장음표시 사용
101쪽
Vere cuperem. Vuline, ut revera de omnibus iis rebus dubitemus, an non vult non vult,
quare id primum suae methodi constituit prin- piximi' lippe praeeepta & Methodus ea debent esse . quae ad praxin redigi possint. Si vult,
quare saepilis ait in suis Meditationibus, ac in Methodo, argumenta Scepticorum quae sere eadem sunt cum iis, quae adfert ad nos istiusmodi dubitationi mancipandos numquam sus fecisse dubitationi injiciendae de istis veritatibus homini sanae mentis creditne quoS docet, R θ μή sana destitutos ratione λ an vero sibi imaginatur argumenta Scepticorum majoris essicaciae
esse in suo, vel dat pulorum ore, aut scriptis, quam in Philosophorum istorum, qui magna ex parte nil aliud egerunt, quam ut molestiam Crearent reliquis Sophistis, ac ludificarentur illos, qui eos refutare adgrederentur, S qui numquam sperassentiore utCartelius quispiam ipsorum sophismata Methodo alicui praefigeret Verum, si semel Cartesius mihi persuasita' set, ut dubitarem, an duo& tria essent xluin
que, totum foret majus sua parte, qua ute- laetur methodo, ut illam mini dubitationem CXimeret, priorem meam redderet certitudinem ρ V perficere nequiret, nisi ope alteriuscujusdam propositionis, quae mihi foret evidentior qua uteretur ad me convincendum, .
qudd illae, de quibus occepi dubitare, indubitatae debeantesis. Iam vcro quaenam, secun-dtim ipsum , illa est miranda propositio, quae suam cum omnibus aliis communicat claritatem , veluti soIsuum lumen reliquis omnibus impertit planetis. En tibi, Gogites , ergo Non enim fieri potest, ait, ut cogitem, nisi - - . exsistam.
102쪽
exsistam. ' Egregium ratiocinium. Qui vero, anne id magis possibile, duo & tria non esse quinque t Magssne possibile. totum majus esse sua parte, quam, me falli, licδt non exsistam, & cogitare, lic Et non sim Atque si vim adhibere possum menti meae. ut de primis duabus addubitem propositionibus: majori ne mihi vi opus erit ut dubitem de tertia Z aesi Sceptico fatis impudentiae sit, ut illas mihi
neget, majori ne ipsi opus erit, ut hanc in cietur Atque an non in aequali versabor Impo tentia omnes illas tres ipii probandi Carte
sius ne hac procedens ratione , Os obturaresce pi ico sibi vindicat, qui ipsum . Provocat, ut vel minimum quidpiam demonstret, vel mihi ostendere evidentiam propolitionis ejus, αἶua ut dubitarem , se fecitae supponit 3 Sophiae lanε clararum maximε propositionum evidentiam negare mordicus adsueto praebebit ludos. Nec ego profectb miniis ipsi illudam, dicendo, me permanere in dubitatione de Nopositionibus, de quibus me dubitare fecit, quandoquidem, quam mihi adsert ad me liberanctum dubitatione non majoris evidentiae est, quam illa de qua secit ut dubitarem. Sed fortε, ludendo pergit, adrident vobis stupendi quos in sua methodo facit, progressus. ,, Reflictens, , , magnus ille Philosophus ait, ad primam illam, , Cognitionem: Gogito,ergosum, video illam mi hi certam non esse, nisi quia perceptionem ha- beo claram & distinctam ejus, quod adfirmo; , atque adeo pro generali regula adsumere pos- , , sum, quidquid clarES distincti concipio, es. ,, se verum. Iam vero estne hoc peculiare privilegium adamatae suae propositionis: Cogito, ergo
103쪽
sum. Ac dato,'ubd Cartessius quietam mihi r . liquisset possellionem, qua fruebar, quaque frui delinere non poteram , certitudinis harum Pro- positionum, duo & tria sunt quinque: totum majus est sua parte: annon ad istas propositiones possem facere, quam ille ad suam , re- ,
flexionem: ac cum mihi in meum tanthm usum sit quaerenda regula veritatis, non verbPro Scepticis, qua utar in omnibus meis judi-Ciis , .an non eadem ratione qua ille super sua, super meis ego ratiocinari possem Propositi Nibus. Ratio, ob quam hae propolitiones mihi certar Lant, hoc est, ob quam, non tantum
de iis non dubito, verum sentio de iis dubitare me non posse, est quod perceptione gaud am clara & distincta ejus quod in iis adfirmo: ac quandoquitem illam habeo, possumne dubitare, an non habeam; clam illam habere, & judicare, vel potius sentire me illam habere, idem intellectus actus sit. Revera enim inde, eX propria mea conscientia ,
Oritur impossibilitas, in qua versor, dubitandi de ilia propositione ; Duo & tria sunt quinque , aequε ac de hac: Cogito, ergosum , veluti convenit inter omnes illos , qui pauid delicatius in hisce judicant. Possem itaque aequo iure eκ duabus his propositionibus, & infinitis aliis, hanc conclusionem deducere quam deducit Cartesius ex sua, quae ipsi inserviat pro regula veritatis: uuidquid Hard ae distinctδperei-
is , vorum s. Atque inutile , i md impossibile est, efficere, ut dependeat certitudo & evidentia istiusmodi propositionum a certitudine S evidentia alterius cujusdam : quandoquidem propria sua illae gaudent ex se ipsis, nec
104쪽
. ab antecedente ulla, nec a praejudicio aliquo dependente. Omnes aequalis sunt evidentiae: nec absurdius quidpiam, nec magis contra methodia m , ac de unis aliarum ope convinci velle. Ac proinde, immediatae istae propositiones adpellantur; imbsciat Cartesius, generale illud Principium : Quidquid distinctὰ concipio , verum est, nullo modo regulam veritatis, esse istiusmodi propositionum : versim regu- Iam earum veritatis, hoc est, quae me de veri ρtate earum persuadeat, esse, ut modb dixi, solam experientiam, ac solum sensum internum , quo mea mens fruitur istius veritatis, ipso illo momento, quo eas format. Aristoteles, quem solum nomen Cartesii commoverat, non substitit in tam egregio curriculo, perrexitque vividε suam criticen prosequi. Maximam voluptatem, inquit , percepi , dum egregium illud opus perlegerem , ubi
viderem hominem Compedibus se obstringere adeo, ut non effugiat , non subtilissimum scepticorum. verdiu pusillum Logicum , cui cum tantiIlo ingenii,& sani sensus aliquis foret regularum Logices usus. Simul percurrere Methodum , Meditationes, ac Primam partem Libri Principiorum , ea ratione, ut ostenderet, se admodum illa examinasse. ostendere nobis, enarrans ordinem & dispositionem propositionum Cartesii. haud pejus illum. quam secetrit, se ibi potuisse gerere, in invenienda stabiliendάque veritatis regula. Postquam nobis auctor fuisset ut de omnibus dubitaremus, ac dein occiperem iter scientiὰ ab
isto principio: auidquid disincto concipimus , uso verum ; fidem ejus statim suspectam redia
105쪽
didisse hoc sermone e tertia desumto Meditatione. Verumtamen multa privs ut omnino certam manifesta admis, quae tamen postea dubia esse deprebendi. ut d judicaverim , dubitandum hactenis, num Puo triasmuIIunctasint quinque, . est, quia vinictat in mentem forte aliquem Deum talem mihi nnuram indere potuis' , ut etiam circa illa deciperer, quae manifestus a v derentur ; sed quoties haec praeconcepta desumma. Dei potentia opinio mihi occurrit, nonposum non fateri, squirim velit, facile idi es inicere ut
errem, etiam in iis, quae me puto mentiae oculis. quam evident Me intueri; quoties vero ad ipsas res, qu s valde Hard percipfre arbitror, me conis
verto , tam pun/ ab isiis persuadeor, urisonte erumpam in has voces, fallat me qui quispotest, numquam ramen iniciet , ut nihil sim, quamdiu me aliquid esse cogitabo , vel ut aliquando verum si, ma numquamsuis, eum jam verumst me es; vel fortὸ etiam ut duoψ triasmul juncta plura vel pauciora snt quam quinque, vel similia , in quibus scilicet repugnantiam agnosco
manifestam. Et certὰ cum nullam occasionem habeam: existimandi aliquem Deum esse deceptorem, nec qui2em adhuc satisfiam , utrum si aliquis Deus, valde reuis, , ut ita loquar , Moa- - disca tantum dubitandi ratio est , quae tantum ex es opinione dependet. Ut autem etiam illa , tollatur , quamprimum occurras occaso,
examinare debeo anst Deus, O ssi, anto it es
His super Aristoteles suas exhibuit reflexio nes.. Scilicet, Cartesium jure non amplid' gaudere pro regula . veritatis habendi hoc Axioma , auidquid diwncte concisimus, verum ess ἰς
106쪽
quandoquidem illud dubium redderet ratione ducta a Dei potentia, ratione, quae ipsi adeo
valida ad pacebat, ut non poterat noni adhibita attentione , fateri, siquidem velit, Deum facile posse essicere, ut erraremus etiam in iis, quae nos put mus mentis oculis quam evidentissime intueri. Hoc supposito , alteram ejus reflexionem ad evidentiam propositionum, ad summum non debere , nisi perpendendi ansam ipsi praebere, ac probabilem reddere regulae suae veritatem. Imb nec illud effectum producere debere, quandoquidem producere non poterat, nisi ex vi evidentiae propositionum, rein gulae sanε , quae incerta ipsi reddebatur , unico hoc argumento , cui se, debita adhibita
attentione, non poterat non dedere. Rationem , quae facit ut dubitet de axiomate suo, licῆt fundatam in illa sola suspicione de exsistentia Dei, quam nondum eXaminavit, haud exiguam debere esse , relatam ad hominem, qui juxta Methodum ipsius agnoscit potentiam istius Dei, si exsisteret, in omnia se exintensuram, ac forti eo usque ut nos istiusmodi crearet , qui falleremur etiam in iis, quae 'cognosceremus elarissimε. Ac tandem pugnare cum omiabus methodi regulis, si Philosophus, cui adhuc restabat dubium aliquod de veritate hujus propos tionis : uuidquid diβω-cte cognosco , verum es , cogitet de probancla sibi Dei exsistentia , ut istiusmodi dubitatione sie liberet. Quo pacto enim de exsistentia Dei quis convincetur , nisi ope evidentis cujusdam demonstrationis ρ Ac qua iratione convincetur demonstratione evidenisti. dum hactenus dubitatur , an quod di-
107쪽
stinctissime percipimus , verum sit 8 Unde Aristoteles concludit, Cartesium in sua Methodo circulum committere, vitium longε turpillimum omnium , quae in ratiocinio reperire est. Quippe, secundhm ipsum . nequit perfectδ persuasus esse de illo principio, uuidquid eues percipio, verum se nisi quia Deus quisquam exstitit. R ille Deus deceptor esse non potest. Nec potest scire , Deum esse. illumque Deum non esse deceptorem, nisiqudis distinctὶ concipiat exsistentiam Dei ex illa idea, quam in se reperit, ipsius: ac quod distinctε concipiat , fallere esse quid Deo indignum. Uno verbo, primam illum propositionem secunda probare, & secundam prima, licὁt tamen jure non posset vel hujus vel alterius veritatem supponere. Atqui, Domi- ni mei. pergit nobis illudens, vestri gratia hunc falsum progressum condono hono vestro praeceptori. Palpando longε sanε progres.sus est : tamen haec non impediunt, quin adhuc pedibus insistat. Conclusit exsistentiam Dei, & multas dari veritates, quas cognoscimus, cum evidentia & certitudine. Vera est conclusio, licet falsa sit consequentia. Versim aequo animo serte, ut adhuc verbulum addam , ac principia ipsius & axiomata inter se committendo, vobis ostendam . quam male
subfulta sit illa fama, qua ipse Philosophus
cluet e fertur, qui justa ratiocinatur admodum cum consequentia, & methodo planε cohaerenti. Memini apud hunc Auctorem Iegere propositionem aliquam , quae satis mihi faceta vi Ca : scilicet, Deum posse immutare rerum essentias: propositiones, quae necessar iae
108쪽
Duncupantur, non esse veras, nisi, quia Deus
id vult : atque aded, si Deus voluisset, ut velle poterat, ne Quo & tria forent quinque, haec propositio , duo & tria sunt quinque, nunc falsa esset. Cum Cartesius hoc paradoxum profert, adsimulat magnam ostendere reverentiam, magnamque submissionem erga j omnipotentiam Dei , quinimo invehitur in reliquos Philosophos, ac blasphemiae fere insimulat, ausos dicere, Deum non posse facere. ut duo & tria non sint quinque. Attamen si
Cartesium aliquant lim sequamur, animadvertimus sanδ. non plani religionis ergo hanc th sin defendere : verlim quia absurda haec pro positio evidenti conclusione deducitur ex non-- nullis doctrinae suae articulis. Admittere propositionem adeo duram, veluti hanc, vico actum, & veluti conclusionem , evidenter
quae sequitur ex principio quod posuit, salvo
honore non poterit, sorth etiam homines abs terruisset: quare potilis amavit nos occupare, ac primus mirari , qudd eo temeritatis
fuissent progressi Philosophi, ut ea ratione Omnipotentiae Dei limites figerent. Jam non examino absurditatem istius propositionis: nec cogito omnes illius sui vulgb contendunt Philo phiae Hero is in medium producere: ac
prosectb nimi lim gloriae suae duceret, qudd si
ego criticum operis sui agerem. Verum ut, in quo versamur negotio, maneamus, dico, si omnia quae contra Methodum ejus protuli, falsa forent: si nullius momenti cuncta arguis menta quibus in mundo petitus est : hoc solum
paradoxum integrε ipsum pessumdare & siverlim supponatur, impossibile esse ipsi, no-
109쪽
bis veritatis aliquam regulam exhibere. Qui pe si verum eli, veritatem propositionum necessariarum dependere ea ratione a Deo, ut potuerit essicere, qud illae, quae pro necesi rid veris habentur, essent talis , potuit etiam emeere, ut hae duae talis forent: uuod clare percipio, Hrum est. Deceptorem es imperfectionis, es. Quod si Deus id potuit, quis Cartesio dixit, . non fecisse Θ Quae ratio ipsi est, cur illud potitis, quam contrarium credat ρ Deusne id ipsi revelavit 8 Ex ipsius principio, non tam thm tamquam stepticus dubitabo de duabus istis propositionibus, verum dubitabo serid. Atque adeo duae illius regulae veritatis C veritatis regulae esse desinunt. Veniat itaque nunc, &egregiam suam exhibeat propositionem : Go- ti=, ergosum. et licet Scepticus non sim, nollem admittere. Quaret Quandoquidem nescio, an Deus ab omni aeternitate voluerit illam veram vel falsam esse. Nec id scire possum, nisi per revelationem ; praeterea exami mandum i cumberet, an revelatio posset esse regula veritatis in hisce circumstantiis. Atque ita Cartesii sapiens, qui jam eo usque progressius ut Teiret, se cogitare S se esse, malo quodam hic
fato a cynosura aberrat. Satis adhuc haberem reflexionum, nec umquam eXhaurirer super il-
la pulchra Metaphysica: super novis demonis strationibus, quae perhibentur in ea exhiberi exsistentiae Dei, distinctionis corporis& animae e super modo, quo respondet ad objectiones, quae ipsi. fuere propositae circa reliquam ipsius Methodum : si vobis vellem ostendere, qua ratione, ubi impugnantur ejus proposi-
tiones, ct simul seqqelae istarum propositioin
110쪽
num, vel methodus qua utitur ad perinveniendum ad cognitionem veritatis , far- pius satis habeat defendere suas propositiones bene, aget male , non conando methodum , suam salvare, ex qua tamen maximum sibi decus parare adnixus fuit, quaeque revera est pessimum eorum quae in ejus scriptis reperias, veluti puto me satis vobis probasse. Verum fossicit vobis convincendis, judicium , quod de vestro doctore sero . non ferri sine cognitio ne causae: ac profectd , nimis diu vos morari , facio. Valete Domini Cartesiani, admodum, vester sum: inclytum doctorem vestruinalis vere jubeo. Secuti ipsum fuerunt Socrates & Plato, pauid honestilis tamen a nobis petita veni a. subjecitque Plato, gaudere se, quod Aristo-les in mundo dissamaretur : meruisse enim
vel saltem ob modum quo se gesserat erga Philosophos, qui ante ipsum exstitere. ac praecipuὁ erga se : fecisse pro virili, ut famam il- lorum in mundo everteret: sibi verti Platoni minus quam reliquis pepercisse , licEt ejus Praeceptor fuerit, & calumniis suis eripuisse. ir negotio doctrinae, titulum Principis Philosopliorum.
Ad haec ego, nondum constat, quid adhuc fiat, . nec est cur desperes ne in pristinam dignitatem restituaris. Philosophia Aristotelica diversa admodum usa fuit fortuna
per hos mille quingentos annos: ac veluti novum quidpiam nostri Mundi tibi narro, vix octoginta annos esse, ex quo Pontifex Christianorum , Maximus tantlim non jusserit, ut