장음표시 사용
101쪽
borum expertibus regionum frigidarum , quale est oppidum Tlijuquit ec Tlax allecarum, ubi in maximo habetur haec herba pretio ab indigenis, putantibus incolumes se ab omnium morborum injuriis degere ob ejus herbae copiam.
Genus est quoddam Philegii, origano simile forma, et viribus: cujus nihil praeterea habui, quod admonerem.
CAPUT CLXXVII1. De CHICHILLACOTL , Seu Tirga COCCinea.
Folia profert CAICHiLLACOTL amygdalina , Serrata , et longiora, Caules purpureoS, octo dodrantes longos: florem prolixum, et angustum, Coccineumque , Unde nomin, et radices parvis Batatis similes. Dulcia sani folia, non Sine siccitate , et adstrictione quadam. Nascitur in faucibus montium agrorum Ocollucensium juxta decurSioneS aquarum.
De c0L XIHrura , seu herba in terram decumbente. Uerba est quibusdam innixa fibris, unde caules profert: et in eis folia Ocymi, longe tamen minora, et circinata, nullo adhuc , quod investigare potuerim, cognita USU.
102쪽
De COETOTL, seu Tlabnietquiti. Radice firmatur rubra, et fibrata, eX qua multos profert ramos, dodrantaleS, et CoccineOS, resertoS foliis ruta ceis , sapore leguminis ciceriSve, et floreS e Candido rubescentes. Frigida natura conStat ; quo fit, ut radix devorata sex obolorum pondere sebreS eXStinguat, medeatur oculis inflammatis, et curet ulcera.
Radicem fundit altera CoLTOTL pallentem, longam, Surculosamque, unde multi prodeunt CauleS savi, ac teretes, foliis referti Securidacae , ac flores in postremis stipitibus proferentes capitulorum forma , purpuracenteS eX pallido. Calida constat aut temperata natura, et Glycyrrhi Zae paene Odore, et sapore: quo fit, ut si cum Axixi lacoti , et Chi chlamihuiti tufa dolenti alicui loco radiX apponatur ob flatum , aut frigus , illum Statim a dolore reddat incolumem,
Splenemque minuat admota ; per Se vero Semlinciae pondere devorata pectus leniat, OS refrigeret, e Xanthematis opituletur , appetentiam eXcitet, evocet urinam , et medeatur punctis. Mexici nascitur aliisque montani S, et temperati S locis.
103쪽
De cHILPANT CHII L trima , seu sore signi instar pendenti. Radice prima CHiLPANXOCΗiΤL srmatur parva, si bris Candidis et teretibus plena , e qua caules prodeunt cubitales, folia Salicis, angu Stiora tamen, et tenuiora, flores Coccinei in posti emis caulibu S, qui rubri quoque Sunt, Calycum so ma, aut Signa, ut diCtum eSt, referenteS. RadiX est nonnihil amara , et tamen frigidae eSSe naturae, eXperimento compertum eSt , febrem eXStinguere ex aqua Opportune epotam drachmarum trium, aut pluri Um, Si opus Sit, pondere ; inflammationeS mammarum avertere , et epilepticis opitulari illi tam , unde Micaxihuiti Seu mortuorum medicina a quibusdam vocari ConSUeVit.
Radices fert CAILPANXΟCHITL altera, ac folia Porri, caules coccineos, et in eis floreS ejuSdem Coloris, Signi instar, ut diXimus, procumbenteS. Naturae eSt temperatae, et lubricitatis cujusdam particeps , testiculis tumentibu S praeci pue auxiliari dicitur imposita , et mederi febri. Amat loca campestria, et temperata , in agroque MeXicano passim
104쪽
nasci deprehenditur, possetque ad Narcissi Species non immerito reserri.
Radicibus Cn1LΡAN insistit libris similibus, fulvis, murulisque : et eX eiS cauleS duoS cubitOS longos mittit, et in terdum prolixioreS: folia Vero, tum e radicibus, tum etiam e caulibus longa, Saligna , pinguia , et angusta atque in coccineum quibusdam in partibu8 colorem Vergentia: flores in summis caulibus CoccineoS, et Calyculorum Specie, qui Signa quadamtenuS imitentur, unde illi indidere Alexidani nomen. Radices drachmae uniuS pondere e liquore quopiam devoratae bilem per Superna, et interdum per in serna quoque Vacuare Solent, et urinam eVocare retentam; alii tra dunt easdem redactas in laevorem Sanguinem e naribus fluentem sistere devorataS , aut insu Sas e liquore aliquo adstringenti. Amara est et Calida natura, gutturque, dum devoratur , paulisper adurit. Τemperati S locis provenit, qua lis est ager Tetzc0Canus, MeXicensi Sque , campeStribuS, aut montosis locis , et foret mense Septembri.
De GVA CHILPAN Chimathuacanichalcensi. Herba est si bris tenuibus inniXa, unde prodeunt caules
105쪽
purpurei, tenuesque , Ornati foliis Salignis, minoribus tamen, et magiS acuminatis, binis Per intervalla cum quater nis aliis minoribus : floribus Vero oblongis , Coccineis ille, sed in purpureum colorem VergentibuS, juxta Singulos soliorum exortuS utrinque binis toto fere Catilium procursu, juxta eorumdem cacumina quiniS. Frigida est, et humida natura, Sed cuju8dam amaritudinis particeps. Nascitur in collibus, aut montaniS lociS regionum frigidarum.
CAPUT CLXXXVI. De altera I UNCHIL PAN.
Radici crassae et fabratae insistit, unde prodeunt caules multi, coccinei: et in eis Saligna solia, bina per caulium intervalla, circinata, et longe minora , atque anguStiora, cum aliis quinis, senisve parvulis adjacentibuS: flores vero vasculorum figura , longi, atque coccinei juxta Summas Stipitum parteS, quorum, ut qui Visu Sint Spectandi, et pulchri, tantum sit usus. Provenit in locis frigidis, aut moderate calidis , qualis est MeXiCanu S.
106쪽
vis , et purpurascentibus , Calyculortula figura spicatiS JUe, et facultate medica, quod adhuc compererim, nulla. Nascitur Tetzcocanis agris, a quibus indidimus illi cognomen.
Radici insistit fibratae pallidaeque, unde profert Caules sesquidodrantem longos: et in eis folia Obrotunda, parva , legumini, aut Nummulariae Similia, et in SunamiS Caulibus flores Spicatos, purpureos. Humida videtur ConStare natura, et moderate Calenti. Alorsibus serpentium fiant illitam mederi , et quorumvis aliorum venenatorum anima lium. Nascitur in frigidis quibusque locis Tilancensibus.
De ZAZALI ATLI Tilaircensi Radici insistit capillatae, tuade fundit caules multos, tenues , dodrantales : et in eis folia origani, minora tamen, ac minutissime Serrata, floreSque purpureOS, et modicos. Calida constat, et lubrica natura: quo fit, ut folia semunciae mensura devorata Sistere dicantur diarrhoeas. Nascitur in
planis, frigidisque Tilanci locis.
107쪽
Species est Sedi, radicibuS longis, tenuibusque, et Sedi similibus insistens, unde prodeunt cauleS duaS Spithamas longi, tenues, tereteSque, et rubeSCentes , reserti foliis minimis , et circa cacumina floribus purpureis et spicatis. Fri gida adstringentique constat natura ; Ulceribu Sque medetur, tusis admotisque radicibus, aut foliis. Nascitur in frigidis, asperisque et SaXOSiS IOCiS Truncensibus.
nascens in collibus , nullumque refugiens caelum , foliis oleae, sed brevioribu S, floribus coccineiS, et parvis , stipi teque, cum manditur, pallescenti. Calore quodam praedita sunt corteX foliaque. Ferunt eadem StrumlS magnopere opitulari iuga, calefacta , atque imposita, sed sunt illae prius ex vino abluendae.
Herba est radici insistens obductae lanugine, fomiti per-
108쪽
simili, et surculis multis, praelongi S, tenuibu S, et Superne nigricantibus abundanti; unde proseruntur cauleS longi, reser ti foliis obrotundis , Serratis, et asperis, interna parte albidioribus , floribusque parvis , et candentibus. Radix initio dulcis est, GlycyrrhiZam SapienS; deinde vero acriS, ac Calorem ordinis quarti ostendens. RuSdem cortex tritu S atque resolutuS eX aqua , et instillatu S oculis carnem eorum Supervacaneam eXedit; ipSa vero radix recens vulsa , illita oculis, argemata , et leucomata diSSipat, et consert enixis. Nascitur in frigidis montium , colliumve lociS agri Titan- censis. Sunt, qui Ezmecapatii vocant.
109쪽
PHILIPPI II. HISPAN. ET INDIAR. REGIS,
ET TOTIUS NOVI ORBIS MEDICO PRIMARIO, AUCTORE.
De CHALCm EX CHITL, seu s0re smaragdino. CHALCMiuuYRXOCHiTL , quam alii Cbalchivhxo blat vocant, frutex est multos ab una radice fibrata proferens ramos, te nues, lignosos: et in eiS solia Prunt, flores pallidos, in cyaneum Colorem Vergentes, Unde nomen , CalyculiS Similes, sex Sinubu8 parviS, ac VireSCentibuS, et Crenatis marginibus, a quibus lutea grana producuntur. Calida natura ConStat, ac floris usum praestat ad corollas intexendas, floridosque manipuloS. Solum amat temperatum , quale eSt Mexicanum, aut aliquanto calidius: floretque Septembri.
110쪽
De re CHII L, seu sore Tet LYEXOCRITI , quam alii EAxochiti, seu Jlorem Eloti, alii vero Cozauhquinochiti, Seu rex0chiil pallidam Vocant, radi Cena magnam agit intraque candentem , cui velut funiculis quibusdam longioribus appendent quinque aut seX radices aliae, porcinis renibus haud dissimileS, Sed aliquanto majores , fibrataeque. Multos haec fundit cauleS Sarmentosos, quadratos , et geniculis interceptos, Striatos , et quaternis distinctos canaliculis. E nodis oriuntur ramuli, foliis Blito similibus reserti. Flos est oblonguS, et luteu S, Unde nomen; quem profert per aeStatem , fumo redolentem. Radix est dulcis, edulisque, ad temperiem pertinens, aut paulo frigidior. Succus ejus inflammatis oculis dicitur opitulari , ac jus decocti dysenteriis ; pulvis vero inSperSuS curat ulcera oris, et reliquorum membrorum, potiSSimum Si distem peries calida adjungatur. Provenit regionibus frigidis, et montosis locis, qualis eSt ager X0chisesecensis.