장음표시 사용
91쪽
v. g. si animal. Perinde est ae s utra' que si sint auferas a propositione. Manet enini subiecti, de
te minate sicut S praedicatu, S propositio est affirmativa. Si aute dicas Nullus homo no est anilii Mubiectu quide di scibi aitur 3c copul Onan et affirmara S praedicatῶ sopponit
particula iter consules tota. 'Utia aler huic cini is h. ii oest animal. 'i 'rarte rea notada si talia signa qua a Diali eii cis vocatur specialia costasionis&Qumia a speciale halet in Signa ste- terpretatione. Huxul mori lusci Promitto, Requar ivtir, Petto a vitaresu- opto ite Necessario Necesse et frict Onania adverbia finia e-1 bH M ratia: ut.bis,ter,ciu.iter,& c. Qua omnia terri in si convinc inquefersitur cos unduriita ut as er itate si Opi sitioisis ad requiratur dete minatu Vnus Uppositi e N parte illius tern iiii. mg. D dico proinsito tibi equia no o et e r n ino aliqx e eoi1 usingulare sed indisset e ter promitto equu,'De dare voluero. Si in1lite ocu dico equiritur eouus adequitandu,n5 designo alique equu:Nrillus enimcquus re' uritur adequit adu quia
me quolibet equo signato poterit set i equitatio. Sinintirer Petrus bis catauit missam, S tamentilia missam bis catomi. N Supponit erim cofuse accusativus ille. In his exesilis S si mimus cEfusa suppositio est illius terrae ini in quo feruntur illa verba vel adverbia. Quae omnia comuni modo inquendi regula da sunt Sensus igitur illius pro stionis. Requiritur equus adequitastu, conditionalis est si equitatio fit equo fit. Neque aliud reonititur ad Veritate illius propositionis q1 a bonita scoleque tiae .Et ade est iudicru de ista, Necessarius est
equus ad equita tu Unuta me norisna aduertere cir ca veriabu proniitto,videt Her,no Valere colequentia a determinata
ad cofusam,sicut neq; a cosula ad determinata. Maenam valet Promit to liba equia i go alique equum tibi promitto S hoc manifestitaeiESed vice veriano valere cosequetia, videbit ut alicui fore iste falsum. Sed re benesnspecta,veru opparebit. Et ratio es lil a s ego habea duo quos ex Ambus Bru-
92쪽
Esrmini, sed in particulari pro isub hac forma promisissem. Promitto tibi equit , proculdubio tenerer, mortuo Brunello, adimplere promissum dando equa Tacide de relativoru suppositione distributiva vel determinata vel cofusa multa miscet moderni, quae a latins linguae peritis mutua i aiunt. Nihilominus ut aliquid repori cocedamus, regulas quatuor e X Petro Hii pano ita me dou profesra. Priicia regula est. Belatum generas senium copulat iuu, vis hortici qui ei doctus disputat, aequi ualet huic ue homo dii- putat S. ille est doctus. Dicatur illaa positio aeqDiutilere copulatiuae quia illa forinaliter est. cathegorica, na totu illud, li , ino qui es Hoc iis, est subiectu respectu principalis copuIa .disputat Aba enim copula ad lucta relativo vocat copula implicationis. Sed ha c aduectetia paruutilitatis habet. Nacu dicitur homo qui est doctus disputat,breuius & magis Iatine diceretur homo doctus disputat. Et viii uersaliter ubi inueneris tale copuI implicationis pone loco illius panicipiues nulla inuenies dissicultate ad ministeri u disputassi in Op .
positionibus enuriationu de in materia syllogismoru . Secuda regula. Relatiuu referes copulatiue suu antecedes positu in altera cathegorica,refert4llud restricte pro eo pro quo antecedetis cathegorica veris cara ponulat v. g. homo est alb'S ille disputat facit hunc sensum S ille homo qui e st albus
disputat. Utilitas huius regula es , ut intelligas no satis esse ad veritate secudae cathegoricae, loco relativi poni antecedes, sed necessse es vi cu illa restri orieverimetur cathegorica relativi.Tertia regula se latiuu reciprocu supponit 1icut suu antecedῆs sigillatim ut o amis homo diligit se. Relatiuu,se; supponit distributive figi ita tir ita ut singulis luppositis subieeti distributi telo odeat sing la supposta relati v i. v.ς. cu desiet natur singulares subiecti. iste homo diligit se iare latiuu et iasii gulari rur,ac si dicas Petrus diligit Petria, Ioanes diligit Ioane S in hac propositione, homo no est ipsemet,relat,uu ponit determinate sed sigillati in ita ut adide suppositu designatu intubi edio referatur S singulari Zetur praedicatu haec etia regula parti utilitatis habet . a toti-lnae linguae periti de reciprocatione sui S suNS certi Ora Pra Lepta tradiderunt. Vitinia regula mellativir no reciprCcu si pl
93쪽
itii a qua supponeret suu antecedes si eo de situ collocaretur. v. g. Omnis horno disputat Sc ille docte loquitur dic ut, relati lusi, ille Hipponere determinate. Sed Profecto in communi Q Iu loquedi illud relatiuum,ille , in illa copulativa est quasi reciprocu ac si diceres omnis homo dispΗtat & ipse me id i cte loqui vir. Sed de huiuIsnodi plus satis dictum est.
si uisextum De Amitatione γ restrictione.
cunda & tertia proprietas logicalis est ampliatio dc restrictio: de quibus quia ad inuice oppontitur simulageni du est. Diffinitur itaque Arnpliatio eNtesio termini a. minori ad maiore suppositione vel acceptione. Res frictio vero est coarctatio termini a maiori ad minore suppositione vel acceptione. Exeptu prioris dissinitionis sit, Homo pos ibiliter est iustus Exeptu secudae, Homo iustus en Dialecticus. In priore ex eplo homo dicitur ampliari. In secudo vero res fingi: Pro haru diiunitionu intelligentia aduerte, nos de industria addidime particula illa vel acceptionesquia ut terminus amplietur n5 est necessariu ut supponat sed sufficit, si accipiatur pro suo significato. Etenim subie tu huius Antichristus est vel fuit ampliatur, is tame no stipponit. Et similites in hac propositione, equus albus currit equus restringitur,etia si nullus sit equus pro quo supponat. Nota secundo quod cain utraque diiunitione fiat coparatio a minori ad maiore vel a maiori ad minor necesse est designare alique statu suppositionis, respectu cuius maior vel minor suppositio reguletur. Vnde regula certa erit iudica di, quae na sit ampliatio & quae restrictio, eX copula praesentis temporis. Si enim terminus accipitur pro pluribus quam acciperetur respectu copulat temporis praesentis dicitur ampliari: si aut e pro paucioribus dicitur restringi, ut in eXeptis positis videre licet. ivnde sequitur, totum illud subiectum o iustus,neve r stringi neque ampliari, cum dicimus, homo iustus est sapiet: quan uis homo rest ringat ar Pro iusto, Siustus pro hominere strangatur. Sed roti m Comple Num simul no restringitu : sed accipitur; pro omni uo significato tes pectu copulae deprae leniti. Sed est argumentum contra regula. In hac propositione
94쪽
tione omnis homo fuit albus praedicatum restringitur S tamen non accipitur Pro Paucioribus qUam acciperetur respectu copulae praesentis teporis ergo no est certa regula. Respondetur quod qua uise κ modo significationis 3c differetiae teporis verbi de praeterito a Darte post , neq; pro pluribus neque pro paucioribus restringatur Praedicatu , qua copulade praesenti postulat, nihilo nus quia dissorei ia teporis ut praeteritu est, debet regulari per disterentia verbi praesentis teporis idcirco placuit merito Dialecticis statu suppositionis termini costituere respectu copule de prassent Ita ut omnis alia differetia quae no includit praesentis teporis supposita cesseatur restrictio. Omnis aute alia acceptio termini quaeno excludit sita pposita praesentis insuper amplectitur alia alterius disteretiae teporis, est ampliatio. Acceptio vero termini, quae e X cluciit vel Do includit praesentis teporis omnia supposita, restrictio est Ex quo sequitur quod in hac propositione, omne albu fuit nigru ubiectu ampliatUr: quia no so-lid accipitur pro praesentibus albis, sed etiam ultra pro albis praeteritis. At vero Praedicatu, nigru restringi tUr: quia coarctatur ita pro Praeterito nigro, ut nullo itio do accipiatur pro praesenti nigro. Sequitur secundo in hac propositione, omnis homo est Ec fuit albus, praedicatu restingi ab illa copula opulata,ita Vt no accipiatur pro quolibet albo presenti sed Pro illo latu quoci simul est albu S fuit albu. Subi inu vero ampliatur quia accipitur pro omni homine praerenti vel preterito & pro omni illo distribuitur No ita Jufficit ut ierimnus amplietur quod accipiatur cia pluribus disseret ijs tep ris copulatim, sed requiritur quod disi iactim accipiatur pro omni illo quod est vel fuit aut est vel erit. Nota tertio, duplice esse ampliatione vel restrictione. Altera respectu pluriusuppositirta aut paucioris altera respectu pluriu teporis differentiaria. Illa conuenit tantu terminis comUnibus haec vero et iii ingularibus, ut in hac; Antichristus pos ibi liter est: Ada est vel fuit. Et utraque suo modo potest dici maior vel minor suppositio . cum sit e X tensio termini vel coarctatio
ta d incultas diiudica di in speciali quis ita terminus amplietur vel restringatur est in cognoscedo quae na sint dictiones siue
95쪽
siue cathegorematic e sue smeathegorematicae; eo litane vel rest ictive Et quide inde restrictiuis nulla regula datus a Diblecticis,sed sola diffinitionere strictionis contenti sunt, relinquentes udicium communi modo loquendi: At vero
Ampliationis d: iudicandae non minus luam octo, re uias constituunt , quas et 1M G,mn lunem inodum sequendi poterant' remittere P Qua in rσadbertat Dialecticus ubi fuerit obseuritam in modo lisquendi, distinguendum essean fievet aliter trerminus accipiaIuriv.g volunt' Dialectici , quod verbia praeterit epotis ampliet ante se ad illud quod est veΙnit.&'ost se restringat ad illud quod fuit in aliquo tem
poroe de te ea in ato,ira ut hazo sin vera, Adativserit omnis. homo. Nalm antequam Heva creata fuisset erat 'omnis homo.
Verum tamen quiciam aliter concipii mi M videturillis praedicatum distribui pro omisi hontine praeterio . Smilitet in hac propolitione omnis homo fuit in arca Noe aliqui concipiunt quod in aliqcio tempore determinato verifidabatur in
tempore praeterito quod omnis homo erat in arca Noe; reli quis io minibus iustocam. Alij vero concipiunt 'ometaem hominem siue praesentem siue praeteritum aliquando diisse in arca Noe: Et haec est communis sententiasmodernorm Iti huiusmodi ergo controuersia melius est dissi riguere Sconue nire quam conterivionibus deseruue Unum tamen certissimumaesse debet verbum praereriri temporis S verbium suturi temporis amplia zante se rem inos connotativos quantulad formale signiti eo tum vzsi dicas; album fuit nisu, no est sensus quod aliquo tum Poret fuerit albumgrum hoc enim
impossibile est: sed tensus est quod album quod est vel fuit
album fuit nigrum non Pro eodetri rempore determinato sed pro eodem vel pro alio. Similiter dicendum est de ista album erit nigrum:& de ista iustus eri peccator Volunt autem Dialechici quod etiam quantum ad supposita termini positi ante verbum pr teriti empori vel futuri fiat ampliatio, ut si dicas omnis homo erit albus, verminus,h omo, accipiatur & distribuatuatur non solum pro futuris sed etia pro prae sentibus : ita ut illa propositio sit falsia nisi homines etiapraes crates ii ni futuri, & ssituri albi Et hic est communis modus loquendimodernoruin Dialecticorum.Siquis autem ali
96쪽
ter senserit, melius erit in disputatione distinguere, qua proterve contendere. Ia vero de Ampliatione quatuor adverbiorum, scilicet. Possibiliter,Impossibiliter, necessario, contino enter modales propositiones Constituentium, suo loco diiscendum erit: dc similiter de ampliatione verborum incipit& desinit & de eorum Appellatione in lib. . decernemus quid sit sentiendum. Denique de verbis significantibus actu animi interiorem ita manifestum est Ampliare usque ad impossibilia ut non opus sit prolixas regulaS Constituere. v. g. concipio Chimera, desidero volare, significo hircoceruum, certum est ea verba ampliare acusativos quos regunt etiam
usque ad impossibilia videlicet ad id quod est, vel fuit,vel
erit, vel, potest esse,vel imagiri rio Vst, o u si De Alienatione tandem unum Verbum dicendum est. Est enim Alienatio distractio termini a propria ad impro-
Priam acceptionem. 'iide quot modis contingit terminum impro Drre accipi,tot et 3am modis alietiatur .Haec autem alienatἰo potest prouenire vel eκ praedicato, vel ex adiuncto, V. g. homo est pictus,alienatur subiectum a praedicato , vel si dicas homo mortuus sepelitur. Aliqua do etiam rationetius orationis & vsu loquendi, ut si dicas Petrus est quidam leo, alienatur nomen leo,ut accipiatur pro homine forti,vel Crudeli. Haec omnia ex comuni modo loquendi consideranda sunt. Sunt etiann quaedam aliae proprietates quae ad restrictionem reduci possunt qualis est diminutio & remotio. Na udiminutio est detractio significati ratione termini adiuncti, ut si dicas AEthiops est albus secundus dentes. Neque tameintelligas significat1one termini. albus, minui : semper enim significat habentem albedinem sed tamen ratione adiuncti non applicat suum fortia ale simpliciter ad subi e um,sed d u-vaxat ad illam partem expressam per adiunctam particulam secundum quid. Si autem dicas, Simia est homo secundam quid iam est alienatio quia dis trahitur terminus a propria ad impropriam acceptionem. Remotio autem est detractio termini ab omni suppositione. Visi dicas homo irrationalis Currit, efficis ratione adiuncti, ut homo cum illo adiuncto
Pro nulla re possit supponere neque proprie nequc impro-Prie. Cum autem dicis homo mortuus sepelitur,non rem Ο-
97쪽
netur homo omnino a suppositione:sed improprie supponge
pro cadauere,tuc enim,mortuus , acci PItur H Sminaliter pro
eo quod in pret et i vita caret qua antea habuerat. Si aute oarticipialiter acciperetur, se est,pposcio.Naille homo Qui est mortuus reo lepelitur quia rio manet iuppositu: sed psona quat mortua ruit.Hoe aute eXCeptione habet in Cliso Domino eo quod manet suppositu & p na que fuerat vere homo. Et idcirco nec,ppofirio vera erat & catholica qua foetus corpus sepeliebatur, homo mortuus sepelitur .Si tame mortuus parcipialiter aecipiatur ut sit sesus, hic homo mortuus fuit&fepelitur, verissima est. Probatur. Quia haec persona siue hiesi a Dei est uel fuit homo, qui mortuus est, & nuc sepelitui. Etenim filius Dei vere di proprie sepeliebatur propter mone personale ad corpu&, sicut fidius Dei vere & proprie
descendit ad inferos propter mone personale ad animia
Quia igitur si mortuus participialuer accipiatarr ampliat ad id quod est vel fuit sicut si diceres homo qui fuit, sequitun vaera fuisse illa propositi ,hic homo mortuus, demonstrata persona n lij De sepelitur. Fateor tam e quod ex eo munivi loque di mortinis nominalite accipitur ni si quado adiu- gitur cu verbo est vel suit, vel, erit, ut si dicas homo est mox tuus dc Christus qui est in coelo est mortuas pro nobis. FUPetrus erit mortuus. In quibus propositionibus Christus Petrus proprie supponut. Sed tartasse quaeris, utrum in hac . propositione homo moritur, subiecnu supponat proprie veli improprie Videtur enim esse impropria suppositione, quia praedicatu alienat fulneos,cu fit verba 'sentis teporis importas priuat inevit ergo no potest praedicatu correntro e subiereo proprie supponet Responde inr esse quaeda verba. . Praefentis temporis, Quae ampliant subiectum ad id quod est
vel immediare ante hae fuit,sicut verbum, desinu Tuc enim vere homo desinit coanco non est, sed immestate ante hoc
instans fuit. Et taIe verbum est,moritur, quare haec propctsi tyo vera iuit in sensu proprio i m illo insuanti mortis Christi, Christus moritur. Sussicit enim quod immediate ante hoc instans fiserit Christus. Reliquii erat ad complementu hu' ius materiae de Ana plitatione cic Renrictione regulas de docum enta statuere argumeta di ab ampIo ad no amplu, S a restricto ad non restrictum Sed haec omnialibro 3.dicemus.
98쪽
caput septimum De 'pellatione.
I Ltirna proprietas eΝ his quς Possuntaccidere termis no posito in Propositione cosideranda est Apellatio. Cuius diffinitio est Appellatio es applicatio signifi-euti sormalis uni' termini ad significatu formale alteri'.Que duplex est.Quaeda est re lis,di queda rationis. Realis est applieatio accicietis realis ad formale alterius termini vi in haes,ropositione, Petru est magnus lagicus, in qua terminus ile, magnus sic accipitur Vt magnitudo no ad personam Petri inquatitate, sed ad logica quae in Gilo est denotetur applicari, Appellatio vero rationis est applicatio accidetis rationis,
ut in hac, homo est specie 3 Hec sunt a Petro Hispano dicta& ab omnibus Diqecticis Μodernis: dmissa. Pro quaru diffinitioia uiatelligetia necesse est, recolere diuisione in libro primo faeta determino in absolutum S conno latiuuia. Nain diffinitione Appellationis in communi videtur insinuarino cotingere Appellatione nisi inter duos terminos c5ncitatiuos. Na si appellatio est aplicatio significari formalis uni termini adsignificatu formale alterius, necesse est, virsque terminu habere significatu formale S materiale. Id quod in eκ plo posito de Appellatione reali,ut Petrus est magnus Iogi
notativus est .Alte nim magnitudine, alter logica formaliter significat per modu alteri adiacetiscluae est dimitio termini concitatiui. At vero in Appellatione rationis no est facile distinguere quomodo inueniatur applicatio significati formalis unius termini ad significatu formale alterius: ut ire hac, homo est species, praedicatu quide terminus conotatiu eu significas de formali accides rationis, quae dicitur secuda intelio. At vero subiectu homo terminus absolutus est. Quomodo ergo verificabitur quod ad formale significatu illium praedicatu illud,species, applicet suu sorniale significatum, quod est accides rationis quod dicitur secuda intelio speciei. Nullo enim modo homo habet formale significatu cui pota sit applicari formale speciei. Homo enim homine reale dicitur significare Dicit enim significare natura humana seu litimanitatem in supposito. Sed homini reali conia fixesoqpotemquia non inuenitur homo reaIis quin sit i sagi aras, ac pro inde non erit Oecies:rurius natura humana sue hu-
99쪽
manitas non est spectem n enim illa est quae praedicaturcle i diuiduis. Nullurnigittir significatum formale habet ille
terminus,homo, cui appΙicetur significatu formale speciei. Si autem dixeris, significatum formale illius termini, homo, esse quidem hominem realem, sed non prout est in se sed pro ut est in conceptu menti Cotra quia iste terminus ho nio non si nificat hominem esse in conceptu metatis , alias esset terminus secundae intentionis. Habeo igitur intentum non esse bonam illam diffinitionem Apellationis in coimmuni datam, si quidem non conuenit appellationi rationis Quae Vera appellatio est. Explicatio Pro intelli sentia huius difficultatis memor esto eorum Appellatio- quae diximus de suppositione simplici & naturali. Nunc au-ms raἰιonis. tem notandum est in his tribus propositi nibus, Homo est animal rationale, homo currit,honao est species, subiactum illud eundem conceptum habere in mente & idem significare:sed acceptio &suppositio diuersa est. Nam in hac propositione, homo est animal rationale,supponit naturaliter nons tum pro homine secandum quod immediate significaturer idem terminum & conceptum communem, sed etia pro
insul is iud i uiduis possi IIbus: S idcirco suppostio naturalis, est: etiam personalis. At vero in hac,homo currit, subiectum illud supponit accitantaliter , propterea quod actio currendi contingentem cor uenientiam habet cum re significata per subiectum: Sc ilIad . praedicatum quando conuenit homini, idci cocoouςnii: qcia immediate actio currendi accidit Petro, Sc quia Petrus currit, homo dicitur currere, vel quia Paullis currat Caeterritis non quia Petrus est animal rationale vel tisibilis: idclico homo est animal rationale S estrii bilis sed potius vice ve sa, quia illa praedicata habent per
se naturaleni es intrinsecam conuenientiam cum homine: id
les tiaque subieti uni stipponit naturaliter neque accidentaliter quia inon Hipponit PQxsqnalater,suppositio enim persor dis est quae 3 iuiditur in naruralem Sc accidentale. sed sup- pqn t simpliciter propterea quod accipitur ab intellectu, ut
supponat prρ suo immedi to signi cato,ialiter quod exclu
100쪽
dat I pr aedicatio ne predi cati sigri incilia si rediata; qualia sunt
supposta singularia illius termini,houam. Nunc igitur eunuiti diffinitione Appellationis in communi dicitur, est applicatio significati formalis unius termini ad significatum formale alterius, intelligendum ess de formali asterius termini eo modo quo formale significatum habuerit. Si enim fuerit terminus absolutus significatu formale eius erit illud qii odimmemate est perie priario significat. Deinde ἡebet ititelli-
ii de significato formali praecise,stilicet, e X cludendo signicatum materiale eo modo quo materiale habuerit. Atquὶ per hanc doctrinam explicatur nostra difficultas . Nam homo cum sit terminus abscillatus non aliud habet significatus)rmale praeter allud quod immediate & per se pri mo significat mediante conceptu coriam uni, quem expriuiit dum sigaxificat hominem verum S realem. Quando igitur tale fuerit praeda catiam ut virtute suae significationis postulet rem significatam immediate per subtemno ut quatenus illo proprio conceptu Coneipitur subiiciatur praedicato; tunc prae dicatum apoli callitum signifieatum ror male quod es accidens rationis ad formale significatum suo iecti. Itaque quantus semper hoino ita Propositione accipiatur mediante coninceptu hominis tanquam conditione fine qua non supponienetre accipituritamen quando praedi eatum est talis significatio uis ut illam conditionem i: a forinalitatem quod animodo conuertar, eo quod secundum illam praecise conuenire
denotatur ipsi lubiecto; uc si vera appellatio rationis:quia est applicatio significati formalis rationis ad immediate significatum pro ut Fbrinaliter est: in ratione secundum conceptum adaequatum rei significarae. Hinc sequitur has propositiones esse falias, Petius est species, homo est genus, homoeest cluserentia, quia illa Praedicata non Dossunt conuenire talibus subiectis cum illa re duplicatione quatenus proprijs de adaeqsatis conceptibus concipiuntur. Hactenus deAppella
lam vero de Appe Ilatione reali cognoscenda &d enosceda duae regulae constatuuntur. Prior est. iniando adiectaria Pomtur a 'arte praedicati S subitantiumn a parte lubie chinon est appellatio sed sola applicazio adiectivi ad supposi-F tum