Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

391쪽

NOVAE HISPAN. LIBER X. 38a

CAPUT XL.

Volubilis genus est, cauleS fundenS CX albo vireScentes, junceos, ac similes ficulneis , Sed minores , et candidiores, folia rara, radicem pallentem, et orbicularem, ac nucem juglandem aequantem magnitudine. Haec uniuS drachmae pol, dere urinam evocat, praecipue Si cum Erpatii, et Tiallantia..cacuitlapilli miSceatur.

CAPUT XLI.

De 1 ACATO MACIVILITE , seu Herba crassae cuspidis. Volubilis etiam planta est, radicibuS SurculoSiS innixa, equibus prodeunt folia longa , et angusta, latioriSque cuspidis, unde nomen. Aliquantisper acriS est, calidaque, et sicca ordine secundo. Jus decocti corticum radices satietati mederi solet. Nascitur apud Tiettolucanenses.

CAPUT XLII.

De OC IMzm , seu Herba cuspides mittente.

Volubilis est soliis HelXines Cissam peti, coccineis , et oblongis floribus. Liquor ex praefactis germinibus stillans inflammationi oculorum confert; frigida enim est , et humectante natura, OdoriSque, et Saporis inSignis expers. Nascitur in calidis juxta 'flumina.

392쪽

CAPUT XLIII. De 1 ACAIMEXTON, Seu nas0 cinere0.

Volubilis genus est radices fundens longaS, ac tenues, solia Populi albae, minora , caulibus appensa tenuibuS, Bores comanteS, qui ex luteo candeScunt. Nullam tamen insignem facultatem praeSeferre Indi norunt.

CAPUT XLIV.

De O NEXTON Chiauhilae. Herba est caules proferens tenues, tereteSque, folia vero Tenamaznanapal00e, anguStiora tamen , ae floreS purpureos , Semen in SiliquiS Contentum, et radicem craSSam , atque strigosam ; cujuS Semuncia epota Vomitum ciet, ac bilina vacuat per Superna. Calida videtur conStare natura , humidaque, et glutinosa; dulcis est, et appetentiam eXcitat. Nascitur in calidis, planisque Xochimittetinoi locis.

Herba est radicibus insistens multis, fulvis, ac similibus capillis, unde profert tereteS CauleS, rubeScentes, laeves , et geniculiS per intervalla interceptos, et in his folia Solani, verum inaequaliter fiSSa per ambitum, ac male com

393쪽

NOVAE HISPAN. LIBER X.

posita, et flores in postremis stipitum flagellis purpureos, parvosque, ac Velut raCematim Compositos. Odora Herba est, aliquantultim acris, ae ordine Secundo Calida. Sumitur adversus ventriculi cruditatem, Satietatemque, et Cum vivae calcis exigua quadam portione dicitur Sistere diarrhoeas. Sicca etiam apparet, et Subtilium partium.

CAPUT XLVI.

De O A'ON , seu Herba pilosi nasi Parvula Herba est, radiceS fundens capillis similes, folia in tria brachia cruciatim divisa , Serrataque. Bibitur adversus ictus, et casum. Nascitur Copitiani inter saXa.

CAPUT XLVII.

De T ACHILTON, seu Chilli acuminato. Herba est excelsior homine, salignis soliis, tereti caule, laevi, et virente, floribus e luteo rubescentibus, collectis velut in manipuloS , SiliquiS teretibus , similibus siliquastro, sed tamen minoribus, refertiS Semine argenteo, tenui, atque latiusculo. Germina comman8a ulceribuS opitulantur oris. Nascitur in calidis Teh0itzilae, juXta flumina, alveoSque aqua. rum. Radix est Velut proliXum quoddam lignum fibris auctum, Sapore dulci, temperie mediocri, aut paululum inclinante in frigus , et humiditatem.

394쪽

CAPUT XLVIII.

De MEIONE Indic0. Nascitur apud Indos Melanis genus praegrande, et oblongum, quod licet a nostratibuS dulcedine, et Suavitate Superetur, refrigerat tamen magnopere, humectatque uniVerSa paene carne sese in liquorem Solvente; cujuSmodi fructum Badeam vocatum recolo apud HispalenSeS , et GranatenSes degustasse:

nam et Baetici Arabes ejus meminere. Quin et apud Haltinum insulam memini vidisse fructum quemdam meloni mediocri persimilem , quem Patillam vocant indigenae, eXtra Viridem, et intra candentem; cujus caro frigidissima degustanti mihi Visa eSt, urinae eliciendae, perfrigerandisque febrientibus aptissima , dulcisque , Sed parum grata, et SuaViS gustui.

CAPUT XLIX.

De T ATLI, Seu oculorum medicina.

Ηerbula est radici insistens obrotundae, pontica nuce paulo majori, unde profert cauliculoS quatuor uncias longos, folia longiuscula , et tenuia , et florem modicum , ac pallescentem. Lubrica eSt radix, guttur urenS , Subamaraque, et tertii ordinis caloris. Medetur OculiS, ac carnem eXCrescentem in eis cohibet, et abSumSit, hydropem curat, Syncopinaque; et bilim , ac pituitam per superna , et inserna

395쪽

NOVAE HISPAN. LIBER X. 38

duarum drachmarum pondere devorata vacuat , atque ita cordis opitulatur morbis , dolorem capitis levat, et luem hispanicam abigit. Nascitur in frigidis, humidisque, et campestribus Mistecae superioris locis , et in Huaxacensi quoque agro. Est autem A pios Dioscoridis, aut illi congener.

CAPUT L.

De rariCPATLI Tanguit mensi. Radicem agit brevem , tenuem , et lignOSam, et eX ea breves caules, tereteS, tenues, lignOSOSque, Serrata folia, Ori-gano similia , etsi aliquanto minora, floreS parvos, et luteos , ex quibus gignuntur vascula, ubi continetur semen. Medetur febrientibus illita , epotaque. Frigida natura constat , et ideo depingendam non curavi. Nascitur in frigidis, humidisque, et planis locis Mistecae superioris.

De res Arar Tanguit lanensi, seu vulpeculae medicina. Herba est radici insistens longae , ac tenui, unde proferuntur caules Sex Spithamas longi, et in eis Mali Medicae folia , et flores lutei racematim dependentes. Calida tertio

ordine apparet, nam acriS eSt, et aliquantulum amara. Dolori capitis dicitur mederi, et rumpere pannoS, tumoribusque praeter naturam , et ulceribus auxilio esse. Nascitur in

CCC et

396쪽

frigidis , humidisque montibus Mistecae Superioris.

CAPUT LILDe T ATLI secunda Tanguit lanensi.

Vidimus apud Mistecam superiorem Sedi genus quoddam a ceteris, quorum leoneS eXhibemuS , distans , et Vermiculari vocatae quamsi millimum, sed foliis parvis , radicibus longis, tenuibus, fuscis, et teretibuS , quod asSeruere indige nae oculis esse perutile ; Sed quoniam facultaS haec , ejusque frigida temperieS ceteris congeneribuS proXima est, multaque Sedi genera jam depinximus, hanc censuimus cum quibusdam aliis praetermittendam.

CAPUT LIII.

De TZTA OCHIPATLI, seu medicina s0ris candentis. Radicem fundit tenuem , et parvam, ex qua Unicus prodit caulis, foliis origani, et candidis floribus. Colore, et odore caret, et tamen nonnullum videtur participare calorem. Exhibetur adversuS Ventriculi aestum mane, ac VeSpere unius unciae pondere ex aqua, aliove frigenti liquore devoranda. Nascitur in declivibus montium locis Tanguillani Mistecae superioriS.

397쪽

NOVAE HISPAN. LIBER X. 389

CAPUT LIV.

De altera TZTICPATTI Tangrιitianensi. Villosis firmatur radicibus , unde oriuntur pediculi, quibus appendent folia cordiS figura, minora tamen, aut a peltis amazonicis minime forma diStantia, Serrataque, et flores, ut referunt, nulli. Radix est frigorifica, admodumque gluti, nosa : quamobrem diarrhoeis , ceterisque defluxionibus fiant indigenae magna securitate mederi. Nascitur in planis, frigidis , aquosisque locis T anguillani Mistecae Superioris.

Radicem mittit similem raphano, unde prodeunt caules tenues, fragilesque , et in eis folia origani, circinata, et flosculi pallentes. Radix est gustu amara, et cujuSdam pamticeps caloris. Eadem redacta in laevorem , devorataque alvi defluxionibus medetur. Nascitur in frigidis , et humidis, planisque Tanguitianensibus.

De FETA ATLI Tanguitianensi. Radici insistit sensim gracilescenti , fibrataeque , unde prodeunt caules treS spithamas longi, tenues, CaVi, et ge-

398쪽

niculis intercepit, ornati foliis longis, et angustis, et coccinei flores. Radix est acris, et aliquantisper glutinoSa , calidaque ordine quarto, siccaque. Eadem in farinam redacta dicitur ventris tumores discutere, et punctis etiam evocatis humoribus ad cutim mederi, si bis die drachmae unius pondere ex aqua bibatur. Provenit apud Mistecam Superiorem.

CAPUT LVII.

De tertia rariCPATL1 Tanguitianensi. Radices sunt asphodelinis simileS , Sed succo manantes, et minores , candentes, teneraeque, et cuique plantae singulae , unde caules prodeunt tenues, purpurei, et fragiles, et in altero illorum unicum solium, SinuOSum manus instar digitis angulosis interstinctae, et in altero flores lutei , spicati, parvique. Radix tusa, et apposita medetur tumoribus, necnon ex aqua potata, quae etsi nonnihil amara sit , frigida tamen natura constat. NaScitur Tanguillani, ut indicat cognomen, oppidi Mistecae superioris.

De quarta TVTI ATLI Tanguit lanensi.

Radicem landit longam, et fibratam , villoSamve , unde prodeunt caules quatuor dodrantes longi, et in eis solia saligna, bina per intervalla, et flores ex albo rubeScentes.

399쪽

NOVAE HISPAN. LIBER X. 391

Frigida est, et salivosa , Ollanisque insigniS SaporiS eXpers. Radix, soli a lite tu Sa medentur pudendorum ulceribus, no-inisque , Si lotis prius aqua calida imponantur, aut inspergantur in pulverem redacta. Nascitur in locis campestribus, frigidisque Mistecae superioriS.

CAPUT LIX.

De TZTA ATTI, Seu candida nnedicina. Radicem profert Surculosam, et craSSam, CauleS Subalbidos , hirsutos, et teretes , et in eis Mali Medicae folia, latiora, et breviora, inferne subalbida, et hirsuta, floresque, ut ferunt, luteos, et parvos. RadiX est amara, calidaque, et sicca natura ordine tertio, et Subtilium partium. Ius decocti foliorum matutino per aliquot dieS potatum reneS, Vesicam , urinaeque meatus emundat, Sanguinem per urinam rejectantibus confert, et pituitosa pellentibus eXcrementa. Nascitur in frigidis, umbrosiSque locis, atque humidis collibus Tangtιitiani Mistecae SuperioriS.

De THAIPATEI Tepuacutullae , seu pennata nnedicina. Ternis insistit radicibus, prunis crasSiS , et oblongis paribus , unde prodeunt caules , et in eis folia longa, angusta , aliisque alis Coronopo similibus referta , et flores , ut

400쪽

reserunt, candidi. Radix eSt amara, calidaque, non Sine commistione partium frigidarum, quarum fortaSSis gratia a tant

radicem tuSam, ac devoratam Semunciae pondere febribus mederi. Nascitur frigidis, et humidis locis Mistecae inferioris juxta latera montium SaXOSa.

CAPUT LXI.

De GT P LI Tepuetculullae prima. Radicem fundit crassiusculam, villosamque, et e multis Obrotundis particulis coacervatam , unde mittit tenues caules, teretesque, et in eis folia Urticae, aut Ocymi, scissa per ambitum, et floreS pilosoS, e rubeo candenteS , atque in pappos abeuntes. Radix est aeris , amara, Odoraque , ac tertio ordine calida , et eXSiccante natura. Eadem unciae unius pondere ex vino pota dolorem ventris tollit, et ad VerSatur veneno. NaScitur in calidis, et frigidis collibus Te-suetculullae. Sunt , qui Coapatii Vocent.

CAPUT LXII.

De FETA ATLI Tepuet ulullae secunda. Arbor est magna , foliis Hederae, majoribus, hirsutis, et subalbescentibus infernδ, superne vero viridibus, et flore, ut ferunt , nullo. Amara est , et aliquantulum glutinOSa, calidaque, et Sicca ordine fere tertio temperie. Urinam evo-