장음표시 사용
361쪽
Ita vocant Indi eam Arborem , quam alii Mat qua-huiti seu Janeam , tale enim eSt ejUS Cor, Seu medulla. Arbor est mediocris magnitudinis , strigosis , et inconditis stipitibus, ac velut spinosis , foliis vero paulo rutaceis majoribus, atque longioribuS, et CyaneiS floribus. Cortex est cinereus , et si qui crassiores Stipites Vestit, Sit fulvus. Lignum pallet, ac medulla , ut di imus, Cyanea eSt, Unde Sumsit nomen. CorteX est abunde amarUS , quo fit, ut Calidus ordine secundo cum foliis quoque ipsis haberi possit cum manifesta siccitate, etsi medullam non Senserim amaram : referre vero , quos effectuS praestet in curanda gallica lue , aut quis sit administrandi modus, non putaVi ad me modo attinere, praecipue ad alia properantem; parabit fortassis Deus sedem quampiam tranquillam nobis, ubi majori cum otio, et quiete, latiusque, et terSiUS , quae modo praestamus, peragentes et Regi maximo, et Reipublicae pro votis inServiamus. Nasci tur in calidis Ttz0canis , ac Mistecae inferioris, quin et apud mitinos copiose quoque provenit.
362쪽
De ME EXOCHIra, seu Flare senis. Volubilis genus est propinquas arboreS amplectentis, foliis Mali Medicae, sed tamen tenerioribus, radicibuS numerosis , longis , ac crassis , floribus Tec0maxochiil , luteis, magni cujusdam melonis forma, et magnitudine. Floris usum tantum praestat.
Radicibus surculosis innititur, numerosisque, unde profert caules, et in eis folia longa, aSpera, et anguSta, in sum,ma vero eorum parte floreS pallentes, et orbiculares, Chrysanthemo similes. Amara herba est, Calidaque , et Sicca natura. Radices lusae, et ex aqua matutino epotae, bilina se
runtur Vacuare Per Superna. CAPUT XC. De HOOXITL.
Arbor est magna, fructum serens Husavis Vocatis similem, sed tamen minorem. In duas Secatur eadem species; altera fert poma coccinea, et lutea altera. Edendo Utraque sunt pariter cum nucleis, Sed a Husavis vincuntur Suavitate.
363쪽
N iscuntur in calidis Tetotetocolai ; neque ullam de eis medicam accepi facultatem.
Frutex est hominis aequans altitudinem , foliis ornata longiusculis, et anguStis, floribus exilibus, et pallidis, calycum forma, ScabriS caulibuS, et magna ex parte nudatis foliis. Jus decocti cujusvis partis universae plantae propinatur mane , VeSpereque tepidum , quinum , pluriumve , si opus sit, dierum spatio, ad motionem amiSSam restituendam. Frigida, Siccaque temperie conStare Videtur ; nam Sapore, et odore caret: quamobrem conVeniet ho8 esseCtuS praestare proprie . tale quadam occulta , aut Siccitate , et adstrictione ; quod multis aliis medicamentis hujus orbis videmus evenire. Nascitur meitialsae editis, ac campeStribus locis.
De H PAHUALIZPATLI, Seu medichra tensionis.
Radici insistit obrotundae , et fibratae, unde profert longos pediculos , et in eis folia oblonga , serrata , et SinuOSa , praeterea caulem tenuem , teretemque, et in Summa parte luteos , et orbiculares flores. Radices semunciae pondere tu Sae, et ex vino diluto potatae, tensioni, pectori dolenti, aut frigore affecto medentur. Nascitur in frigidis Tlaarcasiae, Servaturque in USUS annUOS.
364쪽
De HOILACAPITZ CHITL , seu Flare plantae volubilis. Volubilis planta est, Helxinae Cysam peto Similis, tenuibus cauliculis , capreolisque, soliis scutorum forma, soribus ex albo rubeScentibu S, Similibus vasculiS , et radicibus capillis similibus. Frigida , et humida temperie conStat; quo sit, ut succus instillatus inflammatis medeatur oculis. Nascitur regionibus temperatis , aut calidis, humectis, fertilibusque
Volubilis genus est, quod alii Vaticinicapalli nuncupant,
saxis Sese convolvenS. Folia Sunt Hederae, Serrata, radix CraS-sa , candens , et prolixa, flores coccinei toto sere caulis pro cursu, forma Calyculorum. Radix Succo manat, frigidaeque, et humentis est temperiei, etsi nonnullam amaritudinem participare videatur , partesque naturae diSSimile S. Utuntur ea Indi adversus calorem, et ad tumores praeter naturam repellendos, necnon ad Compescendum Sanguinem, qui e Vulneribus fluit, et curandoS oculos inflammatione tentatos, praecipue si misceatur I Dalain. Duo Sunt ejus genera eadem facultate praedita: Sed primum solia habet, ut diXimu S, Ser rata , et Urticae similia ; Secundum vero Scutorum PotiUS un-
365쪽
dulatoriani forma. Nascitur utra ille apud Alexi cenSeS agros.
Tot, tamque varia offenduntur apud Novos Hispanos Fungorum genera, Ut morosum Sit, ae permolestum singula aut describere , aut imaginibuS demonstrare ; quamobrem consulto pauca Singillatim attingentes , quidquid ad doctrinam spectare videbitur , aut ad hiStoriam rerum Naturalium hujus orbis contexendam, pro Occasione enarrabimus. Ergo sunt quidam e Fungis apud eam gentem natis lethales, mortiferique, Cillainanac me Vocati ; alii , qui mortem ingesti non inferant, Sed amentiam aliquandiu permanentem , incondito quodam riSu testatam , inducant, quos T huinti vo care mos est, fulvi, acreS , et non ingrati cujuSdam viroris. Sunt et alii, qui citra risum nihil non versari sub oculos cogant, velut bella , et daemonum Simulacra , atque alii non minus a Viris hisce principibus per Sua praecipue se- Sta , et conviVia eXOptati, et pretio maXimo , et pervigili cura conquiSiti, quam immanes, atque horrendi : quod genus fuscum eSt , et quadam acrimonia praeditum. Sunt demum alii edules, irigenti natura, nulliuSque inSigniS saporiS participes , odoriSVe , quOS Tata nanacams Vocare ConSueverunt. Quorum rursus omnium nonnulli candent, pallent alii, alii
366쪽
rubrescunt, quidam Sunt fusci, pulli, nigrantes, Varii, ac virescenteS, totque distincti coloribus , quot nullus artifex, etsi induStrius , ac diligens , praestare posSit assectando; nec colore tantum , ac viribus disserunt , Sed magnitudine quoque, et forma; Sunt enim parVi , magni, mediocres, ovi figura , orbiculareS , peltae imitanteS amaZOnicae formam , lati, ac multis aliis figuris. Quid igitur facerem in tanta naturae lascivientis ubertate η Quatuor tantum duxi depingendos,
edules scilicet, coloris candentis , et qui eX unico caule multiplices prodeunt, et cautibuS magna eX parte innatos, vocatoSque a colore Tatacliana dine , Seu candentes Fungos, rubeos, quOS TLpalaanaocime Vocant; luteoSque , Chimal rana-cume dictos , quique innoxii Sunt, et in Ciborum USU In veniunt ; ac demum eoS, qui, quoniam inebriare Solent, Te y-huinti nomine nuncupati sunt, et e fulvo in fuscum vergant Colorem, riSum inopportunum Concitent, imaginemque ci tra risum inebriantium possint exhibere.
De OTLATL , seu genere Arundinum. Multa reperiuntur apud Novam Hispaniam Arundinum genera ; quorum alterum A0t lati nuncupatum , Seu aquea undo , soliis longis, et angu StiS constat , caulibuS Vero CaVis , geniculatis , tenuis calli , et crassitudinis nostratium
367쪽
Arundinum. Alterum, Teotiati dictum, seu lapidea Arundo, solidis constat internodiis , graVibus , brachii crassitudine, baculorumque vicem praestat. Tertium genus , Quetzalotiati dictum , cavos fundit caules , calli mediocriter crassi; sed femur aequantes amplitudine , solia longa quoque , et angusta , trabiumque, et tignorum ad aedes aedificandas usum praebet. Quartum Vocant Mati, et est nostras Carectum: nam nostratem Vulgarem Arundinem Vocant castillanarat ut Alaygii, et Sacchari Arundines praeteream , frumentaceos culmos, ac varia alia Arundinum genera, quae hoc in loco non putavi singulatim numeranda.
Quam Mechoacanenses HUITSIQUA vocant, MeXicenses Xoxouhoapalli nuncupare Solent. Est autem Herba magna, Frutexve , folia fundens Oblonga , serrata, et amplitudine foliorum Mali Medicae, insertis tamen quibusdam minoribus : semina vero , ac flores juxta soliorum eXOrtus in ace vos congesta. Folia calida, siccaque , et paululum adstringenti videntur constare natura , et Stoechadem quadantenus olere. PulviS eorum medetur nomis , et depascentibus ulceribus, tumidam faciem curat, et impositus capiti obsistit defluxionibus oculis offundentibus tenebraS , naribus ve-
368쪽
ro infusum fluxum sanguinis cohibet, phya Sin curat, et medetur dysentericis , tumoreSque praeter naturam aut discutit , aut maturat, et aperit. SUCCUS in fuSUS consert oculis suffitus juris decocti ejus, et Triau hiati adversus articula res dolores, et quasVis alias frigidas noXas praesentaneam fert opem. Nascitur calidis, atque humidis locis, quales sunt Mexicani. '
CAPUT XCVIII. De HOEMETTZONTECO , Seu capite senis.
Herba est radici insistens longae, Surculo Sae , et Crassae , intuSque candenti, ex qua profert caules duas spitha mas longos , et in eis folia oblonga , Similia Limonis foliis, et florem , ac fructum, ut referunt, nullum. Radix guttur urit , et in pulverem redacta , devorataque Unciae unius mensura omnes humoreS purgat. NaScitur Oc0pella 'ucae.
De MELICPATLI Tanguit lanensi. Radices fundit similes asphodelinae , unde oriuntur caules tenues, teretes, et duos dodrantes longi , ornati foliis Lini, longis , et angustis, et flores luteOS, Spicatos , parvos. Calida est, et aliquantisper glutinosa. Radix medeturdi arrhoeis, et appetentiam excitat tOSta, laevigataque , et semunciae pondere bis die ex aqua devorata, aut ex alio
369쪽
congruenti liquore. Nascitur in frigidis, canapestribusque locis 2 epexicensibita, non longe a Misteca inferiori.
CAPUT C. De HVEIPO Ora Huaxa etISI.
Arbuscula est Vitium modo serpenS, SinuoSiS, ac tricuspidibus foliis , floribus coccineis, parvis, et aggregatis in comam , unde generatur fructu S nuciS paene ponticae sor-ma , et magnitudine , sed ternoS includens Ricini more candentes nucleos. Toto anno folia , fructum , ac flores fert. Dulcis est, calidaque , et humida , aut moderate frigida temperie. Liquor stillatilius vires elangueScentes ita instaurat, reficitque , ut homines jam paene mortuΟS ferant exsuscitare ; idem refrigerat, et impinguat, aut ipsa arboris folia oleris vice devorata , nitidumque reddunt colorem ; lacryma stillans e praefractis germinibus inflammationi oculorum mirum in modum confert : nuclei quini, aut si robustior homo sit, Septent emundati a quadam illos tegente membrana , devoratique Vacuant egregie pituitam, et bilem per su-Perna , atque inferna , USque adeo Securo eventu , ut vel levis momenti re ingesta , coerceatur, Si ita expediat, medicamenti hujus vis. Nascitur apud Huaxacenses. Paulo poStallata est eadem a Panucensibus stipite cubitali , subalbido, lento, levi, et spinifero , ubi vocant TetapaLachquabuit
370쪽
untque lac ejus firmare denteS, et carnem eXhaustam in
De HVITAMUILPANI, Seu Olere spinoso. Radici innititur longae , et tenui, unde profert folia longa , et angUSta, Serrataque , nec Cichorio absimilia ; cujus videtur species; etSi non desint , qui Scorcioneram nostratem eSSe contendant, non Sine errore. ViS eSi frigida , ac nonnihil amara , amica jecoriS, ictibuSque Viperarum mirum in modum adverSa, Si unciae uniuS pondere eXpreSSuS Succus devoretur. Quin referunt, febreS etiam eXStinguere. Nascitur in montibuS Huaxacensibus, unde eSt ad nos delata.
Radicem mittit crassam, brevem , fibratam , et obrotundam , unde aScendunt teretes , et Subfulvi caules , in eisque folia Ocymi, sed serrata , longiora , et acuminatiora, ac ternis lineis secundum longitudinem procedentibus distincta , unde aliae in latera utrinque discurrunt, ac flores candentes. Cujus adhuc facultatem nullam medicis usibus congruentem cognitam habemuS.