Francisci Robortelli Vtinensis, In librum Aristotelis de arte poëtica, explicationes. Qui ab eodem ex manuscriptis libris, multis in locis emendatus fuit, ... Cum indice rerum & uerborum locupletissimo

81쪽

eg γ ν ἰλάγχν πω μα ἐπιMτ- τα mu κπιαν κολουρίαν μόνω δει o, e Verba haec ego appo luctum quia mirifice explicam locum Aristotelis, tum quia ex Platonis Phaedro utinos superi a dixi macui demur esse desumpta. considreandi issu uerba, quibus Aristotelis uallum comtis significare uoluit: οιορ ει μυ Ψων Πτρωμ ειν μον, rest exit enim ad c pum,fm p initiem, quam Ma

hac loquendi frma loquitur, qualis igitur sit, D loco copiost dicemus. sed Paccius omisit ea uerba, quod

miror, debent igitur uerti, ut unimal sit, quod innumeralitium stadiorum planitiem occupet.

incste dccci, eam dico, quam probe oculis usurpemus: ita de in fabulis lon gitudo in erit, quam quidem memoria lacile complectamur.

colligit Aristoteles omnia ea, quis perius dictu se icer militudinem ductum ab animanti biu,σreis bi , quae aut aliqua sent magnitudine uola aut mediocri,accommodat ad magnitudinem, G pulchritudia nem fabulis tragicinuit enim,quemadmodum igitur in corporibus animantum non uastam ciuidem magnitudinem, sed tantam esse oportet, quanta oculis arripi simul commode,ac comprehendi facile potest: atque uti ius utar uerbo quae est M φύω - k in fabulis tantam oportet esse longitudinem, quanta faciali memoria posit complecti, ut ipsius prostram dictionem si ευμ μονόbτω. Vocamus uero εὐ- η ori ari' ea, quae ut eodem tempore oculisperlustrarepossumus.Vtitur hac dictione Aristot seu Theopbrastus potius cetus enim esseopinor in libro κωμίτων, cum dici. τὰ δ' ααα- τουτων ευ- σάγοάμ. idem Aristot.bb. tertio Rhet .ubi loquitur de Periodo I rostri haec uerba, quae, etiamsi uperiss. quoque alia de cause a me apposit afuerant, rustis asscribentur: quia utitur hac Aetione, cri quitur de magnitudine curifacit etiam hoc loco in Poetice ait igitur: λεγα de ποδειρον λύιν ἔχουσαν valis Mic or λs G His rix, αἱ Mus,G- υσάοῆν. α ρεια ἐκ ή αια τεν, ψ ευμαθης, eqnscire μῖν - φM Orabe Min μὰ ι τω.Vocat απερ ἶν infinitum Aristotelis, er quos Mhubet immensam longitudine lauti igitur infinitae quae Ant longitudinu prorsus iniucunda μnt ita quos

valde oblectant ea, quae mediocria fuit haec uero magnopere explicat locum hunc in Poet scutipatet. in cymus autum ευμπι νι x ea, quae facile animo complampossunt, er in memoriam reuocari. Vtitur

hac eadem dictione Aristot .m libro μιιν ινρ, 19 τί ιιν μολυων,ubi ait: κρα Πιν εὐμνημο-b 'Iumirie ἐλειω Φ τὰ μαθημα- me kς αυλωρ,κ χαλεπῶo quibus uerbista cet etiam percipere quiddam, quod ad rem nostramlpectat nam stra Ant ευμνημόν sue, quae ordinem habent, ut Mathemata inam alia ex si s theoremata in illis deducuntur saluti quoque ea facilius inhaeret animis, quae ordinem aptum habuerit. Idem Aristo lib.tertio Me ubi reddit rationem, quare periodus non a solum prolixa acilias percipiatur, ait: εὐμertae A,οπι ευμ ν άνsbτου fi γ δ ἔπι ὰο- VS n Yν παρ ιρ λ ις,ἔ - - εὐμνημον ἡταῖν, - κρὰ ψς ἀπων πομορ μμι μοειυπσιμα λον ρ λυδ lis,oter6ιόν γ' ἔχ&,οῦ μετrtim, E. Haec uerba quis confideret iniis deat aperte, quantum lacis a prant huicho, quiestiti Poetice. Sed ut redeam ad Aristotelis contextum, comparatur m ευ ορῆον He που εὐμν μον ἶν c. Sicuti εὐσία ον oculis, ita ευμπιχονο ii mente comprehenditur: π cuti ευσμα ον conuenienti oportet esse magnitudine,ut apte perasticiatur tu ρυμνημον ἶν conuenienti longitudine, ut facilius memoria comprehcndaturi

82쪽

Longitudinis autem praefinitio, quantum ad ipsos ludos, planchadsensum spectat, minime artis est. Etenim, si in ludis habcri centum ira/goedias opus fuerit,utique ad Clepsydram, ut olim non semel iactitatum

dicunt, haberi poterunt.

Postquam similitudine apta in medium Etara probauit Aristoteles, oporteresbulam habere conueamentem magnitudinem,stu longitudine consequitur iure optimo,ut inquiratur, qualis debeates certus quidam te imis eius langitudo suae requiritur infibuti. Et quoniam terminus tragicae fibulae alius es artificialis, alius Iccidus est,qualis uterque si crde quo nobκ in primis agendum. Termianus artificialis ille est,qui ipsius poematis naturam sequituri ipsi poemati in tus est, atque ex ipso deduiscitur.Inartificiali uero est,qui extrinsicus sumitura cosuetudine certandi in theatricis recitationibus pia matu. Non alio plane modo,quam τεχνοι er Eoo νοι dicuntur πότωρ ab Aristot .lib. Rhet.I de quare paulo ante alia de causa locuti fuimus.nam in poetise terminus inartificialis est, qui sumitur so quidem ex natura fabulae Merii insicus i concertationam ludorum consiuetudine, tum etiam asense eorum, qui audiunt recitationem poematum hic uero non consideraturis Aristoteli,quia ad artem non1pectat. Hoeloco adnotanda primum est consuetudo, queolim fuit apud Asberiente ut poetae in theatro interside laude certarent recitationibus tragoediarum, comoediarum, aliorums poematum, de quare etiam superius Iocuti sitam, nonnulla tamen ad j ciemus, ut res tota facilius intingatur. AescDIum accepimus in ludisi qui celebrabanturus Atheniensibus,quo tempore Thesti ossa receperant, recitatione tragoediarum certasst, Cruicta prae pudore in Siciliam statim 'si I. queudia magnam laudem in ea resibi proponebant

ueteres poetae.de huiusmodi concertatione mentionem facit paulo post Aristot in hoc eodem libello bisuerbis: αγωνισματα γον migine, cy Mα τια Ἀψαιον δεοττειν eμυθον, πιλλαπις Me πέφων αὐαγκ δε - εἱῆς, tui lacus etiam hunc declarat, nam antiqui in concertationibus prolixiores incere lebant fabula quam res ipsa postulabat,utplura dirisui erratur. Demosthenes

δοι,- -πὰ ὰςει διονυασι ρή 'μπΜ, βιοι πῶδερ, rixa ἡκοῖα ,κμ ει κωμ*Iοὶ,s sis οἱ παγωδρι,κ χόθαργηλιων - πιμπῆν ab ἄγωνι ι in θων γαλυρασπι, m μαωνῖτί π r. Adnotandum etiam illud, cum ait olim ad cleps iram recitari consueuisypo maratragica : plares j uno die actas usi fabulas concertantium interst poetarum, clepse dra uis erat tu quo per instis attonem aquae linumerabant ueteres singulas boras: eo autem plurimum unierunt etiam in i dici spublicis,in quibus mos erataccusatori ac de fori boraspraestribere quod declarat etia cic.in Bruato, Cr conius in argumento orationis pro Milone nam lege Pompeia tres horae defensor duae accusatori datae fuerunt .Hanc consiuetusinem saepe exprimit Demosthenes insuis orationibus. locus est in primis ad notandus in oratione πάγιάλατ εος cum ait: ανα-ρφω ἐμῶυ ραῖωττα o. Plinius in suis epistolis totum hoc institutum improbat Martialis dere ita meminit in Epistriati caecilianum: Septem Clipsiba multa tibi uoce petenti, Arbiter inuitus Caeciliane dedit. Apuleius, quamuisco remendus Iu tu Latinae thor, Qte tamen satis ciendisrari nobis descripta relis quis his uersis: Accusitor quidam ad dicendum assurgit, ex ad dicendistatium vasculo quodam in vicem colli perforato iegraciliter fistulato,atqueperhoeguttatim destuo in se aqua ad populum Morat. cicquos lib. I L si quaestast cras ergo ad cleps dram dicemus Athenaeus etiam lib. r.cap. r.vide. Appe alabat raut a ueteribus άμἐρα διαμ si σκιώUe,de qua Aaeschines in oratione in Ctesiphonte, bis nectis

Πμψει. Demosthenes quoque in oratione Mαπρέσ2ait: οργγ hύνας καινάροῦ Φ θααματα , κρατίτουρὰ Πώρουρ υτ ος διαμεμεπνια- ιεριω Lese διωκων, qui lacus miri cc declarat hunc in poetica. nam illudit Aeschinem, cui ante, cum esset hi o, in huiusnodist cur bucertaminibus fenicis errore in sua Paraphrd lacum buncaperte, Cr docte explicat, ait enim: sermo es autem Rhetorici, quorum usus in controuersia est, quae fusii turcontra aduersarios, non hobent longitudinem praescriptam se nom naturam crpropteredopus est, ut homines incitant re pus

controin

83쪽

A controuersLe lateradu arios per in humentu,per quodpaulatim pia distinat, ut mos erat apud M cos, in ip situ in is probrariis inniterentur tantam ent mentatibus. Ideo si tragoedia est in concertaistionem ita:opus esset in ea statium temporis eodem modo metiri per distillationem a pis, aut peraliud quodvis instrument uni sed cumsecus fit, oportet ut non tragoedia solum, Ad omnis poesis habeat terminii

turalem, qualis est in rebus naturalibus, quae sunt secundum naturam, quemadmodum enim omnes res, quae gignuntur quando non impediuntur interuentu aliquosnuito, perueniunt ad magnitudinem praea

friptam a natura coportet,ut sese habeat in rebus poeticis. ς

gnitudinis terminum, cum siue ad commodam fortunam ex incommo . eda, siue ex commoda ad incommodam perpetua serie mutata lacrit.

Hic ita uertit Paccius quae, ne glaum reprehenda, partim enim obscure, partim male conuersa uni. cec possum hic ego uersionem meam, quum multo aptiorem, uerioremque es puto. TERMINVS aute rei cestcuniam ipsius mei propriam naturum semper quidem maior, magisq; excresccns, donec apparcat esse . cpulchrio ut autem summatim dicam.in quanta magnitudine secuniam id quod uerisimile, uri necessarisi e es cst in rebus, quae deincepssunt, contingit infelicitatem ex insilieitate, uel exstlicitate, in infelicitatia trans e

mutari: hicine est idoneus aptits sterminus magnitudinis. Habet Averroes insi Paraphra si quiddam, quo pectat tum ad haec, tum ad ea quae superius dicta fiunt declaransa. eius autem uerba paulo fecim apis potia vcst in uersione balent Larina. IDEO SI con*leret tragoedia in collatione altercantium,ege, rei mei ura temporis,aut per horas ex di 'Titione aquae, aut ex alia repraescriptis.sed cum aliter pese res habeat,oportui ut haberet arspoetica terminum naturalem,sicut isthabet inquantitate naturali rerum esbumanarum naturalium. Qvcmadmodum enim omnia ea, quae genita sunt,si non impediantur interuenis tu rei alicuius contrariae, ad magnitudinem iustam perueniunt a natura prae iptumsc oportet,ut se bais beat in sermonibus poeticis, quo que fiat repraestimatio ac mutatio contrarij in contrarium. Haec ille. ς Nunc explico contextum Ari totelis. Reiecto termino tragoediae inarti Diali, duobus modis conatur Ariapotelis praescribere certum terminum tragoediae. Ac primo quidem modo,sic: Poema debet tragicum; Z cundum suam ipsius naturam protrub donec excrescens in magnitudinem uidebitur essepulchrius,acu, nullius. demonstratenim ueluti quoddam signum Aristoteles: ex quo cognoscere possimus, satis ne ad tuastam magnitudinem excreuerit poema, necne, signum est huiusmodi, cum magis,magi s uenustum appaarebit poema,potest adhuc magis e magis augeri: at cum primum illa uenustas, decors deperire coeperit, tuncetiani erit desistendum ascribendo poemate, Cr finis debebit statim imponi, ut deducatur ad exitum: altero modo,cπ apertiore multo prae ibit Aristoteles terminum tragoedi fie: Magnitudo in poemate tragico tunciusta fuerit existimanda cum transmutatio rerum feri uidebitur. simulatio autem in tru- goedia duplex: aut ex elicitate in insilicitatem, aut ex in ilicitate in Uicitatem: qua Aristotelis sente tia satis remitu sicuti paret eorum opinio, qui tragoediam semper rebus insilicibus, atque aduersis claudi, ad exitumq: deduci debere aiunt. Exemplum mutationis filicitatis in insilicitatem petipotest, ea iam me tacente, ex Oedipode t Manno Sophoclis. Exemplum uero mutatae in Hicitatis in dilicitatem ex eius Zm Sophoclis Electra, Cr Euripidis Hectra quoque, quamuis melior multo, ac laudatior oeconomia est in Sophoclea. consideranda illa uerba in contextu: 1στα Θ ειυς,α το ἀναγκομον εφενς γιγνο σιμ p, nam progre u totius fabulast texijs, quae uera sunt, Cr ita narrantur, uti alia fuerunt, nam cohaec appetantur αναγκάὶα in poetice,aut ex qs, quae acta quidem ita non fierunt, Adprobabile est ut dicuntur eo modo acta. H. inde his postea copiosius.

84쪽

ni πι ει πρ εἱ illi Het kδε α γινε m Mycli I. Vna nanque est fabula: non autem ut nonnulli putant) si circa unum se aliquem sit. Multa cnim, minimcψ determinata gencre accidunt,ex qui , , bus sane qua dam nullum constituunt unum. simili ratione unius multaris actiones sunt,ex quibus una nunquam aetio fict.

Fabula via est una, ta simplexnon qu ais nodum nonnulli putant, circa risumbomium uersia tu incilia enim Cr infimi agmere accidunt, e quibus aliquando nullum confici potest unum, Cr simpis corpus, se etiarn Cractiones unius multae sunt, ex quibus nulla unquam, una, Cr simplex actio fret. σατoci infra parapbrufi etiam Iocumbune docte uidetur mihi interpretari, apponam igitur uerba lilius: ,, O P O R T E Rut ars imitetur natur dii delicet, ut omnis, quae agit agat secundum unum bi proposiari tu in finem,Cras eum omnia restrat. in tragoedia igitur esciendum est, ut repraesintutis, Crimitatio ιι

,, respiciat Demia est, ut per ea unum tantummodo, quod i fit propositum, escere studeat. Venusta enimis ea est poematis structura, in qua multarum rerum, quaesuperuacuti sunt, narratione facta, res longius, , quam oportet non trahitur innuidenturnonnulli poetaesepe in ea re peccare, dum una relictu, ad aliam is transitiunt rem tractandam Haec ille. consequitur nunc ut siquaesunt in contextu, claremus,conuactamusq: cum superioribus. Quoniam, uti dictum est superius, tragoedia est imitatio umoris istegrae, Crmagnitudinem bulentisconstare. eum oportet principio edio, one inam quoque,ac simplicem, maximos coissentaneum esse opus est. ει- ut opinor patet, quomodo ex superioribus de catur hocpraeaceptum,valde enim attente legenda sunt, quaeab Aristotelescribuntur,erconfideranda in primis evries, contextus rerum, quem qui diligenter animaduertit, facile dijudicare potest, an aliquid defit, necne. Hoc ideo a me dictum est in praesentia quia multos esse scio, qui hactenus iactarunt nimis etiam isto liberi libellum bunc esse mancum, de mutilum multis in locis. ', ut id magnopere non negem, ualde equidem mma fimo uerum esse,nam integermibistre semper uisius est intuenti rerum contextum,in quo multum, Ima aper laborare coniungendo scio Aristotes sol .QMd ct mancus fieri ita demonstrabunt aliquandos

poterrant: ego interim ex ipso rerum contextu interse aptί cohaerentium conabor per ligentibus os

stendere, uti hactenus stet, libellum hunc integrum esse: quod si aliquo loco interruptum uidero contrarium, non dubitabo etiam ego id affirmare. Haec est igitur ruis ineunda ui totam hanc rem dijudica misdam: cum praesertim omnes manuscripti libri, quos S' quidem ligerim,qnatenus ad contextum feriem rerum Oectat, nullo loco ni interrupti. QMdsi posthacaliquis extiterit manuscriptus liber,ex quo e gnosiam aliquando me deceptum, non tam dolebo de iudicio meo aliquid detractum, quam Letabor mis iosos literarum bonarum tantum coepisse ructus. Diminus, perspicient omnes rem aliter sese non habe re, multos indies magis totum hunc lusorem nostrum probabunt, quem maximum planἡ usicepi, ut quia ba rebus poteram,studiosos bonarum artium iuuarem. Verum de his hactenus. Nunc redeo ad instiis tutum fermonem nostrum. Deducitur ex superioribus ei nosipraeceptum, is modipaulo ante expois fuimus,fabulam unam,simplicems esse oportere. Sciendum vero aliquid unum dici duplici modo, aut cumper stestsolum quidpiam, ac separatum a teris: aut cum compositum quidem est ex pluribus, Munum iam confictum est: cui nodi sunt omnia ea, quae ex pluribus commistentur. Priore illo modo sis bula dici non potest una, quiasi ex una,sola i actione prorsus ab omnibus alijs narata constaret, mumium esset breuis, er concisa: atque hoc est praeter id, quod antia dictum est: oportere fabulam barare magnitudinem. Altero igitur modo, fabula dicitur una, composita quidem ex plurisus actionitas, mrendentibus ad eundemmem, utque interse ita quadrantibus, ut una ex pluribus fiat. mod attinet ad compositionem action in tram mm : probatur similitudine ducta a rebus naturalibus,sic: Natura lium rerum aliae sunt, quae componi interse, Cr redigi in unam possent aliae,quae non possint, quia confltrariae fiunt,uel c. Res naturales, Cr infinitae sunt, redigi tamen polyιnt omnes ad unum genus: non omnes quidem ad unum d quae eius generis sunt, Cr inter se quadrant quaelibet ad separatum sita reanus. Hoc enim modo ab Aristotele generales illa decem uoces,quc Ἀπορροπι uocantur, constituto carunt: in quibus quidem ea quae qualitatissiunt,ai quantitatem referri non possunt, quia sunt diuersa, sic in alijs quos eodem modo.Nec di similis ratio est in actionibus humanis, uas imitantur poetae, tam diuersa im sepe sunt, ut ex pluribus ijs una constitui non posit:Poeta quippe linam arripitinione quam σαι primat

85쪽

Quapropter omnes hi peccasse uidentur poetae, quicunque uel Hie/ racicida, uel Theseida, caetera* id genus poemata confinxere: ut qui, unus cum sit Hercules, unam quoque ipsius debere esse fabulam, exi

stimauerunt. cccum igitur baec itasest habeo patet niaximus eorum emorpoetarum, qui putantes fabulon, no qua unumsimplicem, aetionem kundimus,contineret, Itaque circa unum personam uersiretur uti poZania conficiebant ex namtione omnium rerumgestarum,omniumq; euentinum ipsius. Rrmuntur aute sic. Fabula una cribtaplex uocatur, non quae circa unam personam ueψatur,sed quae circa unam unius pes nae actionem Huius rei haec est ratio. Ab una enim per*nonnumerabiles, ac diuersae inter stactiones posunt pro 'isei,quae,quia propter dis ilitudinem, quambubem,cobereres in Inon possunt: unum, Displicems quam quaerimus,non constituunt abula .Qua repoetae illi,qui sua poemata uocarunt H E R Aac LEIDEN, aut THESEID EM, perperamea cui dentur myi ille, eo quod omnes res as πσ Herculis risi illo poemate complexi fuerunt quae cum diu ae sint, neque ut coniungi possint: una fabula mos poemate comprehendi quoque non possunt. Hercules en risus uiri praestant limi, aefrtifimi Ηccles fierunt,multu : praecla re gesserunt,quae a ueteribus poetis decantata fuisse credibile essi

ma Aeneida instri erat similis enim haec insiriptio ιilis es uidetur. Sed ita breuiter restondendum puto. Quamuis insiriptio Vergilianas,niliter desinat, π a nomine Aeneae deductus quoniam tame in suo me 'mate Vergilius unam tantum,ac inplicem actionem,cuiusmodi superius exposivimiu ibi proposuit explicandam,non plures, in ptionem illam non posse reprehendi. Non enim est qu)d quisquam putet δω - όμοιον λ ῖν debere improbari bucenim non respexit Aristoteles, mpotin id quod diximus iam eis F. am autem es actionem declinabimus postea,Crsistis res tota prest cognosti potest.

Homerum ucrb, qui ut in atris etiam excellit, ita in hoc quoque, siue . . id artis, siue naturae suerit, oculatis sinum suisse apparet: quandoquidem . Odysseam confingens, non sane cuncta, quae Vlyxi acciderunt, in eam cecompegit: uerbi gratia: saucium fuisse in Parnaso,dc in ducum collectio/ .ene simulasse insaniam.

Postquam Aristoteles praeceptionem dedit, Fabulam oportere unam esse, non quae circa hominem una uestu sed quae circa unam actionem tantum. inquam σβ aliae multae concurrunt, concurrunt tamen

Epistilice, sicuti declarabimus postra, ereum illa ita iunguntur, ut iam diuersae non sint: Mappareat una tantumdimplexs actio proponi in toto poemate Postquam etiam Aristoteles nonnullos poetas reprehendit, qui Heraclitum Cr Theseidem Dipstrant, res gestas Herculis, errasi sigillusim narrantes. Η meram Isudat, qui optime οικονομia. , hoc est dat sitionem, ordinem fui poemat Rinstitui L. Honuariu μμ nihil in poemate pungendo pratumst, quod uel necessarium. pet, vel decoram, nussus'quemquam

86쪽

τι r RAN, ROB ORT. ENPLI C AT. post tot pecula inuratus est, qui ipsium iureum in re potucrit reprehemicre, dico, tu noms recte bendi poculata ab eo uno furarit tisumpta a caetraris,qui aut fici ioci unt ut aram traiiserunt recte, a pie pHribendi. Hoc admiratur igitur ri Honet ero Aristotelis, quomodo potueritia cilicere sed ejisit nino aut pN artem, ut peremiturin, nam ci se ait,et η - Ἀφύσιν Si ante ipsum ad exatumni ut circur epiresto poetae nasse δ: Hai LI: nam cinnamex obseruatione constituatur, lanisso eget tempore, ars enim nihil aliud est, quam naturae ipsius diligens quaedam obseruatio, sic enim sese haberit,ordines; unt collocata. Natura, inuestigatio, obseruatio, urs. Si ante ipsium nullus extitit poeta ratasperemituram, quod multo magis est d, irandum nihil enim cut ait cic si, ut inuentum, per ictu. Homm us igitur Od Ram scribens non deduxit abutim ubi js, quae circa personam unius uersint uti HVb bs nam cum multa, Cr diuersa interpe genere,acciderint Vbili,non potuit et unius salute extim diaversis rebus compositio existem uni u igitur ex tam multis unam tantum assionem,sicuti postea dicemus ubi de Epopoeia loquemur.QMd non omnia, quae in li acciderunt scripserit Homerus, patet. Nam, quia plagam acceperit ab apro in Pam o,quo insaniam stimularit, ne cogeretur Troiam proficisci, adterum quid uno tantum, atque altero uersu exposuit, alterum prorsus luit. De malatione insanisligitur apud Philostratum in Palamede, ubi ait: M9 44 λγον, Oe φαοῖς F - πει στοα, ως Urυγιιχν G αποι ra n εMας, κρα ταραροω βῆμι marω Iυμαλῶν, παλαμ δαρτ φυνγρελ4γἱειεω τηMμάλω,ου φησὶν Θιάων, πρωίυμάταταγ--De hac eadem re cic lib.de DII bis uerbis loquiatur: Vtile uidebatur Vis tua quid poetae tragici prodiderunt: nam apus Homerum optimum aut is rem,talis de Vl si nulla suspicio est, fici inllinulanteum tragoediae simulatione insaniae m ditiam ubicquasere uoluisse: non honestum consilium ut utile istaliquis frtasse dixerit regnare, σItbaceocisse μα re cum parentibus,cum uxore,cum filio. Plutarchus quoque in libro de Audiendis poetis ris uerbis: γηο ψουσι δε κρα πρUMe noe νιοι. ebάττο πιμesuu ἀυι ρειαν κνοCisrubici Κορδ ορ πιινπρκῖ si , αππῆρ σιγ ἀυοδυ-- meσπιίκῖνι xim . MDt bisuerabis Plutarchus parrhasium pinxisse simulatam insanium V is, quae numeraturus eodem Plutarcho in ter actiones absiurdas non mirum igitur,sidera Homeriumentionem nonficit. plaga ueris,seu vulnere illato ab apro in monte Paraal. dum uenaretur, meminit Homerus in Od palo.XIX ubi agniationem confingit ex cicatrice ic: ια situr; γῆ θυμον ὀ λῖ, μου. λαGῖ ,, via D μφράσσαῖ, s πιι δαργανοῶ sic, in. αρμον ἰῆλεόν, ω mitis δ' ἐγνω

sed hoc Homerus non ita narrat, quasiproprium in suo poemate, quod sibi inprimis essetnon titum posset enim uel ex ea una re, actio una integra constitui a poema scribendum.

le, euenisse alterum . quippe qui unam dumtaxat actionem, qualem dicismus, Odysseam uidelicet, item* Iliadem constituit.

87쪽

sunt ὀπα N, νλιτ, uel non furascob erunt,c sunt τὼ ληυτ, id quoque duplici contingit modo, aut necessaria, aut uerisimilite necessario quidem, cum ea actio ad eundem respicit finem: ad quem primaria illa: ut ne udarium quidem detorquere ipsam possit aliquis,etiamsi uelit.Venili niliter autem, cum actio Eiqua ad alium quidem finem non respicit: sed facile potest detorqueris uel eiusmodi est, ut cum respicia is quid Aio, it tamen corintuipotest, ut respiciatus eundem' ,sicuti patet insuperiore exemplo assato ex vergilii Aeneide. Quod igitur in Iesplagam acceperit in Parausio, insaniaras in collectione Ducum simularit, haec sane cohaerent, neque sunt rar. nam priorissa actio alterum respicit 'em,pήlarior alterum, ac plane diuersam,quod cum ita siese habeat, alterum ex altero, nequeprobo bilite neque necessiria pendet: neque aeterum alterum con equitur. colligimus igitur, cum re diuersa

adunam nori βῆ redigi actionem,quod ri Fabula requiritur. Atque bos,opinor,sententia Aristot Iis,cum ait in contextu ex bis duobussialtem concedo, uinum non cosequitur alterum,nec nocellarib,

a nes probatiliteri ergo Aues disiunctas sunt fautem talia fuerint, ex ijs una actio constari non potest

m δεν - ἐπιδηλίμμιμε μω - . .e Decci igitur quemadmodum una unius imitatio est in at is imitatri/ . . cibus artibus: ita 5 fabulam, uidelicet, quae actionis imitatio sit, unius . . eiusdemi integrae esse, sicin rerum intcr se parteS cohaerere, ut ne ulla .equidem uel transferri,uel subtrahi queat, quin totum illud uarictur pla/ .enei, immutetur. Quod enim uel additum, uel subtractum, totum non ..immutare uidetur,nulla quoiu eius erit pars. ιι

Elicipossunt ex hoc contextu duo conclusa.Primum est.Fabulam,quoniam actionis est imitatio ream tantum rem,atque actionem, Creum totam, ac integram debere complecti. Alterum est impertinereas, poetam, narrare resgestas uigestae sunt,sesquales feri debuerint, C potuerint secundum verisimile, ac necessarium. Primum illud conclusum continet quatuor, unam militudinem, primo loco positam, quae id magis declarat, quod ante dictum iit: Deinde praeceptum, quo pectat ad constitutionem, Cr contanae Gonem rerum,upartium omnium ipsius fabulae, tertio loco alterum praecept cm, de non tro ponendisi non austrandis partibus, ex quo colligitur quoque, qualis debeat essi partium fabulae constitutio: Po γstremo quid requiratur in aliquo uocetur paratu particula: mutuor igitur baeclissatim explicanis dasunt deprimum similitudo itasese habet: quemadmodum in Aijs artibus, quae imitantur videmus ex primi unam tantumue plicem unius rei imitationem: sic in labμla inesse oportet unius tantum rei, integraeianirationcm. Alias artes imitatrices, sic enim ait Aristoteles se ἁλιαριιιμί κά ρ. puto

88쪽

relligi cm pingensi, sculpendi, filiandi,Figlinam quoque ipsemer bis,ionicum, errant per baramoniam imitarum σβ Saltatoria, Hill ionica cr Musice, quae Farni iam continet, poeticae Dultati subscrutant, Pictore istin imaginibus linam tantum exprimunt actionem, quia imitationem facit suis cola: us, fessus. prosus Ormis expertemAE ore, Aiacis stipsim perimentis, Antigones eiulantis, Flmualis ferientis cucum, aut istium. poetae quoque in constitutione abulae unam tantam imitari debent acti

nem, sed obi ciat se hoc loco mihi aliqui dicats, militudinem hanc non satis esse aptam, quod pictura,

etiam in una altioni,non potest licere i quod eficit poema. multo enim plura explicantur in poemate quam in pictura latendum quidem est, hoc esse uerisimum.num pictura praesestra unam tantum motione, quae est particula exigua totum allionis, in q plures motiones necessario Mnt oportet: certamen Heracutis cum imira uarium est,er multiplex austas i hctet motiones utriusque pictor tamen unam tantum exprimit, utpote Herculam attollentem clauam, Hadram insurgentem in Herculem: Sed hoc conueniunt similitudines hae inter picturam, x poesin, quod utraque unam exprimit actionem. quamuis exactius, erprolixius raec imitetur fingula Uerum Cr hoc aliquo modo fortasse licere posit picturae segula actionis partes, ac singula motiones separatim coloribus effingantur. De milit ulne autem haec hactenus dicta snt, consequitur praeceptum, quo agitur de constituticine, ficu coanexione rerum, ac partium omniam fabulae est autem huiusnodi, pendets exsuperioribus. Quoniam una Crintegra oportet ut sit fabula deabent quoque partes omnes intersee cohaerere: Fabulas ολν iis tota. Totum autem est id, quod habet principium, medium, Cesinem: oportet igitur ut in omnibus constet fabula. cr quoniam iri tria mutuo inter se connexa sunt nam ex principio pro tollast, σα utroque medium facile uni qu*que mul lacare potest arctam quandam comicrionem partium esse oportere: explicanda igitur paulo post est misnecessario tota haec connexi copulatioque qualis se beat. Asteram praeceptum agit de transtigrionem ablatione partium se uult est habet. Ita omnes fabula partes haerere oportet, ut nulla ipsa transtoni aut auferri possit,quin totam corrumpi, folias, ac muror abulam statim uideamus. με etia rie seu transto tuo, fit γMusiusque mutatur lacus in coricativire,e ordine partium. AFlatio secua φάρεα es, Potiscunque austrio pars, er totum illud blata parisii inritin aucum, remanet, neque sane utiter usurparuubas apprilationes in fust figuris declarandis Grammatici, quaesint in dicti nibus postiae. Sciendum omne, quod totum est, quatenus tanquam cohaerens, coniuncta j considerat'. duobus bis tantum modis commutari,ac corrumpi posse ita ut postea eunde non praeseserat forma: Fabula igitμ quoniam est quiddam totum,atque integrum, ut sepe diximus, quod simul cohaeret ex multis partibus compactum, nou alio modo,quam aut ranspositioncaut ablatione immutari potest uariatii eri quamobrem conisium est te ta lusit labulae constitutio, utri ea fit aliquid transponi, atque tu rerisne scis trimento cr commutatione totius. Nam si ieri poterit, seu transsiositio, seu ablatio partium, sine detrimento totius, fabula ita non fuerit bene corytituta: atque haec est certa ratio fabularum constitutionis diiudicandae. Si enim transponi, tauferri parsuri nonpoterit, quin tota labefactetur fasula manea. D infuerit fabula tunc optime costituta. Hoc igit rueluti signu quodiis esto, ex quo recte,uel perpera constitutam fabula cognoscamus. Verum oritur hoc loco dubitatio no leuis: qua paucis expono. Fabula constat omnes , seu Tragicae, ficu Epicae, seu comicae fierint, recipere Epifesta at Epi'dia extu cus desumoritur,namsunt ut paula post exponorus ex Dido πραγματα ex mae, id praeterre de qua etiaturi. putei igitur Epipodia poste tolli ae detrimento, cr mutatione fabula. Epi fodia apud Vergilium m ne de haec fanti. Aenea diuertereapud Didonem: Explicare iiij expugnatione: Amore cupi illius Dido nem: σprae impatientia doloris seipsam perimere: loqui Aenea cum Heloiis,ad Eb os capos descenscreperinferorum locu ut nepotes recenstat, colloquens cum Ancbibe patre. QMd si ex poemate vergilij, t

tis unum, aut alterum exb sino imminuetur tamen totum. Totum appesso actioncm primariori pro

posita est poetae.ea antem est haec. neu pro ligus post multas iactationes, ac naufragitari Italiam uena Craculo monitus, nouam, urbe condit. Quare haec ita sise habent,uidentur omnino adaersari sentenistis Aristotelis, neque ipsfatis fuerit uera, aut firma sed ita prorsas respondendum, omnisci, dubitatio tollenda, Epi odia quidem narrationes uni praeterrem, de qua agitu erante quam cum actione contanis ganturprimaria coniunguntur aut fecundum uerisimili alio resticiannueris , post quam connexa ficurum cum acticine, necesse est, ut eodem respiciunt,quo respicit ipsa actio primaria: σcum ea ita reconis iuncta, ut iamstparari non posint, quin tota D ulae ordo interrumpaturiae perturbetur. cosquiti quartum illud praeceptum, quod priore concluμ continebatur: quid scilicet requiratur,ut aliquid debeaat adurius appellari pars,requiruntur autem Lo. ut additum eum fuerit, per piciant homines, rem illam

cui illud acceserit, magis auctum: deinde ut sublatum cum fuerit, cognoscunt, rem illam, unde fueriti Adsi lar

89쪽

INARI s T. DE POETIcA Is uilitum n esse integrum. Hammonius in Commemifuses ciem e rim κατηγέ e Aristotelis, ubi disserit,an Logiis sit pira, uel instrumentum philosophiae: haec.utribuit iri quae efficiunt, uipara appel

πιθ Διον μετὰ μερων Ο μπληρο, γουν,οαγαρσιι ορ ea κολο ei. Postremum hoc italae pertinet ad locum hunc Aristotelis, Qui patet,explicandum: eadem fere recitat Alexander in coni. in libras ττοτ ρων α μαλυῖκ . quae ego praetermitto, ne longior m. lam uero aliqua pari cohaerea. coniuncta sit cum toto, erelas segeneristaret, ea sublata, totum illud tantinui,mancums appa rere.Nec alia ratione adtactus abhinc aliquot annos Eranciscus campanus collensis, uersus illos,in quiabus vergilius lib.I LAeneid. facit irascetum Helenam, in pristinamstim reduxitis enim uti critici leui de causa existimarunt, amoti fuerintsuo loco uersus illi multa erunt mancam toto poemate, sicuti uirilissummus copiose in sua distulatione, quam edidit, demonstrat: ac nisi importuna morte imbu fuisset ereptus. multo sane plura haberemus, quibus docte explicata fuissent omnia, quae ad artificium tam praeclari poetastinant, nam multa reliquit, ut audio, inchoata quicquid enim oci illi,e maximis occupationibus ereaptum supererat, ut scribendum aliquid conferebat, cum esset Graecarum, Latinarums Itterarum, omnia

j bonarum disciplinarum perinfimis: iam a pueritia ipsa apud Principes Mediceae familiae quam bono causa nomino alius itque educatus illissemper, in maximis rebus agendis, consilio, Cropera praeapo fuit: ae postremo ALEXANDRO, COSMO Q v E ill Di imis, maximis, Florentinora Ducibus,talem se praebuit in omnibus rebus agendi cum discillimis temporibus,sepe sapientifimis Ducia sus uirtutem prudentianis fuam singularem probasiet, ijs charisimus semper uixerit: posse os moria

res cos no maximumsui desiderium reliquerit. Veri debis bactenus , non possum enim tam breui statio praeters institutum permonem,tanti uiri laudes complecti, Cr illius summa plurimas erga me beanesicia praedicarestis igitur erit in praesentia docti fimi uiri di putationesententium no iram in Aristo telis hoc Ioco explicando confirmasse. Alterum conclusium fera praeceptum, quod elicitur ab Arsotele exsuperius dictis,est,iuod cons querit A contextus verbis explicatur.

i Sane constat ex supradictis, non poetae ciste, facta ipsa propria narrare: sed quemadmodum uel geri quiuerint: uci ucrisimile, uel omnino ne, cessarium sucrit.

sed apertius epotuissent verti. Et poetae non esse proprium narrare res gestas, sed quatis feri oporistet itit post bile disecundum uerisimiletauri necessarium. Praeceptum hoc, quod fecundum est, elicitur ex eo quod est ante dictum Poetas, qui H aclcida, zz Thcstida Dipsierim recensentes omnes res gestis Herculi et Nesecesse reprehendendos,quiapoe s unam tantum imitari debet actionem,non plures,ac diuersis interse, Si igitur poeta non debet narra re res gestas eo modo, squitur debere ictum narrare,ut geri debuerint, uel potueri u Sed oritur hoc loco dubitatio baiasinos. Dictam est paulo ante, oportere poeta unam tantum umere actionem, ex qua totum furem conficiat poema: nuncucro est Aristoteles, poetam non narrareres actas uti factum sed ut debuerint, potuerint uesieri, hoc uero aduersatur priori preceptio icer dicto Aristotelis, nam si metu unam arripit alicuius actionem,eam seueram necesse est. emisHigratia.Vbstem decem annos postpro ectionem a Troia errasse, antequam Ithacam appelleret, narrat Homerit Vergilius quoque illum imitatus Aeneam post multas iactationes in Italiam peruenisse. Iam ueta rosi debet poeta rem narrare,non ut ierit gesta, scd ut geri potuerit, aut debuerit, patet haec se repugnantia Sed restonendum putarim, Uti,cum imultiplis: vitilicet, comica,Iambica, Tragicu, Epica, alia quam harum, totum H,quo crisit comministi,π nomina personis omnibus imponere. Quod nomina confinguntur,quae personis uni imponenda patet perstitas etiam ipsas confingi. Qi dsi personae conis singuntur,etiam res,eπ actionen. faciunt autem hoc comica, iambicapohis, num exuerisimili nomina imponentes,personas faciunt loquentes risius narrationibus. Aliqua uero bari. ni non totum commihi ci tur scuti poesis epica, Cr tragic nam utraque ex his ueram retinet aliquam actionem, Cr nomina igitur iura ut consequuntur necesse est, ut paulo ante diximus, Cr suo loco copiosius declarabimus, quamuis auteipsam actionem non comministatur opaeis aeque tragoedia reliqua tamen,idest epibolia omnia pro aris bitratu comminis trinsecundum uerisimilccum igitur in iambica, Cr comica poesi prosus omnia singantu . cum in epica, er tragica quos maxima pars 'gatur, praeclare, urus est ab Aristotele dictum. 2 poetam

90쪽

το FRAN. ROBORT. ENPLic AT,

'poetam non tui rarem golas, vigestae mi, sed uigeri debuerint. Haec apertim declarat Ars ictum a ijs,quae consequiuit r: innuit enim proprium esse potiae, iret arrim actionem iuron: vel confingere, quod arripit ueram actioncm, non tamen iureat ut veritas edulgeri potuerit,uel debuerit. Quod

si confingit is C. debet confingere fecundum posibile sic enim libet appellare γ, G αόαν aut necessarioum, ut probabile, Cr ueri imite: quamust fortisse ex neces o nihil fingatur, ex eo enim pendent acti nes uerae. Est aliud quiddam diligenter confiderandum in contextu, c est Aristotelis, νὴ τὰ re ei m ακόρ,οῦ γ ἡναγκυορ. Poeta daebet omnia narrare cuti seri potuerint, uel debuerint, patetig

tu poeta non in si stere ueritati,nasi eo narrat modo,co ingat exstino necesse est: scuti renophon olimis oro rege describendo, non qualis fuit sed qualis est potuit iel debuit optimus Rex qua ratio es la suo Oratored scribendo secutus est cicero:Platone imitatu qui σ ipse eodem modo rempub expressit uari Elici igitur ex his potest, poetam fingere praeteri quod est,uerum poeta hoc facit: eu tamen lege facere debet, ut narret tantum me Au ατὰ idest quaeseri post iit. Adnotandum igitur in primκ praeceptumilis

Iud, quod ex hoc Ioco elicitur: Poetam mentiri quid emeriingere, sed κατα- δώνα αν. Duplex est aut norma veluti quaeda, qua metimur, ac diiudicamus τα διανατα vel σὐωκος. vel 1F'arinis

-ον, nam posibilia, sunt aut sunt necessaria, aut probabilia rursus quoque e contrario, Necessaria

sunt post bili cr probabilia quos sunt post bilia cuti patere potest iu bis exemplis. Necesse est mesemel

mori. Ergopo ibiles memori Probabile est aliquem pactescere propter amorem, ergo post bile est aliis quem passescere propter amorem,omne igis arnobabile est posis ile Cromne posibile est probabile Sed haec non σωζς,φοmν. nam omne nectarium est post bile ei non omne post bile est nccessirium. Haec omnia optime nosse,ac dijudicare oportet poetas, si uid aliquando contingunt: nonsecus ac Dialectici, quibus inseruiens Aristotelis in libro, ἰριι ειαρ haec omnia diligenter declarauit ut aptius possent conclusiones conficere ueras, falsis i tu oscere. Sed oririnalia dabitatio boc loco, cum Aristotcles diis eat poetam a ueritate discedere, bactamen lege, ut nihil 'rat praeter po iba necessarium, erueri imile,

uidetur hoc Aristotelis dictum non esse uerum er ostendi potest multis rationibus, atque exemplis. Homo rus,caeteris poetaestribui .Deos vesci ambrosia, o potare nectar. Deos vulnerari, ut Venerem. Dcos inter homines versari.Patere ad instros desiensium, ut apta Vergilium. Ue cyclopas, esse sirenas. Loqui Nebas ut apud Aristophanem. Cerberum se tricipitem,ut apud Vergilium I circe conuerti nutari homines m uarias Iormas ferarum ut apud Homerum. stondeo igitur duplici modo gere, crinentiri a poetas aut in rebus feci dum naturam, aut in rebus praeter naturam. Si in rebus praeter naturam, id quos duplici modo, aut in ks rebus, quae receptae iam sunt in opinionem vulgi, aut in rebus non ante unquam a

dati aut naematis ab alio. Si is stat fecunda natura hoc est in omni u qui scribunt, uolantate, bitrio. posita modo struetur illud 'μ εικορ α ὰναγκαaes.si praeter naturam sat roc non est cuiustitis: nes licet omninosed ex paralogismo tantum finieta deducere, parat 'o autem in primis deducuntur, quoti .exnque falsa pro ueris saniuntur, quod Dclarabimus postea copiose. Ars ut insistam superioribus exemis plutat Dii ucscuntur ambrosia, potants nectar, hoc quidem est praeter naturam, scd ex paralogismo duactum, quia ita receptum est in opinionem uulgi. Deos quoque uulnerar Cr colloqui cum hominibus quoniam omnia humana dijs fuerant olim attributa eritio cicero libr. primo Tusc. qu Eonum, accusat Ho,, merin, qui humana ad Deos transtulit: Mallem inquit diuina ad nos Reliqua quoque eodem modo mania sise habent Quamuis tragoedia cxcomordia non admittant ea, quae huiusmodi fiunt, etiamsi fuerint opinione hominiim confirmara, ideo dictum est ab Horatio in Poetici Aut in auem Progneucriatur casmus in anguem. Q dcunque ostenda mihi sic, incredulas odi: Ratio uero baeca ferri potest,quia het tragoedia, comaedia imitatio est hominum agentium aliquid secundum naturam. Epopoeia aliqua admi tit, ualet sui quod narratur de circe, de Sirenibus, de caesopibus, tragoedia haec non recipit, quia nos δία τα πελια, id est annunciationem', scuti Emporia, in annuntiatione autem, multa quamlibet ἱ-μας et praeter me hominu possunt narrari, quae alioqui agi ab agentib coralpectantib.non possunt infrena. Eiam modo haec te habent in comoedia qui comoedia ne tu qui tim admittat,quae admittit tragyaedia qualis sunt,co cutiones cum Diis, vel Oc ιινλιωοῦροι et alio modo habitas oquor autem de comordia quae noua appellata iit iam uetus recipi ut ea omnia, quod si quis quaerat, cur nouano admittat estor dendum putarim, comoediam nouam reiecisse omnia figmenta, Crexprimere crepisse tantum uiles homina actiones. Epopoeia igitur plura recipit, quam tragoedia er tragoedia plura,quam comoedia,nam comoedia pro usi a recipi mentum,praeter ob m/αγκά operti κἰρ. Sed ut redeam ad priora loqui nil la fgmentum est quidem apud Aristopbram praeter naturam, receptum tamen, quia tanquam Deis ia