장음표시 사용
111쪽
impendet periculum tabis si restitutio menstruorum persecta non tardescat. Sed in hoc casu, sicut dc in omni haemophtysi regulari si haec saepius redierit , periculum habetur ne tandem
contingat aliqua ruptio Vasorum deindeque purulenta exesio , ex qua tabes, quae nihilominus aegrotantes perimat, quantumvis paulo tardior ut plurimum ea consumptio.
Aliunde haemophlysis periculum majus portendit si oriatur absque violentia externa , & si erosio potius sublimenda sit quam
dilaceratio. In genere etiam magis periclitantur qui male cons tituti, qui donantur laboriosa respiratione, qui catharris frequentibus & violentis assueti habent pulmones tuberculosos: praesertim si sanguis eorum rapidiore motu feratur de plurima polleat ac redine. Quaenam domum sint practicae observationes quibus salutis spes magis Vel minus erecta concipiatur in haemopht ysii actuali sic statuitur coaca , sanguinem duitione re, ιcientibus fine febre
esse conducit , Apulumque ad dies quatuordecim tentiari. Intensὰ autem febricitare ac tias aut re , sanguiΠemque receKlem semper puere minimrὰ condacibile.
Quemadmodum enim priores circumstantiae pollicentur levem dari causam de salutiferam cessationem effluxus sanguinei ita econtrario in ultimis impostibile videtur fluxuna sangia inis con- gruenter cohiberi , ac serruminari Vasa pulmonum lacera alat e rosa; quapropter magnUm periculum tunc habetur ne stibrepat exulceratio pulmoniS.
Primus gradus quo incipitur ad salutem transire consistit in suppressione sputorum sanguineoriam. Sed deciperetur qui star1m fideret omni eorum cessationi, etiam satis praecoci, Quandoque sputa sanguinea fui penduntur duntaxat Ob praesentiam grumifanguinei , quo brevi decidente restitziitru fluxus sanguinis ,
112쪽
snmi postea grumo pariter sistendus, deindeque renovandus per delapuam perfidi hujus obturaculi , ct sic porro. Quis
autem non Viderit quod sub doloso hoc levamine lateat aper-tura vallarum , facile abitura in phtysim ulcerosa n Ea tantummodo laudanda cessatio sanguinei sputi quae accidit valis sufficienter collapsis, quae Sc firmatur beneficio levis phi gosis nascentis circum aperturam Vastrum ; quo in casu san guinis sputum nullatenus restituatur, etiamsi forte semel appareat quidam grumus levis S subniger in sputis. Tunc enim habetur plurima spes ibi futuram esse cicatricem , haud secus ac illa generatur in vulnusculis externis. Sed tantum fas est illi credere, si nullum deinde advertatur Vestigium tussis nec puris nec februculae per magnum temporiS lapstum.
P ATYsis pulmonaris dicitur exesio purulenta pulmonum quae stipathir febre lenta quotidie exacerbescente , tussi, dyspnoea ,
puris sputo marcore generali. Alia dicitur haereditaria, alia accidentalis seu acquisita. Alia benigna de chronica, maligna & celerrima alia. Causae phlysis haereditariae sunt prava constitutio aut consor matio pectoris Sc Pulmonum tum vitios a quaedam crasis hia morum, quae fuerunt a parentibus traditae, quibus dispositionibus emendandis impares se praestiterunt educatio de prophylaxis . vel & quae fuerunt potius neglectae, imo variis de causis ingra vatae. Talis est angustia thoracis, tum scapulae nimis antrorsum positae; a'. constitutio delicatula pulmonum; 3 '. acrimonia
quaedam, qualis V. g. scorbuti a aut herpetica aut syphillitica ;
113쪽
40. strophulosa diathesis , aut alia abdita dispositio prava pariter
Causae phlysis acquisitae stant accidentalis proportio vitiosa thoracis, qualis saepe inducitur a rachitide, a lapsu vel ictu, aut a quibusdam morbis infantilibus vel ju Venilibus, v. g. ab asthmate; a'. dispositio delicatula pulmonum nata ob pravam nutri cationem , incongruas exercitationes aut quosdam morbos gravissimos & longos , eosque praesertim praepostere tractatos ; . pectoris affectiones catharrates aut inflammatoriae neglectae, male curatae , terminatae per indurationem, impu imisque per suppurationem ; quibus addantur anginae ruentes in pectus ; D. crasis accidentalis scorbutica vel syphil litica vel scrophulosa ;acrimonia alia quaecumque , acquisita decursu juventutis ab aliqua metastasii aut a reliquiis quibusdam morbosis, non excepta ipsa met metastasi puri S ; 6'. aer impuris miasmatibus scatens, ast dilo inspiratus suppressio cujuslibet evacitationis solitae, V. g. haemorrhoidum, mensium, &c. ; 8'. demum validior impetus vel & stagnatio sanguinis praesertim acrioris, aut ejusdem rarefactio nimia ue tum caetera alia ex quibus nascitur haemoph tysisS. Utraque phlysi maxime periclitantur aetates ab anno decimo- octavo ad itigessimum-quintiam ex aph. 29 secl. 8, 9, sect. S& 7, sect. 8 , tum coaca 39 & 3Ia, quia his in aetatibus sanguis copiosior ac fervidior, libidines maiores, solidaque adhuc dum teneriora. Illud idem malum praesertim quoque nascitur per hyemeria in dispositis , quando pos aestatem siccam di aquilo
narem succedit autumnus pluvius dc austrinus, quo summe relaxantur pulmoneS antea plurimum restricti dc siccati, ex aph..16 & a 3 sect. 3. Sed nulla tempestas aetasqtie nulla Per quam phlysis non oriatur post tusses neglectas aut Varias metastasses,
114쪽
ttim imprimis post suppuratas pleuritides & peripneumonias aut vomicas. Quae ultimae Phlyses, ex coacu 31 , fere semper funestae sunt senioribus, ut & junioribus inter reliquos; in illis
nempe propter adjunctam acrimoniam majorem humorum: inliis propter majorem servorem sanguinis majoremque pulmonum
Quaecumque sit phlysis, quacumque in aetate aut qualibet de causa nata sit, ea venit consideranda in triplici statu seu epocha , ideoque distinguitur triplex ejus gradus. Nempe primus gradus soli initium : gradus secundus seu phlysiis confirmata: & gradus tertius seu phlysis desperata. Nunc igitur per partes tradenda signa diagnostica trium illorum temporum, posteaque indicandum quomodo dignoscatur phlysis benigna tum ea quae maligna dicitur. Deinde transibimus ad prognosim. Phlysis dicitur incoepta seu in primo gradu, quoties in aetate& subjecto ad hunc morbum sponte proclivi vel accidentaliter affecto , adest tussicula frequens & clangosa, mox sicca mox humida , cum sputis salsis & acribus, nec non anhelitu magno
ad minimum corporis motum. Praesertim ita censendum si patiens donetur rubore magno genarum , si obnoxius frequentibus catharris difficulter sanabilibus : tum imprimis si antea fuerit tentatus quodam affectu peripneumonico suppurato aut correptus haemOphlysi, praetereaque patiatur hinc inde febriles quosdam paroxis mos ab horrore levi incipientes; qui per sanitatem crebro inhore cunt , ii eae sanguinis suaeu purulenti evadunt, inquit Hippocrates coaca 16, qui & notat aph. IS seci. 7, quod eae fanguinis sputo, puris sputum contingat, saltem ut plurimum, vel &serius si non ociuS.
Gradus secundus seu phlysis confirmata cognoscitur febre lenta sormata , notabiliter exacerbescente, quae a cibo praesertim
115쪽
invalescit cum rubore genarum dc quam praeterea comitatur tussis frequens, sputiam crassum , aliquantulum ex virore pallescens& dulce , quandoque Variegatum fas)guineis striis aut aperte purulentum: simul ad Ventante marcore sensibili. His addatur fames saepe audia, alias imminuta abolitaVe, tum diarrhaea vel econtra alvi adstrictio. Gradus datur tertius seu phlysis desperata , ubi sputa maxime Purulenta, eaque in ignem projecta spirant tetrium odorem exaph. II sect. 3 & coaca 3 , quo in statu Praeterea supervenit intsudores nocturni, livescunt genae , pallet facies , collabuntur tempora, exacuuntur ungues, defluunt capilli, tument extrema tandemque suboritur diarrhaea colliquativa quae invehit suppres sionem sputorum & designat mortem brevi subsecuturam, exaph. 12 dc 1 , sed ionis ejusdem.
Tres praedictos phtysis pulmonaris gradus aegrotantes quidam attingunt testudineo passu ; alii celerius & quidem cum signis multo gravioribus; unde intelligitur quid sit phlysis maligna fQuid vero benigna seu chronicas Alii scilicet unum alterumVeannum pertranseunt absque quod in illis appareat confirmataphlysis : dum alii multo celerius procedentes assequunttir secundum gradum intra duos tresve menses ; quinimo non desint qui penitus consumpti, & gravioribus omnibus symptomatibus Oppressi, oppetant mortem spatio paucorum mensium. Quae maxima phlysis celeritas suscipitur propter maximam aegroriam
dispositionem ad phlysim , praesertim quando simul laborant in
tempore adVerso ; quae fecundum naturam ad tabem Meryunt , inquit Hippocrates aph. 8 scct. 8 , Omnia quidem vehementia O etiam lethalia. Secundiam autem id est, secundo vero eadem Omnia
Perinde vehementia & lethalia sunt , s in tempore adverso grotet. Nam tempus igyium opem fri , id est, morbo vires addit
116쪽
si illud suerit adversum ) , quemadmodum febri ardenti adversa est in , hydropico hyems. Natura enim tunc morbus superiore p. At spleni plus assere timoris contrarietas illa temporis, sicut reipsa experiuntur atrabiliosi. Jam facile est ex dictis eruere diagnosim generalem phlyseos pulmonaris, ejusque graduum diversorum. Nec opertosinas illam distinguere ab hecticis febribus , aliter etiam vocatis nominephlysiium siccarum seu marasmi ; in his enim nulla sputatio purulenta , quam 'is dentur plurima signa communia cum pulmonari phtysi qualia sunt febris lenta exacerbescens , tabes . alia. Nunc igitur superest tradere modum dignoscendi quaenam Phlysiis tuberculos a sit, quaenam mere ulceros a. Phlysim mere ulcerosam adesse judicatur, si genae aegrotantis naturaliter perfusae rubore magno, si pectus ipsi male consor matum , si morbus lente progrediatur initio , sicut fere sit
dummodo non concurrat maXima quaedam acrimonia, V. g.
scorbutica aut alia quaepiam. Quod si ulcerosa illa phlysis pro cesserit ex suppurata pleuritide aut peripneumonia , id patet
ex praegressis signis talium suppurationum non purgatarum pers puta ; quo in casu praeterea notatur Phlysim 1emper celerrimam esse propter latitudinem ulceris. Tuberculosa phlysis dignoscitur in eo quod tabescens antea laboraverit aliquo vel plurimo affectu catharrati aut inflammatorio pectoris terminato per indu rationem, Vel dc aliqtia metastasi aut crisi imperfecta ; quinimo dignoscitur scrophulosa natura eorum tuberculorum , si sorte patiens prius habuerit vel actu habeat tumentes glandulas colli aut axillariarn. His signis
addatur quod istae phlyses soleant lentiissime procedere, nisi forte adhibeatur prava ratio vivendi aut medicandi , nisi etiam concurrat acrimonia scoibutica, syphiilitica aut alia.
117쪽
Quod pertinet ad prognossim de qua restat agendum , licet
generatam dicere nullum esse morbum funestiorem , qtaoniam aegrotanites ab eo nunquam fere evadant nisii in gradu primo ,
nec prostet exemplum fide dignum, saltem mihi cognitum, quo probetur phlysim fuisse curatam in gradu tertio. Dicendum praeterea phlysim haereditariam Vitari quidem posse, praecavendo nimirum ab haemophtyli : sed eam semel incoeptam nullatenu
Generali huic prognosi non abs re erit addere aliquot varias praedictiones , Medicis clinicis perquam notas, quales sunt se
Phlysis ortum ducens ab haemophlysi inducta per vim externam , sine ullo vitio praeexistente in pulmonibus, caeteris paribus levior est quam alia quaelibet. 2'. Incipienti phtysi bonum est facile rejici sputum, illud os album, aequale ejusdemque coloris, S liberum ab inflamma
3'. Phlysis quae imminet ex suppurata pleuriti de alui peripne Lamonia praecavetur quandoque beneficio persectae purgationis puris intra quadraginta dies ex quo facta est ruptio absucessus. Sed , ex coaca 3 r , fere nunquam evadunt seniores sicut nec juniores illi propter majorem debilitatem corporum simill& adjunctam majorem humorum acrimoniam : isti propter ni mium fervorem Vitae, nimiamque pulmonum teneritudinem. '. Ρhlysis quae ab empyemate insanabilis omnino , nisi co lectum pus exhauriatur mediante prompta sectione vel L stione, cui felix expectoratio quandoque opitulatUr.3'. Tuberculosa phlysis in primo gradu patitur aliquoties sese cohiberi, dummodo nova tubercula successi Ve non riam Pantur , neque etiam prava fiat medicatio per quam potius
118쪽
ingravescat. Sed requiritur ad fanationem ut, ex coaca O , puSomne tuberciliosum exspllatur intra quadraginta dies ex quo
ruptio facta est, perinde ac in legitimis suppurationibus pulmonicis. Alioqui congrua ut plurimum medula valet tantum
60. Si phlysis ortum duxerit a Vomica subito rupta, tuncque cito exspuatur pus laudabile, facile, ulceri copia sua respondens, sine siti, cum appetitia, digestione , secretionibus &excretionibus bonis, aliquando sanatur per integram detersionem intra quadraginta dies, seu per rejectionem cystidis cito factam cui succedat similis purgatio per sputa. Sed quamvis eadem sit
natura tuberculorum & Vomicarum , phlysis quae a vomica Ortum duxit facilius curatur quam quae a tuberculis. Disparitas eventiis procedit ex eo quod tubercula numero indefinita successsive ut plurimum aperiantur, eaque sint instructa involucro tenui dum ficus vomicae unicus, aliunde continetur in crassiori cystide quae quandoque capax esst cicatricis obductae, & quae dii-ritate sua re sistit puria lentae pulmonum exesioni simul & resorptioni puris. Non alia de causa qyiae lana Vomicae perennant fere impune per plures annos , sicut & quando earum tunica , ad instar corrugatae chartae pergamenae, constringitur in cavitatem adeo angustam ut Vix percipiatur quidpiam purulenti abh1nc stillare & ut aeger sese tandiu reputet Omnino salvum. Sed heus successii temporis cyltis haec tandem consumpta cedit erosioni, vel & ea iterum repleta degenerat in aliam vomicam priorissimilem. In priori eventu phlysis lethisera ingravescit post: datas inducias plurimas : in posteriore , qui dc aliquando pluries observatur in eodern homine , totieS exantiantur suppia ratae vomicae Pericula, qtuousque demum pus depopulatum fuerit tunicam Vomicae atque ita perfregerit ultima repagula mortis.
119쪽
'. Phlysiis videtur longe celerior imo veluti maligna, quoties
natura aegroti & tempestatum Vergit ad tabem, ex aptior. Ssect. 8 jam supra designato : tum in casu phlysis natae a peri P neumonia suppurata apud seniores & junioreS, sicut mox nota
80. Ρlebs ipsa non ignorat quantiam autumnus tabidis malas, ex aph. 1 O sect. 3 , & haec ObserVatio meretur quamdam di gressionem. Experientia itaque probatur tabem saepius ingraves cere autumno, imo dc tunc saepissime jugulari aegrotantes. Hoc sit propter creberrimas vicissitudines autumnalis temperaturae
pectori valde inimicas, simul & propter incredibilem muta tionem quam contrahit aer atmosphaericus quando decidunt folia nemorum de tabescit quaelibet herba , noctibus interim multo longioribus factis. At malignitas privata Verni temporis nihil cedit autumnali. Circa eam lubens crederem aliquid omissum fuisse aut perditum in primis exemplaribus Hippocratis apho
rismorum, praecise ubi agitur de autumno erga tabid OS. Accuratus enim hic observator, lib. 6 de morb. Vulg. sect. p. n '. I 3, ubi eamdem repetit prognosim tabis respectit autumni, non minus Vituperat Verno tempori. Auttimnus tabidis malus , inquit, xer quoque etiam malum ciam fotis folia cornicis pedibus finitia fuerint. In quo textu malignitas Veris aperte incusatur, qualis de facto agnoscitur a Medicis. Sed notatu dignum illius ma ignitatis epocham non capi in tempore determinato juXta computum calendarii, propter incertum reditum Vernae temperaturae in regionibus temperatis. Solertissime collocatur in ipsamet aurora
Vegetationis jam renovatae, eo quod solemne sit tunc certilisine corpora maxime permoveri. Equidem dum vegetatio per hyemem sopita incipit tandem resurgere , phlysis hac de causa non minus ingravescit quam occasione frigori S autumnalis, eaque
120쪽
non minus funesta est. Adeo ut phlysici qui adepti fuerant tertium morbi sui gradum autumno , pereant Verno tempore sequenti: siicut vicissim perimuntur autumno, qui attigerunt eumdem phlysis terminum essicacia veris praegressi. 9'. Denique reseremus quasdam Vaticinationes desumptas ex qualitatibus sputorum , consignatas aphorismis 11 , 1 a & I sect. 3, mox exponendis. Ρrimim eorum sic habet: in tabe pexatis , si sputum quod tussi rejicitur cansonibus imp itiam gravem odorem emittat , O capilli i capite desuant , Iethale. Cum reipsa veniat ab imo pectore sputum per tussim seu expectorationemrejectum, indicatur ab illias odore empyreumatico diam comburitur, quod refertum sit nonnullo glutine animali converso
in pus, imo quibusdam forte laciniis fibrosis, avulsis mediante
rosione ulcerosa. Ideoque abhinc designatur maxima exulceratio pulmonum seu phrysis evecta ad gradum tertium, ex quo nulli sane evadunt. Cum etiam non defluant capilli e capite nisi Propter extenuationem bulborum quibus ii implantantur &nutriuntur, non sit certe talis defluxus in pht ysicis , nisi quando jam datur tabidus marcor satis provectus ut praedicti bulbi ex,
In duobus aliis aphorismis mox indicatis, nempe Ia & I sect. 3 , idem Observator non solum memorat praedicta indicia
tabis desperatae, verum etiam tradit diartaream in signum generalis colliquationis humorum , quam tandem produxit constans re sorptio puris una cum sebre lenta abhinc oriunda. Quae diarrhaea, cum revellat humores a pulmonibus, facit ut orbentur sputa vehiculo suo atque ideo cohibeatur rejectio eorum: unde uberior contingat initissusceptio tabi purulenti acerrimi , quo residuum vitae brevi sumaminetur ac exstinguatur. Quibus tabe correptis , inquit, capilli P capite de Iuunt, ii succedense alMi pz