장음표시 사용
61쪽
nios qui proprie in hoc armamento scripserimi. Regimen Salernitanum, Ioannes Bruxerius studiose, Marsidius Ficinus imo superstitiose, Antonius Gaetius usque adeo,ut etiam Aloysius Cornarius Uenetus lingua Italica.Cum alij habeant in ungulis quod damnet,ego quod in singulis laudarem, inueni. Ab Hippocrate,naturam rerum principia, rationem, ec quae exigantur: a Galeno,ordinem,claritatem, frictionis oc exercitationis uires, ac modos, methodum simplicium dignoscend rum:ab Oribasio,praeparationes quasdam antiquorum:a Celso, simplicem uitae r tionem,& ltaliae propriam: a Salernitano regimine Et facile memoriae mandentur, leporem, praecepta uitae crimunt accommodata. Duplex enim es medicina, dum plex est uiis custodia una uera,atque legitim quam excoluerunt Hippocrates,a que Galenus,& qui hos secuti sunt, ex omni gentium genere, ut scilicet communia uita ad salutarem accomodaretur: altera notha, fucata, medicorum improborum, Sc adulatorum perdit oi um ut artis praecepta communi uitae(oc cui communi uinet
luxuriosae,5 plenae omnis flagitin es nequitiae adaptarentur: & nunc adeo pertii
vitia in talesi bata sunt omnia in culmine uitia,iit cum alias peccarent, scirent tame quid rectum Moinuti. esset,l qui dia irrus: nunc etiam ipsa uitia colunt,&e8 usque prouecsti sunt, ut propter quod etiam ipsis,seu ueris,seu nothis seu fictis poli situr, uitam scilicet oderint. Et inter opes amplas,& illecebras omnis luxuriae,rem sane suturis temporibus ima, adidi, diu credibilem,desperati uiuant. Aliis despiciebam Aristotelem dicentem, ob mollia
alta homines tibi conscire mortem, nec aliam esse magis causam, aut potiorem se ipsum occidendi, quam mollitiem munc cum haec uideo,cum contemplor, uix mi
hi ipsi credens, ut forsan somnium illum loge me sapientiorem fuisse iiitelligo. Osaia enim N ipse tale quiddam sua aetate uidit. At ego qui ratione ductus, ueram huiusmodi hominibus perditis, nil sperandum boni ab obitu falso credebam, odisse impense mortem, amasse uitam. Non igitur ex hac lectione satis sum adiutus, hoc uno deprehenso seruandae uitae modo. unde cum illum placere pluribus animas uerterem in hanc praeclaram hominum opinionem dignoscendam, quasi per ma num ductus sum. Atque huic e regione opposita est sententia Cornarii ter sapientis, quem sequi proposui. Ab hoc ergo finem huius institui exemplumo uitae, ae
experimentum operis ipsius desumere non grauabm. aut dedignador quamuis ille literas humaniores,aut medicinam non profiteretur. Quid enim indigemus doctrina,cum homo ea praestat absque doctrina, quae quiuis alius etiam uade erudiatus praestareposter Aut quanti saciemus doctrinam illius qui nos cum suis praec pus perdit seu medicus cum quo aegrotamus, sanitate studenter,aut breui fruimuriaita,cum lotruam optemus, aut periclitamur ad mortem ex leui morbo: aleat limiusnodi doeuina, quae perniciem probantibus salutis loco assert. Dicebat autem ille improbas luxuriam nostroriim temporum, imo stultitiam, cum nostra aetate ocreligionis cultum peruerteres iudeant, adulationem, ac caeremonias Praeponere taxaria. sincerae uitae, accestit etiam luxuria maxima, in qua periclitantur, ut itidus his flagitiis tria maxima bona nobis pareant. Primum uero execrabatur impensarum magnitudinem,inde mores corruptos, demum morbos, ec uitae breuitatem , quae ad crapulam sequebantur. illud mirabatur primum, quod ob tam breuem ac levemi uoltiptatem,to tantam incommoda, ac diuturna subire uellent:etenim, inquit, eci reeie,plus posse debet in homine uiuente secundum rationem amor uitae, ae tam britas corporis, quam uoluptas ex operatione,quae plurimum nobis obsit. Sobri tatem inquam robur corporis, ac leuitas comparatur, adeo ut ipsum octogesimum tertium annum agens non solum scalas, sed montes absque auxilio ascenderetis D sus etiam,visus,oc aitditus, incolumes manen .ut non truncus, sed homo ut L nGludibrio iuuenibus,sed admirationi. Ouin quod secunda uitae pars, contra, media uita dici potest scilicet somni,5 quieti semper, ae iucundis imagirubus plena: nitiamur quoque ii od cogitationes nostrae laetae ac hilares sint, &ut minus obnoxiae matrem sint suspicioni laus principum, aut magistratuum, neque negocium nobis facessiti qua ei sed cum ciuibus melius uersati possimus, nec frustra irascamur, aut timeamus, aut diamet. tristemunmoderatione enim uictus,humor quilibet suam seruat nitionem,nec do
62쪽
mincitur,ita mente pura,re corpore ad gaudium praeparat,si ciuid contingat aduerit Coepius laeto animo quae ferri commode possunt tanquam a Deo missa ad emen dationem nostram accipimus: dissicillima etiam lenius serimus, ut non solum no bis,sed neque his qui nobiscum uersantur, graues simus, aut molesti. Quin quod
matris est,uacamus ea in aetate periculo suspicionis insaniae, quae gratiior est morte. Ipsa uero mors matura S lenis aduenit recordatione praeteritorum, ct tot uisorum . . memoria, & comparatione eorum qui a me nos obierunt immatura aetate, nos solatur. Quod si incommodis aliquibus in decursia, corpus afficiatur calor frigo- r labor uigilia,litibus, luctu, casibus, aut rarius in haec decidit, ii nostrae sit prouidentiae: aut ii casus est, minus afficit S morbos leuiores aifert,ob corporis puritate, atque salubritatem: Sc si alienum sedium etiam sit, minus dolore animi nos afficit,tat qui S sanus sit ante, Sc ad philosoplitae studia propeia sitis. Palam enim est,siana
vitae: dc munita aduersus iniurias externas, semper minus laedi. Nec illud nos mota Nota. Vere debet,quod aliqui nulla certa regula diu uixerin t: nam neque adeo integris omnibus uiribus ac sensiluis cum ualetudine ipsa uiuere postlint: ec si temperate ut, Nisieti multo plus uixissent: ad eo ut naturae beneficio eerpera usi sint,plorienturm de eo, quod deflere deberenus cilicet tam pulchrae occasionis amissis. hiod si per morbos obinciant,sanitatis tempore auxilia consumpta ut nihil possit assili ad continentiam, ad parcitatem ui eius: nequaquam id iterum est. Sed unicuique homini, a est ratio uictus per morbii exactior, N exquisita m. Vis, quam sanitatis tempore, quantumcunet ille continenter ac sobrie uiuere sit assuetus. Nili uero uitae spacium contemnunt,& decem annos nil este putant,& stolidi sunt, non eadem dicunt ac faciunt,sed ut redimant uitam,omnia exponui, quod in uinctis 5 damna tis quotidie videmus. neque decem annorum iactura semper est, sed noni uinqua in iliginti aut triginta. Sed 5 illud quod uiximus,amitti natis, alius uertigine,alius podagra,alius lapillo,quidam uisus,quidam auditus imbecillitate detinetur. Quod si quaeratis interim priuari uoluptat et qua et quae cum suibus communis est: An de-voli tes illini genera uoluptatum,nauigatio, peregrinatio, uita ciuilis, defendere iniuste op. stare..prellos, subleuare miseros, elici ad 'blica munia obeunda,Uersari cu ciuibus, cum praeclaris artificibus, picturae, sculptiirae plasticaearchitectis sapientibus, nouas pugnas S casus qui procul acciderant,intelligere, hominum actiones, industriam cognoscere,legere. canere, Piscari, Venati, aUcupari, audire musices instrumentorum concentus, inuisere amoena loca,tantes, lacus, sylvas, colles praesertim curare praedia tua: denique fouere siquos habes descendentes, in illis plurima est spes, atque uoluptas,& quod nemini eripi potest,diuina meditari. An ergo desunt uoluptates,
nisi expleamur cibis, ut canes.ut nauseerit,aut onocrotali ut evomant, Nel ut Gulo, seu Rosomacha sarmatica,tit statim compresta emittat per aluum, quod ingurgita uerit et Uerum nos admonuit uir hic unius Praecepti admodum salutaris, cuius eua exemplum,cum nobis etiam conueniat, referre operae pretium esse duxi, ut non talum opinion uotisci similes uideamur,sed multiplici etiam ratione naturae. ille si quidem testatuna piperis calorend ostendi uentriculum, sed cinamomi potius, uideri*hoc illo sibi calidius, ct uinum quod antiquius annuo fuerit,illi nocetius esse recenti: quorum utrunque ego experior in me es leuerissimum. Eadem uentriculi imbecillita oc circa eandem aetatem, paucitas filiorum,sed aliquanto felicior in ii potibus,lites longae, de graues, ec cum potentibus uiris, inde casus e theda, oc uita
diuturn non sperata utrique omnia, quanquam non prorsus eodem modo: namoc illi siti dia ad augenda reipublicae suae commoda,mihi rei litterariae: utris in Academia habitatio, A conuersatio, illi tamen ut Veneto patritio decora, mim ut pro- L isori honesta. Is igitur consulit,ut suae quisque sanitatis ac studi j eius censor sit, ecdiligens scrutator: quod nos non solum in hoc opere probamus,3c iubemus,sed Otiam indisquirendis interoretationibus somniorum, in actionibus, at T conuersationibus consuluimus esse obseruandum, siquidem hic generalia praecepta tradere licuit Ignotas rerum proprietates , dc ad unumquemque comparationem, ut solus
Deus noui; ita solus usus oc experientia decere post unt. Mihi exiguum uini albi, leuis,
63쪽
levis,A diluditanu in prandio obest: aquae multo plus crudae, dc cum saccham mixtae prodest, cum agam annum septuagesimum quintum: si frigiditas, cur inua: si
calor, cur sacchari, uel etiam mellis copia tanta non obesic Sed redeo unde diti sus sum,a Buxecio copia,& rerum quae nos ira aetate in usu sunt, adiuti sumus:aGaetio sumpsimus opinionum diuersorum authorum Arabum comparationes: a Ficino prodigiosum illud, ac pene magicum uiuendi genus, quod se e in omni sua
doctrina secutus est, quod* merito contemni poterat a me, nisi illum nonaginta septem, matrem autem illius centum septem decem annis uixisse accepissem, ut uiri iam de literis benemeriti tam egregia duo exempla praetermitti absque reprehensione non potuerint. Depretiistione. p. x.
Inis hominis perpetuitas est,quae generatione contingit,haec alsereundurat Cocconi uiretione,ut non sinisteriles.Oportet ergo qui sinti&an sint.& qua cause,ut amolieatur, di horum singulu generaliter, ac specialiter: sterilium igitur,dc saecundarum signis,sunt opposita.Sunt autem pleram signa,Sc causae, aut in membris principalibus,tit in sectione uenarum,quq sunt pori
aures in phthisicis,aut membris generationis, compositione, aut tempera in uel matella,iit semine alterutro, aut mensibiis. Et omnis magnus exces Ius,ues res omnino praeter naturam impedit, uestit delapsus,foramen inclusum: oc ex intemperi bus frigida,post humida,inde sicca, calida minus alijs: semen corruptum, a quosum, cocretum,ocetiis nodi. Docet autem hoc Galenus in arte medica,tii de Qui m ψ ta Aphorismorum,ec habet exemplum primo de morbis mulierum, in libro de mi T muliebri,in os uter allij caput detracto cortice, aut metopium imponito,seu
' tuam scorpi si os oluerit sequenti die, foecunda est,si non,iid forsan.Netopium a Mui irae Galbano certe,ad rem nihil aptius fiebat in Aegypto,ut author est Aetius. Iuuat ut perimm parentibus seecudis nata sit,ae gente: unde mulieres Taurinae,ec Hebriae, raro steue M'rm rile imo pleruns foecundae sunt.Post hoc scire expedi an praegnans sitim i s In libro de Superlaetatione,praegnanti mulieri oculi contrahuntur, dc caui fiunt,
' occandidum sit liuidius. Quod si cum his proxime partui sit, & facies, ac pedes, e
ire crura tumeant,ec totum corpus ciuasi laboret ex pituita alba,& habeat aures albas, resummitatenas labia uero liuiua: aut mortuos gestat, aut statim ubi nati suerint morituros, seu breui, postquam pepererit. Aliud de Natura muliebri: Oculi album,
erum ' ' lapide, aut terra rubra tingito, si penetrat, praegnans es aliter non. Alia experimems, ApDDI ta Sire noscere an mulier conceperit,mulsam aquam dormiturae bibendam d to: si enim concepit,alui tormina patietur, si non, non. Et iterum, OQuae utero g
s ADqrs runt, his uteri os comprimitur,oc si mulieri cessent purgationes neque horror,ne mor sebus superuenianae fastidia incidant,iudica ipsam in utero habere.J Ex signis au- 'μ'ris is abortus suturi, si uehementer gracilis fit, si aluus plurimum profluat, oc siten moram si tio quani tenesmum Galenus appellat, superuenerit etia, de abortu periculum est. - preris uel si mam mae repente gracilescant,& si corripiatur morbo acuto, dc li sanguis mit mr- tatur, periculum est,& eo maius, quo scelus magis creuerit. Et si ignis sacer ei aces rare da lethale est idem de distentione,ae multis sns. Non solum autem haec, sed multitudo laetis effluentis, indicat scelus imbecillitatem, sed certum signum est, men- Amri 3 sium quoque fluor.3 3 Demasculis autem ac sceminis inquit Hippocrates: Mulier si marem edceperit, Ap bene colorata est, si sceminam, male: ec laetus quidem mares in dextris, foeminae in si o sinistris. Mamma ergo quae magis intumescit, hoculus qui maior oc splendidiorpi mam ac redditur, declarat cum desuper elatione. Quoniam uero de cura morborum praegnantium mulierum egimus in tertio cura m' hq Pronruptuarii: ideo hic sufficiet quaerere, an medicamentum leniens in praegnanteram pres' ' conueniat, ec uidetur suod sic: suia quo magis differtur auxilium, eo postmodum periculosius es nam sine deseetione uiuereatu non potest, o per se non lassicit, re
64쪽
go ues Cande, memathues leniente medicamento adiuuanda est: Glans autem en a magis apta sunt ad tetanum inducendum, ergo S ad abortum, ut supra uisiun est, Sc quod glans sit deterior in hoc leniente, dubium non est, sed quod tiam clystere, patet, Doniam clysteris opus est, uel intestinorum compressio ferme ista,quam ualidam cile oportet,aut ciuia leni hae laxat,ae tale faciti quae omnia cum sint proxima ualde foetui sunt periculosiora leniente medicamelo. tertis enim incumbit recto intestino, quo repleto, multum affligi foetu necesse est. At leniens m dicamelum iuuatur ab omnibus intestinis,sicuti dixi de fluxu oc refluxu maris, qui fit sensim per partes post partes: A ita abstr dubio minus ex hoc patietur foetus, nedum ut alitigatur.Plerunt etiam no tantii quae in crassioribus intestinis haerent, euacitare expedit,scilicet in tenuibus,mesareo, cauo iecoris, uetriculo, exonerado etiam caput, oc forsan renes,& lien, ec sellis uesica. Iritur lenitio alui non solum in lita est sed pers epe necessaria. Princeps etiam 5c Mesue laudant cassiam, dicentes quod conuenit pueris, oc praegnantibus. Datur aute ante coenam,&mana,A exhibentur ab unciis duabus ad tres, hoc modo: Sume iuris pulli seruentis,& boni, ac Hari,unc.xi .usq; ad xij.in eo dilue mannae Calabrensis, perspicuae, dulcis, ab unc. in . ad i i Nubi diuoluta est, statim est inde in aliam scutellam quicquid clarum est, A permitte residere rursusiocesi unde quod clarum est in aliam tria tellam mundam. Idem facies tertio quarto, re quinto, e scindendo oc abinciendo quicquid est non ita tum foedi,sed turbuleti,donec prorsus sit perspicuum,ut aqua ferme, et tepidi quorum utrumcp in idem conuenient, et hi opina mane per horas quatuor ante cibum. purgat hoc modo bene re copiose abii ulla molestia, ei lenit uentre. Casca autem
sumitur lambendo. Myxa quom ex iure, ut sint corpulenta,uua passa cocta: ex oleribus malua tenerior, beta, mater uiolaruna, rumex, siue lapathum, mercuriali non auderem in praegnanti nisi scirem es Ie ex specie innoxiae. Pruna alia magna,quae ex nua adueniunt,cocta sunt meliora in hoc casu,Sc suauissima sunt autem incch ro condita. Sunt etiam pruna condita cum manna, quae cocta in iure, sunt ualde ilia
eunda re bona. Sutre Tama indi. item ius caulium duplicium, ec coctorum, seu semicoctorum, cum uua passa nigra multa pingui. Quaeritur an Hippocrates agnouerit leniensiarac dubium non est, debeta, malua,mercuriali, parum tamen utreatur: lacte asinino et sero lactis utebantur,sed modo Eluentium medicamentorum, aded ut exhiberent ultra unc. c. Ios eo tempore inualiterat ut glandibu aut clysteribus uterentur.Est etiam alia dubitatio quid doletius sit in praegnante per se, inedia, sectio ueris, di purgatio ti oportet assciniere in minorepericulo, ut in iraedia, ptisana hordeacea quanta sufficit, consecta cum iiii epulli inde ractione sanguinis unc.ri .ex brachio dextro,in purgatione Rhabarbatiunc.i. cum unc.i. 5 3 mann sc decocto fructuum, os flora cordialium. Mulier sanguinea, boni habitus,an noriim XXX.etita supponatur ascensus in difficultatem,put ad duplum in ptisana dimidium eius quatitatis in Rhabarbaro, drac. ij deco in gram Midis aut enitii in sectione uenae sanguinis unc.xij, seu libram. Et dico, 8domissa conuietudine, quod in morbo acuto minus periculum est in inedia, ba oportet considerare motum, qui est minor in ea: inde in detractione sangitinis, desectum alimenti, echic est minor in purgatione, S uexationem, &haec est maior in purgatione, luxta haec ergo dico, quod quanto metus erit maior,minus G-mebit motumiae uexationem,plus desectum alimenti, oc ideo septimestris ab in diagrimestris a medicam eruo,neuter multum a uenae sectione. steuertendo ad sanas praegnantes, debent cauere a csparum usu, qui facit infamtes insanos,a multosorii uini maxime potentis Efficit enim obnoxios conuulsio.n ex qua uel mors seqititur,aut nati redduntur inutiles, Litein per logum tempus, ec imbecilles cerebro.Qxis autem ad concipiendum faciunt plurima enarrantur in libro de natura mulitari: Alia hirrimo libro de morbis muliebribus: inter caetera Polypi parui, assuti, ficiunipli irimum ad conceptionem. Sed ad conseruandum semini,memento illius Aphorismi Quaecunn uero mo-F derate
65쪽
. par. s. derate se habentes, aborti sit bimestres,& trimesties,sine manifesta causa, his uteriuulfoetis com cetabula muco plena sunt,& no possunt, prae grauitate metu continere, sed abrunt semetur. pitiar.Nos ira aetate utuntur solliciter, ut experimento uidi, unguento Comitissi sic p renes.Ego alias usus sum,oc nuper: Recipe tragacanthi unc. i. masticis unc. i. se gummi arabici draciij. acaliae dracd .cum aceto, & oleo myrtino.ceratum qualiatum fac. Aliquando otio integro, cum stirpa sericea, regulus tribus aceti si ei r nes impositis. Ex notis autem antiquo dc nostro tempore sunt arthemisiae, ae lauii et via. folia, in urina tauri collecta, oc glandis modo suoposita. Caeterum quod ad tenirendi uiti uis. ingerendi foetus,seu uterum, quod scire ad multa commodum est, primum Ari .e.p. . uoles Septimo de Historia animalium inquit: tHomini uni multiplex pariendi tempus datum est,nam S septimo,oc octauo,et nono mense parere potest,& quod plurimum decimo, nonnullae autem dc undecimo J modo ut ante septimum nullo modo uitalis sit:oeiatio autem pauci seruantur in Graecia, sed in Aegypto, & locis
foecundioribus uiuunt. Quae uero quarto, uel octauo mense abortiunt, plerunque cum foetu moriuntur.Hippocrates autem uult, quod mulier non trans indiatur septem qtiadragenarias,id est,e e L x x x. 5 tamen seruat mensem, non solum deci- i. inum,sed etiam ae t .sit ut sub novilunio: sed Hippocrates statim a plenilunio numetu rato et L x x x.dies,uelut plenilunium incidat in i ii. Calendas lanuarias, in C
infine. tendis mulier concipia octo menses continebunt e c x κ x v i. propemodum deis is de octi.
i ii i .dies ad septem Qtiadragenarias, in quibus ec plenilunium contineri
poterit,ec duo novilunia, oc aliud plenilunium,uelut in anno M. D. LXIlI. ter . tio Calendas Ianuarias, celebratur oppositio,ec tamen desinant fluere menses: Co-cipiat in calendis ipsis, numerabit unus mensis tum, cum adhuc reliqui mensium supersint,ta secundus ea ratione Ianuarij x x v i t. in quo plenilunium , dc nouili nium tutius XXXV l.Fes,ruam.Iam ergo habes tria plenilunia, oc totidemno uilunia, quartus XXV. Aprilis, sextus, Maio mens septimus, Iunio:octauus Iallio, nonus, Augusto, decimus, Septembri, X l. incipiet Quarto nonas Oetobris numerabi natur ergo dies c e L x x x. Tertio nonas OIqbni, a die pariat mulier, ec in his erunt oppositiones x.novilunia ae i .sed in his unum saetiam, oc pleniluniax. uera. Inde prudenter adiicit,cum dies mensium possint etiam duo, uel tres, uri unus potest uariari hoc tempus gestationis uteri per unum uel duos die quianam Iieres computant menses a profluuio non ab astris .Repraestatari potest partus x x- rex i i. 5cx i it .mensilii hoc modo:Mulier in Calendis Ianuarii. cocipiat mola, quae supercituat ad x x v.die Martia,x die eius de languescete, ae tabescete mola, cocipiat puerum,qua pariat tertio Calendas Ianuarii,uicebitur gestasse insantem, tresserim
mensibus integris,ides diebus e c c x x i r i.qui sunt menses x i i l .dies i x.li
nares,haec est secunda difficultas. arta difficultas est quod hic agitur de honore matris sumitione adulteri j de succellione haereditatis, secum haec pendeant extribus prioribus, iliae sunt ambigua: primo propter Aristotclem, qui nullum praefinit tempus gestat soni uteri, etiamsi nil aliua incidat: secundo propter contradictionem. inter Aristotelem,oc Hippocratem: tertio ob causam de mola, liquet leuis . . iudic a medicum habendum . qui de his sancire uelit firmum aliquid, ubi nulla est firmitas, sed uisis rationibus, re bene perpensis, aliena iudicia permittat iurisconsul iis, qui multa talia habent iudicanda, Lib. dester. Alia dissicultas huic annexa est, ut sciamus distinguere molam a praegnation. ix illinctio in &foetu, ut dicit Hippocrates, quod praegnans habet determinatum tempus a te
t nolim et uomense, aut quarto, dc post continuatur motus, nisi metus pereat. In hoc igit tDvim. mola differe, quae citius potest moueri, aut tardius, nec postmodum continuati motus, secundo quia in mola inflantur mammae, nec tamen generatur lata in utrio
gerente generatur lae,nec adeo uinpraeterea durities molae est maior, quam sce . tus.Et cum linteum superponitur foetui madidum,& mora, ex uino rubro, foetus fugite loco, recalcitrat, si sit adultus mola non mouetur, aut cerie parum, et noni omnino calcitrati Calor etiam praegnatis est uiuacior, ae lucidior,habentis autent mola manus,ec pedes, extenuanturcii pallore,inflatione, o mollitie. Et generaliteritatus
66쪽
sextus est,ut res ultra cumrnotu,&loeta, mola contra. Et cum mola potest estutae sanguis copiosus, per circuitus cu stetia, nisi ex ceruice uteri, minor non in trumbis. De ratione autem uictus in praegnant si utatur aqua, est melius, si non, cum viis rino mali punici si sit imbecillitas uentriculi, oc non fit aqua cruda, sed pluuialis co- si ad consumptionem tertiae partis, occolata: commedat bis tantum in die, & ut pedes frigidi non sint, hora qua sumptura est cibum,et ratio est clara, quia mulieres,quq reputii nant in agris,non saepius edunt,&cibos exigui alimenti,& pariunt sic: tus ualido quanto magis ciuilis uita, si consuetudo tamen exigat minus quantum fieri potest, re in hoc,& in alijs sunt uexandie.
Quq autem iuuant prs antei ,re ne abortian ei metum confirmant,thus,ebur, Foetumina saccharum rosaceum, borago, Oxalis ,rubi germina, cotonea, da styli,cocci semen, sumamis. tormentillae radices,margaritae:malaciam autem tollit succus fialiorum, re capreo lorum uitis iuuat eas, os monocerotis, ex amuletis,adamas gestatus in brachio sinis stro,stitessia durus,ac ferrugineus, iaspis,dormire,edere carnes leporum, cuniculorum testudinum, proprie ceruorum,& capreolorum.
De cibi quantitate, oc numero.Mulier si ab initio praegnationis, fert inaediam, ae incisi non appetit,alenda est,ut solum ferant uires augeatur cibus pro tempore,et ut pica-- decrescit in quarto,et ad septimi mensis prose stionem,semper aUgeatur octauo in mero.cipiat attenuari, quia foetus est infirmus: Unde cum na scitur infans egre,3 obla susualde, re perpetuo, octimestrem esse suspicandum est, a nono mense in posterum,
cibus extenuandus, repraegnans exercenda. Aetius octaui mensis,aliam subiicit sequibis et arationem, existimauit enim, nonum mensem este partui dedicatum, quod falsiim hida cairere est. Generaliter autem grauida debet cauere a crapula, tristitia,saltatione, multitu- debeat. dine hominum, re maxime in loco arcto,esu multorum fruetuum,cinctura arcta,& Lib. .c.em. breuiter ab omni malo per se, ab omni uelamenti, ab omni insueto. Auxilia uero a t.
ad uiolentos abortus, scribuntur ab Hippocrate ibi. Triticum torrefaehim, A mo--s.litum, in libro de sterilibus. Et nil melius est quam in lecto quiescere per triduum Dori ditas
non moueri, non sternutare, non tussire, non irasci, re quae ibi dicuntur perficere. ivitiis comi Lectus sit ex stupa serico,& si abrumpatur membrana prima,id est,exterior,quan- muridoque consolidatur foetus enim duanus tunicis continetur, sub interiore sudor, qui foetum tangit,sub exteriore uti na,quae interiorem ambit: uenae in his etiam iii, vestituli volueres distractae,consolidari possunt,si uincilla, quibus tianica exterior Utero an- s.fig. 3 o. ia, nectitur, frangantur, aut etiam luxentur, abortum Liciunt ante tempus, si modico b . g. e A. tempore, ante ortum fit partus. Obseruandum est etiam pro harum mulierum cu- Cr cap. . .
stodia,ut cibi, quos appetunbdentur: nam si non, cibi denaeati abortum pariunt, Mi quid cibicvulgus tamen,imo Princeps existima maculam similem foetui corporis affigi,non uero abortum: Hippocrat si edantur, putat maculam gigni, non si d negentur. Emo si febris lenta sit,sulficiet dare tot uicibus, quot in sanitate, carneaero carnibus,tercula pro talidis, uinum granatorum, loco uinorum ex uua, terure saepe uentres,cibi quantitatem paulo minorem solito,tamni tempus augere it eblos ovorum pro tostis, ta in secundis mensis colonia, seu colonia condita, uel nimces saccharo praeparatas. Caseus cum pane dc uino ast ingente, plurimum prodest ad sectum confirmandum. Est enim caseus ultimum,quod est in nobis ad firmit t oua tectitudinis nemoreae, inde ova anserum, re caro earum, resemen gramianis sati v quod est simile ori , pessarium ad confirmandum laetum, resin inel flosoriis inde abluito cum uino decoctionis myrti . Modus alius, foue locum ex decocta fructuum, Sc taliorum cupressi atque lauri,inde poli, pessurium ex amaraco,ec Daphisah aut lolio,aut leporino coagulo, uel lapide famio,leuis est, durus, quo aurifices aurum polliunt, candidus seruat enim foetum. Est etiam notandum,cur quae concipiunt(ut dictum est macileniliabortiunt an- . te a crastescat nam si crassescedin periculu abortiedi augetur, igitur dii crassi ut in abortu periclitatur enim crassescut quae tenues erat,ob id fit, quod sanguis melior redditur,sed sanguis antea corruetus erat, no enim preter natura tenues es Ibit,
ergo laetus trahitob mbur patern isaeptu est alimeto illo, quare lude obortiet.
67쪽
cur lacte Quod autem laete mammae tumeant, contingit ab initio, quia cum consensus in is tu, sit ab illis,ad uterum ideo attracto sanguine ad ute rum,quod raeduum est,& dulcem . ad mammas transmittitur, sunt autem duraei quia non c coquitur,graciles, quia parum, it in libro de metuum formatione.Cum autem creuerit, re mammaem sis turgent,minus crescit durities, cum concoquitu: molliuntur, re si magnae sitiit: C ior ergo reuocariis ad mammas lac cocoquit,&lixtum deserit. Si ergo fluit, aut perfectionem metus significat, aut debilitatem. learo autem etiam si abortiat, calor deo deficit, ut lac non possit gignere. p. XI. Nota. T de generatione laetus, cum poene infinita dici possent. morem nons quar eorum,qui uel dicunt,non dicenda, id est, no necessaria fini intento, Liclutcdseruandi metus, ac timui matris, aut omiti ut necessiria, scilicet d clarationes eorum, quae dicuntur, ex his fidem dieiis facimus, ostendimus , necessitatem agendorum: Et ex declaration modus ad singula parata, ut quae necessaria sint, sciamus, quae non necessaria sunt, omittamus, quae uero sint mittenda, aut agenda,qualia, quanta esse oporteat, non ignoremus. Hoc igitur principiis, aut picabimur ab Himocrate, quonia menses, primus, eco flavus,seri secunda, A sexta quadragenaria sunt periculosissima, sed re ultimi dies sub partur nec est spes in huiusmodi, nisi quod quanto facilius abortiunt, eo etiam foetus facilius seruantur: partus enim omnes,quidam sunt abortus,ut ita dicam, quandoquidem obstetrices non aliud curant, quam ut sternuant, aut vomant,sed non est uic ahqrm lentus, quia patientis natura, ei motui auxiliatur. Abortus igitur dicitur, quandocaiisa prster naturam urgere incipit, ante motum naturs. Cum tamen est perfectus, fuerit causa leuis,poterit uiuere,ut aliqui etiam ex septimo mense seruati sint, nodum ex nono,&decimo. Similiter d. in prima quadragenaria ab initio sunt pericumsissimi,quia sunt debilissimi, in septem primis diebus,& in tribus,& ipsa pnina die.
talis, rita. Dicebat enim Hippocrates, si uniora tertio mese, et seniora ueten oportet. Inocta autem mense,iam ob labores septimi Sc octauum mens,n,et sextam quadrage i. nariam infans debilis est,quasi eger, cum maxime ualen ob id illum cauere opo tet inde mensem post tettium. Uerum cum nostri propositi finis si seruare uiuum, . re ualidum: nam si imbecillis nascatur, primum morietur, aut si non inualidus erit. at nos uolumus italidum, atque robustum seruare. Cum uero abortiat mulier, mo- rietur infans,5s ii moriatur in utero,abortiet. Paria erunt emo,seu abortiat,seu p reat,sed non pari modo haec accidunt, abortit ob matris laesionem, moritur foetus ob proprium incommodum: si uterque pari modo assiciatur, de abortit, re talem, ut antequam nascatur, obeat,uel in i plo nascendi tempore,uel paulo post, di causae quae abortum mouent, etiam qtiod abortu ipso enecent, peculiariter etiam statui nocetat,quoniam si abortum essiciunt,uiolentae sun hoc potentes,quanto magis ergo foetui oberunt. Quae igitur metum occidunt, aut debilitant, aut abortum s
ciunt, aliae quidem obsunt matri, aliae metui, quod de utrisque re sit necessarium, aliunde manifestu existimo aliae ipsi cdiunctioni, qua scelus alligatur utero, ae corpora mulierum, ecfoetuum,alia sunt sana, alia rara, alia robusta, alia imbecillia. ii iiiii, ae acterilibus concepti, Plaemiaque debiles sunt. Causae enim, propter quas si iis Abi: i. 'conceperunt, conceptui iam i eio obsunt, ac nocent, de quae hic nocent: alia quidem per se nocent, ut uenena, remedicamenta, alia quoniam necessaria aus et b ,-uen T sectio, S ii AEdia: alia quia ualida, uelut motus animi,corporis,oc ut, ditatis , sed incolumem, de non solum incolumem, sed firmum uiribus, de bene annexum matri,dc neque tantummodo id, sed etiam crassum, atque corpulentum, boni j habitus, sed hoc post. lam omnia ergo,Wbona, ae moderata, ae consueta habere oportet, saxiinimo in ipse generatione, oc mulieri, & uiro robusta assert eduli palumbos siquidem, de suillam carnem, ec assa omnia, ec alicam, di maTam,oc panem.
68쪽
N pancm,ae tunum nigrum,& austerrum, eadem ratione, A cainis. Abstineat a U nere,& si prius lactauerit,siccetiar lac, si statui consulere uoluerit, neque famem patiatur,nem comprimat uentrem, ob id lenem aluum habeat,& exerceatur quotidie,Sc laeta uiuat, nec repentinis mutationibus se exponat, diu in lecto quiescat, occliti dormia si aluus non demittat, ilitibiis salsis utatur , Uelut cochlearum, chamarum,dc choncarum,oc brassicae,& betae, ec atriplicis,& si neces lariu sit medicamen rum manna pinguis exhibeatur, quaedam sunt, quae fectui Proprietate sitia Pr missis res, scint,margaritae, cocciis,d aetati, eboris scobS,5 pyrethrum,oc piper longum,& sul- pri tite finia phur uiuunt multum prodest, in his inratra casu periclitantur: super omnia enim pusis.casurum ad abortum facit,& adeo ut persaepe ericulosius sit,non cecidis te, quae cadmre iam coepit,quam cecidis te: si enim cadat,& scelus non laedariar,rid abortit, at qui non cadit plerunque,dum retinetur, abortit: si tamen durum sit, solum periculosius si cadere,quam retineri. Sternutatio quom, & uomitus sunt inimicissima, & ualde amara in clysteribus, & magis per os,ec prouocantia menses,ut sabina, aboi tum mouent, quamuis Princeps authoritate Rasis,eis utatur, scri cum etiam,Wsymphili radix, omnia sunt utilia. 8c aqua chalybeata, oc caseus pinguis, ac mollis,iuxta ignem siccatus,ta carnes leporis,& capreoli,5 apri, attae in uerit, uel in patina bonae sunt, sicut ec otia recentia gallinarum, sed testudinum, maxime nemorearum, creduntur proprie,abortum etiam diu consuetum, prohibere: ec aetites brachio alliga tus, qui praedurus est, Sc splendidus, nec magnus: ecchondrum, Sc orira meliora met pregna sunt ptilan a lacte ob flatum abstinere oportet,ab omnibus actibus, longe ma-gis amaris,aut urinam prolicientibus,aut aluum purgantibus, aut flatum mouentibus abstineat, tum a cruditate: palam est ergo quod legumina plurifariam o sunt,maxime ciceres rubri, erinacei, seu recit,boni sunt, caueant acclivia ob labo, rem, extensionem,& anhelitus magnitudinem: decliuia ob lapsius periculum. Abira quoque, oc tristitia, oc uino plurimo, aut potenti. Praegnantes enim quae uino plurimo aut potenti utuntur,aut cypis multis,aut quae multum ieiunant, stultos eis dere sectus solent: aliae etiam oblaesos, aut caecos, aut surdos: continere etiam se a cibis ualde desiderati ualde nocet,ut supra diximus,adeo ut credant, si membrumil muliere tangatur, eorum uestigium imprimi in consimili membro sectus, quod uidetur frequentibus experimentis confirmari. Causarnm esse reor, animae mater. nat, cui infantis anima coniuneia est, tanquam potentia uitae munere fungens, uti dictum est de foeminino semine, in formatione ad masculinum comparato, tum uero calor,qui est animae instrumentum,mouet sanguinem atrum,(ob id quod si uia primurum strata est desiderio uehementi mater,sc adducitur sanguis, etiam si ibi non esset) ad membrum simile, sicut movemus membra iuxta imperium rationis, re sit macula similis rei desideratae in membro infantis, ec hoc contingit raro, ob multitudinem eorum quae neces laria sunt.
De incremento ii . cap. X i LN incremento autem accidit,quod diximus in duodecimo Contradicen ditium, neque enim tum primum siccari incipit, cum oritur, sed ab ipsa die
concubitus,uerum tam bene couenit illi,cum sanguine menstruo, aemulieris semine,iit augeatur,dc melius reddatur, quoniam illoco calido concoquitur,at I spicescit, licet enim terreum fiat magis indies, attamen melius reddi tur,quia pinguius, si enim operationes omnes fiunt meliores, necesse est principiumelius euadere,aliter no esset principium,nisi in alio. Experimentum habes, quod qui nascuntur ex parentibus iuniori laus, robustiores sunt,maioris corporis, sapien tiores,magis sani,&longioris tritae,natis iisdem parentibus adolescentibus: nescio ergo cur uelit Galenus, calore no augeri in i iuuenibus, sed uasa tamen, ut cum sunt optima, possent illud Maronianum clicere:
Mantua vemisere,minimi uicula cremonae.
Tum exponatur iam senium, ob uasa terrea facta, ta quoniam tum primum in.
69쪽
cipiunt exinaniri, fieri nequit, ut ab initio generationis, quia siccetur perpetuo, ut stat deterius: nam aliter accideret natis,ut semper paretibus estent deteriores, quod quidam fabulose commenti sunt. Sed fac ut homo quidem perpetuo fiat deterior, semen tamen melius seipso gignere possit, illa sanguinem ex quo foetus nutritur, fiet ergo ec semen genitum,ut dixi, deterius indie in procreati a parentibus iunioribus,sem per erunt meliore sed experimento salsum eisse deprelienditur:sin autem dicas, semen quidem melius posse procreari, quoniam uasa illa, non cum homine
inerme mis consenescunt, sed habent diuturnius incrementum, iam nullum incrementumnallum habis sus es,hominem habere,sed perpetui& indies fieri deteriorem. Oeortet lotur ut hominem. dica uasa illa contra naturae cursum fieri meliora, at quid de spiritu illo, Qui a corde deciditur Sed fac,ut Sc ille in uasis melior fiat, non ut pariter, illa uasa nccescunt: Ratio enim demonstrat de omnibus, re tamen per se meliora fiunt, igitur siccitas non obstabit, quin humidum ec calor,& totum corpus, non melius fiat. Dices la san quid solii in casu meliora fiunt, quia capaciora, re ideo cum plus spiritus trahut ad se,oc continent,sed id non satisfacit. nam si terreum deterius ei quanto plus erit, erit terreum magis,ideoc, deterius et Qtiod sit dicat multitudinem stupplere: Sc ego dicam incrementum etiam humoris innati supplere. Praeterea post trigesimu quintum annum,in omnibus uis gignendi fieret: at non est,sit enim terreum, tamen magis humidum,neque uasa fiunt maiora,nec calor persectior. Palam est igitur humi dum pingue, quod ex uberantiaqueo abundet neri coctione, melius admistione sicci, tum ob calorem,tum ob siccitatem, nec nisi quod minus sufficiat, culpari pocse: sed neque id quidem,cum oleo sale adiecio in lucerna plus duret, ut non quaelibet terrea admistio,hac in parte deterius reddat innatum humidum, ergo ob uasa ipsa, cum extendi nequeut, humidum, & calor,deficiunt,oc absumuntur, id est, si
iuuentutis statum . Augetur autem certa ratione, quia oportebat maius esse, nec in uiro ea multitudine concoqui poterat, uerum diuinitus annexa uita, ae calor in ea
continetur,donec possit calor consistere, ac uita quae est ab anima, principium autem non deficit, sea est incorporeum , neces te igitur fuit, ut augeretur,ec aequalitertiis ea simili ut forma seruari posset. Simile enim ait mili augetur, ec gignitur, quocirca omnesogetur er gi partes extendi oportuit,ut eadem manente substantia,maius fieret,oc siccius, et ubianuar. siccum cum actionibus auctum,&incremeti finis. Quomodo ergo quaelibet pars aueii augeatur,narii rae opus es non artis,uelut scabel sum: hoc autem, quia quaeli het pars trahit, uelut in flumine aqua, cuius partibus singulis appetitus descensis inest: non ut in partibus, non diuisae,non descenderent,nec ut in toto: uasa enim nodi uellerentur,sed est Vuae,ut aquae non totius,au partis, similiter animati ad incrementum,& nutritionem:aneo usque, finis nostrae sapientiae, namuillud dubiutatione dignum est,si ext editur,& augetur, an extendatur,quia audium, aut augea-An exercitatio tur,quia extensum et Haec igitur alterius sunt cotemplatioriis. Quaeramus igitur poscula cora tius illud,an exercitatio faciat ad corporis incrementummi g, id, dum coreus a paris in me geri potest nam postquam illud, aut non mutet,aut potius siccet, palam est. id ergo tm. primum assumamus,in quo labor nullus esset,ad demonstiandum scilicet quietena omnimodat incremento inutilem esse, superfluum quoque exercitium: moderatum autem, cis continuum, augere corpus in militibus, oc athletis, conspicuum est: sed nunqui si auget corpus pilus iusto, acceleret senium: Videntur autem crescere eo usqueut reliqua,in maiorem autem molem, quonia ab initio oc in processu m . his augentur. Augetur igitur calor, sanguis,spiritus, ossa: haec igitur auget procul dubio calorem,non tamen perseetius illum efficiunt: ob exercitium ergo calor a getur,ae calor auctus multas e tendit partes, quae antea non poterat extendi, quiat rem&multo amplius,unde suppeditante alimento, corpus euadit maius. nifestum est ergo, quod neque deficere oportet alimentum: sic enim siccatur,neo post alimentum exercitatio conuenit. Corrumpit enim humores, neque sine me citatione alimentum copiosum,calorem enim obtundit:neque eremit ausere corumpora.nisii reipublicae causa. Qitibus recaetis ut comus augeatur, re humidis opiis
es oc minimesiccantibus: humectant igitur lac, ec solbitiones mauis, quam spho,
70쪽
vel potus: hi tatim solidas partes non nutriunt illa siccant. Somnus prolixus, balneum,laetitia dc carnes quadrupedum masis faciunt ad incrementum, quam auiu, aut piscium, re magnorum animalium quam cuniculi, A leporis, et doinei icorum, liberorum tamen, quam siluestrium: sylvestrium apri, re cereii: domesticorum suis, re castrati,inde iuuenes, di iuuentura ex iure potitis, quam allatorum S ex piscibus eorum,qui languine praediti sunt, magni corporis, ut tynnorum mare imorum,oc Cyprinorum, ex aquis dulcibus,& sturionum,& carnes ani in alium, quae sempercrescunt,dum uiuunt, xit polypi,anὴuillae A murenae,5 nemoreae testudines, A o- uasae caseus mollis. Et ut omnia rite conficiantur, coena copiosior prandio , Sca- qua multo utilior est uino : Uitare oportet omnia acria, reacida, amar multitudinem salis, medicamenta purgantia, sudoris copiam. Crescunt corpora quae calida sunt plurimum, in regionibus frigidis, hii mida in calidis, in temperatis, nulli serine virilia ueniuntur magnitudinis eximiae, sed oc maritima loca,magnahielitesiicere corpora,sed ut ne debito incremeto corpus defraudetur,procurandum est, ita maius incrementum, quam pro natura debeatur, cibis, tam no exercitatione comparatum,inutile es corpora enim siccari iusto plus necesse est uel alimentum, molinon sussicere,uel uires alimeto deest quae causa est morborum in quibusdam. Venus prohibet incrementum,& in quibusdam causa, uelut oc morbi.
pars nutritionis: In nutritionem autem apponitur, in concoctione non apponitur. Septem igitur,cum sint facultates naturale attractio, aloe retentio, coctioni satiau. It autem ninritione incrementum, nutritio autem concoctione, quam- ohomod, obrem ae principalis quaedam esiuis,sed eam praecedunt attractio,atque retentio, lubssequitur autem expulsio: fit autem nil tritio, aut ob dissolu- .initio iam. ionem solam, post aetatem incrementi, dum illa uiget obiitrum 3 scili- cet,distblutionem Scincrementum, ob id utrier intercedit similitudo, quod sorma . . manet,materia autem perquam fluit,aut refluit.Disserentia quoque est inter nutri, tionem, atque concoctionem, cum nutritio sit concoctio quedam ec concocti, est
tantur,expulit' ipsi membro,coctio nutritioni,nutritio incremento, generatio per se sola est,ec res quaedam diuina. Quatuor igitur sunt ordines, re duo extra,Extra generatio,ec expulsio: ordo autem est attractioni ec retentionis ad coctionem,cocii 'nis ad nutritionem. Haec autem propter se,aut pro eter se atque incrementum. Idcirco optime augentur, aut restaurantur, quae optime nutriuntur: a ut non sine optima nutritione sit alterutrum horum, ut neque absque coctione optima, nutritio optima,neque sine retentione, coctio: oc quanquam opera quasi se consequantur, atqtie inuicem coniuncta sint,attamen facultates ipsae,inter se diuersae sunt interest inter coctionem,& attractionem, at 3 expulsionem, quod coctio talum a naturali calido adiuuatur,expulsio,oc attractio etiam, a praeter narii rati, ut aeris, atque Hira ae uestium,ec exercitationis. iicquid enim immoderatum est,pro praeter nat irali labendunt in imo etiam a febrili iuuatur,ta retentio a sicco quouis. Quod si sic. citas debilitet retentionem: si attractionen aut expulsionem, febrilis calor id agut, uel debilitato calore narii rati, aut siccato humido, quod solebat expelli: atque sic
mortis breuis in acutis,certe,in diuturnis,signa sunt. Palam autem est siti od conco a. Asaphoris
reo, A retentio, quiete indigent, uelut expulso motu, unde illud. Cum uolueris i iis educere helleborsi moue corpus, cum uero sistere, fac iit quiescat.J Concoctio ergo
plerunque prima deficit,si tamen expulsio antea, id pleruntue contingit, ob mal
compossitionem,& si attractio desciat aut retentio,& concoctio uitiata non si erit qualitas mala aut humor malus, hoc plerunque. Nutritio praeterea debet estiminor, ae ratione finis, aeratione causarii iniquae illam efficiunt tibi incrementum desierit. Incrementum autem augetur, ae post minuitur,cum desinat aliquado: V rum maximum uidetur in usque ad quinque annos in longitudine nam quilibet
infans, cum perruenit ad Ohidium longitudinis, at 3 ideo ad octauam partem to-