장음표시 사용
71쪽
la concludens haec ait . si quid uisur e mune de omni anima styortet dicere, erit utique primus actus eorporis p sici ortunici. Sane in- tellectui, si hic, ut aeternum, a corpore seiungetur, non erit
communis Animae definitio. Neq; hunc possumus locum interpretari, ut nonnulli faciunt, dicentes hic Aristotelem, de alendi solum, ac sentiendi virtute loqui: propterea quod allatam definitionem in X X i i i i . conteX tu probat eo, quod Anima propritim ac verum principium est, quo vivimus, sentimus, movemur secundum locum, Sintelligimus. Εκ quo apertissime constat, sub priori definitione intellectum etiam comprehendi, & omnem animam, siue Plantae, seu bestiarum, siue hominis fuerit, corporis actum a nobis affirmandam esse. Praeterea Philosophus in X X v i. contextu eorum sententiam reiicit, qui Animam ad corpus tantum accomodabant, nec quid, aut quale esset eiusmodi corpus determinabant :& ex altera parte commendat eos , qui Animam non eme corpus, sed bene esse aliquid corporis, S sine corpore mistere nequaquam posse, opinabantur . Uerum vi h cveritas magis appareat,&ostendamus, quam firme semper in hac sententia permanserit Aristoteles , alium supinorem Iocum M v. conteX. diligenter considerandit in proponimus,
ubi ali erit altricem animam a sensu, Sintellectu pol se disiuna ' Si I sensum autem , ac intellemina ab ea in mortalibus mini-ie separari posse. Profecto , ut vult L istoteles, animam stirpium secundum substantiam propriam, nedum secundurationem, a sensu Sintellectu seiungi: ita me hercle cum sensum,&intellectum inquit ab alendi virtute non separari , necesse est etiam , haec tria ut secundum substantiam propriam
simul iungi in caducis affirmet. Et si quis hoc a Philosopho
intelligere vellet apertius, ut plane videat, nos non posse aliter interpretari Aristotclem, leSat, ac perlegat XX i i. conteXtum, qui sequitur, ubi Philosophus, postquam probauit, animam stirpium ά caeteris secerni, ostendit deinde, reliquas partes animς sola inter se ratione Posse disiungi:inquit enim ..
Reliquae autem partes animae manifestum ex his, quod separabiles non sunt , sicut quidam dicunt 2 ratione antem, quod ullae, marufestum e vfensitivo
72쪽
1IBER SECUN DV si a sensitivo enim opinatiuo aliud; quidem sentire ab ipso opinari similiter autem aliorum, quae rictassunt, unum quodq;. Nempe Aristoteles quod in primo asseruerat libro Platonem reprehendens, qui animi nostri partes inter se loco,&subiecto distinxerat, hic apertissime confirmauit, intellectum scilicet 'cum sensu,& reliquis Animae potentiis unam Sc eandem es a
se substantitam, neq, ab eis, nisi sola ratione disiungi polle.
Illud vero mihi non obiiciatur, hic nos per opinatatium
here intelligere phantasiam, vel eam cogitatiuam, quam ii ut quam excogitauit Aristoteles propterea quod Philosophus'
de eis Animae partibus loquitur, quibus supra constare
mana affirmauerat in xviii. conteXtu dic s. Nunc autem eo φω, σι
usq; dictum sit flum, quod Anima est horum, quae L cta sunt, princi
yllim, his definita est, vegetatiuo , sensitiuo intelleetiuo, motuω De quibus deinde statim in sequenti contextu dubitauit,
inter se loco,& subice o disiungerentur, ac in XX. coni tuta docuit, quid de alendi virtute credere debeamus. Igitur re liquum erat, ut in v xi t. de reliquis iam motam ambiguita - tem dissolueret. Verba autem greca δεα ριφυον, ναι in phantasiam siue cogitativam perperam conuertun tur, ii - si
fideliores eruditioresq: Graecorum interpretes attestantur. M Sed praeter liaec alio quidem loco secundi libri de Generati Q ne Animalium cap. i i i uti ad hanc sententiam valde apere: -τ' - to ac optimo possimus . Ubi Aristoteles, postquam n bis 'stendit, semina faecunda else ratione spiritus in eis con- O . tenti, atq, eiusmodi spiritum naturam ignis non obtinere γ' sed potius similem esse elemento stellarum , tandem subiun git, omnem animam inesse in semine secundum potentiam Σ Σnempe omnem vim ac animae partem una cum semine a pa- tredeciso oriri: tametsi aliqua est a corpore separabilis, qua R-Iis humana mens existit, aliqua vero nequeat seParari.Atq; e laaec .unt verba Aristotelis. Corpus uatem geniturae , in quo seminanimalis principii contentum unὰ prouenit, partim separabιle a' corpore in quibus diuina pars comprehenditur, qualia est, quae mens appel- latur: partim inseparabile ; hoc inqu.on geniturae semen dispuluitur-Quibus verbis aperte conspicimus, mentem nostram idem
73쪽
cum eaeteris Animae virtutibus habere subie him , unaq; oriri cum semine; quoniam est principium animalium , praestantissima nimirum virtus, quae rcperiatur in homine. Scie dum est igitur, ut colligamus ea, quae cX iam supra demonstratis inferri debent, cunctas Animae virtutes, de quibus paulo ante mentionem fecimus, in homine reperiri, & sola interrises ratione disserre. Siquidem ubi animarum praestantissima, uae mens est, inu initur bi n ecesssum est reliquas pariter ignobiliores inesse de caducis enim animalibus loquimur ae quarum vis & potestas a nobilissima illa contineatur: quip- Pe intellectus alendi, ac sentiendi virtute perinde in se com- , s plectitur, ut quadratum in se triangulum continet; cum pro-
pe in animis se se res habeat, quemadmodum in figuris conlpicitur . Quamobrem humana Anima, cum hominis sub
tantiam compositana unam reddat, una tantum est numero, & regiam sedem habet in corde, ut Aristoteles in libello
de iuuent. Sisne l. ac in sine commentarii de communi animalium Motu apertissime fatetur; tametsi deinde dispergitur per uniuersum corpus. Quae sane Anima qua uis una tantum sit numero, atq; ut una in nostri ortu temporis puncto e virtute seminis educatur ; plures tamen habet partes
nam est quoddam totum, non quidem in actu, sed in potentia quas partes aliis nominibus alia ratione habita holentias ct facultates nuncupare solemust Quare maxime decepti sunt illi, qui crediderunt, quas nos facultates & virtutes Ani rati .mae vocamus, eiusdem esse proprietates &accidentia: quip= - Pς quod sunt Animae partes, quq naturam eius S substantia constituunt, quod manifesto explicat Aristoteles dicens.
Praeterea si eiusmodi potentias volueris esse Proprietates, tale subiectum a te Anima statuetur, cui demonstrationibus eiusmodi inesse accidentia, probarea ossemus; & vere dicere, Animam sentire, intelligere, contristari, gaudere, irasci, tandemq; eam texere, &aedificare. Quae tamen nomina, tanquam non apta nec congruentia Anim ς, in primo libro
ab ea reiecta fuerunt. Addas tu, si hae potentiae proprietates,& accidentia
74쪽
& accidentia Animae fuissent, eas toties Philosophus Animae
Partes non appellasset: quoniam proprietates suoru subiectorum partes minime dicuntur. Hae igitur partes ac potestates Animae ita in una anima colligatur, ut loco,&subiecto, quod supra monstrauinnis, inter se minime separentur ; sed aeque omnes per singulas corporis partes dissus ae sunt, vel ut colori, odori, sapori, qui in malis sunt aureis, cotingere videmus. Et licet omnes Animae uirtutes in qua uis corporis parte reperiatur; minime tame reprehendeda est Natura, quod frustra pedibus videdi facultate tribuerit. cum hac in parte non videamuMneq; hic Natura fabricata sit instrumentum: quonia satis est, ut oculis videdi munere fungamur. Porro Animae partes ac potetis subiecto,& loco inter se no seiunguntur; sed ea ratione discrepant, quod aliae. ut sensus S intellectiis , nemo
quomodo afficiuntur. antequam consequatur eoru actiones:
alie vero, ut alendi . ac mouendi facultas, absq; vlla ab eis pas sione suscepta tantum agere videntur. Cui hoc alteru discrimen addas: siqui de Anima in omnium istarum functione noutitur instrumeto. alendi quippe .sentiendi, ac mouedi virtus sine instrumento operari nequeunt: solus vero intellectus instrumentum corporeum non requirit EX quo famam est, ut inter Animae potestates aliquae a materia abstracte; nonnullae vero in materiam immersae dicerentur ea videlicet ratione, quod hae viantur, ille non utantur instrumeto corporeo. Omnes tame, ut diximus, in corpore sunt,&in una vinus Animae substantia colligantur, quae ex nutriendi, sentiendi, mouedi virtute, nec non intellectitia constat particula ; atq; ab hac ultima, tanquam a nobilissima omni u. intellectiva appelsi Iata est. Itaq; intellectiva anima, non intellectus vera erit hominis forma, que informabit homine ac perficiet: siquidem intellectitia anima totum est quoddam, in qua, tanqua pars, uniuersς sorme intellectiis reponitur. Et si intellectus pro intellectiva anima , & contra intellectiva anima pro tutellectu aliquando a Peripateticis usurpentur, hos dixerim , ita loqui
more Poetarum, qui partis voce totum , ac totius vocabulo
sepe partem significat. Sed iam tempus videndi adest, quam
naturam ct substantiam huic praestantisiimae parti assisna-
75쪽
Nerit Aristoteles, quae est in causa, ut homo, cuius est propria, non modo cunctis aliis viventibus maxime praeli et-jed prope etiam accedat ad diuinarum ac beatarum mentium nobilitatem. QV AE SIT NATURA INTELLE crus
VM Aristoteles, absoluta altricis animae Scsensuum cum externorum, cum internorum
disputatione , intellectus contemplationem aggressus esset, admirabili profecto arte ac ingenio eiusmodi negotium pertractauit. Siquidem cu duplex in nobis sit intellectus, alter, qui intellectus, d αμει, S itiumros,id est, Potelia,&Possibilis a Philosopho vocatur, cum hic solum natura habeat purae simplicisq; PO-tetis, qua omnia actu potest euadere: alter aut, ab eo rci nκρ qui dicitur, quod purus actus & sina plicissimus eri illat, ct eri altera parte omnia actu faciat intelligibilia; preterea cum iterum prior in intellectum secundum actum, &in eum, qui est potentia omnium penitus formaru eXPers, diuideretur; ab hoc postremo exorsus est, ut familiarem subi Naturae ordinem sequeretur, quae a minus persectis ad Periectiora semper progreditur. De eiusmodi vero intellectu duo sibi proponit in uestiganda, nimirum quae sit natura S substantia intellectus nostri , deinde, quo Paclo cum
in rerum,quq materia implicantur, cum in carum, quae ab hac seiunctae sunt, contemplatione versetur. Porro cum quae itioncm priorem absoluit. ab intellectus obiecto non orditur, ut in c teris Anime viribus explicandis ab eo factum est; quoniam hoc est dissicillimum cognitia, ipsoq; intes lectu nobis ignotius: sed inedia intellectus operatione deducit nos in substantiae ac naturae illius cognitionem . Quoniam Vero intellectus actio simillima est sensus operationi, & sicut sensus ad sensibilia, ita sane intellectus ad intelligibilia se habet,
76쪽
LI BIR SECUNDUS. 29propterea Philosophus ex sensus actionis, cum ea, quae intellectus est, comparatione tanquam ex firmo stabiliq; fundamento, terminat & concludit veram & propriam naturam intellectus Potentia . Ita ut recto censere possis, a sensu huiusq; operatione nobis valde perspicua uniuersam hanc intellectus nostri proficisci notionem; ac in re multum obscura & perdifficili cognitu nulla potuisse Philosophum maiori declaratione uti, ac facilitate docendi. Consideremus igitur diligenter qua ratione substantia &natura intellectus in consimili huic sensus operatione nobis innotescat. Atq; ut praeclaram Aristotelis methodum , quoad eius fieri possit,ollendamus, ad singularem aliquem sensum , veluti ad oculum, recurramus, cum alloq, comparemus intellectum ita
enim facile cuncta ea eliciemus, quae ad naturam intellectus pertinent,&. huic attributa sunt a philosopho generaliter
conserente intellectus actionem sensus operationi. Sanc oculus, ut ex ii. Animae commentario percepimus iacuin oculorum omnium iudicium ferat, ciusmodi naturam ha b re videtur, ut eorum species recipere valeat, easq; reci Pierido nescio quodam assiciatur modo; quae quidem affectio nopasito, sed potius est appellanda perfectio . Quare antequacolorum species suscipiat, a colore diuersus est, ac potentia species: specie vero suscepta colori similis evadit. Praeterea, cum colorum omnium species recipere debeat nullo penitus colore depictus est; quoniam color, & eiusdem species omino non disserunt, ut sepae alias ac praecipue eX tertii de
Anima CX L U III. contextu didicimus. Ita me hercle, ut oculus, intellectus noster se habet. Cum enim si ille, cuius interest rerum intelligibiles formas percipere, eas suscipiendi facultatem habet Atqui eas dum suscipit, tantum abest, ut ulla afficiatur passione, ut potius valde perficiatur. Qua re, ut etiam sensus, dicitur impatibilis. ea nimirum ratione, quod inter operandum nullum contrarium abiicit, sed per
fectionem consequitur. Idem quoq, , ut oculus, antequam
intelligibilem sormam recipit, eli eiusdem formae dissimilis, ac eadem solum potestate, non actu : cum enim paulo post H eam
77쪽
eam susceperit, actu species,&ei similis redditur. Tandem S haec est potior, ac magis optata consequentia) cum intelle uis noster omnes intelligibiles formas recipere debeat, immo, ut rectius loquar. cum omnia debeat fieri intelligibilia, omni forma & alui omnino priuatus est, ct secundum naturam Propriam solum pura eli nudaq; potestas. Etenim si aliqua forma eΝisteret, quomodo est et intelligibilium formarum dissimilis antequam eas reciperet,&quo pacto caeteras, ct omnes formas diceretur posse recipere tintus enim cxistes prohibet, ne ingrediatur externum cuius est ratio.quoniam
id, quod recipitur eius est recipietis: duo autem actus per sistere simul nequeunt. Quamobrem Aristoteles ex iis duobus veris antecedentibus , videlicet, quoniam intellectus,
antequam percipiat intelligibiles formas, ab eis diuersus eidct quia omnes intelligibiles formas debet percipere , in seia
in i i i i. contextu , necessarium esse, ut sit penitus omni fora. cii , Maria spoliariis': inqiutemm . Neeesse est itaq , quoniam emma intelligit, immixtum esse, sicut dicit A naxagoras, ut superet, oe aut est, ut cognoscat: nam alienum iuxta apparens probitet, atq; sieiunetri Quoniam omnia intelligit intellectus, nempe in materia iii immersas, Sc abstractas formas eum necella ell, quo eas in
telligat, immixtum esse, hoc est, & omnibus sormis abstra/ ctis , & cunctis eis, quae materia implicantur, spoliatum aedenudatum esse. Cum inquit Philosophus, quoniam omnia intelligit, vel de sormis tantum in materiam immersis, vel de abstrastis, vel de utrisq; sernionem habet.Si de utrisq; loqua. tur, propositum meum sum consecutus : si abstractas solum intelligat a deo. ut intellectiis noster forma abstracta esse nea queat, sed bene materia implicata esse possit, quomodo deinde c teras materiatas formas intelliget, si materiatae formae, quatenus sorna , specie non disserant ξ sin autem ea verba
Philosophus pronunciarit de corporeis & caducis sorinis,ut intellectus debeat ab omni materia seiungi ; attamen esse queat forma separata, similiter haud poterit reliquas abstractas sormas intelligere : quoniam intellectiis nouer recipiendo species intelligit, ut lupra monilrauimus, atq, iterum magis
78쪽
LIBER SE cvNDVS. 3o magis a nobis confirmabitur. Sed praeter haec tota ruit similitudo, quam statuit Aristoteles inter sensum ac intellectum inueniri; quς profecto magnifacienda est, cum sit huius loci potissimu in fundamentum. Oculus quippe, ut diXimus,
quia debet colorum species recipere , omnis eXpers coloris est : ita etiam intellectus, cum omnes intelligibiles formas recipere debeat, necesse est, ut quaciinq; omnino serina priuetur. Et quanquam oculus, ac caeteri sensus secundum se actus & sormae sunt; dicantur autem esse in potentia , quatenus obiecta propria respiciunt: non ob id tamen, intelle- t in ,
ctum formam & actum esse a nobis statuendum est: sensus Teniin m natura propria sunt form Sc actus: quippe qui in minostrumςnta praecipua informant: atqui intellectu, nullam Q W-6 bet corporis partem, quae eius sit instrumentum, ab coq; coformetur. Et Aristoteles quado sensui contulit intellectum, ea ratione sensum considerauit. qua refertur ad sensibilia, &ea recipit. Nullus autem mihi occurrar, si intellectus, quod omnes intelligibiles formas rec pit, quocunq; priuatur actu,
eadem etiam ratione . cum materiam primam, quae est nuda potentia, ac item aliquando intelligat se ipsum , quatenus naturam solum potestatis habet, necesse esse, ut ab omnipotentia separetur ut quidem intellectus noster materiam Primam non comprehendit, quod ab illius specie moueatur materies enim ex se ignota est sed eam tantum analogia proportionis, atq; transmutationis ratione, quς est actus,
intelligit. Quo quidem obliquo & non legitimo argumento etiam percipit se ipsum , quatenus hic tantum naturam potestatis habet, quemadmodum insea a nobis declarabitur. Quamobrem intellectus noster ab omni potentia minime debet esse seiunctus neq, enim in natura re in inueniretur, cum nihil omnino elle0 sed est actu eris nulla praeditum for
ma eandem potentiae naturam habens, quam materiae pri- .mae tribuimus. Uerum, ut clarissime patear, quam nunc defendimus, propriam ac germanam Aristotelis esse sententia,
sequentia ipsius verba subiungimus, Aristoteles, cum in contextu i ii i. ex eo antecedente, quod intellectus noster om-H 1 nia
79쪽
nia comprehenderet, illud conseqtiens intulisset, necesse ense, eum immixtum fore,&ab omnibus formis separatum, iterum ex hac conclusione alteram deducit, quae apertius quidem ac planius naturam Potentia explicat intellectus. are neq, ii situs ulla aliqua est natura, nisi haec , qua positulis est.
veeatus itaq ; A mmae intellectus dico autem intellictum, quo intelli- 'it, existimat Anima nihil est actu eorum, .liis seunt, antequam ira
V. f. telligat. Viderint isti, qui intellectum nostrum formam abractam ese, ita acriter desenaunt, an deforma separata ve& conuenienter hic verba pronunciari possint, nempe, ut ire' i nullam aliam naturam habeat praeter eam, qua sit possibilis, i in a 9 Z - S Uihil sit actu eorum, qu sunt, antequam intelligat. Pro tantum abest, ut eiusmodi verba cie abstracta torma pro ι serri possint, ut valde potius naturam illius destruant: sepaa enim sorma secundum natura propriam est actus, neq; '' e tentia dicitur; & cuicunq; eam rei contuleris , nunquRMI G Poterit actus naturam amittere. Trustra etiam laborat dura
ea particula, Neuis interpretanda , absq; ratione μυώε atq, hoc nutilinaliud,quam prima materies: si quide intelle noster est materiae primet valde consimilis: nam, ut materia prima nulla ex se forma sensibilis; ita intellectus noster
6 Gmnis formi expers in genere intelligibiliu fit omnia; Sideo
materialis ab Alexandro saepe dicitur intellectus, ac materiane. Me intelligibiliu, ut altera sensibilium materies appellatur.
; intellectus noster tanta habet ad materiam Prima similitudine. ut nulla quaevis alia duo similiora inter se reperiri possint. Nam, ut prima materies omnes sensibiles sormas in sua cotinet potestate, nullam omnino istaru possidens actu , - ed eas deinceps actu consequitur,cu eiu ciens causa ex illius
re a potetia eas educit in actit ita intellectus noster nulla est actu forma intelligibilis, sed potetia oes; quarum fit singule actu, phantasmata ab intellectu Agete illuminata eX huius A potestate adactum illas similiter deducant. . Talem igitur vult,
80쪽
LIBER SECUNDUS. 3Ivult, esse Aristoteles naturam intellectus nostri. Neq; enim hic pro intellectu intelligentiam at quam, vel Agentem intellectum, seu phantasiam, quae aliquando vocata est intellectus, accipere possumus: quippe quod sermo est de humano nostroq; initello tu,quod eis verbis notauit philosophus,
dico autem intellectum quo intelligit m existimat Amma, hic nempe humanus noster intellectus nihil est actu eoru , quae insiantequam intelligat γ Dixit, eorum quae seunt, ut omnia α- cluderet actu intelligibilia , quod idem infra x vj i ii . conto. apertius iterum confirmauit; quo, siquis nollet assenti H litigiosus & pertinax, clarissime illius sententiam perspiceret , inquit enim. A is intellectus, petentia quidem, est quodammodo intelligibilia ipsae: actu uero nihil est e Mil antea, quάm intelligat Ust. Oportet autem in ipso nihil esse, atq; in tabula, in qua nihil estariu sicriptum antea, quάm in ipsa si rabatur: hoc enim in ipso sit, atq; auidit intellectu. Pulcherrime confertur in tellectus noster ei aptitudini ad characteres recipiendos , quae in tabula rasa doprehenditur, & non tabellς praeparatae, quod voluit Aue mes, qui hac in parte dum accusat summum interprete Ale-Kandrum, Aristotelem pariter, ac Theophrastrum reprehendere coac us est. Aptitudo enim & potentia duobus modis considerari potest: altero quidem capitur modo pro priuatione innuente subiectum aptum ad recipiendam formam,quq quidem potentia adueniente actu destruitur, quoniam actui contraria est. Sed altera deinde ratione per potentiam,& aptitudinem intelligimus vim, facultate & natura quandam ad patiendu aptam; quae sane adueniente actu non destruitur, sed eo perficitur, qualis potentia videndi ambuladi, & cstera eiusdem generis dicuntur . Etenim liqc potentia si ab actu destrueretur, illud sequi, necesse esset, ut videremus, cum minime istud efficere pollemus. Atq; eiusdem modi potentiam vult Aristoteles, esse intellemina nostium, quoniam nullum ante obtinet actum, quam intelligit: & eadem de causa deliciae meae Alexander dixit, hunc similem esse magis pr parationi, quam tabellae praeparatae, c u m hcc sit quoddam actu compositum. Porro hic potentia non est ea, quam