장음표시 사용
391쪽
Induxerat sumus hydrargiri vapori fati, currere cogebatur rectavia quoties volebat incedere ; nec poterat percurrere spatium Paulisper longum , nisi interrumperet cursum suum parvis pluribus stadias his, totidemque morulis admissis inter illos singillos: imo nec valebat deflectere a dextris aut a sinistris inter cur rendum , nisi postquam adhaesisset alicui muro vel repagulo , cujus ope fieret ipsi potestas convertendi corpus suum in aliam
q. Nobilis quidam, plusquam sexagenarius , asi dirus olim
scrutator paludum venaticarum , laborabat scelotyrbe instabili simul & festinante ; qui scilicet habebat omneS artuS tremebundos, etiam stando, & senaper tremuluS currere cogebatur ;sed qui dum ita curreret, erat continuo capax ssistere media in platea, atque a linea recta deflectere pro nutu suo. ue'. Vidi & duas scelotyrbes linguales. Unam in Iemella quadragenaria , innupta & gaudente nervis Valde mobilibus , qtiae tali fruebatur linguae volubilitate ut nihil mobilius percipi liceret. Alteram in quodam Religioso colendissimo, constiti itionis valde siccae dc delicatae , qui summam mobilitatem nervorum, & prae sertim linguae motoriorum accepit, ut opinor, ab iteratissimis in Ipressionibus modulationum musicarum quibus indulsit a pueritia. Ille non nisi magno labore valet recitare quemdam sermonem, eumque semel incceptum cogitur pronunciare q iasi currente loquela, imo nec sere potis est conticescere in media illa recitatione.
Quoad prognosim singi alaris affectus praedicti, ficile resolviti rueX consideratione causarum ejus, quare ille fatis facile ali quando curetur apud juniores, si processerit a cacoclay ia Ver-rninosa & constitutione delicatiori, aut ab imitatione ; cur Vero iusque nUllam,
Don admittat curationem nisi disticillimam , tap
392쪽
quand5 pendet ab effectri metallorum vapori sator Im, aut hydrargirosiis repetitae, aut gravissimae hysteridis. Et ecfrifatio saepe triumphavit apud juvenes tentatos illo affectu, testibus praesertina Dominis Cavallo, Villiinson dc de Haen, ut refert Dominus Mauduys, D. M. Ρ. celeberrimi S.
Vae vox ipsa sonat, ii affectus soporosi audiunt qui stipantur
sopore insta perabili, majore vel minori, constante, nullatenus referendo ad somnum proprium statui fano. Hic sopor morbosus nihil aliud est praeter hanc conditionem hominis , in qua sensus omnes omnesque Voluntarii motus omnino silent dc videntur quasi deperditi, quin tamen laedatur respiratio, sicut nec actio cordis & arteriarum.
Ille stafim videretur sat similis somno vero , saltem quoad aspectum hominis utroque modo sopiti ; sed morbosus sopor multum differt propter dissicultatem aut impossibilitatem expergefactionis ipsi adjunctam. Ρroinde hic status non solum contrarius est vigiliae sicut ipsemet somnus verus , sed & longe superat dispositionem somniferam hominis fani. Consequenter quaerenda est causa soporis morbosi circa causam veri somni& vigilia . Quantum fas est ratiocinari de somno & vigilia , videtur hunc esse statum eorum ; quod nempe tempore vigiliae adsit peculiaris tensio simul & congrua dispositio electrica fibrarum cerebri , una cum regulari quodam motu spirituum dc humorum : dc quod inde pendeat dispossitio illa cujus ope homo
sit capax percipere sensationes varias, ideas imaginari, judicia
393쪽
facere, aliisque fungi muneribus quae propria sunt homini vigilanti ; quod vero praedictius statius mutetur in contrarium , Occasione laboris operosi , inediae, vigiliae longioris, aut accidentalis alicujus compressionis Vel infarctus cerebri & quod ideo superveniat alter ille status qui somnus dicitur , in quo sensorium commune ineptum fiat exequendis muneribus hominis vigilantis , eaque de causa sileant functiones omnes, vitalibus
Porro sequentia phoenomena emergunt ex iis dispositionibus Nempe quoad vigiliam, ea in statu sano non sol im inservit
menti exequenti Operationes silas, Verum etiam fovet Omnes alias functiones vitales de vegetativas, in quantum scilicet sensus& motus organorum abhinc in actum ducuntur. Sed in stata ejus morbosi , quando nimirum organa cerebros a nimiopere sunt tensa , mobiliora, sicciora , nimis electrica, Vel & pO-tenti is excitata ab aliquo stimulo insueto, sequentia accidunt. Primo scilicet, clim functiones vitales & vegetativae tunc admodum intendantur, necessarium sit humores nimis agitari &mutari, acriores fieri & dissipari, proindeqtie solida exarescere rigescereque, di stim it insolite stimulari: adeo ut magis ac magis remioveatur di possitio ad dormiendum , imo & illa tandem deleatur penitu S. Secundo , cum organa famulantia functionibus mentis multiam quoque perturbentur occasione pervigilii diu turnioris , necesse quoque fit functioneS animales tunc exerceri modo erroneo ; ideoque non mirum quod delirationes magis efferae saepissime creentur ab ipsornet pervigilio valde protracto. Quod pertinet ad somnum , ille etiam praestat peculiares utilitates in statu sano, & peculiares noxas in statu morboso.. Ciam nempe in homine sano Sc dormiente abii 'atur perfectior
animalifatio assumptorum cibariorum, tum distributio immoruim
394쪽
generalior dc aptior : & cum idcirco congruenter Irrorentur de reficiantur partes arefactae ac exhalariae per Vigi clam praegressam, tunc redit integritas sensus dc irritabilitatis, hilqrie de causis expergiscit homo, quia jam renovata est ejus aptitudo ad agendum ue quae duratura erit usquequo vigilia haec nova Potuerit invehere novam necessitatem dormiendi. Adeo ut somnus sponte invitet vigiliam & vigilia somnum, quandiu homo bene valet & sanus est. In casu vero somni morbosi seu nimii qualis fit quando cerebrosa organa sunt nimis laxa , compressa aut humecta ) , nediim renascatur dispositio ad vigilandum, ea e contrario sic tandem deletur ut somnus fiat insuperabilis ac profundissimus, in quo sileant functiones Omnes animales voluntariae, aliaeque caeterae demum languescant ac desinant. Hoc observare est in morbis soporosis, de quibus nunc agendum , quOS hic reVΟ-camus ad Carum dc Apoplexiam de quibus mox: deinde pauca dicturi per transennam de Somnambuli lino. A R U S.
C Axus dicitur somnus ille altissimus & aegre excitabilis qui
sit cum deperditione partiali sensus & motus, sine detrimento respirationis, sed saepius cum febre. Hic affectus quandoque essentialis est, quandoque symptomaticus. Symplomaticus nimirum si pendeat a causis externis: essentialis vero, si ab internis. Causae internae sunt copia vel rarefactio sanguinis, spissitudo ejus pituitos a quae saepe sinatui atrabiliaris vel cic ejusdem contaminatio per adventum medicaminis optatici sortioris, aut cuiusdam materiei metastaticae.
395쪽
Caula externae si in t ictus supra caput, parotides, aliaque Omnia quae impediunt liberum progressum cruoris per Vasa externa capitis , atque ideo Valent obruere vasa ejus interna ;qualia sunt erysipelata graviora faciei, tum Variola aut rubeola copiosa supra vultum. Quibus addantur ea quae producunt restagnationem sanguinis VersuS cerebrum , qualiS est ingens tumor abdominis, maxima Obesitas, hysteris effera, tum imprimis generalis illa constrictio Partium externarum a frigore vividiori, cujus occasione notum est enasci necessitatem insuperabilem dormiendi apud itineratores: qui ideo obdormiscunt vel inviti, & dormiendo mo
Cognoscitur carus 1'. per somnum a quo aegrotantes Vix quidem queunt penitus excitari. a'. Quod aeger excitatuS per acriores Vellicationes , vix retrahat membrum, nec interrogatis respondeat , & rursus delabatur in somnum, oculis ejuS mane tibus clausis aut semi-apertiS. Diagnosis cari facile eruitur ex dictis, nec operosa est diagnosis causarum. Dignoscitur a lethargo seu Veterno, quatenUS in caro nullum delirium adest, quod e contra inseparabile alethargo. Ab apoplexia autem cujus verum diminutivum est , in eo quod carotici non stertant , nisi jam evaserint apo- plectici. Ρrognosis hujus morbi generatim mala est, quoniam ille incipoplexiam facile desinit. Sed ea adhuc pejor, ubi carus processit ab aliqua causa gravissima seu interna seu externa: ut &si pertimescenda sit aliqua extravasatio. His enim de causis carus certo abit in apoplexiam lethaliisimam.
396쪽
Aso PLEXI A Ap UD Boerrhaavium apoplexia dicitur adesse quando actio
quinque sensuum externorum sicut & internorum, Omnesque motus voluntarii repente abolentur, superstite pulsi a plerumque forti, & respiratione difficili, magna, stertente, una cum imagine profundi perpetuique somni. Quatuor stini a poplexiae species quoad intensiitatem. Prima levissima, secunda levis, tertia fortis, quarta sortissima. Apoplexi a levissima illa est in qua datur aliquantula tantum imminutio sensus & motus cum magno sopore , ex quo aeger
excitatus per acriores Vellicationes Valet adhiac aperire OculOS, minime tamen movere se nec respondere interrogatiS , rursumque delabitur in somnum , sicut diximus id fieri in caro. Apoplexia levis, quando desunt sensus Ec motus, superstite pulsu , respiratione & deglutitione, simulque datur quaedam
tantummodo paraplexia , non Vero paralysis universalis. Fortis est si non solum adsit abolitio integra sensuum &motuum voluntariorum, sed & simul appareat generalis laxitas paralytica, cum abolitione respirationis aut maximo ejus steriore laboreque, pariter ab Olita deglutitione necnon actione Organica viscerum: sed remanente pulsu qui saepius maximus ac frequens est, nisi causa frigida produxerit illam apoplexiam. Fortitassima demtim apoplexia illa est in qua nervi omnes resol-Vuntur, etiam Vitales, adeo ut paralysis generalissima tunc adsit, ideoque superveniat mors citi Tma. Divisio haec apopleyiae omnino necessaria est, ut opinor, ad
intelligendum quid de facto sit apoplexia fortis aut levis se-
397쪽
cundum mentem Hippocratis, qui hoc discrimine tisus est adseabiliendam prognostin hujus morbi. Ne tamen ibi decipiamur
diim credimus mag1s accedere ad mentem hujus Observatoris,
audiamus Aretaeum. Hic Medicus, non ita dissitus ab illo, &cujus idem est sermo nativus , potius consuli debet de sensu sermonis Hippocratici, quam alius quilibet: aut ego fallor.
Ita autem Aretaeus lib. I. de caus . di sign. morb. diuturn. cap. 7. APOPlexia, paraplegia, pare sis, paralysis, Omnias, genere eadem sunt ; aut enim motionis , aut tactu S, auta, utriusque defectus es : interdum & mentis, interdum & relu quorum sensuum. Sed apoplexia totius quidem corporis &a, sensus & mentis & rei otionis resolutio est. Proinde a pople- γ, xiam fortem solvere nulla facultas potest: debilem vero tollere,, non facile est. Paraplegia est tactus motrisque remissio, sed , in membro uno, Utputa manu crureVe : paralysis autem ,
D motus tantum fere est actionisque defectio. Quod si nonnunquam soliis tactus deficiat raro autem id advenit), potius γγ anaiyiora , id est fensus abolitio quam pare sis , id es defection nominatur. At si Hippocrates apoplecton, id es attonitum m crus secundum rectum dicat, illud tanquam mortuum simile, ,, inutile & insanabile vult significare. Quod enim in toto cor- pore est Vehemens apoplexia , illud in crure paraplegiam
Quod si irrito praedicto textu Aretari, aliquis adli ac dubitaverit illam fuisse opinionem Medici Coi , attendat eum ip-
summet Plerumque uti voce apopleria ut & apopticton ad designandam resolutionem vel paralysim partis alicti jus. HOC Praesertim Videre est aph. 36, sect. 6, & 39 , sect. 7 , bene multa loca omittamus Videatur etiam oeconomia Foesii ad vocem
Poplexia i ibi sit mentio quod Caelius Aurelianus testetur
398쪽
Iib. 3 acutor, cap. 6 , Veteribus Hippocrati, Diocli, Praxagorae atque aliis, apoplexiam paralysim dictam fuisse, dc apoplecticos toto corpore paralysi Vitiatos, paraplecticos Vero particulis. Consequenter, si Medici voluerint uti observationibus Hippocratis & Veterum aliorum circa morbos apoplecticos, necesse est ut apoplexiam & paralysim concipiant & appellent eodem modo , ac ii illas concipiebant & appellabant. Porro haec est vera significatio vocum apopleria , paraplegia & paralysis. Nempe i'. apoplexia significat gravissimam affectionem se
suum internorum & externorum necnon motuum Voluntariorum,
superstite respiratione & pulsci Quae affectio in hoc potest esse major vel minor, quod mox
producat paralysim seu resolutionem totius CorporiS, mox Vero medietatis ejusdem , & quod illa simul quandoque inducat majorem aut minorem resolutionem viscerum ipsorum mei. Ex quibus effectibias rursum accipitur quomodo concipienda sit latitudo seu interjsitas a poplexire, proindeque quandonam apo plexia dicenda sit fortis aut levis. . Paraplexia seu para plegia est quoque gravis affectio sensiis.& motus, superstite respiratione de pulsu ; sed affectio seu apoplexia illa datur tantum in medietate corporiS, minime autem in toto corpore. Quinimo Observandum mentem fanam quandoque superimanere in paraplegia, aut illam saltem sensim emergere fatuam ue plures enim paraplectici conservam fere Omnem intelligentiam suam, aut illam partim saltem recuperant quando evadunt. Proinde non mirum si para plectici facili is libe
rentur , clam ii miniis apoplectici sint , si fas sit ita loqui , gratia claritatis dum ii nequaquam liberari queunt, qui apo- plectici sunt de integro corpore.
Denique paralysis nihil designat nisi meram privationem
399쪽
sensus & actionis in una parte corporis vel in pluribus ; sedanai potia dicitur quando illis tactius seu sensus deficit.
Quod nunc pertinet ad causas apoplexiae, eae suant id omne quod capax est impedire totalem aut partialem in luxum liquidi nervet in organa sensuum omnium simul & motuum voluntariorum , sic tamen ut stupersit actio cordis & respiratio. Proinde apoplexi a levis aut fortis producitur quando omnes nervi corporis impediuntur magis vel miniis, aut aliqua duntaxat eorum Pars: eo nempe quod cerebrum totum compressum aut infarctum
sit, vel sol immodb aliqua ejus portio. Quae impedimenta apoplectica contingunt quin semper sumaminetur sufficiens influXus liquidi cerebrosii in musculos cordis S respirationis, utpote qui non indigeant nisi paucissimo momento liquidi illius ad agendum aliquanditi, eo quod fruantur irritabilitate incredibiliter majori quam aliae quaelibet partes. Verumtamen si eadem organa penitus orbarentur liquido nerVeo, jam adesset apoplexia fortissima , quae foret leti talis ipso iii
Obsolevit anilis opinio villisiana de nervis cerebellosis, secundum quam putabatur eos privatim famulari functioniblis vitalibus , dum nervi cerebrosi servirent functionibus voluntariis. Nervi vitales non potius sobolescunt a cerebello quam a cerebro, sictit optime probavit D. Legurier, D. M. P., in thesi propugnata Parisiis anno 176o, & cui tituluS est, an morus
Cerebellum equidem forsan minus obnoxium est in arctui aut compressioni quam cerebrum proprie dictum , quoniam illud est solidior pars cerebri, quae praeterea munitur sepimento robusto durae menyngis, & quae accipit vasa sanguifera minora S Pauciora quam cerebrum proprie dictum ue sed quamvis cere-
400쪽
hellum aliquando maneret intactum ea de causa, timcque idebper se solum foveret reliquum vitae : vicissim nervi oriundi a cerebro quandoque etiam soli sustinerent vitam labascentem, quando nempe nervi cerebellosi facti forent inertes , intactis mae
Infarctus autem cerebri vel compressio ejus nascitur occasione sanguinis aut humorum pituitosorum metastaticorumve, ibi haerentium , stagnantium aut extra 'asatorum. Ideoque inter Causas materiales a poplexiae annumerantur 10. sanguis copiositorct dives , spissiorve aut rarefactus : quacumque de cauSacerebrum Obruatur ab ipso, vel patiatur aliquam ejusdem CXtraVasationem. 20. Sanguis pituitosus & lentus, thin atrabiliaris. 3'. Varius humor metastaticus cerebro haerens. Inter causaS Vero remotas , Victus lautus , tum comessationes &ebrietas. Insolatio. Ipse risus implacabilis, variaque pathemata animi vivida & nim1s effera. Obesitas. Prava conformatio cerebri. Ictus validi supra caput. Suppressio variarum evacuationum solitarum, tum etiam recessus spontanei aut reperculsio
incauta variarum emorescentiarum culanearum. Constitutio tempestatum nimis humida & frigida, praesertim quando concurrit cum laxa & pituitosa constitutione corporum. Constitutio atrabiliosa anni aut tempestatum , incidens cum simili corporum Constitutione. Denique aetas media & senilis , quando ipsis adjungitur aliquod vitium ex praedictis. Omnibus illis causis consideratis, facile intelligitur quare senes generasim Obnoxii sint apoplexiae, ex aph. 31 sect. 3 ῖ ΜaXimeque aetates quae sunt ab anno quadragesimo ad sexagesimum, ex aph. 37 sect. 6 Quare etiam apoplexiae praesert1m fiant hyeme & per assiduos imbres, ex aph. 23 dc 16 sect. 3 ' Tum
sub hyemem, si aestas fuerit sicca α aquilonia , autumnus vero