장음표시 사용
81쪽
νiem particularum tertii elementi, tam tenuium S ce mutuo di unctarum , ut quabuslibet motibiis globulorum coele litum obsequantur. En, qua
ratione particulae primi Elementi ubique admistae sint, ac repleant omnia intervalla, quae exigui globuli, ac ramosae partes inter se relinquunt: quomodo fluiditas hujus corporis aequε ac reliquorum , quae adpellantur liquida , conssistat in motu p4rtium eius insensibilium, quae libere in omnem moventur partem. Quoniam enim illae omnes in motu sunt constitutae,& determinationibus pleraeque admodum diversis sunt praeditae, duo facilε concipi queunt. Primum elta , simulac cornus liquidum non amplilis includitur & continetur solido corpore , verSdS omnem e Xundaturum partem quandoquidem partes ejus in omne agitantur latus: secundum, si corpus durum permeare fluidum adgreditur. facilὰ separaturum partes ejus Omnes, quas in motu constitutas ostendit; etenim ad eas separandas opus est tantummodo, ut iis concit let determinationes ex parte diversas ab illis, quas habebant antea. Certum enim , ubi corpora , ac praesertimeXigua corpora in motu versantur, & in motu adeo vario, ac est ille , in quo sunt exiguae illae parti lar, nihil facilius esse, quam novas iis eX- hibere determinationes, . ac proinde, facillimum esse dividere corpus liquidum , S illud permearet Jam vero haec duo phaenomena corporis liquidi adeo adcuratε clim explicentur & perspicuε, ut vides eXplicari ope prin-eipiorum Philosophiis, Philosophi Scnolastici magnam sibi apud me auctoritatem concili rent , . si me adigerent ad agnoscendam liquiditatem:
82쪽
tatem pro absoluto accidenti, distincto a motu particularum corporis liquidi in insensibi
Quantumvis ego 'pronus essem ad vesgarem Philosophiam propugnandam. fateor i lud ratiocinium simul cum iis, quae ipsemet
Cernebam, non levem impressionem in mente mea egisse . Etenim ti bi non perciperem eriguos illos secundi Elementi globelos, de quibus mecum agebat, atque i is revera. mera glutio esset animae 4llius dementatae , ut qui maxime , ideis & praejudiciis Cartesianismi, non poteram tamen , quin ag oscerem'in aere exiguas illas partes intensiles disjunctas ab invicem ex quibus liquida componuntur induis bi4 corpora, Clari in eo; conspiciebam materiam illam subtilem, quam ipse agnovit Aristoteles nomine Materiae AEthereae quamque ubiqde dispersam, & vehementissimo agit tam motu docet Dein rion poteram' non agnoscere explicationis αυίσειαν, quam mihi exhibebat proprietatum corporis liquidi. Fa-teorque quod si Philosophia Cartesii in omni bus reliquis aded rationi iret congrua ψ q iam adparet in hac re , fortan nonnihil ad Cartesial. nismum vergerem. in . Missa itaque disceptatione de gliabuli, secundi glementi aliisque nonnullis dissicultatibus mentem meam tunc subeuntibus, quas iis proponere nolebam, in reliquis omnibus duobus meis itineris comitibus egregiε os oblinebam. Hoc est ei tea materiam iubtilem& materiam hamosam & ramosam , quam illorum dialecto passim materiam primi & secundi vocabam elementi. Ex
83쪽
multlim laudando ejus exactitudinem &si in plicitatem. Verum casus interveniens mutandis sermonibus nostris ansam dedit, .mih μ. que omnem sere fructum eripuisset prioris meae
In summa, qua morabamur, turri migua quaedam conspiciebatur mola , quae ventorum indicis praestabat vicem , septem pollicum diametro, ex chalybe consecta, tenuissima, S levissima , alis admodum aequalibus, re perpolito aXe, ita ut vel minimus venti flatus . illam in moturn concitaret, simulque circumagi faceret , ad plagam venti indicandam, Virgam incurvatam se ream, cujus finis molae constituebat axem. Fortὴ fortuna ex Manipulo Helvetiorum miles in Urbem modo adveniens siclope tum suum in aerem explosit. Duobus erat instructum globulis, quorum al-
ter delatus verssis eAtremi Otem unius exm
healis, leviter illam perstrinxit: nihilominus tamen vehementem admodum, & diutissimεlier sie verante m ipsi impressit motum. Globuisus pergebat moveri fere juxta eandem trisneam , S quam minimum aberat , quin eb usque S aequε cito ac alter globulus, qui molam non tetigerat , progrederetur. Est cur ultimam hanc addam eircumstantiam. P. Mersennus hanc occasionem non sprevit mihi demonstrandi aliud Cai testi principium. Cemnis, inquit, illam uiolam. quod si globulus miransitu illam non attigisset , cum ventus neminimum quidem spiret , putasne non amplitis in quiete remansisse , sed ex se ipsa fuisse motam Non planε, respondeo. Atque il
la , in quo: mudb veIiabatur status nequit
84쪽
mutatus fuisse in illum, in quo nunc est, nisi Ope causae cujusdam externae . quae illam in duxerit mutationem. Iam verb . , addit, cum sit in contrario plani statu, existimasne, posese illam detinere in eo esse, absque determinatione alterius cujusdam causis quae in ipsa destruat motum , sicut globulus destruxit quietem. Ad haec ego, mi Pater. haec mihi quaestio altera videtur solutu dissicilior. Semper audivi, tanquam indubitatum Axioma, omne Corpus motum ad quietem tendere, velut ad suum finem. Condono tibi , relari ille. ineptias istas philosophicas, omne corpus in motu constitutum tendit ad quietem, velut ad suum finem. Corporine est ratio quae dam, & voluntas, ut habeat, quem petat,
finem p Uerlim , si haec propositio aliquo sensu ferri potest, nil aliud vult, nisi in stu &dispositione, qua gaudent inter se invicem in
mundo corpora, corpora sensibilia quae in eo moventur , perdere revera sensim motum suum ope resistentiae aliorum corporum, Cum quibus illum communicant , ac tandem inquiete reperiri. Quippe , si nihil illum destrueret motus statu in, semper ille perseveraret. Atque id est , de quo te convincere gestio exemplo hujus forte fortuna nobis oblatae
Qubd si haec mola in media moveretur aqua , veluti nunc in medio vertitur aere, Patet , motum ipsius cito destructum iri ab ingenti illa resistentia , quam ostenderet in aqua. Si binae ex elus ilis aliis binis multe, longiores, latiores essent & graviores, cilita
85쪽
inaequalitas nova foret causa majoris praeterea resistontiae. Tandem, si ad haec omnia accederet axis, circa quem vertitur, admorduuianagnus, male. politus, ac rubigine obsitus, adhuc promtius motus cessaturus foret . similem ob rationem. Verum, quia in aere exsistit, eoque satis puro , quia in pei sectissimo aequilibrio sunt coustitutae eius alae, axiliaque est admodum tenuis, politus valdε , dclimatus, minorem reperit resistentiam , motusque ejus est major S diuturnior. Super hoc negotio hac argumentandum est ratione. Magna relistentia multum destruit motus. Minor minus. Minor adhuc, adhuc minus. Igitur, nulla si foret tetistentia , motus Dondestrueretur. Igitur semper duraret. Igitur, veluti corpus in quiete perleverabit . quamdiu nulla caussa evterna illud de possessione istius status deturbat, pari ratione in motu pers verabit, quamdiu nulla externa causa illi est
adversatura. Atque adeo en magnum Carte
sit principium constitutum : Corpus ex se ipsis permanere in quo positum est statu. Si quiescit, aeterndm quieturum. Si figurae sit triangularis , aeternum it ladgulariS Permansurum figurae. Si in mQtu constitu tu na , perpetuo motum iri. Verum porro hoc principium non est Cartesio singulare, ante ipsum Galilaeus ,. Gassendus, Hobbes, Maignan , &c. ut ve- tum supposuere. Ac memini, dum materiam eolligerem meorum in Genesin Commentario lmum, ubi plurimas inserui Dissertaticines Philologicas, Philosophicas, Astronomicas, me pluta uno loca notas e Aristotelis, ubi docet, vel supponit hanc doctrinam. 1Atque e subtili se, o simis
86쪽
CARTESII. PARS I I. 6xsimis Philosophis Scholasticis Vasques eam
prolixε admodum probavit, quod ad motum spectat. Tamen possiimus dicere , neminem plus ponderis ei addidisse , vel dexterius & klicius eam adhibuisse Carte hum praeter. Atque exinde ad ipsum prae aliis ejus inventa: h
Mirum quam ejusdem tecum mentis sim, respondeo. Generale hoc principium profecto illorum e numero., quae mens admittit absque ulla violentia , atque illa difficultas, quae occurrit, ubi illud adplicare conamur corpori-hus consideratis in motu, ex falsa tantlim oritur illa idea , quam vulgo habemus, Modorum in Plutosophicis adpellatorum, ac eX eo, quod Concipiamus motum veluti ens politivum, &quietem tanquam privationem ejus , licet motus non stat ens, nec quies entis privatio, sed ambo diversia re oppoliti status , quorum capax est corporeum ens. At vero, mi Pater ista mola ingentem mihi injecit scrupulum , quem exemtum meae cuperem Conscientiae. Spectat autem aliud quoddam Cartesii principium , circa motum. Perpende, si lubet, globulum, qui molam leviter tantum
perstrinxit, nihil aut fere nihil perdidisse sui, motus, arquὰ longε progressum fuisse, ac visum perveni se admotus sui terminum eodem tempore vel fere, quo alter, qui non attigit. Dein maximum impressit mota motum. Qui pe , sive quantitatem motus metiamur magnitudine masta & superficiei corporis inoli: sive metiamur magnitudine Spatii quod corpus confecit, in magno illo circulorum . quds
descripsit , numero, medio licEt, in quo mu-
87쪽
vetur, resi stente : sive tandem confideremus celeritatem istius motus , liquido adparet globulum multd plus cum mola ista communicasse motus , ac ipse perdidit. Contra verb, si istam molam supponamus in eo statu, in quo illam ab initio supposuisti, ut mihi propositionem Cartesii demonstrares. hoc est, supponamus , illius alas in aequilibrio non suisse, nec aequalis magnitudinis . aXem permagnum , male Politum , & rubiginosum . globulumque impegisse ratione mititis obli qua in unam G alis, certum est, isti spositis circum stanti is , globulum multo plus perditurum fuisse suae celeritatis , & motus &impressurum vel communicaturum minus Cum mola, quam nunc communicarit. Quid
itaque hic fiet magnis istis Cartesii principiis :Corpus aliquid communicare cum alio tantum motus, quantum perdit: nec praecise plus, quam communicat , perdere. Etenim hic globulus communicat multum , parum perdit, . ac in altera suppositione multum illius perdit, & parum communicat. Verlim quid fiet de aliis illis magnis axiomatibus , quae fundamenta sunt Physices , ac totius ipsius systematis mundi λ Deum in creatione hujus ' 'ρ' niundi , vel materiae , simul crea se certami 7,' quandam quantitatem motus , vel transsatio- nis ex uno in alium locum, ut ipse loquitur, quae semper in eo eadem est , nec crescens, nec decrescens , licwt partes illam compo Dentes nunc plus nunc minus habeant , quia quod .haec perdit . necessario in aliam transfertur. Deum esse causiam universalem Omnis motus, qui in tauudo fit. creaturas nuD
88쪽
lum motum producere, sed tantummodo determinare illum qui jam productus est, &c. Etenim , si corpus quoddam plus . quam
habet , communicat motus , necessiim est
Deum , vel ipsum corpus , producere illud plus de novo : & si corpus plus motus, quam Communicat, perdit, opus est, ut id quod
Perdit, nec communicat, ad nihil etur. Hocque sussicit ad demonstrandum , quantitatem motus non semper eandem esse in mundo, contra vero illam singulis momentis augeries imminui. Ut uno verbo dicam , vademus hic magnam materiae partem nunc temporis celerrim E moveri . quae antea non movebatur. Volo in aequilibrio fuisse, ac admodum facilem concitatu in motum, nihil hoc reserti
manet tamen semper verum, novam transitationem communicatam cum notabili materiae parte : illam translationem magnam esse, quandoquidem magnam materiam per valde magnum spatium transfert : ae interea glo-hulum pauculum transationis perdere, quandoquidem ipse transfertur fere tam lomgε &tam cito. ac transsatus fuisset, finihil communicasset. Quod in hoc negotio majoris mihi momenti videtur, Dei immutabilitatem hujus interest : ratio enim , cur Cartesius velit Deum semper conservare eandem motus quantitatem in mundo, est quod sit immutabilis. En, quo nos deduxerit mola nostra. At vero , quam dolendum , si hujus molae exemplum , subruens hoc principium quantitatis motus, planε pessiimdet egregias illas. septem regulas motus, quas Cartesius
89쪽
constituit calculo adeo exacto. Supponunt hoc tamen illae , nec nisi hac favente suppositione subsistunt. Hare nihilominus non obstant, ne illarum explicationem his notatu dignis concludat verbis. Nec ista egent pro-r,ihej. bβrion:. quia per se sunt manifesa. Vertim ne immorer deducendis aliis consequentiis. videor mihi, R. P., saltem aliqua cum ratione posse dicere, Cartestam hic non redhε servase consilium suum salutare quod ceperat in sio Hypocausto Germanico. ubi Philosophiae operam incipiebat dare : scilicet ut ga prae primis caveret a praecipitantia in judiciis Gali it, suis: ne umquam ullum principium Poneret, P. z- nisi omni . qua fieri poterat, diligentia illud examinasset sibique evidentius reddidisset clarissimis Geometricis demonstrationibus :ut ita omnia observaret, ae analysim conficeret exactam adeb omnium propositionum quas esset prolaturus, ut certus esset, nihil
ipsum rugiste: Quippe n omnes illa adhibuisset cautiones, antequam suam doctrinam de motu proposuisset , mola vestra, ac id genus infinita exempla alia fortean ipsius mentem stibiissent, ac sortassis mutassent, vel fallem impedimento fuissent , ne baer ipsi
probatione non viderentur egrre , quia pers in
Jam animo praevidebam fore, ut hicce ser- . mo meis comitibus non arrideret : ac Certo
scio lenem meum jam incepisse poenitentiam. agere, quod P. Messienno pro me spopondis set, veluti pro homine qui caeco impetu , &eχ omni animo se C irieliani simo foret manci-
90쪽
paturus. Interea Pater ille admodum honest δ mihi respondet, se in omni meo sermone tria observa fle : malignitatis nonnihil in meis animadversionibus, multum falsorum pi judiciorum . quibus me nondum eXueram, quantumvis contrarium ipsi adfirmassem , ac reipsa nonnullas dissicultates . de quibus ut lucidius instruerer a Cartesio erat necessum. Versim quantumvis ingentes illae tibi videantur, addit, evanescent, simulac cum illo collocutus fueris. Ipsemet centies eXpertus sum :nemo umquam ipsi tot quaestiones movit, ac ego in omni materia & eb usque ut ipsit molestus essem. Illae dissicultates mihi nonnumquam inexplicabiles adparuere : at vero vel unica unius paginae Epistola, quam ad me dedit, omnem meam disculsit dubitationem,& majorem mihi lucem in subjecta kenerata fuit m teria, qam integra aliorum volumina. Objecta mihi praejudicia praeter exspectationem non accidebant . id enim solitum Carteiai
ejusque Discipulorum a limr, ubi se nonnia
hil urgeri sentiunt. Non tamen ipsum urgebam super is hac re : malignitatem tantsim, quam meis animadversionibus tribuebat , arcebam : ac ad spem , quam mihi subjiciebat solutionis mearum dissicultatum exhibendae a Cartesio. adjungebam, beas me, mi Pater, animo enim jam sum Cartesianum, licEt nondum plani sim mente , utpote lassicienti destitutus lumine ad me extricandum Omnibus istis dubiis , quae lectio voluminum magni illius hominis mihi injecit: veritatem
sincerδ amo, ac confide me illi manus datutum, simul ac illam mihi monstrarit Cartesius.