장음표시 사용
61쪽
ctione vero appellamus no statu hac dictione,&, sed etia omne illa qua Gramatici coluctione appellax Ut, vel, si, Ergo, Scaliae qua hypothetica propositio e cotii ut. ras notat etiaD. Tho. Aristotelequatuor posuisse differetias. Na aliquandodicitur enutiatio plures,quae aequivoca est S multa ognificat ab l co luctione ut canis est substa tia. filia ac cir fleret iacu alijs tribus suprapositis esicit quaternari Nin numerum. De hac quaestione dica breuiter φ sentio existimo enim omne,ppositione hypothetica si de unitate arta ficiali foris aliter loquamur esse una orationem S enuntiatione simpliciter loquendo, dumodo sit univoca. Nam de aequivoca constat secundu Aristotele esse formaliter plures, licet materia. 1iter,& Gram attealiter una videatur . Neo; haec lentetia est c5tra D.Thoma,ut aliqui eius verba superficialiter cosiderates arbitratur. Pro cuius intelligentia suppono comune fundamentu. Res coparati orie diuersoru generum habere nunc Vnitate nune pluralitate v. g. se X homines in genere subuantiae 115 unitate sed sinpliciter pluralitatem habent. Si autem considerentur sub genere quantitatis discretae sunt unu simpliciter quia si int unus senarius constitutus, se Ata unitate. Quo circa dixit Aristoteles:Bis tria non stuat seX . Vbi non loquitur materialiter, sed formaliter de senario , qui non coponitur formaliter & duplici ternario , neque e X quaternario de binario. Instar huius in praesenti dicimus de unitato vel pluralitate orationis & propositionis . Potest enim Oratio vel propositio dupliciter considerari, uno modo secundum esse reale, quod habet , altero modo secundu rationem significationis, verbi gratia haec oratio, Homo albus, secundu esse reale&physicu non est unu sim pliciter sed diue voces Si iste confideretur secundri signa Matisne totius copleni una oratio est S unuin signum racione copJeκionis S coiunestionis, qua interse habent i Ilac voces artificiose coniun- έtae. Sed contra. Partes illius orationis significant, ergo non
est Vnum signum simplicit ,sed duo signa. Respondetur, Uetiam in signis est duple X consideratio. Possunt enim confiderari, ut materialiter se habent ad compositionem terr ij
62쪽
sioni artificiosam, ex qua resultat unum fgnum smpluideractificiose constitutum. de cuius rat orae est, ut habeat partes materialiter , quarum Q mvlibet sit signum , & nihil omisenus unitate habent artificior a corunctione, sicut domus habet partes artificiosas copone iit es Unu perfectum arta fictu.
Sic etiam haec est una orati O, Homo iustus est homo sapies, dc tamen costat e X duplici oratione tanqua ex subiecto, &pra diesito materialiter coponentibus sit amis qua est significatio veri vel salsi unica , quae non est in sirigulis pariabus. Hinc ad unitatem propositionis hypotheticae intelligenda patet via. Nam quemadmodu homo iustus est homo Iapaes, est simpliciter una oratio acest uua propositio, quantiis materialiter constet ex duabus orationibus: ita etiam hae e I, DPophetica, Petrus currit, vel Petrus non currit est formaliter una propositio, quanuis materialiter constet eκ duabus. Non enim illa propositio hypothetica dumtaxat signi fuat duo vera vel falsa partialia, vel duo contingentia, ted insuper thgnificat unum, verum necessarium simpliciter. Que fieri non posset sine unitate significa tioclis totius. Similiter haec propositio, Petrus currit & Petrus non currit, significat vivim fallum impossibile Sc tamen constat eκ duabus
Propositionibus partialiter significantibus aliquid possibile. Et haec condition sis. Si homo volat habet alas signis tunum necessarium significatione totius S tamen materialiter in c5posita ex duabus propositionibus impossibilibus, sicut vice versa haec propositio est impossibilis: Si Petrus est albus Petrus disputat,& tamen coia stat e X duabus propositionibus Veris, ergo necesse est considerare unitate significadi in tota hypotheticae κ artificiosa coniunctione colurgere.Neque D.Thomas cUntrariunt sentire potuit ἡ qui in 3. Par.concedit .sacramentum Eucharistiae esse unum sacramentum simpliciter quan uis constet eκ duplici materia ' duplici forma materialiter, quia utraque pars constituit artificio se eκ diuina institutione unum signum spiritualis refectionis. Cum igitur inquit ubi supra, Hypotheticam esse unam secundum quid unquantuin est con unctione v Da intelliis
gendus est loqui de unitate simpIicitatis, sic enim livpo-xhcsica non est yna simplex propositio sed secundum quid.
63쪽
Sed si loquamur de unitate artificiosae significationis unae it dic ecla lina Puciter propositio Sc una oratio: sicut S syllogi nus est Oratio. Haec nostra doctrina explicatur Cptinio ex eplo. σι quis diuidat nurneru in numerusimplice S numeru copo usu oc numerus simpleX sit qui non componitur ex numeI S, ut binarius S ternarius,numerus vero cora positus sit qui componitur ex numeris ut quaternarius & relicui certu est reliquos numeros singulos esse simpliciter unos
quantii S com Ponantur ex numeris no aute habent utiliatern
simplicitatis eo quod sunt copositi ex a I ijs numeris materialiter. Inuic doctrine cosonat verba Arist. libro 1 Periher. Leetione 8. apud D. Thom. Est aute enuntiatiua una oIatio aut quae unia significat,aut ea quae coniunctione est una. Plures vero ea quae plura & non unu significat, aut ea quae caret coiunctione: Hactenus de prima diuisione. Altera diuisio cathegoricae enuntiationis est in affirmatiua &negativa vel in affirmatione & negatione ut loquitur Arist. Amrmativa quide est in qua praed1catu affirmatur de lubiecto Vt, H omo disputat Negativa est,in qua praedicatu negatur cle iubiecto ut Homo no disputat. Hae diffinitiones leti potata S etymologiae notissimae sunt et a Grammaticis Et quidem catlaegoricis de simplicibus eκ tremis fac1le est dia cernere inter affirmativa &negativa. Sed ubi contingit in-Ueniri In Vna cathegorica duo verba , necesse est obseruare utra fit principalis copula Se respectu illius debet Iumi iudicium te qualitate propositionis an sit affirmativa veI negati
Ud.c it eAenlpatam in hac a Petrus qui non currit est albus quae stin pilo ter esit affirmativa quia principalis copula Cua coniiun tiar praedicatum subiecto non afficitur negatio-De.Alia vero copula cum suo relativo e sit pars fir biecti, ac ii diceres, HelrUS non currens est albus. Sunt autetra aliae propolitiones cathegoricae in quibus sunt duae copula a Qua- , , gratiabis e trus dia putat Sc non est albus de humina ocli ctrcuntur a Modernis mixtae qualitatis formaliter & eXP esse , qta a prirtim iunt affirmariu*: partini ne alitiae. eruntamen eas rursus diuidunt in virtualiter ba firmativas ct virtuali er negatiuas, Uirtualiteri affirmativa est, quae Per bonam consequentiaui de te infer L Unarn P re
64쪽
*finatiuam Vtilia Petrus non Mi Sta est albus insere
istam eraeo Petrus est albuS. At vero Virrualiter neg trua ς stquae per bonam consequςn minis iureN una par negin: is hie petrus non disputat Vel est albus Infertur ex hac.Petrus non disputa Rai1o huius differentiae est quia proprietas assirmatiuae enuintiationis est ponere alliquiis messe sed nectatiuae Drons yetas est nihil ponere 1n xsse:ergs propositio quae de se infert Vna affirmativam merito appe i latur virtualiter affirmat tua: quia si consequens ponit aliquid in esse nece se est ut antecedens ici ipsum condita ea Γ, alias in bona consecuentia daretur antecedens veru S consequens falsum siquidem consequens requireret plus ad sui verItatem quam antecedens. Rursus prCPolitio quίe Infertur
ex una Dure negativa censenda est virtualiter negat tua: Quia cum antecedens nihil ponat in esse. necesse est ut neque co- sequens ad sui veritatem amplius requirat quam antecedes, alias daretur antecedens verum & consecuens falsusn. Sed
prose et o huli in odi propositiones ad hypotheticas facile
reuocari possust. Nunc autem de sola cat negoricae propositioiars qualitate curii Aristotele decernimus. De Qualitate vero hypotheticae propositionis praedicta regula obseruanda est, ut ea dicatur virtualiter assi uiativa, quae cinsert unam pure affirmativam,&ea dicatur virtualiter negativa quae infertur ex una pure negativa. Si autem loquamur formaliter de qualitate hypotheticae certe Arjstoteles non aliam qualitatem agnouit quam quae est in cathegoricis. Nihilominus quibusdam modernis placuit eas hypotheticas affirmati-uas vacare quarum principalis copula non negatur, eas vero negativas quarum principalis copula negatione afficitur. Exemplum primi. Homo non disputat Sequus non currit, affirmatina est sectin dum illos, quia copula principalis Quae est coniunctio,&, non afficitur negatione quanuis utraque copula cathegoricarum negetur. EX emplum secundi . Non omnis homo non disputat vel Petrus non currit est negatiua qim copula principalis, vel assicitur negatione posita in Principio totus. rarn tamen hoc documentum falsum ex stimamus Primo quia qualitas affirmationis vel negatio Dis
Propria est copulae vectolis, Deinde in exemplia positis
65쪽
quia illa hypothetica copulativa Dihil ponitin esse cilicet
Homo non disputat S equus no curr it,imo aequivalet huic Non omnis homo disputat, vel omnis equus currit, sul pono enim negationem ferri in totam hypothetica Π qua ni ipsi licunt esse pure negatiuam eo quod copula Principalis, vel . negatur. Similiter in lecundo emen,plo est a qtuoatantia eum ista pure arfirmativa, Aliquis homo di sputat & Petrus dii putat. Etenim negatio illa posita in principio totius hypotheticae mutat vel, coniunctionem in S, cum sit negatio malignantis naturae v Epostm videbimus: unde illam particularitatem .vel,mutat in uniuersalitate Et , & hoc fortalias est quod moderni dicunt quod negatur illa copula seu conis auiachio hypotheticae videlicet quatenus negatio Permutativam quantum ad quantitatem, sed certe negario non mutat qualitatem copulativae vel di Iiunctivae per hoc Quod attingat ad conluctione ut Serus amaeni in hypotheticis illativis
in quibus etiam si utraque pars sit negariae a potest illa hypothetica dici affirmativa ut ista. li homo non ea animal, homo non est rationalis, affirmat esse bonam consequentiam quanuis utraque pars. nega tua sit. Et sic in huiusmodi hypotheticis habebit verum regula modernorum mam S hec propositio eu negatura, Non si homo est sensibilis homo est rationalis , quamuis utraque cathegorica sit affirmutiva, sed tu scit quod negatio feratur m comunctionem illati uam, Si, Ne que enim negatio negat hominem esse sensibi Iem neque negat esse rationalem, edduntaxat negat bonitatem consequentiae. Idem dico de ista;Non quia homo est risibilis,homo est rationalis quae Pure negativa est: non enim negat hominem esse rifibilem neque negat esse rati Hemimo neque bonitatem conseque Dilaeaea duntaxat causalitatem ari recedentis susica consequens. Denique de quantitate cathegorigaria enuntiationum parum nobis Munc dicendum est. Considerant enitn. Dialectici tres disserente4 interrogationes fieri posse circa enuntiationem. Prima quidem QMarnam sit enuntiaticii Et respondencium est cat negorica vel nypothetica Secula da vero interrogatio est, Qualis fit Propoliti Et respondendum est,Affim
66쪽
mad tua vel negativa.Tertia tandem Interrogatio est,quacta
sit enuntiatio ξ Et respondendum est,Fst uniuei talis uel paeticularis uel indefinita, vel singularis. Vniuei fatis quide est cuius subiectum vel pars subiecti in Boi te propolitionis postaufficitur syncathegoremate uniuersali; ut omnis homo disputat, Nullus homo est albus, Cuiuslibet hominis Dru-ssellus currit. Sunt autem signa uniners illa, quae distribuunt
terminum communem pro singulis significatis pro quibus
accipitur secundum eXlgentilam copulae . Particularis vero propositio est,cuius subiectum est terminus comunis signo particulatiZate determinatus, ut Aliquas homo currit. Alicuius hominis Brunellus currit. In definita autem est, cuius subiectum est terminus commonis nullo signo anectus v g. Homo currit, Hominis Brune Ilus est albus Singularis detiique propositio est,cuius subiectarin vel pars subiecti in propositionis fronte est terminussingularis vel communis determinatus syncathegor emate singulariZante , v. g. Petrus currit, etri equus currit. Hic homo currit, Huius homitiis equus currit. Ornnes istae enuntiationes sunt singulares. Caeterum viruin quando iubi ectum siue sit terminus conimunis siue singularis iupponit si impliciter ut m hac, Homo est species, sit dicenda illa enuntiatio uniuersalis, vel inde si1rita,in libro sequenti dicendum est, Aunc autem existimo praedicta iti diuitionem esse intelligendam quando subiectum supponissi persona liter. Hactenus de primo libro.
67쪽
bus logicalibus quae accidunt termino posito in propo
riher post insinuatam qualitate Sc qua titatem propositionum , statim accessit ad comparationem unius propositionis cum altera secundum oppolitione. Sed nobis vitum est cuModernis prius de proprietatibus eκtremorum Propo sitionis,quae consequuntur ipsa eXtre ma Quatenus in propositione Collocantur, in qua est acceptio & vlus term norum , agere. His proprietates sunt qua tuor. Supposito Ampliatio , Restri Chio, Appcllatio- Atqui in thoc Primo capite de suppositione quid sit & quotu-plex sit,dicendum est. Notandam est in primis, acceptionem termini, esse aliquid uniuersalius respectir praediciarumqUatuor Proprieta' tum,non tamen dici Proprietatem termini in Propositione
68쪽
tra o tacitatariem is Uficat Midem m*S 4rrctro, exara Propositioni rhon aec Pixit ea eum est in ilia ct en tius veroo oro suo sitai ficaro . et ne accipitur. Hoc supposito sup pysitio sic dissin tus. Suppositio est acceptio termini pro ali- ino de quo veri sicatur In qua diffinitione loco generi S PO' Dbcilitanitur acceptio terminiuoco Vero diiser ςnxi PO itur Py0 4u runsii quo de quo yerificatur Contingit enim terminum accipi: quia vultur verbo pro suo significato , ut si dicas , Chimera Currit, chim era accivitur,sed non supponit pro suo significato: quia no vecificatur de illo. Est enim vetita cari terminum quando res illa quam significat Sc pro qua accipitur existita parte rei iec radu eRigentia d biferetiae teporis importatae per verbum. Vnde in hac propolaione Ante chris V sint, siuidsit . a subiectuna quidem accipitur pro suo significat O sςdi Ora scatit. suo ponit pro illo, quia de illo non verificabitur secundu dir-
ferentiam temporas illius verbi, fuit Sed in hac , odam tu Pr, subiectum supponit: nam accipitur pro Adam de quo Verificatur. haec eniim eri vera demonstrato Adam ad intellectu, hoc est vel fuit Adam Nota secundo nouitie,circa praeclictam diffini Lionem, rH-h il referre vel impedire, ut terminus dicatur staPPPne C, Upropositio inqua ponitur, sit vera vel salia. Ita hac erit m propositione homo es Hapis , utrum 'ue extremum suPP mi: quia utrumque accipitur pro sum signi ficato de quo Versia catur cilicet lapis de lapide eκ iste te, Sc homo de nomine. Est tamen falla, S impossibilis propolitici illa: qnia extrema tio pol Punt Pro eodem verificari quod est necessaraum ad veri tatem affirmativae Oropositionis . Neque inteli gas, cum in diffinitione dicatur, pro aliquo de quo veriIicatur,esIe necessarium, ut in ipsa propositione in qua sUpponit merceat ve-
verificari de tuo significato , ostento per pronome dc ID Oni- traiiuus D, Hoc, a parte subiecti,& predicatu ni vel iubiectum illius propositionis, homo e sit lapis, a parte prMMic dis , VL udicas, hoc est lapis, demonstrando aliquod sigitari daturn in D PIUIS.
69쪽
pidis. Et ut in sum ima arim terminia verificari est vere affirmari de suo significato secundum eκigentiam ctisterentiae
temporis importatae per verbum enuntiationis Oscndendo pronomine demonstrativo significatum termini . Sed caue ne in tali verificatione varietur aliqua de Proprietatibus Logicalibus,vel contingat aequivocatro, verbi gratia nhac propositione homo est pictus, sub i e ct una quidem supra nit,sed ii velis verificare subiectum os endens imaginem hominis,& dicas, hoc est homo, ae ciui uocatio est: quia terminus
homo per se sumptus stat pro famosiori significato . Quare verificatio illius subiecti debet ita neri, demonstrata pictura,& dicendo, hoc est horMo pictus. SimiIitercu elicis homo est nonae, subiectum quidem supponit, sed quia materialiter
supponitmon poteris verificare subirct um dicens, hoc est homo,sed velificabis,si dicas ostensa scriptura vel voce, hoc est dictio homo. ΑΔ1ertunt etiam moderni, Quod ciam dici. mus terminum accipi, Sc uniri verbo pro suo significato, intelligendum eisse vel pro se ipso, ne e X cludamus acceptione vel suppositionem materiaIe tem: norum, qui pro se ipsis interclum vnititur verbo ac li essent propria sui nomina, superfluum enim esset ipsis nominibus alia nomina imponere: naper se ipsa in usum enuntiationis veniunt, ut de illis aliquid
affirmetur vel negetur. Vt. v. g.cu dicimus, homo est dictiobi syllaba. nihil minus praestat ad rationem subiecit ipsam et dictio, horno, qua si imponeres illi nome distinctum. Imo vero si res ipse per se possent uniri verbo, frustra illis nomina imponeretur. Sed quia hoc Der se ipsas praestare no possunt opus habent substitutos, Ita mente quide conceptibus,in quibus sunt res in esse intelligibili, & exterius in vocibus aut scripturis, Quibus S ipsi conceptus eX primuntur, ct res ad placitu significaturi Quocirca proprius loqueremur, si diceremus voces sapponi,& substitui pro rebus conceptis, quacia dicimus iupponui, sed loquendia est ut plures, sicut S in multis alijs libenter schole dictione amplectimur. Deniq: aduerte nos etia in diffinitione suppositionis madem is more gerere Voluisse. Etenim antiquiores duntata at nomen substantiuuna supponere dixerut,adiectiuu vero negauerunt supponere: Quanuis viniatur verbo pro suo signi- ficato
70쪽
, supplabstantivi, ut excluderet adiectiuu. NaVt supra ex doctri na D. Thomae retulimus in capite de Normine: lectitur15
cessaria est, Na D. Tho. I.p. q. .docet falsarn esse hanc pro propositio: quia faceret huc sensum essentia est res generas, quae propositio Cathsstica est, cuilla altera sit lia: retica quia in illa deuotatur,quod cliuina ess,entia aliquid a se distinctu producit Sed de hoc alias. Nunc aute sufficiat nouitium Dialecticii nome differentia loquendi de suppositione inter modernos & antiquiores. Nos autem de suppositione non tam stricte loquimur,cu clicimus in hac propositione, homo est alb',eX trema supponere pro eode. Quia Vniutur verbo prositis significatis de quibus verificantur. Si tamen stric ius loqui velis de suppositione , cices subiecta illud supponere, praedicatum vero non supponere sed veri ficari Nem tamen
hie intelligas nomine suppositi illud dunta Xat quod substatiale est, & per se subsistes.Non enim de physico supposito
nunc Iouuimur . sed de ne proqua terminus accipitur, & plenarie substitui tutavi cie illa possint affirmari vel negari quae rei comaeniunt,vel non con Ueni ut, siue actiones , siue passiones sint. v. g. hoc nomen Albedo,supponit pro suo supposito, quia mediante hac voce poteris editantiare de alti edine esse intentam vel remissam,& disgregare visium. At hoc nomen au i Irianitas qua uis significet natura quae habet physicus appositum in quo subsistit, non tame stupponit pro illo . sed pro ipsa natura humana in abstracto quae est suppositu Dra inlecticii res pectu illius termini, humaniras. Sed hic term nus, homo , propter modum significandi in concreto importat habentem humanitatent, tanqua n phusicum suppositiam humanitatis, Oc etiam suppositum Diale sticu, quia pro illo sobstituatur ad enuntiandum cile homine adit iones vel passiones 1ibi co Ruenaetes . Eae hac docti ina poterit Theologus ratio D a nem