장음표시 사용
131쪽
'DE SE RETIONIBUS IN PARTICULA RI.
O u Lis ΕΥ secretio & excretio vitiari potest in particulari ob tria
plicem causam , nempe culpa humoris secernendi, aut organi secretorii vel excretorii, aut humorum & organorum simul. Turbatur ob vitium humoris secernendi, si ille spissior fluxiliorve, simul & acrior vel inertior, tum si deficiat vitio elaborationis animalis, aut quia alio derivatur. Turbatur propter Vitium o gani quoties illud tentatur Obstructione, spasmo, compressione, laxitate, paralysi, sensu insolito aut insolita irritabilitate. Vitio denique organorum simul & humorum, quando ea simul tentantur labe quadam ; V. g. si organum laxius, dum humor jam nimis iners. Nunc videamus distinctis articulis quomodo singuli humores perturbentur in sua secretione dc excretione, & quid ex inde prOVeniat.
B ONAM salivae constitutionem, secretionemque &excretionem designant jucunda oris humiditas, sitis nunquam maxima, facilis cibariorum humectatio inter masticandum , suavis atque solitus eduliorum sapor, deglutitio solidiorum ciborum expedita, thmgrata & tranquilla digestio. Neque ad confirmationem tanti bonis pernenda est mundities & integritas dentium gingiVarumque, sicut nec defectus fetoris in ore. Si e contra os fuerit siccius ac praepostere siticulosum, cons Purcatum pravo sapore vel fetore maligno ; si plura cibaria in-
132쪽
sulsa aut ingrata , deglutitio dissicilis , vel & digestio ciborum
valde tumulitiosa Sc gaseos a : symptomata haec varie separata aut cumulata significant pravam salivae secretionem aut qualitatem, vel & ejuS excretionem aut penuriam quae Varia mox separatim , rnox conjunctim adesse possunt. Sed caVendum ab allucinatione si os sauciatum esset ulcere quodam aut inflammatione, vel de infectum multa sanie cariosorum dentium aut malarum. Itaque saliva non solum peccare potesst quoad copiam aut qualitates. Ea quoque peccat in excesIii aut defectu secretionis& excretionis suae.
Deest copia debita salivae post incediam longiorem , eVacuationes nimias , labores enormes , praesertim si fames simul adfuerit : deestque imprimis quando fievit valida febris ardens, nec parum demitur in casu fistulae salivaris. Vitiantur qualitates ejus in scorbulo sicut & in multifaria caco-chylia: & demum secretio & excretio aliquoties deficiunt aut Econtra peccant excessit in Variis circumstantiis. Nempe excessiim salivae secretionis & excretionis producunt aphiae lata merosaettim Lilctuscula scorbutica intra OS & fauces dispersa, hydrar-girosis ; 3'. confluentes Variolae & morbilli, tum quaedam dis critica ; titillatio insolita ventriculi, qua ratione soletos crebra salivatione impleri in vomituris. Denique impedimentum secretionis & excretionis salivae datur1'. ab illis tumoribus gallice dictis prenouilleues qui fiunt per congestionem in variis organis salivaribus ; et '. a peculiaribuS calculis qui ibidem crystallifantur, 3'. ab inflammatione syrriplomatica Vel critica glandularum maxillarium aut parotidearum. Praeterea notum est aliquando obturari majorem quemdam ductum fati-Varem, V. g. stenonianum, a callo enato in fine illius, eaque
de causa semel observavi creatum hydropem enormem salivarem
133쪽
In eo ducti I, qui sequenti arte 1anatus est. Transfossa scalpello gena in centro hydropis hujus, secundum longitudinem musculi
maITeteris , ibi creatus est callosus canalis mediante turianda singulis diebus renovata per sex hebdomadas; tandem sublata turianda factum est Ut ferruminaretur externa apertura salivaris
di ictus artificialis, dum interior serviebat excretionis salivae sicut adhuc inservit. JHis dictis per transennam de hoc singulari Phoenomeno , notabimus denique multa symptomata oriri possie quando salivae
natura aut motuS aliquo modo alteratur, eo nempe quod func
tiones quibus ille latex famulatur tunc ideo careant aliquo requisitio necessario, Vel quodam obice impediantur. Quotiesca de causa suboritur deperditio vel depravatio appetitus aut gustas, ingrata masticatio ac deglutitio, tum operosae & pravae digestiones, aliaque plurima mala abhinc Oriunda l
QUAND1 1 organa illa madent sussicienti ac bene constituto humore suo tam perspirabili quam mucoso, tanditi functiones eorum manent integrae, dummodo nullum adsit peculiare vitium Organicum alicubi , qualis foret v. g. congestio steatomatos a aliquo in loco enata , ossificatio Pylori, &c. Sed saepe accidit ut varii illi humores alterentur. MOX sunt parciores, mox Vapidi& luxuriantes, mox acriores, mox demum quidam eorum, qui naturalem viscositatem habent, congeruntur & concrescunt in. propriis organis suis, indeque plurima mala sobolescunt. 10. Si succi illi deficiant nulla fames aut erronea , dissicilis ciborum deglutitio & coctio , tum praesertim accenditur clamos a
134쪽
sitis quae stipari solet sensu caloris acerrimi, una ctim singulari debilitate ue hoc ObserVatur in angina calida , cholera morbo , ventriculi inflammatione, dysenteria atrociore, superpurgationibus, nec non post validiora exercitia, capta praesertim quando
a'. Si iidem vapidi fuerint & luxuriantes, deficit appetitus vel fiunt appetentiae singulares , languet digestio eaque vario modo depravatur ue tandemque desectii congruae chylosis succedit debilitas summa, cachexta humida, hydrops , Sc.
30. Datur ne maxima eorum acrimonia. Hanc sitis non raro
maxima urget, saepiusque ipsa fames sit aucta vel ad picam accedit, aut ipsa nascitur an Orexia , dyspepsia aut bradypepsia. Ex quibus malis secundario sobolescunt singultu S, nauseae, Vomitus , cardial g dolores colici, diarrhaeae, Obstructionestum denique cachexia sicca, febris lenta & mors. Quod si iidem succi corripiantur acrimonia putrida in febribus continuis communibus , tum praesertim in puerperalibus, hinc oriuntur VO-mitus , dolores calores circa praecordia, ardentissima febris, capitis dolores, diarrhaeae selidae & flatulentae, debilitas summa, miserabilis pulsus , meteorismi, gangraena sphaceiosa Viscerum , delirium , subsultus tendinum ingentes, tandemque morS. 4'. Denique accidit aliquoties ut mucosus humor Variarum cryptarurn pedetentim abeat in congestiones atheromatosas aut melicerideas a quibus varia mala sobolescant pro diversitate loci Si oesophagus hoc modo impediatur tandemque Occludatur , hinc primo accedit marcor summus deindeque mors desecti icibi; vidi tamen quemdam salvatum per vomicam ibi formatam , apertamque sponte & felicit evacuatam. Si occludatur intes tinum rectum, hinc alvi suppressio in curabilis tandemque ca-chexia, sebris lenta mors. Si in tractu aliorum intestinorum
135쪽
smilis fiat obturatio, inde succedit adstrictio alvi ob re entas ibi feces; quibus deinde eliquatis supervenit diarrhaea terminosa aliquot horarum, post quam alia sequitur alvi adstrictio, deindeque alia diarrhaea stationaria: adeo ut quo magis adaugetur tumor occludens intestina, eo longiores fiant illae adstrictiones alvi, tum majores & dolentiores diarrhaeae. Bis Observavimus similem tumorem in fine intestini coli, stipatum similibus alvi adstrictionibus & fluxibus stationariis alternis. Tandem Vero eo tumore inflammato, suppurato & agglutinato cum ea portione peritonaei qua tegitur vesica urinaria, contigit ut ipsa vesica aperta fuerit actione puris, dataqtie communicatio inter intestinum &vesicam urinariam, qua mediante hi miseri homines , aetate sua plus quam sexagenarii , incoeperunt sonoros peditus edere per urethram ; sed ampliata deinde via quam pus sibi aperuerat, pedetentim factum est ut stercus in lotio dilutum minia geretur. Duo illi aegrotantes sensim capti febre hectica obie runt unus quidem lentissime, sicut sebri lentae competit ; sed alter citius & crudelius. Facta nimirum apertura purulenti sociversus cavum abdominis , Ortus est ascites urin OsO-plurulento- stercorosus, dolentissimus & promptissimus, unde brevi acces it sphacelus quo nullum abdominale viscus non fuit suderathim , perinde ac ipsimet musculi abdominales & cutis externa.
QUANDiu recte procedit coctio ciborum in intestinis, conjicere licet bilem congruenter dilui succo pancreatico, illiba tamque esse glandulam huic secretioni dicatam. Sed efficaciae causarum communium , vel & propter debilitationem hujus
136쪽
glandulae, cretiam ab ictit aut alia de causa, ibi nasci potest
obstructio ex qua sobolescant Variae mutationes in elaboratione chyli, variique dolores Sc angoreS. Ab hinc triginta annos observavi, in juvene viginti quinque aut sex annorum, singularem tumorem scirrhosum sub recto niusculo dextro juxta
umbilicum qui huc spectat, de cujus historia forte non diiplicebit. Pugni magnitudinem aequabat hic tumor quando juvenis ille incepit ibi dolere dc variis symptomatibus discruciari ,
quorum ratione consiliti m a me petiit. Non parum attonitus fui
in prima inspectione tumoris praedicto modo collocati & in se omnino indolentis, ex quo tamen varia symptomata de die in diem pejora pullulabant. Prioribus nempe anxietatibus brevi accreverunt fastidium cibi, sitis clamosissimia , atroces cardialgi editi noctuque saevientes, pulsus febrilis , admodum parvus &irritatus, summa morositas, itim incredibilis mutatio in vultu. Statim administrata fuerunt copiosissima diluentia dc demulcentia , fomentationes, balneationes, imo & repetita paregorica ; sed
his irritis dolores & angores continuo crescebant, quaSi contraria suissent adhibita media. Inter eas aerumnaS brevi natae sunt nauseae sere perpetuae, tandemque erupit vomitUS admodum frequens , porraceus, copiosis limus, langore incredibili stipatus. Ρrorsus ignorabam in quonam viscere sederet tumor adeo ma lignus , neque melius scire potuit Medicus alter magiS CXpertuS vocatuS in consilitum , nec concipere ullam rationem praesentiSphoenomeni. In hac incertitudine mansimus per duodecim dies, pluribus inter1m tentatis incassum. Verum hoc lapsu temporis Vomitus ita exacerbatus fuit & adauctus ut miter ille juvenis obierit pene omnino exsuccius, Perinde ac aeger consumptus inarasmo longissimo.
Aperto cadavere invenimus pancreas scirrhosum & e sua sede
137쪽
dimotum, ratione adaucti ponderis. Secum traxerat intestinium duodenum, cui exactissime & trans Versim accumbendo impediebat ne quidpiam transii re Valeret Per cavitatem ejus. Talia inspiciendo facile concipiebamus rationem vomitus exorti propter occlusionem integram intestini duodeni. Sed non intelleximus quare moleS major majusque pondus pancreatis sicut &distractio multarum partium quam inferebat non Valuerint citius excitare dolores , cum ii semel incoepti tam celeres fuerint Scatroces Neque minorem admirabilitatem faciebat stupendus vomitus ab illis doloribus excitatus, per quem intra tam paucos dies integra propemodam substantia hominis evacuata est, nihil de illo fere remanente praeter cutem & Ossa.
f A s est credere bilem congruenter secerni ac excerni, eamque optime constitutam esse, ubi constans ciborum appetitus, nullus oris amaror , nulla flavedo VultuS & linguae , congrua facilitas alvi , bonae digestiones eaeque nullatenus flatu lentae : D savd bile abundant , non multima sunt fatulenti , inquit Hippocrates, aph. 72 seist. 3; quia scilicet haec bilis potentissimum est instrumentum Optimae chylificationis. At vero nullum dubium remanere poterit circa bonum statum bilis & organorum biliarium, si praedictis signis addatur congrua nutritio bonusque habituS corporis , una cum mollitie & indolentia hypocondrii
Talia sunt signa boni status hominis donati temperie sanguineo-biliosa, in quo scilicet bilis pollet nativis suis dotibus,
138쪽
ideoque congruenter secernitur, excernitur & operatur. Sed non adeo sunt integra emolumenta bilis apud homines biliosos dictos aut atrabiliosos. In eorum sanitate habituali appetitus non est aeque constans aut saltem non seque generalis, faciei color non adeo roseus, habitus corporis non tam laudabilis, inpeque non omnino libera hypocondria. Ρraeterea quaedam sunt circumstantiae in quibus praesertiam apparent indicia superabundantis
bilis in sanguine, aut saltem copios, faburrae biliosae in primis viis , sicut saepe fit in febribus biliosis dictis nec non in pleuritidibus ipsis smet aut peripneumoniis ejusdem prosapiae. Satis
notum est quanta sit ideo eorum aegrorum aVersatio erga cibos , quantae nauseae, quantum mutatus color cutis & quam diversa febris conditio. Sed haec pertinent ad considerationem constitutionum humanarum ut dc febrium, de quibus alibi. Hic agemus duntaxat de Phoenomenis morbosis quae contingunt quoties cohibetur secretio bilis vel ejusdem excretio
Porro in priori casu nascitur icterus albus, seu icterus improprie dictus in posteriori , icterus verus isque multiplex. De his nunc pauca dicenda veniunt duplici paragrapho.
si cTERUS ALBUS , seu icterus improprie dictus, ille est status cachecticus in quo facies aegrotantis fit veluti cerea & tingitur colore pallido in flavedinem dilutis mam inclinante, fere sicut in chloi Osi, & in quo praeterea apparent quaedam signa quibus indicatur penuria bilis in osticina chyli. Inter causas hujus affectius primo venit annumerandum id omne quod capax est inserre notabilem comprenionem concaVae
139쪽
parti hepatis , qualis est vicinus tumor scirrhosus aut steato
malosus , graviditas praecrassa, seces alvinae retentae in colo intestino occasione graviditatis aut vitii cujusdam topici intestinorum crassorum. Deinde incusanda quae valent reddere bilem immeabilem, adeoque sanguine viscoso ingurgitare divergenteS ramulos venae portarum , in quorum finibus peragitur secretio bilis. Talia sunt segnities corporis, imminens cessatio mens truorum in effoetis, nimius usus lactis aliorumque ciborum pinguium & concrescibilium: tum id quod potest adigi ac haerere in supradictis finibus venae- portarum , qualis est materieS atrabiliaris mota & disseminata , seu per medicamenta calidiora , seu per vomitum validiorem aut maximum motum corporis. Symplomata quaedam adsunt in hac specie cachexiae praeter illa quae in vultu apparent. Nempe languidus appetituS , lemtissima digestio, dejectiones alvi pigrae & pallidae saepeqiae Variegatae , debilitas magna corporis, pulsuS admodum tarduS, marcor sensibilis, urinae mox biliosae mox pallidae, tum pruritus generalis quem ea de causa vidi intolerabiliter saeviisse dilinoctii per plures menses apud quamdam mulierem. Quoad prognosim , facile intelligitur icterum album esse morbum chronicum curationis satis dissicilis, praesertim in india viduis laxioribus. Nec abstrusa ratio est cur ab eo affectu neglecto oriri possint graves obstructiones hepatis & lienis, tandemque hectica febris ex qua deinde tumor albus, aut ipsemet ascites. Nunc videamus quid sit icterus verus. II.ICTENUS VERUS, seu PROPRIE DICTUS.
A e T E R U s proprie dictus, qui S Vocatur morbus regius .
140쪽
morbus arqtratus vel hirigo apud Veteres scriptores, est affectus ille in quo totus corporis habitus tingitur colore magis vel
minus flavo, praesertina conjunctiva membrana Oculorum.
Multiplex distinguitur. Nempe flavus, viridis cic niger, quia
color ejus mox flavus est , mox ex flavo viri descens aut nigrescenS.
Causa veri icteri est bilis hepatica vel & cystica cujus excretio impeditur. Ea siquidem tunc stagnando in ductibus hepaticis aut in cystide, aut in canali choledoco, ibi alteratur putrescitque forsan non nihil ac solvitur; qtia ratione, propter hanc quam ibi acquisivit penetrabilitatem, reducitur omni via possibili ad sanguinem simul ad cellulosum textum & pinguedinem ibi contentam , atque ita circumquaque diffundit colorem suum ; qui mox mere flavus est Vel ex flavo viridescit aut nigrescit, pro majore vel minori copia aut alteratione hujus hu
Plurima Valent producere talem refluxum bilis. 10. Calculi biliosi aut crassa ipsam et bilis retenta in cystide fellis 3 2'. coagula lactis duodeno haerentia, silc ut stepe contingit in puerulis recenS nati S ; tum quaecumque aliae viscoste materies ibidem hae rentes , capaceS Occludere canalem choledocum vel & bilem ibi in viscare & coagulare ; 3'. spasmu S eumdem canalem Prae cludere capax, qualis fieri potest in paroxismo hysteridis vel irae, sicut & ab assumpto veneno quodam ; -'. graViditaS Pro Vecta, aut peculiaris tumor vicinus eidem ductui claudendo perinde aptus ; 3'. bilis ipfamet quae in propriis suis excretoriis ductibus spissescere cogitur , seu propter causas praedictaS aut Penuriam vehiculi, seu quia datur minor bilis pressio a tergo ob segniorem motum sanguinis famulantis secretioni & excre
tioni biliosae. Quae ultima icteri causa tape locum invenit Occam