuo in memoriam reuocare. Horum primum est, an exercitatio ad uitae diutur .
nitatem plus afferat commodi an incommodi et Secundum (de quo dixi inferius agemus, an faex humidi innati ulla ex parte minui possit Tertium, de quo in contradicentibus epimus, an humidum hoc quod naturale es vocamus autem radicate a calore naturali consumatur,ut Galeno placet, an etiam ab ipso aere, uel Sole, ut mulcenna sentire uidetur:Quartum,an uita nostra his cetum annis definiat,aut pauplo pluribus,ut philosophi, medicio docent, an potius, ut historici uolunt in pluratacula durem diam Fulgosius,& temporit,annalium I scriptores, quendam loarblaames dete- nem de temporibus et e c e xx.annis uixisse referunt, argumento sumpto ab annoporibM. quo mortuita est, qui e c c c. ferme filii, a Caroli Magni principatu, sub quo ipse Ioannes fertur militasse. Referuntheodem serme aeuo alium e c e . annis uixis te. Hoc autem,ut mihi uidetur,necessarium est determinare. am si tandiu uita hominis proferri potest, lectores, atque humanum genu S, cum illis, magno commodo fraudabimus, si pro e e c c. annis,centum solum uiuere posse,uel etiam minus, doceam iis . At si e conuerso id fabulosum sit, nos autem polliceamur uitam annorum c c c e . atque e et c. ipsis qui nostra praecepta sertia uerint, uix octogesimum, atque etiam attingentibus aegre, ciuis non merito, non solum huic libro abroget,
sed etiam iustissime nos irrideat et Aedepol nollem dicere, mentitos eos suisse qui talia scripserunt, sed si modo uera sunt, monstra suis ledicendum est: nam ecqui dam alia sine cibo uixerunt, at a sine potu. Nec tamen pluribus, nedum omnibus, concessiim est uiuere ulla arte diu, sine cibo, absque potu. Ita sit, ut mortalium uitanimo iis rosas inminor sit annis e L. Sed&hoc rarissimum,adeo ut maior pars, tiamsi Aesculapium medicae artis peritissimum adhibueris curantem, non tamen octogesimum attingat annum. Nec antiquos, postprma illa saecula ante diluuii minia Rex, iiivaces magis fuisse existimo,cum David in Psalmis dicat: D es nostri septuaginta anni, ec si felicissime, octoginta, ultra autem, nil nisi labor & dolor a tit David ipse rex cum septuaginta uix annos attigislat,naturali morte obint prius adeo senio confectus,tit inter puellas decumbere coseretur, quod ob senectam corpus illius non cales ieret. Ergo ut dixi uel qui male natura praediti sunt ab initio,vel ciui sero ad regimen hoc accessserint, uel quibus opportuna desuerant, uel quos casus o presserit, hi tametsi fructum hercipient ex hoc libro, non tamen talem, ut admirationi coet. ris elle possint: adeo etiam in his uarii casus dominantur. nam si in alique . a natura iam constitutum, felicem. ab initio, obseruatio haec incidat, nec prauus casus ali itiis aduenerit, simile miraculo aliquid, & in seruanda ualereidine, re uita omni biu ti producenda continget. Omnibus tamen hic liber profuturus est, uestit Sc cultura Dr bic pr u aeris: nam omnes agri, etiam si arena fuerit culta, mansucsc unt,aliquider reddunt. ii in est uelut verum quidam adeo natura simi infelices, ut etiam diligetissime culti, minus procul ura agris. ducant agrestibus ocincultis, sed natura foecundis. Ita multi homines qui haeco, seritabunt, breuiorem, S minus incolumen degent uitam, quibusdam alijs, quos
natura fouendos suscepit. Adde quod pauci haec obseruare seculo, perseuerantiam haud infracta uolent, nisi uel natura,vel aetate,uel casu iam debilitati. At his ut dixi et ii plurimum profuerint haec praecepta,eo minus tamen promiste uidebsitur, quo illorum iam uires magis fractae sunt, naturam haud capax auxit i. Ob id recte dia' eiuni ut bene senescas, cito senesce,id est, qui uiuturnam cupit &ualidam sertiris
. Mi o,' nectam, is iam a iuuentute, quemadmodum senex, assueficat moderate, tempera tem, ac secundum medicinae praecepta uitam ducere. Uides non ne in dentibus. qitam facile sit eos seruare ne commoueantur, aures ne surdescant, oculi ne care tiant: at postquam oculi caecuti in Laures obsurdescunt dentes: fuerint commoti qtribus haec artibus etiam si resurgat Hippocrates, ad integrum robur restituem
turrexistimo illud prudenter dictum,
Principiis obsta, seia medicula paratur.
Gm mala per longat conualitere moras.
Satis ergo sit cuis tandiu uiuere,ac tam rebusta uita, huius libri praecepiis adim
60쪽
Dis ouantum sas ei natura atque priore vita. At dices quomodo istud agnoscam: Drioris uitae ratione. Cum enim sipote noster habitus,salte in senecta, labatur in de terius in die uideas: restitui, haud dubium est hoc totum in haec esse prscepta disciendum: similiter re ex utilitate quam sensus ipti, uel iam parum debilitati, perci ment Quamobrem mi dixi etiam superius. liber hic omni b. no tam utilis elt quam
necessarius, sed tamen omnium minime sentient iliais usum, atque commodum, Qui casu aliquo mouentur. Mors enim quatuor modis homini aduenit, tres puro casu ut quibus caput amputatur,aut e monte praecipites ruunt: nec his consuli po-vs .
test sed siquid est, quod tuitare possit, hoc totum ad Dei curam re prouidentiam eum referendum est. Alius est iii odus,cum naturaliter pure percunt: id fit(ut dixi humi do iam toto in amurcam mutato: atque proferri laic docetur,atque in longum produci. Tertius est,in quo etiam plus ualet ars nostra,' est cum per continuam mutationem cibi iam debilitatis uitibus,deterius efficitur nutrimentum, at iii e humi
s L -- ..is rivo metrii titie non osse sed naturali simillimus. Ouartus
nuidem, quoniam excaleneius posuit se in seleido aer tum contractus ei morbus tali ratis: alii quod ampliore uini potu, ae caulium esu,cruditate laeta, febris lethi sera superuenit. Natura quidem, qUod imbecille corpus iam ab his, ae leuioribus etiam causis patitur. Igitur in hoc genere prudentia aduersus casum indigemus: huius autem libri auxilio, ad ita praeparandum corpus, ut etiam si Vicq iam tale no- his necessatiό adueniat, etiam ualde seni,non tamen tantum obesse possit, ut aegro resinedum ut moriatur. Nam quandoque tales etiam prudentibus adueniunt, uo mihi ut quandoque nobis contigit in latenae, iter per montes udos agentibus, dum
quus casu in lapidem impegisset, claudicareis parit, loco peric oso cogebamur,tael praecipiti j subire periculum,uel pedibus ambulando onusti panis ob tirigus si
nraecipitii subire periculum,uel pedidus amoulanaoo nulla panis os trigiisl
dare sub borea, quo nihil est exitialius : simul ecocreae per rimam aquam admitte: hant ut pedis an bulatibus necesse esset pedes madescere, ac refrigerari. Talia saepe contingunt prcsertim ignotis in locis,ac dissicilibus habentibus iter, perno stemmmam tum inter rivos. igitur lihic periculo sic occurri, pedes descedi(nam hoc erat necessarium) partem et uestium equo superimposui, de lente ambulans Eer saxa, tu tum quantum licuit,st aquam euitabam.Cum ad cauponam deueni, rio, ut alij, de prancto,sed de igne sollicitus fui,nec prius cibum gustaui,'uam exuetis ocreis lotis pedibus,mutatis plerisque indumentis,eti in interula ob leuis sudoris suspicio,
item, faetus sitim toriis siccus, de moderate calidus,cibum uero paucum, &ferme panem solum,quod hora iam esset tarda, cum amygdalis, ec ob laborem. Itaque pru- nti ec arte medica seruariis sum,& siccatis ocreis, tum consistis peregi reliquum itineris laetus,mutato equo etiam,ut hilariter quod coenaverim,dormierim suauicn me, tutus ab omni noxa. Alius non sibi temperans, aut imprudenter se gerens, aut ob aunodiam, his tot incommodis in grauem morbum incidisset, in quo plus satis postmodum pecuniarum impendisset auarus, quam ego liberaliter agens. Undere illud no male dieium, plus impensae facit auarus,quam liberalis. Forsan oc mors successisset, ubi loco omnium rerum necessiariarum inopi, tantum ubi nullus esset medicus aut talis qualem melius suis let ob imperitiam non adesse,cdtigistet aegrotare. Relinquitur adhuc dubitatio explicanda, an exercitatio sit utilis ad uita producendam,quam intractatione de exercitatione explanabimus. itam qui de udra producendastrisscte. cap. i mon par est ut narrem,qui scripserint de hoc,medico sed aut qui non, aut qui de hoc solo scripseruuab Hippocrate enim res duxit initium, ut in se cundo de Diaeta,pbsteum multi,de quibus Galenusaei Lipse uero pluri--boni vim post Oribasius partem hanc satis excolui Paulus, Aetius, Rassis Priim de hoc scripsiceps, Celius. Hali abbas, sed admittamus hos, non ut inutiles, absit, sed ut notissi- rant.