장음표시 사용
121쪽
semirubra, ac Semipallida habentibus solia. Floris est tala tum usuS , et Odoris, et cibi Cau8a; Spumam siquidem Ca- cubati excitat , et multiplicat in eam potionem consectus ampullas, quae est ejus potissima apud indigenas gratia.
De CVECH CHIra Secunda, seu sore sonalis Serpentis. Radix est fibrata , et candenS, e qua CauleS Oriuntur tres proliXi Spithamas, teretes, tenues, et referti foliis Sa licis per intervalla, intersertis quibusdam aliis brevioribus: flores in poStremiS ramuliS rari, rubri, oblongi, et vaSculorum figura , capillamentiS e medio prodeuntibus , quibus appendet Semen e viridi rubescens. RadiX tusa, appoSita que inflammationeS repellit, etSi calore aliquo non Careat, amara enim eSt. NaScitur in montibus temperatarum regionum , qualiS est Tetz 0Cana.
De CVECHPATLI, Seu medicina sonalis serpentis. CUECH PATI I, quam alii Tetta palli vocant, radices fert ternas, Asphodeli figura , et in totidem Surculos desinentes: ex his mittit caules teretes , virides, laeveS , et aliquantisper hirsutoS: folia Oblonga circinata , et ocymini8 paulo majora, flores albos, et Sil: UaS lanuginoso Semine refer
122쪽
II qtas. RadiceS unciae uniuS menSura tritae, atque epotae ex aqua calorem nimium exstingunt, illitae vero ex aqua Oculis nubes discutiunt. Humida herba est, amara, et nonnihil Calefaciens. Nascitur montoSis loci S, planisque regionum temperatarum, qualiS est Tetet 0cana , Taliubcanensis, et QuarmchinancenSiS.
De CELIC PATLI Pahuatianensi. CELICPATLI, Seu medicina viridis, radicem fundit capillatam , et ex ea caules et solia Chamaedryos, minutim serrata , et in acumen desinentia. Munt mederi enixis, quae a partu torminibus, ac dolore ventris afflictantur, folia tusa, atque eX aqua Semunciae menSura deVorata. Provenit in ten peratis regionibus, humidisque locis juxta aquarum fluenta.
De CELICPArar orbiculari Est et aliud Volubilis genus vocatum CELICPATLI, quod in SaXis nascitur, eisdemque jactis a quovis pediculo capillis adhaerens: caules fundenS tereteS, ac purpureos: solia paene rotunda , inferne Subalbida , Superne eXSaturato colore virescentia molliaque. InSigni odore, et Sapore caret, humensque , et stiges acientis facultatis videtur , et nonnihil glu
123쪽
De CELICPANI Luatutullanensi Radicibus insistit haec herba capillis similibus , unde mittit caules rubeoS, tranSlucidOS , ac Vitri in modum fragiles : folia MyoSotae, sed longe majora, et pinguiora, infer- ne rubescentia, ac Superne Viridia : floreS in extremis ramis similes aculeiS, SiliquaSve ternaS ac VireScentes. Propinari solet matutino enixiS, calidaque , et humenti ordine secundo natura conStat, gustu Odorata, et magnopere tussientibus utili.
CAUCHUΜBEQUA , quam Tancitarenses, apud quos etiam nascitur , Carthcumbe quam Vocant, radiceS fundit surculosas, paulisper luteas, et capillataS: eX hi S ramOS quosdam serpentes humi, foliis longiusculis Continenter opertOS, erectos alios foliis rarioribus ornatOS, et orbiculatioribus in acumen tamen desinentibus , luteoSque floreS. Lacte manat, et nonnihil praefert amaritudinis. SuccuS Caulium , et radicum recentibus plagis instillatus Solet eiS veluti per miraculum mederi , et ea ratione ab indigenis haberi maximi. Similis vi detur Teocoxochit Pacapichtiensi eadem, natali tamen to
124쪽
II 6 co disserens, tum forma, tum etiam facultate , nam illa quoque recentibuS medetur plagis, verum lacte non manat, aut amara est, Sed frigida, et impense glutinosa. Vocant Tacambaranenses Paralion Dioscoridis, aut Tubmalum mFrsinitem eodem nomine, cujus laetis quatuor, quinqueve guttulas, succive soliorum, aut juris decocti radicum infusas serunt mire abolere dolores a gallica contagione, aut alia frigida causa ortos: radicem etiam laevigatam drachmae unius pondere , et bibitam eX aqua fontana, aut alia stillatitia congruentique doloribus ex eiSdem cauSis ortis mederi.
Quam herbam CuTtRiQUI MechoacanenSeS vocant, Me-Xicani Mattacacam nuncupare ConSueverunt. Haec radicibus firmatur modicis, obrotundiS, candentibus, fibratis, caepiS par, vis Similibus, et nigra quadam membrana Obvolutis, e qui bus proferuntur caules laeveS, purpurei, tereteS, ac per intervalla geniculati: et in eis folia Betonicae altilis, laevia, Sed minora, et eXiliora : lutei flores Siliquae oblongae ac trigonae, refertae Semine haud absimili sinapino. Radices frigida, humidaque ConStant natura, ac M amarum Sapore: Crudae , coctaeve eduleS Sunt. Coitum dicuntur eXcitare , ac exstinguere febres , Zelotypiam amovere , et conciliare con-
125쪽
De COTZONGARI , seu latifolia herba. Unica firmatur CoTZoNGARICA radice, surculo simili, Radicive, e qua multi pediculi ascendunt longi, ac tenues, quibus appendent oblonga soli , Serrata, Menthae proXima, sed longiora, et ampliora , hirsutaque, et Subalbida. Sole siccata , tusa, et eX aqua resoluta infunditur gratia eX purgando rum excrementorum, sedandique a flatu, gallica lue , aut crassis , et frigidis humoribus OrtOS dolores : amara siqui dem est, calidaque, et Sicca Ordine tertio natura. Nascitur in frigidis, et humidis lociS regioniS Mechoacanensis.
CAPUT XXXIV. De cuAp0LINTTEM ALAC, Seu cicadae sputo.
Radices fundit tenues, et prolixas , e quibus profert caules exileS, quadratos, Striatos, ac Spithamas duas lon-
gos: et in his folia Tragopogi, tenuia, longa, hirSuta, angusta, et Serrata: floceS parVOS in pOStremis ramis, Corrudae capitulis similes. Jus decocti soliorum manipuli unius mensura epotum alvum leniter Solvit, craSSOSque , et lentos humoreS praeeipue Vacuat, flatum discutit, haud aliter
126쪽
ac solia arboris Cinll0xihuiti, et herbae Quauhctoapalli, de quibus in suis locis agitur a nobis, et satietati medetur. Provenit ut arιhchinanCI.
De C p0LTCXIra , seu sede cicadae. Radices fundit similes Asphodelo, intus candida S, ex tra nigras, CaudiS tamen Surculisve appendentibus, e qui bus proferuntur cauleS tenues, tereteS, purpurei, SeX dOdrantes longi : solia longa, et angu Sta, flores in postremis ramulis pallentes, et parvi. RadiX eX aqua resoluta ulceribus dicitur conferre , velut cujuSdam ad Strictionis , et calo ris particepS. Est et alia planta ejuSdem nominis, et fere facultatig , radice simili Surculo, rubescente eX candido, ligno saque, foliis Amygdali, floribus coccineis, et fructu majusculis ciceribus simili; cujus radicis cortex in farinam redactus plagis vetustis et recentibuS medetur. Frigida enim, siccaque , et adstringenti natura conStat.
De cA L TLAPAN Seu testa perfracta. Radicem fundit CAXTLATLAPAN CraSSam, ac longam, eX-tra fuscam , intus candidam, caules volubiles, folia cordis figura, et magnitudine : Oblongos flores, calycum forma, in terdum cyaneOS , interdum Vero eX albo purpurascenteS. Ra-
127쪽
dix unciae uniuS pondere humoreS omnes citra molestiam evacuat, majori eX Parte Per inserna , nonnunquam vero per superna. Dulcis eadem eSt, ae Paululum calefaciens. Provenit quibusviS regionibus, humentibus praecipue locis, ac juxta aquarum defluxus.
CAPUT XXXVII. De GYPLATEA AN altera.
CAYTL TLAΤPAN altera, quam alii Ololiuhqui vocant, radici insistit obrotundae, tuberi Simili, Pyrove, unde Proseri caules e pallido rubescentes, tenues, brevesque: et in eis 1 Iia obrotunda, et parva. Radix una, quae aequat magna ex parte semunciae Pondus, tusa atque epota medetur Satietati, vacuato ventriculo, emundatoque.
CAPUT XXXVIII. De CAXra TLAP gν tertia.
Herba est caules, et folia Lilii proferenS, latiora tamen, atque adeo ut magnam cauliS partem fistularum quarumdam forma circa exortum effigiata contegant, ac circumstent, flores e pallido purpurascenteS, et longOS, Calycum forma circa postremOS ramoS Octo Unciarum intervallo, pulchros ac visu gratissimos. Neque ejus herbae alium, quam florum, adhuc
128쪽
De I LACO AXTLATLAPAN , seu Caxt utlasan sudes ferente. Herba est radici innixa Raphani, fibratae , et longae, unde proseruntur cauleS Sudium in modum: et in eis folia Ocymi paulisper undulata, et floreS in postremis ramulis oblongi, coccinei; cujuS adhuc, praeterquam florum, nullum usum accepi. NaScitur in locis temperatis.
De CANTLAC0TE , Seu culmo TLolli. Herba est fibris insistens multis , unde eduntur caules breves, fulvique: et in his solia Blito similia , sed tamen minora , odore gravi , et flores pallente8, modici. Jus decocti manipuli unius foliorum satietatem curat. NaScitur regionibus calidis juxta declivia montium loca.
De reoCINTLI vel TEPECENTLI, Seu spica Maietii m0ntana. Frutex est radicis rotundae, nuCis pineae SimiliS, e qua fundit caules teretes, laeves, et candescentes ex viridi, folia Superiorem caulis partem occupant, dodrantem plus minus longa, digitum lata, crassa, duraque, interventis recta discurrentibus , soliis Palmarum haud dissimilia, fructum ob-
129쪽
longum, pineae quoque similem, et Summa CauliS parte prodeuntem. RadiX manditur decocta Cum MaiZio, quae dulcis est et adstringens, ae diarrhoeaS impoSita Coercet ; pomum vero Crudum. Provenit in montOSis lociS meiacocollae. MechoacanenSeS Cuichuantetri , Seu canis pedem Vocant.
Radice frinatur longa, contorta et candida, quibusdam velut glandibus adhaerescentibu S: unde prodeunt cauleS, quinque fere dodranteS longi, tereteS, purpurei, digitum Cra8Si, geniculatique per intervalla: et in his soli a purpurascentia, Limonis serina , sed majora: fructus Chilli, refertus Semine
plano, orbiculari, et lanugine comprehenso. Radi X extra in tusque candeScit, gu Stata viruS minime ingratum olet, Paeoniae Simile , ac calorem Siccitatemque ordine praefert Secundo , CraSSamque SubStantiam. Sen Sum aliquem caloris, ne dicam uredinis praebet circa guttur. I u Sa, ac trium drachmarum pondere eX aqua devorata Omne humorum genuS Supra, infraque vacuare dicitur. Nascitur in frigidis, et SaxoSiS lociS.
130쪽
De CENCOCOPI, seu planta simili Tlaolli. Plantam aemulatur MaiZii, Sed Semen eSt triangulare. Curat dysenterias Semen tritum, aC devoratum unciae unius pondere. Est autem Strages Maigii.
De TLAOLLI , Maizi0ve , deque s0ti0nibus , et placentartim generibus ex eo parari solitis. Quid mirum, si circa Mundi primordia, atque rudimenta illorum temporum, nondum eXcogitatiS rebus ad vitam commode transigendam inServituriS, Cerere CarenteS, mirabili sane invento, et naturae omnium parentiS bono tuendae sanitati apprime utili, confugiebatur ad glandes et hordeum , quibus modo SueS, et Si quae Sunt Sordidiora animalia , consueScunt Saginarii quando nostra quoque tempestate alii oryza, et Milio, alii Siliquis arborum quarumdam, Tucca alii herbae notae radice, alii Iliantho, et Gu aris, et ut cetera, quae innumera Sunt, praeteream , alii Thiodii, quod nostri Frumentum Indicum, Haitini vero Maizium appellant, VeScuntur loco panis. Neque hoc dictum volo in vilipendium Tlaolli, quod tantum abeSt, ut vituperem, Ut maxime laudem, mirerque FIiSpanΟS, rerum externarum di