Opera, cum edita, tum inedita, ad autographi fidem et integritatem expressa, impensa et jussu regio

51쪽

solia obrotunda, mediocris magnitudinis, et venis in longi tudinem ternis discurrentibuS, fructumque Myrti, resertum semine. Majora audio de hac planta narrari etiam ab iis, qui ejus usi sunt remediiS: SanguinolentOS nempe oculos brevi illustrari ac pristino reStitui nitori, apposito tantum folio, ulce ribus oris mederi, pudendorumque gallica etiam lue insectis

radicis pulverem Carnem SupereXCreScentem absumere, et decentem reStituere, ad temperiem Spectare, et tamen Occulta

quadam vi calidis, ac frigidis adversari affectibus; nec solum admotam , Sed devoratam quoque conferre , Sive folia , sive radix ipsa referatur in uSUS; eSSeque, qua libeat uti , mensura , aut pondere innocentem vires augere , et firmare

sarcireque eXhaustaS, et desectaS Vel Solum attrectatam, et calorem semieXStinctum ita reparare, atque emorientes etiam homines revocare in hanc lucem; admota folia dentium dolores , capitis , articulorum, et ceterarum corporiS partium, velut per miraculum lenire, et his dolenti loco adhaerescentibus certissimam salutis haberi poSse spem : adhaerent enim, cum Sedandus eSi dolor, aliter Statim irrita cadunt; Venerem mire eXcitare , juvareque capiti impoSitam, con- Ciliare Somnum , et devoratam eX Vino colicae mederi, fatum discutere, adverSari venenis , corroborare, et adeSSecoctioni, Veneris uSu nimio eXhaustos ei incubanteS magnopere vires reSumere, febres tollere, et firmare gingivas; de-

52쪽

nique vix est morbii S aliquiS in tam varia, numeroSaque eo rum Sylva, cui negent opem ferre, imo vel hac sola planta inventa, atque nostri orbis viris declarata non fuisse irritOS regioS conatus affirmant, aut frustra adhibitos insumtus, et historicorum laboreS, quae Omnia tempora, quae nOS Sequentur , rerumque exacta peritia firmabunt, et facient

manifesta. Provenit in oppidis Joannis Conchensis , calidis nempe regionibus, Mecat lanique editis, humilibusque locis, necnon Totonacapae, ubi addunt duas esse hujus Volubilis

SpecieS: alteram, de qua Sumus loquuti, nempe fructi seram, et Saluberrimam , e cujus stipitibus parentur Scipiores perpulchri, lineis nempe fulvis, et nigris vicissim variati , alteram vero fructu carentem, quae potiuS pertineat

ad venena.

CAPUT LXXIII.

Species est Chinae Mexicensis radice contorta, geniculata, fulva , et arundinaceae Simili, Sed denSa ac gravi, unde pro fert caules volubiles, et tenues: et in eis folia oblonga, acuminata , et lineis secundum longitudinem discurrentibus insignia , fructum acinoSum , ac racematim dependentem in summis caulibus, qui cum maturuit, nigreScit, arboreS eXCelsas scandit, atque complectitur. Seritur interdum, eXcoli

53쪽

NOVAE HISPAN. LIBER U.

q. sturque usus gratia in Viridariis, ac hortis. Stillat gummi, quo utuntur indigenae ad Corroborandos denteS, idem ferentes, atque mandenteS Ore, Vocatum Teticissi Jus decocti radicis contusae infunditur adversus inveteratos morbos felici eventu. Idem jus epotant adversus gallicam luem, ac chronicos alios, et diuturnos morbos. Differt ab orientali China, cujus radix levior Sit, rarior, albidior, tenera ac minus adstringens , et tamen eOSdem paene praestare usus periclitatum est, quos illam, Gu acum , aut Zarrumparrillam eadem arte, et victus institutione administratam. Qua de re, ut a multis ante me Scripta , ac pro diverSiS regionibuS , morbis variis , ac hominum temperaturis variabili, nihil hic putavi adjiciendum. Est autem haec , de qua loquimur , radix frigidae, siccaeque, et adstringentiS naturae, Sed amara, partiumque subtilium particeps; quo fit, ut jus decocti ejus praeter jam dicta ventriculum debilem corroboret, flatum discutiat, ab- Sumatque , et vacuet per porOS eam atrae bilis , et pituitae portionem, quae pharmacorum refugit vim, dolores eXtirpet, ac leniat, aliaque praestet juvamenta , quae in prae dictas plantas solent referri. NaScitur Pahuallanicis agris,

unde cognomen.

54쪽

CAPUT LXXIV.

De CHINA Mech0acanensi. Est et altera CHINAE Species, quam a loco natali ur-choacanensem VocaVi , arundinacea radice , rubraque , sed densa, et gravi: caulibus levibus, ac ferulaceis , arundineis, longis, ac pollicem crassi S , foliiS ornatis per intervalla magniS, cordiS ligura, ac nerviS Secundum longitudinem di- Scurrentibus , quod evenit in ceteris , quibus etiam viribus et haec similis est. Nascitur Mechoacani, ubi Phacau vo

cant. CAPUT LXXV.

De tertia I U ECATE , Seu fune m0ntan0. Herba est radices agens longas, digitum craSSaS, Sub- albescentes caules, folia Piperis longi, flores tribus constantes foliis , subalbidis , rotundis, media parte plicatis , et qua procedit dorsum, conjunctiS, ita ut SenOS videantur conficere semicirculos in orbem efformatos. Radix est frigoria sica , et adstringens. Nascitur Temimittetinoi ubique.

Volubilis est genus , caules proferens tenues, folia rara, aspera , et inferne subalbescentia, hirsutaque, Ocyminorum

55쪽

NOVAE HISPAN. LIBER V

sigura, paulo tamen Oblongiora, et minime serrata: flores ex luteo rubescentes, ae ParVOS in Summis Cacuminibus ramorum. Munt Succum radicis ejus , quae tenuis, et longa est, mederi oculis Suffusione laborantibus, et tamen frigi da , et adstringenti natura constat, sortassis defluxu pro hibito , et roborata facultate, aut calidioribus partibus leucomata discutientibus. Nascitur in planis uuauhnahuacensi

bus CAPUT LXXVII.

De s as Ora latifolia. Radici insistit fibratae, ex qua mittuntur Caules volubiles , hirsuti tenuesque, cum quibusdam in partibus Summis capreolis: folia quernea, et serrata , ubique terna; flores, ut unt, candentes, semen phaseolorum figura. Radix est serugida , et adstringens. Folia tuSa, reSoluta eX aqua, et capiti illita dolorem ejus sedant. Provenit in calidis Tobalani juxta flumina, et aquarum quasvis defluXiones.

CAPUT LXXVIII.

De MANEC ATL te folia. Radice firmatur praelonga et Raphano simili, ex qua funduntur praetenues caules, volubiles, hirsuti : et in eis folia Olivae longa , et angusta, sed minora, quaterna, quis nave: flores candentes, semen phaseolis simile. Lac ejus

56쪽

8 HISTOR. PLANTARUM

bis die instillatum , oculis medetur. Exsultat in calidis et campestribu S Tohalani locis.

CAPUT LXXIX.

De s --cATL Mecatlanica. Frutex egi ex aliis arboribus vitam sibi mutuans, soliis Plantaginis , acuminatiS , et interventis Secundum longitudinem discurrentibus insignibus, pinguibus, ac diluto tinctis virore, ramis per intervalla geniculatis, et Sarmentosis, floribus e fulvo in luteum colorem inclinantibu S, Vermiculis sinu libus, quinis, Senisve acervatim cohaerentibu S. Epota aqua, ubi herba haec, addita quo utile C0b xl elotolli, ali quamdiu maduerit, puncturiS Scorpionum aliorumque Venenatorum animalium opitulatur. Folia sunt calefacientia , et nonnihil amara. Nascitur in calidis Mecat lani, unde cogno

men. CAPUT LXXX.

Frutex est foliis oblongis, et acuminatiS ConStan S, fur culosa radice, caule volubili, tenuique, et in luteum colorem vergente , floribus pallentibu S, acervatim CongeStiS circa singulos foliorum exortus. Nihil de ea planta narratur, quod ad usus medicos spectet: delineata tamen descriptaque est ob commoditatem historiae, cui interdum incumbimus.

57쪽

CONRκiΗUiTL , quam alii sitiuubin Camo bili vocant, volubilis herba eSt, Odora, et resinOSi saporis, tenui caule fulvoque ex radice tenui prodeunte , foliis per intervalla ob- rotundiS, et acervatim cohaerentibu S, flore Piperis longi, sed tenuiore. Calida, Siccaque conStat natura. Diarrhoeas infantum dicitur coercere, unde nomen. Provenit in cali dis , et temperatis lociS , umbrosis , humilibus , atque hu

mectis. CAPUT LXXXII.

Radicibus sirmatur capillis similibus, e quibus mittit stipites senos dodranteS longos, Pruni folia, serrata, latio raque: flores alboS, rotundos, et eX luteo rubeScentes. Gratum odorem Spirat confricata : caloriS eSt, et Siccitatis particeps, et cujusdam etiam amaritudiniS, tumoresque praeter naturam discutit. Nascitur in frigidiS Amaquemeciae.

CAPUT LXXXIII.

De TETE CAT , seu herbia simili Mecati. Volubilis planta est, radice firmata candenti, CrasSa, et longa , e qua Proseri soli a trifida, fructum sicut parvo si-

58쪽

milem sorina, et colore, resertum graniS coccineiS, Superne nucleoS includentibus parvos, similes riciniS , Sed minores. Radix est frigefacientium virium hil mectantiumque; quost, ut propinata Semunciae pondere febres dicatur exstinguere. Nascitur in frigidis Tetellae et Ocortuci juxta colles.

CAPUT LXXXIV.

Volubiles caules profert, ac capreoliS impleXOS, TEME-cATL H0axtepecensis e fibrata radice, simili Raphano, te nues, teretesque, solia cordiS figura, Sed longiora, et magis acuminata. Folia foetida Sunt, frigidaque, humida , et glutinosa natura. Eadem tuSa admotaque bis die medentur ulceribus ac recentibuS plagiS : tuSa Vero reSolutaque ex aqua propinantur his, qui deseruntur in Temaxcalli, balneumve, a morbo jam reSurgentibus refrigerationis et corroborationiS gratia. I umoribuS etiam Praeter naturam indidentur. Pungenti conStant gUStu, Suntque ex hiS, quas vocant ΜexicenSes siuequexquis, aut cum frigore lancinantes. Sunt, qui ob frigiditatem Trita alti vocent. Nascitur intemperatis locis, ac toto anno provenire gaudet.

59쪽

NOVAE HISPAN LIBER V. si

Vel unicus flos herbam hanc ubicumque micantem deteget; est enim alis papilionum omnino SimiliS, rubetisque. Admista pinguedine vermium, quos Axim vocant, de quibus inter Animalia, doloribus ortis a frigore mire dicitur

mederi. . . CAPUT LXXXVI.

Volubilis planta est foliis Amygdali, sectatis, caule te nui, quadrato , Striatoque , SarmentOSO , et fibrata radice.

Folia Raphani Saporem praeseserunt, SuccuS Vero potari Solet adversus ventris dolores ortos e frigore. Nascitur in col. libus An eculici

De TE CATL tertia.

Radicibus insistit ΤΕΜΕcΑΤL tertia surculosiS, unde fundit caules quaternos dodrantes longos, et Limoniae Mali folia. . Calida et sicca ordine tertio natura constant, adStrin gentique , et amaro sapore. Radix medetur impetigini trita, atque impOSita, et nunquam reversurum morbum profligat. Nascitur saxosis locis Aiuhi ecensibus.

60쪽

sa HISTOR. PLANTARUM

CAPUT LXXXVJII. De TE CATL expurgate.

Radice insistit Raphano simili, sed tenuiori, unde eduntur caules tenues, lenti, repentes per terram: et in eis solia rara , tricuspidia, et modica ; ac floreS orbiculares, modici , luteique juxta singulos foliorum exortus toto caulis procurSu, et tandem vaScula referta Semine, inferne hirsuta , et subalbida. Radices Semunciae pondere epotae ex aqua per Superna, atque inferna bilina, et pituitam vacuant. Nascitur Aoelmuni ubique.

Volubilis planta est foliis tricuspidibus , volanti avi si milibus , cujus formae gratia delineata est; non enim aliquid insigne de ea accepi.

APUT XC.

De -- TL TFauhtepecensi. Radice firmatur magna, unde profert caules volubiles, capreolis impleXOS Sarmentososque: et in eis folia obrotunda, et undulata , mollia , et gravis odoris, foetidive, ac fructum acinoSum, toto caulis Procursu racematim depen-